Ўзбекистонда киберхавфсизлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига кириш - Huquqshunoslik - Slaydlar

Ўзбекистонда киберхавфсизлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига кириш

Yuklangan vaqt:

28.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4075.5927734375 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистонда киберхавфсизлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига кириш Рақамлаштириш ва Internet технологиялари жамиятнинг барча жабҳаларига кириб бораётган бугунги дунёда киберхавфсизлик масалалари тобора долзарб бўлиб бормоқда. Ўзбекистон global тенденцияларга амал қилиб, киберхавфсизлик соҳасидаги қонунчилигини мустаҳкамлаш бўйича фаол иш олиб бормоқда. Бу соҳага ахборот маконини муҳофаза қилишни тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқиш, шунингдек, кибержиноятларнинг олдини олиш ва уларга қарши кураш чоралари киради. Самарали қонунчиликни шакллантириш нафақат киберхавфсизликнинг техник жиҳатларини тушунишни, балки мамлакатнинг ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий воқеликларини ҳисобга олишни ҳам талаб қилади. Ҳозирги босқичда Ўзбекистон олдида замонавий таҳдид ва таҳдидларга қарши тура оладиган комплекс ҳимоя тизимини яратиш вазифаси турибди.

Қонун ҳужжатларининг асосий принсиплари ва вазифалари Ҳуқуқ қимояси Киберхавфсизлик қонунчилигининг асосий жиҳатлари ахборот маконида инсон ҳуқуқлари ва еркинликларини, шу жумладан шахсий маълумотларни ҳимоя қилишни таъминлашдан иборат. Таҳдидларга қарши кураш Қонун ҳужжатлари кибер таҳдидларга қарши курашиш, мамлакатнинг енг муҳим ахборот ресурсларини ҳимоя қилиш ва кибержиноятчиликка қарши курашишга қаратилган. Халқаро хамкорлик Киберхавфсизлик соҳасида халқаро ҳамкорлик ва тажриба алмашиш катта аҳамиятга ега. Таълим Ахборот хавфсизлигининг барқарор ривожланиши таълим дастурларига еътибор қаратиш ва аҳолининг хабардорлигини ошириш орқали таъминланади.

Киберхавфсизлик ташкилотларининг вазифалари Ахборот хавфсизлиги сиёсатини яратиш Ташкилотлар Қонунчилик талабларига мувофиқ ахборот хавфсизлиги сиёсатини белгилайдиган ички ҳужжатларни ишлаб чиқишлари шарт. Ахборот инфратузилмалар ини яратиш Муҳим ахборот инфратузилмасини ҳимоя қилишни ва ҳодисаларга ўз вақтида жавоб беришни таъминлаш керак. Ходимлар билан ишлаш Асосий ролни киберхавфсизлик кўникмалари бўйича кадрлар тайёрлаш ва ахборот гигиенаси тамойилларини жорий етиш ўйнайди.

Фойдаланувчиларнинг киберхавфсизлик соҳасидаги ҳуқуқлари ва мажбуриятлари 1 Фойдаланувчининг ҳуқуқлари Фойдаланувчилар ўз маълумотларини ҳимоя қилиш ва ахборот тизимлари ва қурилмалари хавфсизлигини таъминлаш ҳуқуқига ега. 2 Мажбуриятлари Ҳар бир фойдаланувчи тармоқдаги қабул қилинган қоидалар ва хатти- ҳаракатлар нормаларига, шу жумладан antivirus дастурлари ва мураккаб пароллардан фойдаланишга риоя қилиши шарт. 3 Жавобгарлик Киберхавфсизлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун ҳам маъмурий, ҳам жиноий жавобгарлик белгиланган.

ЎЗР Конститутциясининг 31-моддаси Ҳар бир инсон шахсий ҳаётининг дахлсизлиги, шахсий ва оилавий сирга эга бўлиш, ўз шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга. Ҳар ким ёзишмалари, телефон орқали сўзлашувлари, почта, электрон ва бошқа хабарлари сир сақланиши ҳуқуқига эга. Ушбу ҳуқуқнинг чекланишига фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади. Ҳар ким ўз шахсига доир маълумотларнинг ҳимоя қилиниши ҳуқуқига, шунингдек нотўғри маълумотларнинг тузатилишини, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга.

33-модда. Ҳар ким фикрлаш, сўз ва эътиқод эркинлиги ҳуқуқига эга. Ҳар ким исталган ахборотни излаш, олиш ва тарқатиш ҳуқуқига эга. Давлат Интернет жаҳон ахборот тармоғидан фойдаланишни таъминлаш учун шарт-шароитлар яратади. Ахборотни излаш, олиш ва тарқатишга бўлган ҳуқуқни чеклашга фақат қонунга мувофиқ ҳамда фақат конституциявий тузумни, аҳолининг соғлиғини, ижтимоий ахлоқни, бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, жамоат хавфсизлигини ҳамда жамоат тартибини таъминлаш, шунингдек давлат сирлари ёки қонун билан қўриқланадиган бошқа сир ошкор этилишининг олдини олиш мақсадида зарур бўлган доирада йўл қўйилади.

 2022 йил 15 март куни ЎзР«Киберхавфсизлик тўғрисида»ги қонун президент томонидан имзоланди. Ҳужжат Қонунчилик палатаси томонидан 25 феврал куни қабул қилинган, Сенатда 17 март куни маъқуллаган . 40 та моддадан иборат мазкур қонун расман эълон қилинганидан 3 ой ўтиб, 2022 йил 17 июлдан қонуний кучга киради.  Ҳужжатга кўра, Ўзбекистонда киберхавфсизлик соҳасидаги ягона давлат сиёсатини президент белгилайди (10-модда), Давлат хавфсизлик хизмати эса киберхавфсизлик соҳасидаги ваколатли давлат органи ҳисобланади.  Қонунда соҳадаги асосий тушунчаларга таъриф берилган. Унга кўра, кибержиноятчилик – ахборотни эгаллаш, уни ўзгартириш, йўқ қилиш ёки ахборот тизимлари ва ресурсларини ишдан чиқариш мақсадида кибермаконда дастурий таъминот ва техник воситалардан фойдаланилган ҳолда амалга ошириладиган жиноятлар йиғиндиси ҳисобланади.

Кибермакон эса – ахборот технологиялари ёрдамида яратилган виртуал муҳитдир. Шунингдек, қонунда бошқа кўплаб зарурий атамаларга ҳам изоҳ берилган. (3-модда) Киберхавфсизликни таъминлашдаги асосий принциплар – қонунийлик, шахс ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш, соҳага ягона ёндашув, тизимни яратишда (давлат харидларида) маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга устуворлик бериш, халқаро ҳамкорлик учун очиқлик ҳисобланади. (4-модда)

Ўзбекистон қўшилган халқаро шартномаларда кўзда тутилган бошқача қоидаларда устуворлик берилган. Яъни, халқаро шартномада «Киберхавфсизлик тўғрисида»ги қонундан бошқача қоида назарда тутилган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади. (2-модда)

Марказнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:  Ахборот хавфсизлигига ҳозирги вақтдаги таҳдидлар тўғрисидаги маълумотларни йиғиш, таҳлил қилиш ва тўплаш, давлат органлари ва ташкилотлари ахборот тизимлари, ресурслари ва маълумотлар базаларига ноқонуний кириб олиш ҳолатларининг олдини олишни таъминлайдиган самарали ташкилий ва дастурий-техник ечимларни тезкор қабул қилиш бўйича тавсиялар ва таклифлар ишлаб чиқиш;  Қонун бузувчиларни, ахборотлар маконидаги рухсациз ёхуд бузувчи ҳаракатларни амалга оширишда фойдаланиладиган методлар ва воситаларни таҳлил қилиш, идентификациялашда телекоммуникациялар тармоқларининг операторлари ва провайдерлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари билан ҳамкорлик қилиш;  Ахборотлаштириш обектларида (давлат сирлари бундан мустасно) аппарат воситалари ва дастурий маҳсулотларни, ахборот-коммуникация технологиялари, телекоммуникация жиҳозлари ва бошқа техник воситаларни аттестация, експертиза ва сертификациядан ўтказиш;  Давлат органлари ва ташкилотлари ахборот тизимлари ва ресурслари ахборот хавфсизлиги сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга оширишда кўмаклашиш;

 HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act) - bu 1996-yilda qabul qilingan AQShning federal qonuni, shifokorlik ma'lumotlarini himoya qilish va muayyanlashning standartlarini belgilaydi. Bu qonun, sog'likni saqlash tashqi idoralarini va boshqa sog'lik tashkilotlarini, sog'lik ma'lumotlarining konfidensialligini himoya qilish va faqat ruxsat etilgan shaxslarga murojaat imkoniyatini ta'minlash uchun ma'lum qoidalarni va tartibotlarni qo'llashni talab qiladi. HIPAA, sog'lik ma'lumotlarini elektron almashish uchun standartlarni ham o'z ichiga oladi, shuningdek, unga shifokorlik ma'lumotlariga kirish va ularni foydalanish osti huquqlarini ham kiritadi.  GDPR (General Data Protection Regulation) (умумий маълумотларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги Низом) 25 йил 2018 майда кучга кирган ва маълумотларни ҳимоя қилиш бўйича олдинги кўрсатмаларни алмаштирган Европа Иттифоқининг Қонунчилик актидир. Ушбу Низом Европа Иттифоқида жойлашган Европа Иттифоқи фуқаролари ва фуқароларининг шахсий маълумотларини тўплаш, қайта ишлаш ва ҳимоя қилиш бўйича қатъий қоидалар ва стандартларни, шунингдек, жойлашувидан қатъи назар, бундай маълумотларни қайта ишлайдиган ташкилотлар учун қоидаларни белгилайди.

GDPR - асосий тамойиллари: 1. ** Розилик ва шаффофлик**: ташкилотлар шахсий маълумотларини тўплаш ва қайта ишлаш учун маълумотлар субъектларидан розилик олишлари керак. Розилик аниқ ва хабардор бўлиши керак. 2. ** Маълумотлар субъектларининг ҳуқуқлари**: ГДПР маълумотлар субъектларига бир қатор ҳуқуқларни, жумладан, ўз маълумотларига кириш ҳуқуқини, нотўғри маълумотларни тузатиш ҳуқуқини, маълумотларни ўчириш ҳуқуқини ("унутиш ҳуқуқи"), маълумотларни узатиш ҳуқуқини ва бошқаларни беради. 3. ** Ташкилотлар учун жавобгарлик**: шахсий маълумотларни тўплайдиган ва қайта ишлайдиган ташкилотлардан маълумотларни ҳимоя қилишнинг муайян стандартларига риоя қилиш талаб етилади, шу жумладан маълумотларни ҳимоя қилиш таъсирини мунтазам баҳолаш ва маълумотларни ҳимоя қилиш бўйича вакилни тайинлаш. 4. ** Ҳодиса ҳақида хабар**: ташкилотлар маълумотлар хавфсизлиги бузилган тақдирда маълумотларни ҳимоя қилиш органлари ва маълумотлар субъектларини хабардор қилишлари шарт. 5. ** Жарималар ва санкциялар**: ГДПР ўз қоидаларини бузганлик учун сезиларли жарималарни назарда тутади, бу ташкилотнинг йиллик айланмасининг 4 фоизига ёки қайси миқдор каттароқ бўлишига қараб 20 million еврога етиши мумкин.

Хулоса Рақамлаштириш ва бутун дунё бўйлаб Internet тармоғи даврида Ўзбекистон киберхавфсизлик қонунчилиги фуқаролар ҳуқуқлари, иқтисодиёт ва давлат хавфсизлигини ҳимоя қилишда муҳим рол ўйнайди. Ушбу соҳадаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва доимий равишда янгилаб бориш муҳимлигини ортиқча баҳолаш қийин. Халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликни давом еттириш, таълим ва инновацион технологияларга инвестицияларни жалб етиш келажакда Ўзбекистонда кибер-таҳдидлардан самарали ҳимояланиш ва барқарор ривожланишни таъминлайди.

O'xshashlar

Кибер ҳуқуқ асослари

Ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик масалалари билан танишув

Инсон ҳуқуқлари фанига кириш

Меҳнат ҳуқуқи

Ички ишлар соҳасини бошқариш