Zamonaviy xalqaro huquqda hudud - Huquqshunoslik - Slaydlar

Zamonaviy xalqaro huquqda hudud

Yuklangan vaqt:

14.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1150.263671875 KB

Ko'chirib olish

Z A M O N A V I Y X A L Q A R O H U Q U Q D A H U D U D M A V Z U S I D A T A Y Y O R L A N G A N T A Q D I M O T

REJA: 1.Xalqaro huquqda hudud tushunchasi. 2.Davlat hududi. 3.Xalqaro huquqda hududiy o‘zgarishlar. 4.Hududiy nizolar. 5. Davlat chegaralari. 6.Xalqaro daryolar. 7.Xalqaro kanallar. 8.Antarktikaning xalqaro huquqiy rejimi__

XALQARO HUQUQDA HUDUD TUSHUNCHASI Xalqaro huquqda “h u d u d ” deb yerdagi boshqa maydonlardan ma’lum yuza (chegara) bilan chegaralangan, yuridik maqom va shunga mos ravishda huquqiy tartibga ega bo‘lgan yerdagi, shuningdek yerdan tashqaridagi kosmik maydon tushuniladi. ___ Ma’lumki, xalqaro huquq davlatlararo munosabatlarni tartibga soladi. Davlatning asosiy belgilaridan biri suverenitetligi bo‘lgani uchun har bir davlat hududiy suverenitetga, hududiy ustuvorlikga va xalqaro munosabatlarda o ‘z mustaqilligiga egadir.

Shunday qilib, umumiy olganda, hudud deganda butun Yer shari, ya ’ni quruqlik va suv havzalari, yer osti boyliklari bilan birga, quruqlik va suv ustidagi havo maydoni, kosmik hudud, undagi Oy va boshqa kosmik jismlar tushuniladi. Aytib o ‘tilgan hududiy doira va xalqaro huquqiy rejimiga ko‘ra hududlar uch turga ajratiladi: 1) davlat hududi; 2) xalqaro rejimli hudud; 3 aralash rejimli hudud. Davlat hududining asosiy belgilaridan bittasi bu mazkur hudud davlatning tasarrufida, ya’ni davlatning suverenitet ostida bo‘lishidir. Xalqaro rejimli hududlar deganda, davlat chegarasidan tashqaridagi quruqliklar va suvlar, ya’ni hech bir davlatning suvereniteti ostida bo‘lmagan quruqliklar, ochiq dengiz va ular ustidagi havo bo‘shlig‘i, kontinental shelfdan tashqarida joylashgan dengiz osti hududlari tushuniladi.________________ ___________

Xalqaro rejimli hududlarga davlat chegarasidan tashqaridagi quruqliklar va suvlar kiradi, y a’ni hech bir davlatning suvereniteti ostida bo’lmagan quruqliklar. ochiq dengiz, va ularning ustidagi havo bo‘shlig‘i, kontinental shelfdan tashqarida joylashgan dengiz osti hududi kiradi. Undan tashqari, xalqaro shartnomalarga binoan xalqaro rejim alohida maxsus . hududlarga nisbatan qo‘llanishi mumkin, masalan, neytrallashtirilgan, demilitaritsiyalashtirilgan hududlar. Maxsus .xalqaro rejimli hudud deb 1959-yilgi Shartnomaga binoan Antarktika hududi e ’lon qilindi.

Aralash rejimli hudud milliy va xalqaro rejimga ega bo‘lgan hududlar hisoblanadi .______ • Aralash rejimli hududga dunyo okeanining quyidagi kengliklari kiradi: dengiz iqtisodiy zonalari, kontinental shelf hamda hududiy dengizga tutash zonalar. Ushbu hududlarning o ‘ziga xosligi shundan iboratki, ular tutash davlatlaming suvereniteti ostiga va davlat hududi tarkibiga kirmaydi. Lekin xalqaro huquqqa muvofiq, qirg‘oqbo‘yi davlatlar ushbu hududlarni tabiiy zaxiralarini qazib olish va foydalanish. ishlab chiqish va saqlashga nisbatan suveren huquq, shuningdek ushbu hududlarning atrof-muhitini himoya qilish huquqiga ega. Mazkur normalar Kontinental shelf to ‘g ‘risidagi 1958-yilgi Jeneva konvensiyasi va 1982-yilgi Dengiz huquqi bo‘yicha Konvensiyada belgilangan .

Kontinental shelf - bu dengizbo‘yi quruqlik qirg‘og‘ini suv ostidagi tabiiy davomidir.______________ Uning kengligi 200-350 dengiz milyasiga teng bo'lishi mumkin. Agar kontinental shelfda dengiz milyasining kengligi 200 dengiz milyasidan keyin boshqa tuta-sh davlatning yurisdikdiksiyasi boshlanmasa, unda shelf 350 dengiz milyasigacha cho'zilishi mumkin. Ushbu holat, ko‘pincha, kontinentel shelf zonalarida neft va boshqa tabiiy qazilmalar topilganda kuzatiladi. Undan tashqari, aralash rejimli hudularga xalqaro dengizlar, bo‘g ‘ozlar, xalqaro kanallar, orollar kirishi mumkin. Masalan, bir qator orollaming maqomi xalqaro shartnomalar bilan belgilanadi (Shpitsbergen arxipelagi, Aland orollari, Dodekaness orollari).

DAVLAT HUDUDI Davlat hududining quruqlik kengiigi faqat quruq yer iborat bo’lishi mumkin yoki suv havzalari bilan chegaralangan bo‘lishi mumkin, b a’zi hollarda esa boshqa biron davlat hududi bilan ajratilgan boUishi ham mumlcin (anklav). Anklav hududi tegishli davlat “anklav” iborasini o'rn ig a “eksklav” iborasi ishlatiladi. “Anklav” iborasini esa boshqa davlatlar qo‘llashadi. Anklav - boshqa bir davlatning hududi ichida har tomonidan o'ralgan va dengizga chiqish imkoni bo‘lmagan ikkinchi davlatning hududi. Dengizga chiqish imkoniyati b o tg an anklavlar - yarim anklav deb ataladi .

Anklav misolida Italiyada joylashgan Vatikanni keltirish mumkin. Masalan, yarim anklav sifatida Malaziya va Janubiy Xitoy dengizi bilan o‘ralgan Bruneyni, Ispaniya va Atlantika okean bilan o‘ralgan Portugaliyani keltirish mumkin. Shunday qilib, jo‘g ‘rofik joylashishidan va geologik tuzilishidan qat’iy nazar, barcha davlat hududida joylashgan quruqlik va uning yer osti boyliklari, ichki va tashqi suv havzalari xalqaro huquq normalariga binoan yagona davlat hududini tashkil etadi va ushbu hudud davlat suvereniteti ostida hisoblanadi. 1982-yilgi BMTning Dengiz huquqi bo‘yicha.Konvensiyasiga binoan sohildan 24 dengiz milyasigacha boTgan barcha suvlar davlat suvereniteti ostida hisoblanadi (hududiy dengiz).

XALQARO HUQUQDA HUDUDIY O ZGARISHLAR‘ Okkupatsiya — vaqtinchalik bir davlatning hududini va suverenitetga ega boyish maqsadi bo‘lmagan holda egallab olish.__________________' __________ Masalan, BMTning Xalqaro sudi G‘arbiy Saxara hududi bo'yicha o 'z konsultativ xulosasida ta ’kidlaganki, agar okkupatsiya qilingan hudud okkupatsiya vaqtida terra nullius maqomiga ega bo'lsa, y a’ni hech kimga tegishli bo'lmasa, okkupatsiyaning hududiy egallashning qonuniy yo'li deb belgilagan. Okkupatsiyani anneksiya bilan adashtirmaslik lozim, chunki: Anneksiya — bu bir davlat tomonidan ikkinchi davlatning butun hududini yoki bir qismini bir tomonlama tartibda qo‘shib olish.

Sessiya - bu o‘z hududini ma’lum qismini o ‘z xohishi bilan boshqa davlatga turli kompensatsiya almashuvi asosida boshqa davlat tasarrufiga berish____________ Masalan, 1951-yilgi SSSR va Polsha Lyublinsk va Lvov tumanlardagi chegaradosh hududlami almashuvini amalga oshirishgan. Sessiya amalga oshirilganida, aholi uchun optatsiya huquqi berilgan, y a’ni ular ikki davlatdan birining fuqaroligini tanlaydi. Ya’ni estoppel konsepsiyasi davlatning ma’lum bir holatga nisbatan sukunat saqlashi yoki ilgaridan tan olinganligi inobatga olib ushbu holat bo‘yicha o‘z qarashlarini o’zgartirmasiligidir._____________________________________ Masalan. BMTning Xalqaro sudi 1962-yilgi Kambodja va Tayland o’rtasidagi Preax Vixear ibodatxonasi bo‘yicha nizoni Kambodja foydasiga qaror chiqargan, chunki Tayland 15yil davomida ushbu masala bo‘yicha hech qanday e ’tiroz bildirmanganligi uchun Tayland tomonidan ma’qul deb hisoblangan va shu sababli estoppel prinsipi qo ‘llaniladi.

HUDUDIY NIZOIAR Tarixiy voqealar sababli yuzaga kelgan hududiy nizoiar ko‘plab chegaradosh hududlarda yillar davomida o’z yechimini topmagan. Masalan, yangi yerlar ilk bora topilgan paytlarda yoki kolonizatsiya davrlarini aytib o ‘tish mumkin. Hozirgi paytda ham yer osti boyliklari mavjud boMgan hududlar uchun ko‘plab nizoiar yuzaga kelmooda va ko‘p yillar davom etmoqda. Misol tariqasida, Janubiy Xitoy dengizidagi hech bir davlatga tegishli bo‘lmagan kimsasiz Spratli orollarini keltirish mumkin. 1971-yilgi orollar Tayvan tomonidan okkupatsiya qilingan. Spratli orollariga Bruney, Malayziya, Filippin, Tayvan, Vetnam ega chiqish uchun hanuzgacha harakatda. .

DAVLAT CHEGARALARI Quruqlikda belgiiangan davlat chegaralari - bu bir davlatning hududini qo‘shni davlat hududidan yoki aralash, xalqaro rejimli hududdan, ya’ni qo'shni | hududdan ajratib turaaigan chiziklardir. Ikki davlat o ‘rtasidagi chegaralar ikki tomonning shartnomasi asosida belgilanadi. Hududni chegaralaridagi tabbiy to‘g‘anoqlami (tog‘lar, daryolar, ko'llar, dengizlar va h.k.) hiscbga olgan holda belgiiangan chegaralar orfografik deyiladi. Hududiy kenglikda bir nuqtadan ikkinchi nuqlagacha tekis geometrik chiziqlar I tortish bilan belgiiangan (Afrika davlatlari), chegaralar geometrik deyiladi. Parallel va meridianlar bo‘yicha belgiiangan davlat chegaralari esa geografik deb nomlanadi.

XALQARO DARYOLAR Xalqaro daryolar deb, bir necha davlatlar hududida oqib boradigan yoki ikki va undan ko‘p davlatlar hududming chegarasi o‘tadisan darvolar hisoblanadi. Xalqaro daryolar qirg’oqbo‘yi davlatlari o‘rtasidagi xalqaro-huquqiy munosabatlaming predmeti hisoblanadi. Xalqaro daryolar qatoriga Yevropada Dunay, Reyn, Afrikada Nil, Kongo, Niger, Senegal, Amerikada La-Plato, Amazonka, Osiyoda Yefrat Mekong, Braxmaputra, Irtish, Amudaryo va Sirdaryo daryolari kiradi. Xalqaro dary'oiardan tashqari milliy daryolar ham mavjud. Milliy daryolar bir davlat chegarasida joylashgan va faqat uning yurisdiksiyasi ostida bodadi.

XALQARO KANALLAR Xalqaro kanallar - bu okean va dengizlami birlashtiruvchi va quruqlik hududni kesib o'tuvchi hamda xalqaro kemalar harakatlanishi yo'lida foydataniladigan sun'iy gidrotexnik qurilmalar.Ular dengiz kengliklami eng qisqa va qulay y o 'lla r bilan kesib o'tgan holda davlatlar uchun iqtisodiy, navigatsion tomonlama samarali hisoblanadi. Xalqaro kemalami harakatlanishi uchun katta ahamiyatga ega kanalar sifatida Suvaysh, Panama, Kil kanallarini ko'rsatish mumkin. Mintaqaviy muhim kanallar qatoriga esa Korinf va Saymen kanallari kiradi.

Kanallar asosan bir davlatning hududidan o‘tadi va uning yurisdiksiyasi ostida bo'ladi. O’z suverenitetidan kelib chiqqan holda kanal kesib o ‘tgan davlat kanalni ijaraga berishi mumkin va xalqaro huquqiy rejimi subyektiv faktor - davlatning xohishiga ko‘ra belgilanadi. Xalqaro kanallaming huquqiy asosini quyidagilar tashkillashtiradi: 1) kanal bo‘ylab barcha davlatlarning tenglik asosida kemalarini erkin haraktlanishini ta’minlash; 2) kanal kesib o ‘tgan davlatlarning suveren huquqlarini hurmat qilish; 3) kanal zonasini demilitarizatsiya va neytralizatsiya qilish. Masalan, Suvaysh kanalining xalqaro huquqiy rejimi Suvaysh kanalidan erkin foydalanishni ta ’minlash to ;g ‘risidagi 1888-yilgi Konstantinopol konvensiyasi bilan amalga oshiriladi

ANTARKTIKANING XALQARO HUQUQIY REJIMI Xalqaro huquqda Antarktika deb Antarktida qit’asi va unga tutash bo’lgan. Orollar, mu 2 liklar, ochiq dengiz suvlari v a dengiz tubi hisoblanadi. Uning xalqaro-huquqiy rejimi • xalqaro-huquqiy hujjatlar tizimi, jumladan, Vashingtonda qabul qilingan 1959-yilgi Antarktika to 'g 'risidagi shartnoma (1961-yil kuchga kirgan) bilan tartibga solinadi. Mazkur shartnomaga asosan Antarktida demilitarizatsiyalashgan, neytrallashtirilgan va yadrodan xoli zona hisoblanadi.

E TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!’

O'xshashlar

Xalqaro huquqda hudud tushunchasi

Zamonaviy xalqaro huquqda subyektlar

Zamonaviy xalqaro huquqda aholi

Xalqaro huquqda javobgarlik

Xalqaro huquqda tan olish va huquqiy vorislik