Zamonaviy xalqaro huquqda aholi - Huquqshunoslik - Slaydlar

Zamonaviy xalqaro huquqda aholi

Yuklangan vaqt:

14.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

370.3544921875 KB

Ko'chirib olish

z Zamonaviy xalqaro huquqda aholi

z Reja: 1.Xalqaro huquqda aholi tushunchasi. 2.Fuqarolik va fuqarolikka ega bo’lish. 3.Fuqarolikni yo‘qotish va fuqarosizlik. 4.Chet el fuqarolari. 5.Mehnatkash-migrantlarning maqomi. 5.Qochoqlar maqomi. 7.Boshpana huquqi

z Xalqaro huquqda aholi tushunchasi Aholi deganda, ma’lum bir davlat hududida yashab kelayotgan va ushbu davlatning yurisdiksiyasi ostidagi barcha jismoniy shaxslar nazarda tutiladi Ma’lum hududda yashab kelayotgan jismoniy shaxslar mazkur davlatda ega boMgan o ‘z huquqiy maqomiga ko ‘ra turli kategoriyalarga tasniflanadi: 1. Fuqarolar; 2. Chet el fuqarolari, y a’ni boshqa davlat fuqarolari bo ‘lgan jismoniy shaxslar; 3. Apatridlar, y a’ni fuqarolikka ega bolmagan shaxslar; 4. Bipatridlar, ya’ni ikki fuqarolikka ega bo’lgan shaxslar .

z Lekin Latviyada, yana bir maxsus maqomga ega aholi kategoriyasi mavjud, ya’ni “ fuqaro emaslar”. Ushbu qo‘shimcha maqom dunyo bo‘yicha faqat Latviyada bor va “fuqaro emaslar” turkumiga 400 mingga yaqin rus millatiga mansub jismoniy shaxslar kiradi. Ular asosiy siyosiy va fuqarolik huquqlariga ega emaslar. Ushbu holat xalqaro huquq normalariga zid. albatta. Ma’lumki, SBSEning 1989-yilgi Vena Yakunlovchi hujjati va 1966-yilgi Fuqarolik va siyosiy huquqlar to ‘g ‘risidagi xalqaro Paktga binoan, har bir davlatning milliy, y a’ni ichki qonunchiligi xalqaro huquqning normalariga moslashtirilishi lozim Masalan, O'zbekiston Respublikasining milliy qonunchiligi xalqaro huquq normalariga mos ravishda yaratilgan, xususan, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasida aks ettirilgan normalarga muvofiqlashtirilgan.

z Fuqarolik va fuqarolikka ega bo‘lish Fuqarolik - bu jismoniy shaxs va davlatning bir-biriga nisbatan mavjud | boMgan huquq va majburiyatlariga asoslangan uzluksiz huquqiy bog‘liqligi Har bir davlat o’z qotiunchiligida (o‘z Konstitutsiya va boshqa normativ-huquqiy aktlarida) ushbu huquq va majburiyatlarni alohida belgilagan. Masalan, 1992-yilgi 0 ‘zbekiston Respublikasining “ O’zbekiston Respublikasi fuqaroligi to ‘g ‘risida’:gi Qonun va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik to ‘g‘risidagi qonunlari O ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi asosida qabul etilgan ushbu Qonundan va 0 ‘zbekiston Respublikasining shu Qonunga muvofiq chi qari lad igan boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir. Mazkur Qonunning 1-moddasiga ko;ra 0 ‘zbekiston Respublikasining Fuqaroligi shaxs bilan davlatning doimiy siyosiy-huquqiy aloqasini belgilaydi, bu aloqa ularning o ‘zaro huquqlari va burchlarida ifodalanadi .

z Fuqarolikka ega bo‘lish usullari ikkita asosiy guruhga bo ‘linadi. Birinchi guruhda fuqarolikka ega boMish sabablari quydigicha: - tug’ilganligi uchun; - naturalizatsiya, y a ’ni fuqarolikka qabul qilinganligi uchun. Ikkinchi guruh esa in’om etish yoki istisno tariqasida: - trasfert (katta aholi guruhlariga avtomatik ravishda fuqarolikni taqdim etish); - optatsiya (fuqarolikni tanlashda); - reintegratsiya (fuqarolikni tiklashda); - fuqarolikni in’om etishda.

z • Qon huquqi prinsipi • qo‘llanilganda, fuqarolik tug‘iigan • bolaning ota-onasi fuqaroligiga qarab • beriladi. Bu holatda tug'ilgan joyi • e'tiborga olinmaydi. Masalan, ushbu • prinsip ko'pchilik arab davlatlarning • qonunchiligida qo‘llaniladi .Qon huquqi prinsipi • Tuproq huquqi prinsipi • qo‘llanilganda esa bolaning ota-onasi • fuqaroligi qayerda boMishidan qa’ti • nazar, fuqarolik tug‘ilgan yerida • beriladi, ya’ni farzand qonunchiligida • tuproq huquqi prinsipi qo‘llanadigan • davlatda tug’ilsa, unga mazkur • davlatning fuqaroligi beriladi. Ushbu • prinsip 1969-yilgi Inson huquqlari • Amerika konvensiyasida • mustahkamlangan .____________________Tuproq huquqi prinsipi

z Ko‘pchilik davlatlar o‘z qonunchiliklarida ikki prinsipni ham qo‘llaydi. Misol uchun, nafaqat o ‘z fuqarolarini farzandlari uchun, balki ma’lum holatlarda chet elliklaming farzandlariga ham fuqarolik taqdim etish mumkin bo’ladi. “ O‘zbekiston Respublikasining fuqaroligi to ‘g ‘risida”gi Qonunning 13-moddasida ta ’kidlanganidek, tug‘ilgan paytida ota-onasi 0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lgan bola 0 ‘zbekiston Respublikasi hududida yoxud 0 ‘zbekiston Respublikasidan tashqarida tug‘ilgan bo‘lishidan qat’i nazar, 0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi, y a’ni ushbu moddada qon huquqi prinsipi qo‘llanadi.

z Mazkur Qonunning 14-moddasida esa tuproq huquqi prinsipi quyidagicha ifodalangan: ota-onasining fuqaroligi har xil boTib, ulardan biri bola tu g ‘ilgan paytda O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo‘lgan quyidagi hollarda bola O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi hisoblanadi: 1) agar u О 'zbekiston Respublikasi hududida tug‘ilgan bo‘lsa: 2) agar u O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida tug‘ilgan bo‘lsa-yu, ota-onasi yoki ularning biri shu vaqtda 0 ‘zbekiston Respublikasida doimiy istiqomat joyiga ega bo‘lsa.

zMaxsus tarzda mqaroiiicka ega bo'lish y o ‘llaridan biri-bu fuqarolikni in’om etish. Ya’ni jismoniy shaxsning davlat uchun ko'rsatgan jasoratlari yoki xizmatlari uchun fuqarolikni irfom etilishi miimkin. ______ _____________ ________________ Ma’lum bir davlatning bir qismi ikkinchi davlatning tasarrufiga o ‘tib, boshqa davlatning huquq tarkibiga kirganda ixtiyoriy fuqarolikni tanlash yo‘li - optatsiya deyiladi.__________________________________________________________ _____ ___ Ma’lum bir hududiy, siyosiy o‘zgarish sababli ba’zi hollarda (hududni bir qismi boshqa davlat tasarrufiga o ltganida) avtomatik fuqarolikning o ‘zgarib ketishi - transfert amalga oshiriladi. Lekin hozirgi paytda xalqaro huquqda trasfert usuli Qo’llanilmaydi._________________________________________ _____________________ Maxsus tarzda fuqarolikka ega bo‘lishriing yana bir usuli - bu birlamchi fuqarolikni yangidan qayta tiklash, ya’ni reintegrgtsiya hisoblanadi

z Reintegratsiya masalalari har bir davlatning ichki qonunchiligiga ko‘ra amalgaoshiriladi. Repatriatsiya - bu o‘zining tarixiy vataniga qaytish deb tushuniladi va mazkur tushuncha, asosan, majburan ko‘chirilgan shaxslar, qochoqlar, emigrantlar, i asirga tushgan shaxslar uchun qo'llaniladi. Masalan, yahudiylarni Isroilga. y a ’ni ularning larixiy Vatanlariga qaytarilishi; repressiyaga uchragan va Uralorti hamda O‘rta Osiyo davlatlariga ko‘chiriIgan polyaklarning Polshaga qaytarilishi va boshqalar .

z Fuqarolikni yo‘qotish va fuqarosizlik Xalqaro huquqda fuqarolikni yo’qotish holatlari ham mavjud. Fuqarolikni yo'qotishning uch xil shakli mavjud: avtomatik ravishda, fuqarolikdan ixtiyoriy chiqish va fuqarolikdan mahrum etilish. Avtomatik ravishda fuqarolikni yo‘qotish jismoniy shaxs tomonidan boshqa bir davlatning fuqaroligini olganida yuzaga keladi (ekspatriatsiya erkinligi doktrinasi asosida). Ekspatriatsiya - bu vaqtinchalik yoxud doimiy ravishda, ixtiyoriy yoki majburiy ravishda o‘z Vatani hududidan chiqarib yuborilish, ya’ni bu doktrinada jismoniy shaxsning o‘z ixtiyoriga ko‘ra fnqaroligining to’xtashi va Vatanini tark | etishi nazarda tutilgan.

z Fuqarolikdan mahrum qilish - asosan jismoniy shaxsning ixtiyoriga qarshi amalga oshiriladi va uning ma’lum bir xatti-harakatlari natijasida davlat tomonidan qo’llaniladi.Bu juda og 'ir sanksiya va hozirgi paytda ko'pchilik davlatlar bunday sanksiyadan voz kechgan. Fuqarolikdan mahrum qilish sobiq SSSRning qonunchiligida 1980-yillargacha mavjud bo'lgan. Ma’lum bir holatlarda jismoniy shaxs ikki fuqarolik maqomiga ega bo‘lishi mumkin - bipatrizm, y a’ni ikki davlat fuqarosiga aylanishi mumkin. | Bipatrid - ikki davlat fuqaroligiga ega bo’lgan shaxs Ba’zi holatlarda ikkidan ortiq davlatlarning fuqarosi boTish ham mumkin, lekin bu holat kamdan kam uchraydi. Ikki fuqarolik eng k o ‘p uchraydigan holat.

z APATRID- fuqaroligi bo’lmagan shaxs . Masalan, oldingi fuqaroligini yo'qotgan jismoniy shaxs ba’zi bir kolliziyalar yoki boshqa subyektiv sabablarga ko‘ra boshqa davlatning fuqaroligiga ega bo’la olmaganida apatrid maqomiga ega bo‘lib qolishi mumkin. Fuqarosizlik absolut va nisbiy bo‘lishi mumkin Ammo ko‘pchilik davlatlarda fuqarolik bo ‘yicha o‘z milliy qonunchiligi 1954-yilgi Apatridlar maqomi to ‘g ‘risidagi Konvensiya, 1961-yilgi Fuqarosizlikni kamaytirish to ‘g ‘risidagi konvensiyalaming norma va prinsiplariga moslashtirib shakllantirilgan. 1954-yilgi Apatridlar maqomi to ‘g ‘risidagi konvensiyada apatridlarning huquqlarining chet elliklarni huquqlari bilan tenglashtirilishni davlatlardan talab qiladi

z Chet el fuqarolari Chet el fuqarosi - ma’lum bir davlatning fuqarosi bo‘lmagan, ammo uning hududida doimiy yoki vaqtincha ravishda istiqomat qiladigan va, albatta, boshqa bir davlatn ing fuqaroligiga ega boMgan jismoniy shaxsdir._______ Har bir davlat o ‘z ixtiyoriga ko ‘ra chet el fuqarolari ning o‘z hududiga kiritish tartibini hamda ularning yashash shartlarini o 'z qonunchiligi asosida hal qiladi. Ma’lumki, ko’pchilik davlatlar o ‘z hududiga chet el fuqarolarining kirib kelishi uchun ma’lum vaqtga maxsus ruxsat(viza) berishlari kerak. Ma’lum bir hududiy tashkilotlar doirasida mintaqaviy kelishuv asosida viza rejimi bekor qilingan. Masalan, MDH davlatlar doirasida 1992-yilgi MDH davlatlari fuqarolarining ishtirokchi davlatlar hududida vizasiz harakatlanishi to ‘g’risidagi Kelishuv asosida vizasiz rejim qo’llaniladi.

z Qochoqlar maqomi Qochoqlar deb, harbiy harakatlar sababli o ‘z mamlakatlarini tark etishga majbur bo’lgan jismoniy shaxslar tushuniladi_______________________ 1926-yilgi Rus va arman millatiga mansub qochoqlar uchun shaxsni aniqlashtimvchi hujjat berish bo‘yicha Bitimda “qochoq” tushunchasi keltirilgan. Hozirgi zamon xalqaro huquqida qochoqlami huquqlarini himoya etuvchi uchta universal xalqaro-huquqiy hujjat mavjud: - Boshqarma Nizomi; - 1951-yilgi Qochoqlar maqomi to‘g ‘risida Konvensiya; - 1967-yilgi Qochoqlar maqomi bo‘yicha Protokol.

z Mehnatkash-migrantlarning maqomi Ko'pincha, nisbatan iqtisodiy rivojlangan davlatlarda boshqa davlatlar fuqarolari. ya’ni mehnat haqi, mablag‘ olish maqsadida mehnat qilib yashab kelayotgan chet el fuqarolari mavjud. Ular xalqaro huquqda alohida “mehnatkash-migrantlar” maqomiga ega. Mehnatkash-migrantlar - mehnat haqi, mablag‘ olish maqsadida boshqa davlatda mehiiat qilib yashab ketayotgan chet el fuqarolari. Ushbu maqom 1990-yilgi Barcha mehnatkash-migrantlar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha xalqaro Konvensiyada belgilangan. Ushbu Konvensiyaga ko'ra mehnatkash-migrantlar maqomiga mazkur davlat hududiga qonuniy ruxsat asosida kirib kelgan, mehnat haqi olish maqsadida xalqaro shartnomalar, bitimlar va milliy qonunchilikka rioya etgan holda qonuniy yollangan shaxslar ega bo'lishlari mumkin .

z Boshpana huquqi Boshpana berish deganda, o‘z fuqaroligi bo‘lgan davlat tomonidan siyosiy, diniy qarashlari yoki ilmiy ishlari, adabiyot asarlari uchun ta ’qib etilayotgan shaxsga boshqa davlat o‘z hududiga kiritishi va boshpana berishi nazarda tutiladi. 1967-yilgi BMTning Hududiy boshpana haqidagi Deklaratsiyasi davlatlar boshpanani o‘z suvereniteti ostida berishini ta’kidlaydi hamda Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi har bir inson boshpana huquqiga ega ekanligini belgilaydi. Boshpana bergan davlat mazkur jismoniy shaxsni o ‘z davlatiga bermaydi. Boshpana huquqi davlatlarning milliy qonunchiligida aks ettirilgan bo‘ladi. Masalan, ilk bor 1793-yilgi Fransiya Konstitutsiyasida boshpana huquqi belgilangan edi. Hozirgi paytda Rossiya Federatsiyasining Konstitutsiyasida ham (63- modda) boshpana huquqi mavjud .

z E’tiboringiz uchun rahmat !

O'xshashlar

Zamonaviy xalqaro huquqda hudud

Zamonaviy xalqaro huquqda subyektlar

Xalqaro huquqda javobgarlik

Xalqaro huquqda hudud tushunchasi

Xalqaro huquqda tan olish va huquqiy vorislik