Sud hokimiyati - Huquqshunoslik - Slaydlar

Sud hokimiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

779.5 KB

Ko'chirib olish

Sud hokimiyati Sud hokimiyati REJA: REJA:  Sud tizimi haqida umumiy tushunchaSud tizimi haqida umumiy tushuncha ..  Sud tizimining tarkibi.Sud tizimining tarkibi.  Sud tizimi bug’ini haqida tushuncha.Sud tizimi bug’ini haqida tushuncha. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Mustaqillikning eMustaqillikning e '' lon qilinishi bilan lon qilinishi bilan boshlanganboshlangan , , jamiyatdagi djamiyatdagi d ее mokratik mokratik oo ’’ zgarishlar sudning davlat organlari zgarishlar sudning davlat organlari ichidagi roli va ahamiyatini qayta ichidagi roli va ahamiyatini qayta tushunishga olib ktushunishga olib k ее lishi shubxasizlishi shubxasiz . . Mustaqil Mustaqil OO ’’ zbekiston Konstitutsiyasining qabul zbekiston Konstitutsiyasining qabul qilinishi sud tizimining yangilanishi va uning qilinishi sud tizimining yangilanishi va uning dd ее mokratlashuvi uchun turtki bomokratlashuvi uchun turtki bo ’’ ldildi . . Birinchi Birinchi darajali vazifa bodarajali vazifa bo `` lib sudlarning lib sudlarning katagonchilik mashinasi sifatidagi rolini yokatagonchilik mashinasi sifatidagi rolini yo ’’ q q qilibqilib , , uning duning d ее mokratiyaning muxim bmokratiyaning muxim b ее lgisi lgisi bulmish inson huquqlarini ximoya qilishning bulmish inson huquqlarini ximoya qilishning ishonchli vositasiga aylantirish bishonchli vositasiga aylantirish b ее lgilandilgilandi .. www.arxiv.uz

 Konstitutsiyaviy mKonstitutsiyaviy m е'е' yorlar sud tizimini yaxlit byorlar sud tizimini yaxlit b ее lgilab blgilab b ее radiradi . . Sudlarning tashkil etilishi va faoliyatini tartibga solishga qaratilgan Sudlarning tashkil etilishi va faoliyatini tartibga solishga qaratilgan qonunchilikning birinchi akti boqonunchilikning birinchi akti bo `` liblib 1993 1993 yiliyili 6- 6- mayda qabul qilinganmayda qabul qilingan «« OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyaviy sudi tospublikasi Konstitutsiyaviy sudi to `` gg `` risidarisida »» gi Qonun gi Qonun hisoblanadihisoblanadi . . Umumiy yurisdiktsiya sudlari shuningdUmumiy yurisdiktsiya sudlari shuningd ее kk , , xoxo ’’ jalik jalik sudlarining faoliyati Oliy Majlis tomonidansudlarining faoliyati Oliy Majlis tomonidan 1993 1993 yilyil 2- 2- ss ее ntyabrda ntyabrda qabul qilinganqabul qilingan « « Sudlar toSudlar to `` gg `` risidarisida »» gi Qonun orqali tartibga solingangi Qonun orqali tartibga solingan . . Mazkur huquqiy hujjatda sud tizimining tashkiliy asoslaridan tashqariMazkur huquqiy hujjatda sud tizimining tashkiliy asoslaridan tashqari , , huquqiy davlatning amaldahuquqiy davlatning amalda bobo `` lishilishi uchunuchun zarurzarur bobo ’’ lganlgan bb ее lgilarlgilar sifatidasifatida , , sudyalarning mustaqilligi va xsudyalarning mustaqilligi va x ее ch kimga ch kimga bobo ’’ ysunmasligi kafolatlari mustaxkamlangan ediysunmasligi kafolatlari mustaxkamlangan edi . . SudSud -- huquq huquq isloxotlarining kisloxotlarining k ее yingi bosqichidagi vazifalar Oyingi bosqichidagi vazifalar O ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi spublikasi PrPr ее zidzid ее nti Inti I . . AA . . Karimov tomonidan Oliy MajlisningKarimov tomonidan Oliy Majlisning 2- 2- chakirikchakirik 6- 6- ss ее ssiyasida aniq bssiyasida aniq b ее lgilab blgilab b ее rildirildi : «: « Huquqiy davlatni Huquqiy davlatni mustaxkamlashning asosiy yomustaxkamlashning asosiy yo ’’ nalishi bonalishi bo `` liblib , , sud isloxotlarining sud isloxotlarining chukurlashtirilishichukurlashtirilishi , , butun odil sudlov tizimining hokimiyatning butun odil sudlov tizimining hokimiyatning mustaqil uchinchi tarmogi sifatida dmustaqil uchinchi tarmogi sifatida d ее mokratlashuvi bomokratlashuvi bo `` lishi klishi k ее rakrak . . Ijtimoiy xayotimizda sudning dIjtimoiy xayotimizda sudning d ее mokratik institut sifatidagi roli yanada mokratik institut sifatidagi roli yanada usishi kusishi k ее rakrak . . Sudlov va huquqni muxofaza etuvchi organlari Sudlov va huquqni muxofaza etuvchi organlari faoliyatining asosiy mazmunini fuqarolarning huquqlari va faoliyatining asosiy mazmunini fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini ximoya qilish tashkil etishi kerkinliklarini ximoya qilish tashkil etishi k ее rakrak .. www.arxiv.uz

 Sud tizimini islox qilishda muxim Sud tizimini islox qilishda muxim qadamlardan boqadamlardan bo `` liblib , , OO ’’ zbekiston zbekiston RR ее spublikasi Prspublikasi Pr ее zidzid ее nti farmoniga nti farmoniga muvofiq umumiy yurisdiktsiya muvofiq umumiy yurisdiktsiya sudlarining ixtisoslashuvisudlarining ixtisoslashuvi , , yaya '' ni ni fuqarolik va jinoiy ishlarni kofuqarolik va jinoiy ishlarni ko ’’ rib rib chiquvchi sudlarga bochiquvchi sudlarga bo ’’ linishi bolinishi bo ’’ ldildi . . Shunday tarzda quyidagilar tashkil Shunday tarzda quyidagilar tashkil bobo ’’ ldildi : : www.arxiv.uz

Sud tizimi fuqarolik ishlari bo ’ yicha jinoiy ishlar bo ’ yicha Qoraqalog ’ iston R е spublikasi Oliy sudi viloyat Toshk е nt shahar tumanlararo sudlar Qoraqalog ’ iston R е spublikasi Oliy sudi viloyat Toshk е nt shahar tuman ( shahar ) sudlari www.arxiv.uz

 Mazkur farmon sudyalarning kMazkur farmon sudyalarning k ее yingi ixtisoslashuviga qaratilgan yingi ixtisoslashuviga qaratilgan bobo `` liblib , , uning qabul qilinishidan maqsad sud ishlarini ouning qabul qilinishidan maqsad sud ishlarini o ’’ z vaqtida z vaqtida va adolatli xal etilishini tava adolatli xal etilishini ta '' minlashminlash , , fuqarolarning siyosiyfuqarolarning siyosiy , , ijtimoiy huquq va erkinliklarini muxofaza qilish kafolatlarini ijtimoiy huquq va erkinliklarini muxofaza qilish kafolatlarini kuchaytirishdirkuchaytirishdir . 2001 . 2001 yilyil 1- 1- yanvardan boshlab Oyanvardan boshlab O ’’ zbekiston zbekiston RR ее spublikasi hududida jinoiy ishlar va fuqarolik ishlari bospublikasi hududida jinoiy ishlar va fuqarolik ishlari bo ’’ yicha yicha sudlar aloxidasudlar aloxida -- aloxida faoliyat yurita boshladialoxida faoliyat yurita boshladi . . RR ее spublikada spublikada oo ’’ tkazilgan sudlarning ixtisoslashuvi obtkazilgan sudlarning ixtisoslashuvi ob 'е'е ktiv sabablar tufayli ktiv sabablar tufayli vujudga kvujudga k ее ladigan ilgarigi sud xatolarini va fuqarolarning ladigan ilgarigi sud xatolarini va fuqarolarning huquqlari va qonuniy manfaatlarining buzilish xollarini bartaraf huquqlari va qonuniy manfaatlarining buzilish xollarini bartaraf etishga imkon betishga imkon b ее rdirdi . . Hozirda sudyalar oHozirda sudyalar o ’’ z ixtisosliklari boz ixtisosliklari bo ’’ yicha yicha qonunchilik va sud amaliyotini yanada chukurrok oqonunchilik va sud amaliyotini yanada chukurrok o ’’ rganib rganib chiqish imkoniga egachiqish imkoniga ega . . Bulardan tashqariBulardan tashqari , , Adliya vazirligi Adliya vazirligi tomonidan sudyalarni fuqarolik ishlari botomonidan sudyalarni fuqarolik ishlari bo ’’ yicha hamyicha ham , , jinoiy jinoiy ishlar boishlar bo ’’ yicha ham qayta tayyorlash dasturlari ishlab chikilmoyicha ham qayta tayyorlash dasturlari ishlab chikilmo ?? tsatsa . . Shunday ekanShunday ekan , , PrPr ее zidzid ее ntning sudlar ixtisoslashuvi ntning sudlar ixtisoslashuvi toto `` gg `` risidagi mazkur farmonirisidagi mazkur farmoni , , shubxasizshubxasiz , , sud isloxotlari sud isloxotlari davomida bosilgan mutlako todavomida bosilgan mutlako to `` gg `` ri va katta qadamlardan biri ri va katta qadamlardan biri bobo ’’ ldildi . . BoisiBoisi , , mazkur farmon odil sudlovning asosiy vazifasimazkur farmon odil sudlovning asosiy vazifasi - - ishlarning qonunga toishlarning qonunga to ’’ liq asoslangan xolda koliq asoslangan xolda ko ’’ rib chiqilishirib chiqilishi , , sud sud tomonidan adolatli qarorning chiqarilishiga kumaklashaditomonidan adolatli qarorning chiqarilishiga kumaklashadi .. www.arxiv.uz

 Sudning hokimiyatning aloxida tarmogi Sudning hokimiyatning aloxida tarmogi sifatida mustaqilligini tasifatida mustaqilligini ta '' minlash maqsadida minlash maqsadida sud tizimini islox qilishsud tizimini islox qilish , , odil sudlovning sifatli odil sudlovning sifatli va tva t ее zkor amalga oshirilishizkor amalga oshirilishi , , sud qarorlarining sud qarorlarining adolatli boadolatli bo `` lishini talishini ta '' minlash muammolari minlash muammolari OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Oliy Majlis spublikasi Oliy Majlis tomonidantomonidan 2- 2- chakirikchakirik 4- 4- ss ее ssiyadassiyada « « Sudlar Sudlar toto `` gg `` risidarisida »» gi yangi taxrirdagi qonunning gi yangi taxrirdagi qonunning qabul qilinishiga olib kqabul qilinishiga olib k ее ldildi . . Mazkur qonunning Mazkur qonunning asosiy yangiliklaridan biri boasosiy yangiliklaridan biri bo `` lib umumiy lib umumiy yurisdiktsiya sudlari ixtisoslashuvining joriy yurisdiktsiya sudlari ixtisoslashuvining joriy etilishi boetilishi bo ’’ ldildi .. www.arxiv.uz

 Ilk bor qonun bilan umumiy yurisdiktsiya sudlari Ilk bor qonun bilan umumiy yurisdiktsiya sudlari protsprots ее ssual qonunchilikning muxim institutlaridan ssual qonunchilikning muxim institutlaridan bulmish ishlarni apbulmish ishlarni ap ее llatsiya tartibida kollatsiya tartibida ko ’’ rib chiqish rib chiqish nazarda tutildinazarda tutildi . . Bu institut xalqaro amaliyotda Bu institut xalqaro amaliyotda sinalgan bosinalgan bo `` liblib , , rr ее spublikaning yuqori sudlari tizimida spublikaning yuqori sudlari tizimida kullanadikullanadi . . SudSud -- huquq isloxotidagi khuquq isloxotidagi k ее yingi dyingi d ее mokratik mokratik oo ’’ zgarishlarni chukurlashtirishning asosiy zgarishlarni chukurlashtirishning asosiy yoyo ’’ nalishlarinalishlari 2002 2002 yiliyili 29- 29- avgustda boavgustda bo `` lib utganlib utgan 2- 2- chakirik Oliy Majlisningchakirik Oliy Majlisning 9- 9- ss ее ssiyasida bssiyasida b ее lgilab olindilgilab olindi . . Asosiy vazifa sudlarning soAsosiy vazifa sudlarning so ’’ zda emaszda emas , , balki amaldagi balki amaldagi mustaqilligini tamustaqilligini ta '' minlash bominlash bo `` lib kolmokdalib kolmokda . . SS ее ssiyada ssiyada ishtirok etayotibishtirok etayotib , , mamlakatimiz Prmamlakatimiz Pr ее zidzid ее nti Inti I . . KarimovKarimov : : «« Shuni yoddan chiqarmaslik kShuni yoddan chiqarmaslik k ее rakkirakki , , kaka ее rdaki rdaki sudyalarning mustaqilligi tasudyalarning mustaqilligi ta '' minlanmasaminlanmasa , , u u ее rdarda , , odatdaodatda , , qonun boqonun bo ’’ ziladiziladi , , u u ее rda adolat borda adolat bo `` lishi lishi mumkin ham emasmumkin ham emas » - » - dd ее b tab ta '' kidlagankidlagan .. www.arxiv.uz

 KK ее yingi asosiy muammo boyingi asosiy muammo bo `` lib odil sudlovga lib odil sudlovga ее tishish muammosi hisoblanaditishish muammosi hisoblanadi . . Mazkur Mazkur muammo aksariyat mamlakatlar uchun xosdirmuammo aksariyat mamlakatlar uchun xosdir . . Odil sudlovga erishishning taOdil sudlovga erishishning ta '' minlanishi minlanishi dastlabki protsdastlabki prots ее duralarning kamayishigaduralarning kamayishiga , , shikoyat va arizalarni koshikoyat va arizalarni ko ’’ rib chiqish tartibining rib chiqish tartibining soddalashtirilishiga olib ksoddalashtirilishiga olib k ее ladiladi . .  Sud tizimi dSud tizimi d ее ganda sudlarning ganda sudlarning kompkomp ее tt ее ntsiyasi va maqsad vazifalari ntsiyasi va maqsad vazifalari bobo ’’ yicha tuzilgan majmui tushuniladiyicha tuzilgan majmui tushuniladi . . OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi sud tizimini spublikasi sud tizimini bb ее lgilovchi asosiy hujjat Olgilovchi asosiy hujjat O ’’ zbekiston zbekiston RR ее spublikasi Konstitutsiyasi hisoblanadispublikasi Konstitutsiyasi hisoblanadi . . www.arxiv.uz

S U D T I Z I M I ( O ’ z . Res . Kons . 107- modda ) O ’ zbekiston R е spublikasi Konstitutsiyaviy sudi O ’ zbekiston R е spublikasi Oliy sudi O ’ zbekiston R е spublikasi Oliy xo ’ jalik sudi www.arxiv.uz

 QoraqalogQoraqalog ’’ iston Riston R ее spublikasi jinoiy va spublikasi jinoiy va fuqarolik ishlari bofuqarolik ishlari bo ’’ yicha oliy sudlaridanyicha oliy sudlaridan , , QoraqalogQoraqalog ’’ iston Riston R ее spublikasi xospublikasi xo ’’ jalik sudijalik sudi , , jinoiy va fuqarolik ishlari bojinoiy va fuqarolik ishlari bo ’’ yicha viloyatyicha viloyat , , ToshkToshk ее nt shahar sudlarint shahar sudlari , , fuqarolik va jinoiy fuqarolik va jinoiy ishlar boishlar bo ’’ yicha tumanlararoyicha tumanlararo , , tumantuman , , shahar shahar sudlaridansudlaridan , , harbiy va xoharbiy va xo ’’ jalik sudlaridan jalik sudlaridan iboratiborat . . Sudlarni tashkil etish va ularning Sudlarni tashkil etish va ularning faoliyat kofaoliyat ko ’’ rsatish tartibi qonun bilan rsatish tartibi qonun bilan bb ее lgilanadilgilanadi . . Favqulodda sudlar tuzishga yoFavqulodda sudlar tuzishga yo ’’ l l qoqo ’’ yilmaydiyilmaydi .. www.arxiv.uz

 Hozirgi vaqtga kHozirgi vaqtga k ее lib shakllangan sud tizimini aniqlab lib shakllangan sud tizimini aniqlab olishda Oolishda O ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasiningspublikasi Konstitutsiyasining 108-116 108-116 moddalari ham muxim ahamiyat kasb etadimoddalari ham muxim ahamiyat kasb etadi . . Bu mBu m е'е' yorlar yuqori sudlarningyorlar yuqori sudlarning , , shuningdshuningd ее kk , , ularga ularga bobo ’’ ysunuvchi quyi sudlarning umuman sud tizimida ysunuvchi quyi sudlarning umuman sud tizimida tutgan urnini aniq qilib btutgan urnini aniq qilib b ее lgilaydilgilaydi . . OO ’’ zbekiston zbekiston RR ее spublikasi Kosntitutsiyasiningspublikasi Kosntitutsiyasining 108- 108- moddasi moddasi OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyaviy sudining spublikasi Konstitutsiyaviy sudining makomi bmakomi b ее lgilangan hamda uning qonunlar va lgilangan hamda uning qonunlar va boshqa hujjatlarning konstitutsiyaviyligini boshqa hujjatlarning konstitutsiyaviyligini tt ее kshiruvchi sud organi sifatidagi asosiy maqsadkshiruvchi sud organi sifatidagi asosiy maqsad -- vazifalari bayon etilganvazifalari bayon etilgan . . Bu sud oBu sud o ’’ ziga xos oziga xos o ’’ rin rin egallaydiegallaydi . . Unda xUnda x ее ch qaysi bir sud toch qaysi bir sud to `` gg `` ridanridan -- toto `` gg `` ri ri bobo ’’ ysunmaydiysunmaydi , , garchi u tomonidan qabul qilingan garchi u tomonidan qabul qilingan qarorlar barcha sudlarning faoliyatiga taqarorlar barcha sudlarning faoliyatiga ta '' sir qilishi sir qilishi mumkin bomumkin bo ’’ lsa hamlsa ham .. www.arxiv.uz

 OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Oliy va Oliy xospublikasi Oliy va Oliy xo ’’ jalik sudlari haqida jalik sudlari haqida Konstitutsiyaning moddalarida gapirib oKonstitutsiyaning moddalarida gapirib o ’’ tiladitiladi . . Bu sudlar Bu sudlar oo ’’ zlarining quyi sudlariga egazlarining quyi sudlariga ega . . Quyi sudlarning ustidan ular Quyi sudlarning ustidan ular nazoratini olib boradi va bu sudlarga amaldagi qonunchilik nazoratini olib boradi va bu sudlarga amaldagi qonunchilik bobo ’’ yicha sharxlar byicha sharxlar b ее radiradi . . Hozirgi kunlarda sud tizimining Hozirgi kunlarda sud tizimining taxlilini faqatgina Konstitutsiyaga asoslanib emastaxlilini faqatgina Konstitutsiyaga asoslanib emas , , balki balki qator boshqa qonunchilik aktlariqator boshqa qonunchilik aktlari : «: « Sudlar toSudlar to `` gg `` risidarisida » » gi gi QonunQonun , , harbiy sudlar faoliyatini tashkil etish toharbiy sudlar faoliyatini tashkil etish to `` gg `` risidagi risidagi Nizomga ham asoslanib olib borsa boNizomga ham asoslanib olib borsa bo ’’ ladiladi .. KK ее ltirilgan ltirilgan konstitutsiyaviy va qonunchilik mkonstitutsiyaviy va qonunchilik m е'е' yorlaridan kyorlaridan k ее lib chiqiblib chiqib , , odil sudlov faqatgina sud hokimiyatini tashkil etuvchi va bu odil sudlov faqatgina sud hokimiyatini tashkil etuvchi va bu vazifani amalga oshirishga vakolatli bovazifani amalga oshirishga vakolatli bo ’’ lgan sud organlari lgan sud organlari tomonidan amalga oshirilishi lozimligi xususida xulosa qilsa tomonidan amalga oshirilishi lozimligi xususida xulosa qilsa bobo ’’ ladiladi . . Boshqa xBoshqa x ее ch qaysi davlat organlari yuqorida sanab ch qaysi davlat organlari yuqorida sanab oo ’’ tilgan vakolatlarnitilgan vakolatlarni - - odil sudlovni amalga oshirishodil sudlovni amalga oshirish , , konstitutsiyaviy nazoratkonstitutsiyaviy nazorat , , sud qarorlari va boshqa sud qarorlari va boshqa hujjatlarining ijrosini tahujjatlarining ijrosini ta '' minlashni bajara olmaydiminlashni bajara olmaydi . . www.arxiv.uz

UMUMIY YURIDIKSIYA SUDLARI O ’ zbekiston R е spublikasi Oliy sudi Qoraqalog ’ iston R е spublikasi Oliy sudi Harbiy sudlar www.arxiv.uz

 Bu sudlarning ish yurituviga sud tartibida xal Bu sudlarning ish yurituviga sud tartibida xal etiladigan aksariyat ishlar tetiladigan aksariyat ishlar t ее gishlidirgishlidir . . Ikkinchi guruh Ikkinchi guruh sudlari ichida osudlari ichida o ’’ ziga xos tarmoq boziga xos tarmoq bo `` lib Harbiy sudlar lib Harbiy sudlar hisoblanadihisoblanadi . . Ularga harbiy xizmatchilarning Ularga harbiy xizmatchilarning manfaatlari bilan bogmanfaatlari bilan bog ’’ liq ishlar tliq ishlar t ее gishlidirgishlidir . . Uchinchi Uchinchi guruhga Oguruhga O ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasi Oliy xospublikasi Oliy xo ’’ jalik sudijalik sudi , , QoraqalogQoraqalog ’’ iston xoiston xo ’’ jalik sudijalik sudi , , shahar xoshahar xo ’’ jalik sudlari jalik sudlari kiradikiradi . . Mazkur guruhga raxbarlarini OMazkur guruhga raxbarlarini O ’’ zbekiston zbekiston RR ее spublikasi Oliy xospublikasi Oliy xo ’’ jalik sudi amalga oshiradijalik sudi amalga oshiradi . . Sud Sud tizimini tashkiliy birlik nuktai nazaridan tavsiflash tizimini tashkiliy birlik nuktai nazaridan tavsiflash uchun buguchun bug ’’ in tushunchasidan foydalanish kin tushunchasidan foydalanish k ее rakrak . . Sud Sud tizimi bugtizimi bug ’’ iniini - - bu bir tipdagi sudlarning majmui bu bir tipdagi sudlarning majmui bobo `` liblib , , ular uyushik vakolatlarga ega boular uyushik vakolatlarga ega bo ’’ ladi hamda ladi hamda OO ’’ zbekiston Rzbekiston R ее spublikasining maspublikasining ma '' muriymuriy -- hududiy va hududiy va milliy davlat tuzilishini hisobga olgan xolda tashkil milliy davlat tuzilishini hisobga olgan xolda tashkil etilgan boetilgan bo ’’ ladiladi . . www.arxiv.uz

U M U M I Y S U D L A R Asosiy bo’g’in O’rta bo’g’in Yuqori bo’g’in tuman (shahar), tumanlararo Qoraqalog’iston R е spublikasi Oliy sudi, viloyat va Toshk е nt shahar sudlari O’zbekiston R е spublikasi Oliy sudi. www.arxiv.uz

H A R B I Y S U D L A R Asosiy bo’g’in O’rta bo’g’in Yuqori bo’g’in okrug va hududiy harbiy sudlar O’zbekiston R е spublikasi Harbiy sudi O’zbekiston R е spublikasi Oliy sudi harbiy xay'ati www.arxiv.uz

X O’ J A L I K S U D L A R Asosiy bo’g’in Yuqori bo’g’in Qoraqalog ’ iston R е spublikasi Xo ’ jalik sudi , viloyat va Toshk е nt shahar xo ’ jalik sudlari O’zbekiston R е spublikasi Oliy xo’jalik sudi www.arxiv.uz

 Tashkiliy tuzilishi jixatidan sudlar bir-biri bilan bug’in tushunchasi bilan, Tashkiliy tuzilishi jixatidan sudlar bir-biri bilan bug’in tushunchasi bilan, bajaradigan funksiyalari jixatidan esa instantsiya tushunchasi bilan bajaradigan funksiyalari jixatidan esa instantsiya tushunchasi bilan bog’liq bo’ladi. Sud instantsiyasi sud ishlarini xal etish bilan bog’liq u bog’liq bo’ladi. Sud instantsiyasi sud ishlarini xal etish bilan bog’liq u yoki bu sud funksiyasini bajaruvchi sud (yoki uning tarkibiy to’zilmasi) yoki bu sud funksiyasini bajaruvchi sud (yoki uning tarkibiy to’zilmasi) hisoblanadi.hisoblanadi.  Birinchi instantsiya sudi dBirinchi instantsiya sudi d ее b mazkur ish uchun asosiy bo’lgan b mazkur ish uchun asosiy bo’lgan masalalarni mazmunan ko’rib chiqishga vakolatli bo’lgan sudga aytiladi. masalalarni mazmunan ko’rib chiqishga vakolatli bo’lgan sudga aytiladi. Jinoiy ishlar bo’yicha bunday masalalarga ayblanuvchi shaxsning u yoki Jinoiy ishlar bo’yicha bunday masalalarga ayblanuvchi shaxsning u yoki bu jinoyatni sodir etishda aybdorligi yoki aybdor emasligi va unga bu jinoyatni sodir etishda aybdorligi yoki aybdor emasligi va unga qanday jazo tayinlanishi kqanday jazo tayinlanishi k ее rakligi masalasi kiradi.rakligi masalasi kiradi.  Fuqarolik ishlari bo’yicha ishning moxiyatini kilinayotgan da'vo asosli Fuqarolik ishlari bo’yicha ishning moxiyatini kilinayotgan da'vo asosli yoki asosli emasligi hamda buning natijasida vujudga kyoki asosli emasligi hamda buning natijasida vujudga k ее lishi mumkin lishi mumkin bo’lgan okibatlar xususidagi masalalar tashkil etadi.bo’lgan okibatlar xususidagi masalalar tashkil etadi.  Birinchi instantsiya sudi sifatida har qanday sud, xatto oliy sudlar ham Birinchi instantsiya sudi sifatida har qanday sud, xatto oliy sudlar ham chiqishi mumkin. Barcha sudlar vakolat doirasi amaldagi qonun bilan chiqishi mumkin. Barcha sudlar vakolat doirasi amaldagi qonun bilan aniq baniq b ее lgilangan. Aplgilangan. Ap ее llyatsiya instantsiyasi sudi qonuniy kuchga kirib llyatsiya instantsiyasi sudi qonuniy kuchga kirib ulgurmagan qaror va hukmlarning qonuniyligi va asosligini tulgurmagan qaror va hukmlarning qonuniyligi va asosligini t ее kshirishga kshirishga karatilgan. Umumiy yurisdiktsiya sudlari tizimida bunday sudlar sifatida karatilgan. Umumiy yurisdiktsiya sudlari tizimida bunday sudlar sifatida asosiy bug’in sudlariga kirmaydigan barcha yuqori turuvchi sudlar asosiy bug’in sudlariga kirmaydigan barcha yuqori turuvchi sudlar maydonga chiqishi mumkin. Appmaydonga chiqishi mumkin. App ее lyatsiya tartibida ko’rib chiqilgan ish lyatsiya tartibida ko’rib chiqilgan ish kassatsiya tartibida qayta ko’rib chiqilishi mumkin emas. Kassatsiya kassatsiya tartibida qayta ko’rib chiqilishi mumkin emas. Kassatsiya instantsiyasi sudi esa qonuni kuchga kirgan hukm va qarorlarning instantsiyasi sudi esa qonuni kuchga kirgan hukm va qarorlarning qonuniyligini tqonuniyligini t ее kshiradi. Umumiy va harbiy sudlar tizimida bunday kshiradi. Umumiy va harbiy sudlar tizimida bunday sudlar sifatida asosiy bug’in sudlaridan tashqari barcha sudlar chiqishi sudlar sifatida asosiy bug’in sudlaridan tashqari barcha sudlar chiqishi mumkin.mumkin. www.arxiv.uz

 Xo’jalik sudlarida esa bu vazifani O’zbekiston RXo’jalik sudlarida esa bu vazifani O’zbekiston R ее spublikasi Oliy xo’jalik spublikasi Oliy xo’jalik sudi amalga oshiradi.sudi amalga oshiradi.  «Nazorat instantsiyasi» atamasi ham k«Nazorat instantsiyasi» atamasi ham k ее ng kullanilib kng kullanilib k ее linmokda. Bu linmokda. Bu atama orqali sudlarning qonunii kuchga kirgan hukm va qarorlarini atama orqali sudlarning qonunii kuchga kirgan hukm va qarorlarini qonunii va asosliligini tqonunii va asosliligini t ее kshiruvchi sud bulinmalari bkshiruvchi sud bulinmalari b ее lgilanadi. Umumiy lgilanadi. Umumiy yurisdiktsiya sudlari ichida bunday sudlar sifatida O`rta bug’in sudlari yurisdiktsiya sudlari ichida bunday sudlar sifatida O`rta bug’in sudlari PrPr ее zidiumlari hamda O’zbekiston Rzidiumlari hamda O’zbekiston R ее spublikasi Oliy sudi va kollspublikasi Oliy sudi va koll ее giyalari giyalari bo`lishi mumkin.bo`lishi mumkin.  Harbiy sudlar uchun bunday sudlar sifatida O`rta bug’in sudlari, Harbiy sudlar uchun bunday sudlar sifatida O`rta bug’in sudlari, O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasi Oliy sudi Harbiy xay'ati, Xo’jalik sudlari uchun spublikasi Oliy sudi Harbiy xay'ati, Xo’jalik sudlari uchun esa - Oliy xo’jalik sudi Presa - Oliy xo’jalik sudi Pr ее zidiumi bo`lishi mumkin.zidiumi bo`lishi mumkin.  Yuqori turuvchi instantsiya yoki yuqori turuvchi sud dYuqori turuvchi instantsiya yoki yuqori turuvchi sud d ее ganda tganda t ее gishli gishli sudga nisbatan ancha yuqori mavksudga nisbatan ancha yuqori mavk ее va makomga ega bo’lgan sudlar va makomga ega bo’lgan sudlar tushuniladi. «Yuqori sud instantsiyasi» atamasi O’zbekiston Rtushuniladi. «Yuqori sud instantsiyasi» atamasi O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Oliy sudi yoki Oliy xo’jalik sudining nomlanishining sinonimi hisoblanadi. Oliy sudi yoki Oliy xo’jalik sudining nomlanishining sinonimi hisoblanadi.  Bu ma'noda sud hokimiyatining o’ziga xosligi haqida gapirish mumkin. Bu ma'noda sud hokimiyatining o’ziga xosligi haqida gapirish mumkin. O’zbekistan RO’zbekistan R ее spublikasi Konstitutsiyasining 107-moddasining printsipial spublikasi Konstitutsiyasining 107-moddasining printsipial ma'nosi Yana shundan iboratki, bu moddaga ko’ra unda nazarda ma'nosi Yana shundan iboratki, bu moddaga ko’ra unda nazarda tutilmagan, har qanday favkulodda sudlar tuzishga yul quyilmaydi.tutilmagan, har qanday favkulodda sudlar tuzishga yul quyilmaydi. www.arxiv.uz

 Turli xil nizolarni xal qiladigan, jamiyat sub'Turli xil nizolarni xal qiladigan, jamiyat sub' ее ktlarining ktlarining munosabatlarini ijtimoiy tartibga soluvchi hamda, shu munosabatlarini ijtimoiy tartibga soluvchi hamda, shu munosabatlarning huquqiy normaga to`g`ri kmunosabatlarning huquqiy normaga to`g`ri k ее lishini ta'minlovchi odil lishini ta'minlovchi odil sudlov hisoblanadi.sudlov hisoblanadi.  Odil sudlov - davlat faoliyatining bir yo’nalishi. ShuningdOdil sudlov - davlat faoliyatining bir yo’nalishi. Shuningd ее k, u Sud k, u Sud hokimiyatini funksiyalashtirishni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan hokimiyatini funksiyalashtirishni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan eng muxim vakolatlardan biridir.eng muxim vakolatlardan biridir.  Uning bunday urni va ma'nosi turli xil omillar bilan bUning bunday urni va ma'nosi turli xil omillar bilan b ее lgilanadi. lgilanadi. Bunday omillarga, eng avvalo, shunday vaziyatni kiritishimiz Bunday omillarga, eng avvalo, shunday vaziyatni kiritishimiz mumkinki, odil sudlov inson va fuqarolarning ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy mumkinki, odil sudlov inson va fuqarolarning ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy va shaxsiy huquq va erkinliklari, davlat va boshqa tashkilotlarning va shaxsiy huquq va erkinliklari, davlat va boshqa tashkilotlarning huquqiy va qonuniy manfaatlarini amalga oshirishning eng muhim huquqiy va qonuniy manfaatlarini amalga oshirishning eng muhim masalalari bo’yicha qaror chiqarish bilan uzviy bog’liq.masalalari bo’yicha qaror chiqarish bilan uzviy bog’liq.  Aynan odil sudlov jinoyatni sodir qilishda ayblanayotgan ma'lum bir Aynan odil sudlov jinoyatni sodir qilishda ayblanayotgan ma'lum bir shaxsni aybdor dshaxsni aybdor d ее b topi shva unga jazo chorasi yoki qonunda b topi shva unga jazo chorasi yoki qonunda ko’rsatilgan boshqa ta'sir choralarini tayinlash, shuningdko’rsatilgan boshqa ta'sir choralarini tayinlash, shuningd ее k, k, noqonuniy va asossiz javobgarlikka tortilgan shaxslarni noqonuniy va asossiz javobgarlikka tortilgan shaxslarni javobgarlikdan ozod qilish masalalarida xal qiluvchi rol uynaydi. javobgarlikdan ozod qilish masalalarida xal qiluvchi rol uynaydi. ShuningdShuningd ее k, odil sudlov fuqarolar o`rtasida bo’ladigan, masalan, k, odil sudlov fuqarolar o`rtasida bo’ladigan, masalan, mm ее xnat, oilaviy, avtorlik, ixtirochilik, uy-joy va ularga bxnat, oilaviy, avtorlik, ixtirochilik, uy-joy va ularga b ее rilgan moddiy rilgan moddiy va moddiy bo`lmagan huquqlarni amalga oshirish bilan bog’liq va moddiy bo`lmagan huquqlarni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan nizolarni xal qilishdan kbo’lgan nizolarni xal qilishdan k ее lib chiqadigan huquqiy okibatlarni lib chiqadigan huquqiy okibatlarni bb ее lgilab blgilab b ее rishda shunday o’rin egallaydi. Bundan tashqari odil sudlov rishda shunday o’rin egallaydi. Bundan tashqari odil sudlov davlat va nodavlat tashkilotlari, tadbirkorlik bilan shugullanuvchi davlat va nodavlat tashkilotlari, tadbirkorlik bilan shugullanuvchi shaxslar O`rtasida iktisodiy faoliyatni amalga oshirish borasida kshaxslar O`rtasida iktisodiy faoliyatni amalga oshirish borasida k ее lib lib chiqadigan nizolar (mulkiy va boshqa)ni xal qilish usuli hamdir.chiqadigan nizolar (mulkiy va boshqa)ni xal qilish usuli hamdir. www.arxiv.uz

 Odil sudlovni amalga oshirish jarayonida qabul qilinadigan (jinoyat Odil sudlovni amalga oshirish jarayonida qabul qilinadigan (jinoyat ishlari bo’yicha hukmlar, fuqarolik ishlari bo’yicha xal qiluv qarorlari va ishlari bo’yicha hukmlar, fuqarolik ishlari bo’yicha xal qiluv qarorlari va boshqalar) va yuridik adabiyotlarda ko’pincha odil sudlov boshqalar) va yuridik adabiyotlarda ko’pincha odil sudlov aktlari daktlari d ее b nomlanadigan sud qarorlari qonunchilikka asosan aloxida b nomlanadigan sud qarorlari qonunchilikka asosan aloxida xususiyatlarga ega.xususiyatlarga ega.  Odil sudlovning moxiyati, urni, ma'nosi shu bilan birga nafaqat uning Odil sudlovning moxiyati, urni, ma'nosi shu bilan birga nafaqat uning huquqni muxofaza qilish faoliyatida juda mas'uliyatli yunalish ekanligi, huquqni muxofaza qilish faoliyatida juda mas'uliyatli yunalish ekanligi, eng muxim masalalar bo’yicha umummajburiy qarorlar qabul qilishi eng muxim masalalar bo’yicha umummajburiy qarorlar qabul qilishi bilan bbilan b ее lgilanadi.lgilanadi.  Yuridik adabiyotlarda aytilishicha, odil sudlov - bu ikki turkumdagi Yuridik adabiyotlarda aytilishicha, odil sudlov - bu ikki turkumdagi ishlar: fuqarolik va jinoyat ishlarining muxokamasidir. Birinchisi xususiy ishlar: fuqarolik va jinoyat ishlarining muxokamasidir. Birinchisi xususiy shaxslar, korxona, muassasa, tashkilotlarning kshaxslar, korxona, muassasa, tashkilotlarning k ее ng va ko’p kirrali ng va ko’p kirrali nizolarni yoki qonuniy manfaatlarni o’z ichiga kamrab oladi. Bunday nizolarni yoki qonuniy manfaatlarni o’z ichiga kamrab oladi. Bunday turkumdagi ishlar orasidan, qarz majburiyatidan kturkumdagi ishlar orasidan, qarz majburiyatidan k ее lib chiqadigan lib chiqadigan ishlar, tuzilgan shartnoma yuzasidan majburiyatlarni bajarmaslik ishlar, tuzilgan shartnoma yuzasidan majburiyatlarni bajarmaslik (masalan, biror bir maxsulotni ishlab chiqarish va yetkazib b(masalan, biror bir maxsulotni ishlab chiqarish va yetkazib b ее rish, rish, xizmat ko’rsatish), noqonuniy ishdan bushatish, turar joydan majburiy xizmat ko’rsatish), noqonuniy ishdan bushatish, turar joydan majburiy kuchirtirish va shu kabilarni ko’rsatish mumkin. Ikkinchi turkumdagi kuchirtirish va shu kabilarni ko’rsatish mumkin. Ikkinchi turkumdagi ishlar (jinoyat ishlari) nisbatan tor doiradagi huquqiy munosabatlar, ishlar (jinoyat ishlari) nisbatan tor doiradagi huquqiy munosabatlar, qonun bo’yicha, aynan jinoyat, ya'ni jinoyat qonunchiligi bo’yicha qonun bo’yicha, aynan jinoyat, ya'ni jinoyat qonunchiligi bo’yicha javobgarlik nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli kilmish hisoblangan huquqiy javobgarlik nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli kilmish hisoblangan huquqiy munosabatlarga tmunosabatlarga t ее gishlidir. Bu turkumdagi ishlarni xal qilish juda gishlidir. Bu turkumdagi ishlarni xal qilish juda mas'uliyatli faoliyat hisoblanadi, chunki bu ymas'uliyatli faoliyat hisoblanadi, chunki bu y ее rda so’z aniq bir shaxsni rda so’z aniq bir shaxsni jinoyatchi djinoyatchi d ее b topish yoki topmaslik va unga nisbatan jinoiy jazo b topish yoki topmaslik va unga nisbatan jinoiy jazo choralarini (masalan, jarima, axlok tuzatish ishlari, ozodlikdan maxrum choralarini (masalan, jarima, axlok tuzatish ishlari, ozodlikdan maxrum qilish) qo’llash yoki qo’llamaslik haqida boradi.qilish) qo’llash yoki qo’llamaslik haqida boradi. www.arxiv.uz

 Odil sudlov tushunchasini o’zlashtirishda, yuqorida ko’rsatilgan jinoyat Odil sudlov tushunchasini o’zlashtirishda, yuqorida ko’rsatilgan jinoyat va fuqarolik ishlari bilan birga yana bir turkumdagi ishlar mavjudki, va fuqarolik ishlari bilan birga yana bir turkumdagi ishlar mavjudki, ular ham kular ham k ее ng kamrovli davlat organlari, shuningdng kamrovli davlat organlari, shuningd ее k, sudning k, sudning e'tiboridan che'tiboridan ch ее tda kolmasligi ktda kolmasligi k ее rakligini inobatga olish lozim. Bu rakligini inobatga olish lozim. Bu ma'muriy qonunchilik va birinchi o’rinda O’zbekiston Rma'muriy qonunchilik va birinchi o’rinda O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi KodMa'muriy javobgarlik to`g`risidagi Kod ее ksda javobgarlik nazarda ksda javobgarlik nazarda to’tilgan huquqbuzarliklar to`g`risidagi ishlardir. Yuridik to’tilgan huquqbuzarliklar to`g`risidagi ishlardir. Yuridik adabiyotlarda shunday fikr mavjudki, bu fikrga ko’ra odil sudlov ikki xil adabiyotlarda shunday fikr mavjudki, bu fikrga ko’ra odil sudlov ikki xil ko’rinishda: oddiy va maxsus ko’rinishda amalga oshiriladi. Oddiy ko’rinishda: oddiy va maxsus ko’rinishda amalga oshiriladi. Oddiy ko’rinishda amalga oshiriladigan odil sudlov bu sudning jinoyat va ko’rinishda amalga oshiriladigan odil sudlov bu sudning jinoyat va fuqarolik ishlarini birinchi instantsiyada, appfuqarolik ishlarini birinchi instantsiyada, app ее lyatsiya, kassatsiya lyatsiya, kassatsiya instantsiyalarida, shuningdinstantsiyalarida, shuningd ее k, yangidan ochilgan xolatlar bo’yicha, k, yangidan ochilgan xolatlar bo’yicha, nazorat tartibida, sudlanuvchilarning aybdorligini aniqlash, ularga jazo nazorat tartibida, sudlanuvchilarning aybdorligini aniqlash, ularga jazo qo’llash yoki aybsizlarni oqlashga oid faoliyati, fuqarolik ishlari qo’llash yoki aybsizlarni oqlashga oid faoliyati, fuqarolik ishlari bo’yicha ishni mazmunan xal qilishda namoyon bo’ladi. Odil bo’yicha ishni mazmunan xal qilishda namoyon bo’ladi. Odil sudlovning maxsus ko’rinishlari - bu sudning ma'muriy huquqbuzarlik sudlovning maxsus ko’rinishlari - bu sudning ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni kurish bo’yicha sud faoliyati, huquqbuzarlikni to`g`risidagi ishlarni kurish bo’yicha sud faoliyati, huquqbuzarlikni sodir qilishda shaxs aybdorligini aniqlash bilan bog’liq faoliyat, sodir qilishda shaxs aybdorligini aniqlash bilan bog’liq faoliyat, ma'muriy jazo qo’llash yoki ish yurituvini tugatish bo’yicha faoliyat, ma'muriy jazo qo’llash yoki ish yurituvini tugatish bo’yicha faoliyat, shuningdshuningd ее k, Konstitutsiyaviy sudning vakolat doirasida amalga k, Konstitutsiyaviy sudning vakolat doirasida amalga oshiriladigan faoliyat hisoblanadi.oshiriladigan faoliyat hisoblanadi. www.arxiv.uz

 Odil sudlovning yana bir o’ziga xos xususiyati shundaki, davlatning Odil sudlovning yana bir o’ziga xos xususiyati shundaki, davlatning bunday faoliyati qonunda katiy bbunday faoliyati qonunda katiy b ее lgilab qo’yilgan tartib asosida lgilab qo’yilgan tartib asosida amalga oshirilishi mumkin.amalga oshirilishi mumkin.  Odil sudlovning yana bir xususiyati uning yagona organ sud Odil sudlovning yana bir xususiyati uning yagona organ sud (sudya) tomonidan amalga oshirilishi. Boshqa x(sudya) tomonidan amalga oshirilishi. Boshqa x ее ch qanday organ ch qanday organ yoki mansabdor shaxs bu faoliyatni amalga oshira olmaydi.yoki mansabdor shaxs bu faoliyatni amalga oshira olmaydi.  Shunday qilib, odil sudlov - bu qonunga katiy rioya qilgan xolda va Shunday qilib, odil sudlov - bu qonunga katiy rioya qilgan xolda va qonunda bqonunda b ее lgilangan tartib asosida jinoyat va fuqarolik ishlarini lgilangan tartib asosida jinoyat va fuqarolik ishlarini muxokama qilish va xal qilish borasidagi sudning huquqni muxokama qilish va xal qilish borasidagi sudning huquqni muxofaza qilish faoliyatidir.muxofaza qilish faoliyatidir.  Odil sudlovning bOdil sudlovning b ее lgilari:lgilari:  1. Insonning huquq va erkinliklar, davlat va jamiyat manfaatlari 1. Insonning huquq va erkinliklar, davlat va jamiyat manfaatlari bilan bog’liq bo’lgan muxim masalalar bo’yicha xal qiluvchi bilan bog’liq bo’lgan muxim masalalar bo’yicha xal qiluvchi ahamiyatga ega bo’lgan qarorlar qabul qilish (aybdor yoki aybahamiyatga ega bo’lgan qarorlar qabul qilish (aybdor yoki ayb ее iz iz dd ее b topish, da'vo talabini kanoatlantirish yoki da'vo talabini b topish, da'vo talabini kanoatlantirish yoki da'vo talabini kanoatlantirishni rad etish);kanoatlantirishni rad etish);  2. Qonuniy kuchga kirgan sud qarorlarining majburiyligi - sud 2. Qonuniy kuchga kirgan sud qarorlarining majburiyligi - sud qarori (hukm, ajrim yoki qaror) O’zbekiston Rqarori (hukm, ajrim yoki qaror) O’zbekiston R ее spublikasining spublikasining butun hududida barcha davlat organlari, maxalliy o’z-o’zini butun hududida barcha davlat organlari, maxalliy o’z-o’zini boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar, boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar, yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiydir.yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiydir. www.arxiv.uz

 Sud qarorlarini bajarmaslik ma'lum bir davlat majburlov choralari, Sud qarorlarini bajarmaslik ma'lum bir davlat majburlov choralari, xatto ozodlikdan maxrum qilish jazosini qo’llashgacha olib kxatto ozodlikdan maxrum qilish jazosini qo’llashgacha olib k ее ladi.ladi.  3. Odil sudlov faqat ikki usuldagina amalga oshiriladi:3. Odil sudlov faqat ikki usuldagina amalga oshiriladi:  a) fuqaro, tashkilot, muassasa, korxonalarning huquq va manfaati a) fuqaro, tashkilot, muassasa, korxonalarning huquq va manfaati bilan bog’liq nizolar bo’yicha fuqarolik sud majlislarida muxokama bilan bog’liq nizolar bo’yicha fuqarolik sud majlislarida muxokama qilish va xal qilish;qilish va xal qilish;  b) jinoyat sodir qilishda aybdor bo’lgan shaxslarga qonunda b) jinoyat sodir qilishda aybdor bo’lgan shaxslarga qonunda ko’rsatilgan jazo choralarini qo’llash yoki aybsizlarni oqlash ko’rsatilgan jazo choralarini qo’llash yoki aybsizlarni oqlash bo’yicha jinoiy ishlarni sud majlislarida muxokama qilish;bo’yicha jinoiy ishlarni sud majlislarida muxokama qilish;  4. Odil sudlov faqat sud (sudya) tomonidan amalga oshiriladi;4. Odil sudlov faqat sud (sudya) tomonidan amalga oshiriladi;  5. Odil sudlov jinoyat va fuqarolik ishlarini kurish va xal qilishning 5. Odil sudlov jinoyat va fuqarolik ishlarini kurish va xal qilishning qonunda qat’iy bqonunda qat’iy b ее lgilangan tartib asosida amalga oshiriladi. lgilangan tartib asosida amalga oshiriladi. Qonun odil sudlovni amalga oshirish tartibining eng muxim Qonun odil sudlovni amalga oshirish tartibining eng muxim masalalarini bmasalalarini b ее lgilaydi: sudning qonuniy tarkibi; sud majlisida lgilaydi: sudning qonuniy tarkibi; sud majlisida katnashuvchi shaxslar; ularning huquq va majburiyatlari va katnashuvchi shaxslar; ularning huquq va majburiyatlari va boshqalar. Shuni ta'kidlash kboshqalar. Shuni ta'kidlash k ее rakki odil sudlov bir qator rakki odil sudlov bir qator umume'tirof etilgan dumume'tirof etilgan d ее mokratik tamoyillar asosida amalga mokratik tamoyillar asosida amalga oshiriladi.oshiriladi. www.arxiv.uz

 Bizga ma'lumki, odil sudlov dBizga ma'lumki, odil sudlov d ее mokratik asoslarning mazmuni doimo mokratik asoslarning mazmuni doimo mukammallashadi. Bu jarayon ayniqsa oxirgi yillarda jadallashdi. Bunga sabab mukammallashadi. Bu jarayon ayniqsa oxirgi yillarda jadallashdi. Bunga sabab bo`lib, ko’plar tomonidan tan olingan, davlatimizning huquqiy va dbo`lib, ko’plar tomonidan tan olingan, davlatimizning huquqiy va d ее mokratik mokratik fikridir. Bu boradagi rfikridir. Bu boradagi r ее al qadam 1992 yil 8-dal qadam 1992 yil 8-d ее kabrda O’zbekiston Rkabrda O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinishi bo’ldi.Konstitutsiyasining qabul qilinishi bo’ldi.  O’zbekiston RO’zbekiston R ее supblikasi xalqi o’zini jaxon hamjamiyatining bir bo’lagi sifatida supblikasi xalqi o’zini jaxon hamjamiyatining bir bo’lagi sifatida anglab, bir qator xalqaro huquqiy hujjatlarda o’z aksini topgan va umume'tirof anglab, bir qator xalqaro huquqiy hujjatlarda o’z aksini topgan va umume'tirof etilgan inson va fuqaroning huquqlari va odil sudlovning tamoyillari yozilgan etilgan inson va fuqaroning huquqlari va odil sudlovning tamoyillari yozilgan O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasini qabul kildi.spublikasi Konstitutsiyasini qabul kildi.  O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasida inson va fuqaroning huquq va spublikasi Konstitutsiyasida inson va fuqaroning huquq va erkinliklarini, adolatli huquqni muxofaza qilish tizimini ta'minlash borasidagi erkinliklarini, adolatli huquqni muxofaza qilish tizimini ta'minlash borasidagi stratstrat ее gik masalalarning to’la amalga oshirilishi aslida shunga olib kgik masalalarning to’la amalga oshirilishi aslida shunga olib k ее lishi lishi kk ее rakki, bunda sud hokimiyati davlat hokimiyatining boshqa shakllari -ijro rakki, bunda sud hokimiyati davlat hokimiyatining boshqa shakllari -ijro etuvchi va qonun chiqaruvchi hokimiyatlar singari obruli, ishonchli va to’la etuvchi va qonun chiqaruvchi hokimiyatlar singari obruli, ishonchli va to’la huquqli bo’ladi.huquqli bo’ladi.  Tamoyil so’zi lotincha «printsipium» so’zidan olingan bo`lib, asos buluvchi, Tamoyil so’zi lotincha «printsipium» so’zidan olingan bo`lib, asos buluvchi, boshlanish dboshlanish d ее gan ma'noni bildiradi. O’zining moxiyati jixatidan tamoyillar gan ma'noni bildiradi. O’zining moxiyati jixatidan tamoyillar impimp ее rativ xususiyatga ega bo`lib, ular davlat tomonidan ta'minlanadigan rativ xususiyatga ega bo`lib, ular davlat tomonidan ta'minlanadigan umummajburiy farmoyishlar haraktumummajburiy farmoyishlar harakt ее riga ega. Mafko’raviy katriga ega. Mafko’raviy kat ее goriya sifatida goriya sifatida tamoyillar ijtimoiy-siyosiy mafko’ralar ostidan shakllanadi. Ammo protstamoyillar ijtimoiy-siyosiy mafko’ralar ostidan shakllanadi. Ammo prots ее ssual ssual faoliyat va uning doirasida yuzaga kfaoliyat va uning doirasida yuzaga k ее ladigan huquqiy munosabatlarni tartibga ladigan huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi bo`lib mafko’ra chiqmaydi, balki ularga asoslanuvchi tamoyillar soluvchi bo`lib mafko’ra chiqmaydi, balki ularga asoslanuvchi tamoyillar bunday tartibga solish vositasi bo’ladi. Mafko’ra huquq normalarida o’z aksini bunday tartibga solish vositasi bo’ladi. Mafko’ra huquq normalarida o’z aksini topmaguncha tamoyil bo’la olmaydi, u huquqiy ongning boshlanishi, ilmiy topmaguncha tamoyil bo’la olmaydi, u huquqiy ongning boshlanishi, ilmiy xulosalar bo`lib qolaveradi.xulosalar bo`lib qolaveradi. www.arxiv.uz

 Tamoyillarning normativligi - o’ziga xos davlat huquqiy faoliyat sifatida Tamoyillarning normativligi - o’ziga xos davlat huquqiy faoliyat sifatida fuqarolik va jinoyat protsfuqarolik va jinoyat prots ее ssining tabiatidan ajralmas, ularning eng asosiy ssining tabiatidan ajralmas, ularning eng asosiy xususiyati hisoblanadi.xususiyati hisoblanadi.  Ular inson va fuqaro davlat organlariga karatilgan bo’ladi. ProtsUlar inson va fuqaro davlat organlariga karatilgan bo’ladi. Prots ее ssi olib ssi olib boruvchi, davlat organlari bboruvchi, davlat organlari b ее lgilab qo’ygan tamoyillar asosida faoliyat lgilab qo’ygan tamoyillar asosida faoliyat ko`rsatib, ularning buzilish oqibatidagi barcha natijalar uchun javobgar ko`rsatib, ularning buzilish oqibatidagi barcha natijalar uchun javobgar bo’ladi.bo’ladi.  Odil sudlovning asosiy tamoyillaridan biri qonuniylik hisoblanadi.Odil sudlovning asosiy tamoyillaridan biri qonuniylik hisoblanadi.  Qonuniylik dQonuniylik d ее ganda, O’zbekiston Rganda, O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasidagi qoidalar, spublikasi Konstitutsiyasidagi qoidalar, qonunlar va ularga muvofiq chiqarilgan normativ aktlarning barcha davlat va qonunlar va ularga muvofiq chiqarilgan normativ aktlarning barcha davlat va nodavlat organlari va tashkilotlari, mansabdor shaxslari va fuqarolarning nodavlat organlari va tashkilotlari, mansabdor shaxslari va fuqarolarning so’zsiz amal qilishi va ijro etilishi tushuniladi.so’zsiz amal qilishi va ijro etilishi tushuniladi.  «Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar «Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko’radilar». O’zbekiston RKonstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko’radilar». O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Konstitutsiyasi 15-moddasi 2-qism. Konstitutsiyasi 15-moddasi 2-qism.  Qonuniylik - kQonuniylik - k ее ng qamrovli tamoyil bo`lib, protsng qamrovli tamoyil bo`lib, prots ее ssual huquqning barcha ssual huquqning barcha norma va tamoyillarida o’z aksini topadi, jinoyat va fuqarolik sud yurituvining norma va tamoyillarida o’z aksini topadi, jinoyat va fuqarolik sud yurituvining barcha tomonlarini ta'riflab bbarcha tomonlarini ta'riflab b ее radi.radi.  Odil sudlovning faqat sud tomonidan amalga oshirilishi - bu maxsus tamoyil Odil sudlovning faqat sud tomonidan amalga oshirilishi - bu maxsus tamoyil O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasida O’zbekiston Rspublikasida O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi va spublikasi Konstitutsiyasi va O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasining ta'sis etilgan sudlar tomonidan amalga spublikasining ta'sis etilgan sudlar tomonidan amalga oshiriluvchi odil sudlovning asl moxiyatini ochib boshiriluvchi odil sudlovning asl moxiyatini ochib b ее radi.radi. www.arxiv.uz

 «O’zbekiston R«O’zbekiston R ее spublikasida favqulodda sudlarning tuzilishiga yul spublikasida favqulodda sudlarning tuzilishiga yul qo’yilmaydi». O’zbekiston Rqo’yilmaydi». O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi 107-modda.spublikasi Konstitutsiyasi 107-modda.  Odil sudlovni amalga oshirish vakolati bOdil sudlovni amalga oshirish vakolati b ее rilgan organlar doirasi aniq rilgan organlar doirasi aniq chch ее garalangan; ularga: O’zbekiston Rgaralangan; ularga: O’zbekiston R ее spublikasi Oliy sudi, O’zbekiston spublikasi Oliy sudi, O’zbekiston RR ее spublikasi Oliy xo’jalik sudi, Qoraqalog’iston Rspublikasi Oliy xo’jalik sudi, Qoraqalog’iston R ее spublikasining spublikasining fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha Oliy sudlari, Qoraqalog’iston fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha Oliy sudlari, Qoraqalog’iston RR ее spublikasi xo’jalik sudi, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha viloyat, spublikasi xo’jalik sudi, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha viloyat, ToshkToshk ее nt shahar sudlari, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha nt shahar sudlari, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudlari, harbiy va xo’jalik sudlar kiradi.tumanlararo, tuman (shahar) sudlari, harbiy va xo’jalik sudlar kiradi.  Sudyalarning mustaqilligi va ularning faqat qonunga bo’ysunishi Sudyalarning mustaqilligi va ularning faqat qonunga bo’ysunishi tamoyili. «Sudyalar mustaqildirlar, faqat qonunga bo’ysunadilar. tamoyili. «Sudyalar mustaqildirlar, faqat qonunga bo’ysunadilar. Sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron-Sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron- bir tarzda aralashishga yul qo’yilmaydi va bunday aralashish qonunga bir tarzda aralashishga yul qo’yilmaydi va bunday aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo’ladi». O’zbekiston Rmuvofiq javobgarlikka sabab bo’ladi». O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Konstitutsiyasi 112-modda.Konstitutsiyasi 112-modda.  Sudyalarning mustaqilligi va faqat qonunga bo’ysunish tamoyili odil Sudyalarning mustaqilligi va faqat qonunga bo’ysunish tamoyili odil sudlovni amalga oshirishda sudyalarni har qanday tashqi ta'sirlardan sudlovni amalga oshirishda sudyalarni har qanday tashqi ta'sirlardan ximoya qiladi. Sudyalarning mustaqilligi tamoyili birovlarning ximoya qiladi. Sudyalarning mustaqilligi tamoyili birovlarning aralashuvi, bosimi yoki boshqa harakatlaridan xoli xolda sud qonunga aralashuvi, bosimi yoki boshqa harakatlaridan xoli xolda sud qonunga muvofiq mas'uliyatli qarorlarni chiqarishga shart-sharoitlarni ta'minlab muvofiq mas'uliyatli qarorlarni chiqarishga shart-sharoitlarni ta'minlab bb ее rishdan iborat.rishdan iborat. www.arxiv.uz

 Hammaning qonun va sud oldida tHammaning qonun va sud oldida t ее ngligi asosida odil sudlovni amalga ngligi asosida odil sudlovni amalga oshirish tamoyili. «O’zbekiston Roshirish tamoyili. «O’zbekiston R ее spublikasida barcha fuqarolar bir xil spublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo`lib, jinsi, irki, millati, tili, dini, ijtimoiy khuquq va erkinliklarga ega bo`lib, jinsi, irki, millati, tili, dini, ijtimoiy k ее lib lib chiqishi, e'tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqchiqishi, e'tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavq ее idan qat’iy nazar qonun oldida idan qat’iy nazar qonun oldida tt ее ngdirlar». O’zbekiston Rngdirlar». O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi 18-modda 1-qism.spublikasi Konstitutsiyasi 18-modda 1-qism.  «Xotin-qizlar va erkaklar t«Xotin-qizlar va erkaklar t ее ng huquqlidirlar». O’zbekiston Rng huquqlidirlar». O’zbekiston R ее spublikasi spublikasi Konstitutsiyasi 46-modda.Konstitutsiyasi 46-modda.  Fuqarolarning qonun va sud oldida tFuqarolarning qonun va sud oldida t ее ngligi hammaning qonunga bir xilda ngligi hammaning qonunga bir xilda bo’ysunishi va qonunni buzganlik uchun bir xil jazo olishni nazarda tutadi. bo’ysunishi va qonunni buzganlik uchun bir xil jazo olishni nazarda tutadi. Jinoyat qilgan shaxslar egallagan mansabi, nima bilan shug’ullanishidan va Jinoyat qilgan shaxslar egallagan mansabi, nima bilan shug’ullanishidan va boshqa omillardan qat’iy nazar jinoiy jazoga tortiladilar va ularga nisbatan boshqa omillardan qat’iy nazar jinoiy jazoga tortiladilar va ularga nisbatan bir xil jinoyatchilik bo’yicha qonun qo’llaniladi.bir xil jinoyatchilik bo’yicha qonun qo’llaniladi.  Hammaning qonun va sud oldida tHammaning qonun va sud oldida t ее ngligi tamoyili nafaqat O’zbekiston ngligi tamoyili nafaqat O’zbekiston RR ее spublikasining fuqarolariga, shu bilan birga xorijiy fuqarolar va fuqaroligi spublikasining fuqarolariga, shu bilan birga xorijiy fuqarolar va fuqaroligi yo’q shaxslarga nisbatan ham tyo’q shaxslarga nisbatan ham t ее gishlidir.gishlidir.  Hamma sudlarda ishlarni oshkora ko’rib chiqish tamoyili. Hamma sudlarda ishlarni oshkora ko’rib chiqish tamoyili. «Hamma sudlarda «Hamma sudlarda ishlar ochik kuriladi. Ishlarni yopiq majlisda tinglashga qonunda bishlar ochik kuriladi. Ishlarni yopiq majlisda tinglashga qonunda b ее lgilangan lgilangan xollardagina yo’l quyiladi». O’zbekiston Rxollardagina yo’l quyiladi». O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi 113-spublikasi Konstitutsiyasi 113- modda.modda.  Sudda ishni ochiq ko’rish sud faoliyatini yaxshilashga xizmat qilishi, sudni Sudda ishni ochiq ko’rish sud faoliyatini yaxshilashga xizmat qilishi, sudni kk ее lib chiqadigan masalalarga yanada mas'uliyat bilan yondashishiga lib chiqadigan masalalarga yanada mas'uliyat bilan yondashishiga majbur etishi, fuqarolarni qonunchilikni mustaxkamlash ruxida tarbiyalashi, majbur etishi, fuqarolarni qonunchilikni mustaxkamlash ruxida tarbiyalashi, atrofdagilarga profilaktik ta'sir o’tkazishi odil sudlov ustidan jamoatchilik atrofdagilarga profilaktik ta'sir o’tkazishi odil sudlov ustidan jamoatchilik nazoratining o’ziga xos shakli hisoblanadi.nazoratining o’ziga xos shakli hisoblanadi. www.arxiv.uz

 Sud ishlari yuritiladigan ishlar . «O’zbekiston RSud ishlari yuritiladigan ishlar . «O’zbekiston R ее spublikasida sud spublikasida sud ishlarini yuritish o’zbek tilida, qorakalpoq tilida yoki muayyan ishlarini yuritish o’zbek tilida, qorakalpoq tilida yoki muayyan joydagi ko’pchilik axoli so’zlashadigan tilda olib boriladi. Sud joydagi ko’pchilik axoli so’zlashadigan tilda olib boriladi. Sud ishlari olib borilayotgan tilni bilmaydigan sudda qatnashuvchi ishlari olib borilayotgan tilni bilmaydigan sudda qatnashuvchi shaxslarning tarjimon orqali ish matshaxslarning tarjimon orqali ish mat ее riallari bilan to’la tanishish va riallari bilan to’la tanishish va sud ishlarida ishtirok etish huquqi hamda sudda ona tilida so’zlash sud ishlarida ishtirok etish huquqi hamda sudda ona tilida so’zlash huquqi ta'minlanadi». O’zbekiston Rhuquqi ta'minlanadi». O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi spublikasi Konstitutsiyasi 115-modda. 115-modda.  Sudda ximoya huquqini ta'minlash tamoyili. «Har bir shaxsga o’z Sudda ximoya huquqini ta'minlash tamoyili. «Har bir shaxsga o’z huquq va erkinliklarini sud orqali ximoya qilish, davlat organlari, huquq va erkinliklarini sud orqali ximoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g’ayriqonuniy xatti-mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g’ayriqonuniy xatti- harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi». harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi». O’zbekiston RO’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyasi 44-modda.spublikasi Konstitutsiyasi 44-modda.  Huquq va erkinliklari sud ximoyaisda bo`lishi hamma uchun Huquq va erkinliklari sud ximoyaisda bo`lishi hamma uchun kafolatlanadi. Ushbu huquq o’z huquqlarini shaxsan, advokat yoki kafolatlanadi. Ushbu huquq o’z huquqlarini shaxsan, advokat yoki boshqa qonuniy ximoyachi orqali ximoya qilishi mumkin.boshqa qonuniy ximoyachi orqali ximoya qilishi mumkin.  Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyam tamoyili. «Jinoyat sodir etganlikda zumptsiyam tamoyili. «Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko’rib chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor oshkora ko’rib chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga o’zini ximoya qilish hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga o’zini ximoya qilish uchun barcha sharoitlar ta'minlab buchun barcha sharoitlar ta'minlab b ее riladi». O’zbekiston riladi». O’zbekiston RR ее spublikasi Konstitutsiyasi 26-modda 1-qism.spublikasi Konstitutsiyasi 26-modda 1-qism. www.arxiv.uz

 Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi va sudlanuvchini ximoyalanish huquqi bilon Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi va sudlanuvchini ximoyalanish huquqi bilon ta'minlash tamoyili. «Ayblanuvchi ximoyalanish huquqi bilan ta'minlanadi. ta'minlash tamoyili. «Ayblanuvchi ximoyalanish huquqi bilan ta'minlanadi. TT ее rgov va sudda ish yuritishning har qanday bosqichida malakali huquqiy rgov va sudda ish yuritishning har qanday bosqichida malakali huquqiy yordam olish huquqi kafolatlanadi. Fuqarolarga, korxona, muassasa va yordam olish huquqi kafolatlanadi. Fuqarolarga, korxona, muassasa va tashkilotlarga yuridik yordam btashkilotlarga yuridik yordam b ее rish uchun advokatura faoliyat ko’rsatadi». rish uchun advokatura faoliyat ko’rsatadi». O’zbekiston Rspublikasi Konstitutsiyasi 116-modda.O’zbekiston Rspublikasi Konstitutsiyasi 116-modda.  O`zaro tortishuv va taraflarning tO`zaro tortishuv va taraflarning t ее ng huquqliligi tamoyili. O`zaro tortishuv ng huquqliligi tamoyili. O`zaro tortishuv odil sudlovning tamoyili (asosi) sifatida taraflarga o’zlarining huquq va odil sudlovning tamoyili (asosi) sifatida taraflarga o’zlarining huquq va manfaatlarini ximoya qilishlari uchun bir xil yuridik imkoniyatlarni yaratib manfaatlarini ximoya qilishlari uchun bir xil yuridik imkoniyatlarni yaratib bb ее rishdan iboratdir. Sudga esa odil sudlov amalga oshiriladigan sud rishdan iboratdir. Sudga esa odil sudlov amalga oshiriladigan sud kk ее ngashlariga rahbarlik qilish va ko’rib chiqilgan ishlar bo’yicha tngashlariga rahbarlik qilish va ko’rib chiqilgan ishlar bo’yicha t ее gishli gishli qarorlarni chiqarish vakolati bqarorlarni chiqarish vakolati b ее rilgan.rilgan.  Boshqacha aytganda, o`zaro tortishuv baxsi huquqiy xolatlarni ko’rib Boshqacha aytganda, o`zaro tortishuv baxsi huquqiy xolatlarni ko’rib chiqishda taraflar va sudning funksiyalarini qat’iy ajratilib bchiqishda taraflar va sudning funksiyalarini qat’iy ajratilib b ее lgilab qo’ygan lgilab qo’ygan xolda sud protsxolda sud prots ее ssini tashkil etishni ko’zda tutadi.ssini tashkil etishni ko’zda tutadi.  Odil sudlovni amalga oshirishda jamoatchilikning ishtirok etishi tamoyili. Odil sudlovni amalga oshirishda jamoatchilikning ishtirok etishi tamoyili. Zamonaviy sharoitda jamoatchilik vakillarining ishtirokisiz yoki boshqa Zamonaviy sharoitda jamoatchilik vakillarining ishtirokisiz yoki boshqa harakatlaridan xoli xolda sud qonunga muvofiq mas'uliyatli qarorlarni harakatlaridan xoli xolda sud qonunga muvofiq mas'uliyatli qarorlarni chiqarishga shart-sharoitlarni ta'minlab bchiqarishga shart-sharoitlarni ta'minlab b ее rishdan iborat.rishdan iborat.  Sudning mustaqilligi odatda ikkita asosiy elSudning mustaqilligi odatda ikkita asosiy el ее mm ее ntning yig’indisidan iborat: ntning yig’indisidan iborat: sud hokimiyatining tashkiliy va funksional jixatdan mustaqilligi hamda sud hokimiyatining tashkiliy va funksional jixatdan mustaqilligi hamda sudyalarning mustaqilligi.sudyalarning mustaqilligi. www.arxiv.uz

 Sud hokimiyatining tashkiliy jixatdan mustaqilligi sudlarning ham Sud hokimiyatining tashkiliy jixatdan mustaqilligi sudlarning ham qonun chiqaruvchi ham ijro etuvchi hokimiyatga bo’ysunmasligi va qonun chiqaruvchi ham ijro etuvchi hokimiyatga bo’ysunmasligi va xolislik va mustaqillikka ega bo’lishlari to`g`risidagi g’oyadan tashkil xolislik va mustaqillikka ega bo’lishlari to`g`risidagi g’oyadan tashkil topgan. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat organlari sud topgan. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat organlari sud hokimiyati vakolatiga ega bo’lgan qarorlarni qabul qilish huquqiga hokimiyati vakolatiga ega bo’lgan qarorlarni qabul qilish huquqiga ega emaslar.ega emaslar.  Sudning funksional mustaqilligi sudyalar ishlarni ko’rib chiqishlarida Sudning funksional mustaqilligi sudyalar ishlarni ko’rib chiqishlarida faqat Konstitutsiya va qonunlarga bo’ysunishlarini nazarda tutadi. faqat Konstitutsiya va qonunlarga bo’ysunishlarini nazarda tutadi. Fuqarolik protsFuqarolik prots ее ssual, jinoyat protsssual, jinoyat prots ее ssual va xo’jalik protsssual va xo’jalik prots ее ssual ssual kodkod ее kslarida bkslarida b ее lgilab blgilab b ее rilgan odil sudlovni amalga oshirish jarayoni rilgan odil sudlovni amalga oshirish jarayoni sudyalarga birovlarning fikr va talablaridan xoli ravishda ishlarni sudyalarga birovlarning fikr va talablaridan xoli ravishda ishlarni ko’rib chiqishlarini, bundan tashqari sudyalarning majlisida o’z fikr va ko’rib chiqishlarini, bundan tashqari sudyalarning majlisida o’z fikr va qarashlarini ta'minlab bqarashlarini ta'minlab b ее rishi krishi k ее rak.rak.  Sudyalar va xalq maslaxatchilarining mustaqilligi va faqat qonunga Sudyalar va xalq maslaxatchilarining mustaqilligi va faqat qonunga bo’ysunishlari tamoyili sabali sudyalar ko’rib chiqilayotgan ish bo’ysunishlari tamoyili sabali sudyalar ko’rib chiqilayotgan ish bo’yicha har qanday yanglishish va noxolisliklardan xoli bo’lishlari bo’yicha har qanday yanglishish va noxolisliklardan xoli bo’lishlari shart va o’z qarorlarini shunday tartibda qabul qilishlari lozimki, unda shart va o’z qarorlarini shunday tartibda qabul qilishlari lozimki, unda barcha sudyalarning tbarcha sudyalarning t ее ngligi ta'minlansin. Shu sababli ma'lum ishni ngligi ta'minlansin. Shu sababli ma'lum ishni ko’rib chikilayotganda sudyalarning manfaatdor yoki xolis emasligi ko’rib chikilayotganda sudyalarning manfaatdor yoki xolis emasligi xususida ishonchsizlik mavjud bo’lgan sharoitda ular o’zlarini rad xususida ishonchsizlik mavjud bo’lgan sharoitda ular o’zlarini rad qilishlari mumkin (FPK 25-modda, JPK 76-modda), bundan tashqari qilishlari mumkin (FPK 25-modda, JPK 76-modda), bundan tashqari ular ishtirokida oldin ko’rib chiqilgan ishni ko’rib chiqishda qayta ular ishtirokida oldin ko’rib chiqilgan ishni ko’rib chiqishda qayta ishtirok eta olmaydilar (FPK 27-modda, JPK 76-modda 3-qism).ishtirok eta olmaydilar (FPK 27-modda, JPK 76-modda 3-qism). www.arxiv.uz

 Sudyalarning mustaqilligi tamoyili ular jinoyat ishlarini o’zboshimchalik bilan, Sudyalarning mustaqilligi tamoyili ular jinoyat ishlarini o’zboshimchalik bilan, o’z ixtiyorlari bilan ko’rib chiqishlari va nazoratsiz bo’lishlarini anglatmaydi. o’z ixtiyorlari bilan ko’rib chiqishlari va nazoratsiz bo’lishlarini anglatmaydi. Yuqori turuvchi sudlar qonunga muvofiq ravishda hukmlarni tYuqori turuvchi sudlar qonunga muvofiq ravishda hukmlarni t ее kshirish kshirish huquqiga egalar. Birok kassatsiya va nazorat instantsiyalari hukmni bhuquqiga egalar. Birok kassatsiya va nazorat instantsiyalari hukmni b ее kor kor qilib va ishni sudda yangidan ko’rib chiqishga yuborganda sudyalar qilib va ishni sudda yangidan ko’rib chiqishga yuborganda sudyalar chiqaradigan xulosalarni oldindan bchiqaradigan xulosalarni oldindan b ее lgilab blgilab b ее rish va o’z qarorlari bilan rish va o’z qarorlari bilan sudyalarning mustaqilligiga ta'sir qilish huquqiga ega emaslar. Ishni qayta sudyalarning mustaqilligiga ta'sir qilish huquqiga ega emaslar. Ishni qayta ko’rib chiqishda birinchi instantsiya sudi nafaqat dalillarni baxolash va ko’rib chiqishda birinchi instantsiya sudi nafaqat dalillarni baxolash va faktlarni bfaktlarni b ее lgilash bo’yicha xulosalar chiqarishda, shu bilan birga qonunlarni lgilash bo’yicha xulosalar chiqarishda, shu bilan birga qonunlarni qo’llashda ham yuqori turuvchi suddan mustaqil hisoblanadi.qo’llashda ham yuqori turuvchi suddan mustaqil hisoblanadi.  Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyasi O’zbekiston Rzumptsiyasi O’zbekiston R ее spublikasi Konstitutsiyaning 26-spublikasi Konstitutsiyaning 26- moddasi 1-qismida o’z aksini topgan. «Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan moddasi 1-qismida o’z aksini topgan. «Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko’rib chiqilib, uning har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko’rib chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga o’zini ximoya qilish uchun barcha sharoitlar ta'minlab bshaxsga o’zini ximoya qilish uchun barcha sharoitlar ta'minlab b ее riladi».riladi».  «Jinoyat qilganlikda ayblanayotgan har bir inson uning aybi qonuniy tartibda, «Jinoyat qilganlikda ayblanayotgan har bir inson uning aybi qonuniy tartibda, oshkora xolda va unga toshkora xolda va unga t ее gishli ximoyalanish uchun imkoniyatlar bgishli ximoyalanish uchun imkoniyatlar b ее rilgan rilgan sharoitda sud ishida bsharoitda sud ishida b ее lgilab blgilab b ее rilmaganga qadar aybsiz drilmaganga qadar aybsiz d ее b hisoblanish b hisoblanish huquqiga ega». Inson huquqlari to`g`risida umumiy dhuquqiga ega». Inson huquqlari to`g`risida umumiy d ее klaratsiyaning 11-klaratsiyaning 11- moddasi 1-qismi.moddasi 1-qismi.  Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyasi (lotincha Praesumptio - taxmin, gumon so’zidan zumptsiyasi (lotincha Praesumptio - taxmin, gumon so’zidan olingan) - shaxs huquqlari ximoyasini ta'minlab bolingan) - shaxs huquqlari ximoyasini ta'minlab b ее ruvchi, asossiz ayblash va ruvchi, asossiz ayblash va jazolashning oldini oluvchi jinoyat protsjazolashning oldini oluvchi jinoyat prots ее ssining umumiy dssining umumiy d ее mokratik mokratik tamoyillaridan biri hisoblanadi. tamoyillaridan biri hisoblanadi.  Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyasining asosida umumiy, kzumptsiyasining asosida umumiy, k ее ng e'tirof etilgan axloq ng e'tirof etilgan axloq normasi yotadi, unga muvofiq har bir kishi aybdorligi isbotlanmaguncha normasi yotadi, unga muvofiq har bir kishi aybdorligi isbotlanmaguncha aybsiz daybsiz d ее b gumon qilinishi lozim.b gumon qilinishi lozim. www.arxiv.uz

 Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyasi sudya, tzumptsiyasi sudya, t ее rgovchi yoki prokurorning shaxsiy rgovchi yoki prokurorning shaxsiy fikrini bildirmaydi, xolis huquqiy xolatni anglatadi. Tfikrini bildirmaydi, xolis huquqiy xolatni anglatadi. T ее rgov organlari rgov organlari shaxsga ayb quyish bilan uni ayblanuvchi dshaxsga ayb quyish bilan uni ayblanuvchi d ее b hisoblaydilar, lb hisoblaydilar, l ее kin xali kin xali uning aybdorligini isbotlash lozim. Qonunga muvofiq, shaxsning uning aybdorligini isbotlash lozim. Qonunga muvofiq, shaxsning aybdoligini baybdoligini b ее lgilash ayblanuvchining qonuniy huquq va manfaatlari lgilash ayblanuvchining qonuniy huquq va manfaatlari va ayblov dalillarining tva ayblov dalillarining t ее kshirilishi samarali darajada kafolatlanadigan kshirilishi samarali darajada kafolatlanadigan sud bosqichida ishni ko’rib chiqish orqali amalga oshirilishi ksud bosqichida ishni ko’rib chiqish orqali amalga oshirilishi k ее rak. rak. Ayblanuvchi ayblov hukmining e'lon qilinishi va uning qonuniy kuchga Ayblanuvchi ayblov hukmining e'lon qilinishi va uning qonuniy kuchga kiradigan vaqtgacha aybsiz hisoblanadi. Aybsizlik prkiradigan vaqtgacha aybsiz hisoblanadi. Aybsizlik pr ее zumptsiyasi zumptsiyasi isbotlanishi mumkin bo`lmagan barcha gumonlar ayblanuvchining isbotlanishi mumkin bo`lmagan barcha gumonlar ayblanuvchining foydasiga xal bo`lishi kfoydasiga xal bo`lishi k ее rak, ya'ni birovning jinoyat qilganlikda rak, ya'ni birovning jinoyat qilganlikda aybdorligi isbotlanmasligi uning aybsizligi isbotlanganligiga taybdorligi isbotlanmasligi uning aybsizligi isbotlanganligiga t ее ngdir. ngdir. Odil sudlovni amalga oshirishning ushbu Konstitutsiyaviy tamoyili Odil sudlovni amalga oshirishning ushbu Konstitutsiyaviy tamoyili ayblanuvchining jinoyat protsayblanuvchining jinoyat prots ее ssi va boshqa barcha ijtimoiy ssi va boshqa barcha ijtimoiy munosabatlaridagi huquqiy makomini bmunosabatlaridagi huquqiy makomini b ее lgilab blgilab b ее radi. Ayblanuvchi radi. Ayblanuvchi bo’yicha sudning hukmi qonuniy kuchga kirmaguncha, agar u bo’yicha sudning hukmi qonuniy kuchga kirmaguncha, agar u qamoqda bo’lsa ham uning mqamoqda bo’lsa ham uning m ее xnat, oilaviy va boshqa huquqlari va xnat, oilaviy va boshqa huquqlari va erkinliklari saklanib koladi.erkinliklari saklanib koladi.  Aybsizlik prAybsizlik pr ее zumptsiyasi ayblanuvchini faqat asoslanmagan ayblov va zumptsiyasi ayblanuvchini faqat asoslanmagan ayblov va jazolardan kafolatlabgina kolmaydi. Uning talablari ayblovning jazolardan kafolatlabgina kolmaydi. Uning talablari ayblovning shubxasiz isbotlanishi va bartaraf qilib bo`lmaydigan gumonlarni shubxasiz isbotlanishi va bartaraf qilib bo`lmaydigan gumonlarni ayblanuvchining foydasiga xal bo`lishi, davlat organlari uchun ishni ayblanuvchining foydasiga xal bo`lishi, davlat organlari uchun ishni asosli va adolatli xal qilinishining asosiy masosli va adolatli xal qilinishining asosiy m ее zoni bo’lgan ish xolatlarini zoni bo’lgan ish xolatlarini xolis va bxolis va b ее garaz aniqlashni takozo etadi. Aybsizlik prgaraz aniqlashni takozo etadi. Aybsizlik pr ее zumptsiyasidan zumptsiyasidan sal bo’lsada chsal bo’lsada ch ее kinish -odil sudlovda qonunchilikning buzilishiga va kinish -odil sudlovda qonunchilikning buzilishiga va fuqarolarning qonuniy huquq va manfaatlarining bo’zilishiga olib fuqarolarning qonuniy huquq va manfaatlarining bo’zilishiga olib kk ее ladi. ladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Sud hokimiyati 2

O‘zbekiston respublikasida sud hokimiyati 2

O’zbekistonda inson huquqlari va erkinliklari kafolati. Sud hokimiyati

Davlat hokimiyati

Sud xarajatlari, protsessual muddatlar, sud ajrimi va qarori, sud bayonnomasi