Sharqona demokratiya va ana'analar tasdiqlansinmi - Huquqshunoslik - Slaydlar

Sharqona demokratiya va ana'analar tasdiqlansinmi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1681.3994140625 KB

Ko'chirib olish

SHARQONA DEMOKRATIYA VA ANA`ANALAR TASDIQLANSINMI?

Sharqona demokratiyaning bir qator ustuvor jihatlari mavjud. Bu - g'oyaviy-falsafiy asosda shakllangan insonparvarlikdir. Sharq siyosiy falsafasida "me'yor" tushunchasiga katta ahamiyat berilgan. Chunki demokratiya, aslida, me'yorga asoslangan siyosiy madaniyatdir. Me'yorning o'zi esa huquq va burch, erkinlik va tenglik o'rtasidagi muvozanatni anglatadi.

Saylov tizimi, davlatchilik, siyosiy harakatlar, jamoatchilik fikri, ommaviy axborot vositalari - barchasi Sharqda o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar hokimiyatga an'anaviy ishonch qonuniyati bilan ifodalanadi. Sharq mamlakatlarida siyosiy qarorlar qabul qilish va ularning amaldagi totbiqini ta'minlash, xalq manfaatlarini hisobga olgan holda, mas'ul kishilar tomonidan amalga oshirilgan. Shu tufayli Sharqda "El-yurt nima der ekan?" degan masala har bir hukmdor va siyosatchi faoliyatida bosh masala bo'ljb turgan.

Sharq xalqlari hayotida odil va dono hukmdor g'oyasi "Avesto" yaratilgan zamonlardan boshlab rivojlanib kelgan. Sohibqiron AmirTemur faoliyatida "Kuch- adolatda" degan qoida ustuvor bo'lgani buning yaqqol tasdig'idir.

Sharq mutafakkirlari davlatni, avvalo, jamiyat taraqqiyotidagi ikki muhim omil: ijtimoiy barqarorlikni ta'minlash va ijtimoiy adolat mezonlarini amalga oshirish quroli deb tushungan, qonunchilik va me'yoriy tizimlar ham aynan ana shu maqsadlarga xizmat qilgan. Amir Temur "Tuzuklar"i bunga misol bo'la oladi. Sharqda mahalla va boshqa o'zini o'zi boshqarish idoralari asosan jamoatchilik fikriga tayangan holda ish yuritgan.

"Demokratiyaning birdan-bir, yagona retsepti (qolipi) yo'q. Uning maqsadi millatlarga va jamiyatlarga o'z ixtiyorlariga muvofiq hayot kechirish imkoniyatini berishidadir. Demokratiya turli millatda turlicha bo'lishi mumkin. Demokratiya, aslida, insoniyatning o'zi qadar tarixiy bo'lib, u inson faoliyatining turli jihatlariga tatbiq etiladi va turlicha ko'rinishlarda namoyon bo'ladi. Zaki Validiy To'g'on bu haqda shunday deb yozgan edi:

Bularus milliy istiqlol g'oyasining amal qilishida nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy istiqlol g'oyasini amalga oshirish kuchli davlatdan kuchli jamiyat sari borish konsepsiyasini amalga oshirish jarayoni bilan uyg'un holda olib boriladi.Bugungi sharqona demokratiyada bag'rikenglik, hamjihatlik, qadr, oqibat, andisha, kattalarga hurmat, ona zaminni e'zozlash borasida o'ziga xoslik yaqqoi namoyon bo'ladi.

Milliy istiqlol g'oyasining amal qilish jarayonida shaxs erkinligi muhim o'rin tutadi. O'z haq-huquqini taniydigan, o'z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan, atrofida sodir bo'layotgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabat bildiradigan, shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg'un holda ko'radigan insongina milliy g'oyamiz tamoyillarini to'g'ri baholay oladi.

Aksincha, inson o'z maqsadlariga erishish jarayonida boshqalar manfaatini tan olmasa, erkinlik salbiy ma'no kasb etadi."Erkinlik" tushunchasi g'oyatda keng qamrovli bo’lib, ijobiy va salbiy jihatlarga ega. Shaxs moddiy va ma'naviy ne'matlardan oqilona foydalanishga intilib, bu yo’ldagi xatti-harakatlari bilan o'zgalar manfaatlariga ziyon yetkazmasa-bu erkinlikning ijobiy jihatidir.

Axborotlashtirish, bu umumjahon jarayoni bo‘lib, taraqqiy etgan mamlakatning jahon bozoridagi peshqadamligi, iqtisodiy o‘sishi va milliy xavfsizligini ta’min etadi. Ma’lumki, globallashuv jarayoni obyektiv va qonuniy jarayon bo‘lib, o‘ziga xos bir qancha ijobiy xususiyatlarga ega.Shunday qilib, milliy istiqlol g'oyasining asosiy tamoyillari ko'p va keng qamrovli bo'lib, ular mafkuramizning amal qilish yo'nalishlarini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi.

Shuni aytish kerakki, vaqt o‘tishi bilan globallashuv jarayonining o‘ziga xos ijobiy tomonlari bilan birga, bir qator salbiy jihatlari ham namoyon bo‘la boshlaydi. Bu jarayon birinchi galda davlatlarga xalqaro maydonga erkin chiqishga, boshqalar bilan yaqindan hamkorlik olib borishga hamda o‘z milliy manfaatlarini turli xil xalqaro va nodavlat tashkilotlar doirasida ta’minlashga keng imkoniyatlar beradi.

Buning oqibatida, mintaqa xavfsizligi va barqarorligiga jiddiy tahdidlar vujudga kelmoqda. Vaziyatning keskinlashuvi, tashqi tahdidlarning ichki tahdidlar bilan, ya’ni an’anaviy tahdidlar bilan o‘zaro qo‘shilishi, ular orasidagi masofa yaqinlashuvi hamda ularning o‘zaro bog‘liqligi o‘sishi kuzatilmoqda.Davlatlarning bir-biriga sezilarli darajada o‘sgan bog‘liqligi shuni ko‘rsatmoqdaki, bir mintaqadagi xoh salbiy, xoh ijobiy voqea – hodisalar dunyoning boshqa bir mintaqasiga juda tez tarqalib, o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda.

Bu holat esa milliy va mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlashda jiddiy muammolarni keltirib chiqarmoqda. Shuningdek, bugungi kunda jahon geosiyosatida geostrategik kuchlar muvozanatining o‘zgarishi, ko‘p qutbli markazlar yuzaga kelishi, ular orasidagi raqobat hamda ayrim davlatlarning dunyo hukmronligi uchun ochiqdan – ochiq da’volari yangi mustaqil davlatlarda jamiyatni erkinlashtirish va huquqiy demokratik davlat qurish jarayoniga, milliy va mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlashga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

Mazkur tahdidlar esa zamonaviy xalqaro munosabatlar tizimidagi globallashuv va integratsiyalashuv natijasida kundan-kunga milliy, mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikka xavf solmoqda. Ushbu geosiyosiy raqobat oqibatida xalqaro xavfsizlikning yangi noan’anaviy tahdidlari: xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm va fundamentalizm, narkobiznes, noqonuniy qurol savdosi, separatizm vujudga kelishi kuzatiladi.

Ayrim g‘arb davlatlari tomonidan o‘z milliy manfaatlarini kengaytirishda “demokratiya eksporti” “ikkilamchi me’yor” siyosiy va “axborot huruji” kabi asosiy vositaga aylanmoqda. Globallashuv jarayonini bevosita axborot bilan bog‘liq ekanligini tushinish qiyin emas, albatta. So‘nggi davrlarga kelib, geosiyosiy vaziyatning o‘zgarishi hamda raqobat kuchayishi natijasida yuqorida ko‘rsatilgan omillardan tashqari, ilgari kuzatilmagan tahdidlar yuzaga kela boshladi.

Chunki o‘z vaqtida va ishonchli axborotlarga ega bo‘lish hamda ularni o‘z vaqtida yetkazish va amaliyotda unumli foydalanish samarali boshqarishni ta’minlashning sharti hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, aytish mumkinki, endilikda axborot- davlat faoliyatida boshqaruvchilik kuchini sezilarli darajada namoyon qiladi. Mutaxassislarning xulosalariga qaraganda, rahbarlar, boshqaruv xodimlari axborotlar bilan ishlashga o‘z vaqtlarining 30 foizdan 80-95 foizgachasini sarflashar ekan. Bu tabiiy holat. 2E 02150A16 130A0E 1A 0907 26020F 10 16 10 04 12 13 1907

Boshqa ayrim davlatlardan farqli o‘laroq, buning O‘zbekiston hukumati tomonidan anglab yetilgani va mazkur masala uning tashqi siyosatida aks etib turishi “katta o‘yin” qatnashchilarini o‘z manfaatlari yo‘lida har qanday usul hamda vositalardan foydalanishga majbur etadi. O‘zbekistonning mustaqil bo‘lishi uni ayrim davlatlarning bizning mintaqamizga intilishlari mohiyatida ikki muhim jihat-mintaqada geosiyosiy ta’sirga va bu yerdagi tabiiy hamda notabiiy resurslarni tasarruf etishda o‘z ulushiga ega bo‘lish alohida ko‘zga tashlanadi.

Axborot hurujlarining tez-tez uyushtirilayotgani aslida “urush”ga munosabatni o‘zgarganidan, qurolning yangi turi kashf qilinganidan darak beradi. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, bugungi kunda dunyo bo‘ylab o‘z manfaatlarini keng yoyishning eng maqbul usuli – axborot hurujlari bo‘lsa, eng samarali vosita – axborot tizimlari va vositalari hisoblanadi.

Hozirda turli usullarda olib borilayotgan mafkuraviy targ‘ibot va tashviqotlarning asl maqsadi-inson qalbi va ongi uchun kurashga qaratilgan. Bu kurash natijasiga ko‘ra uchta asosiy bosqichdan iborat.Axborot bilan qurollangan bunday hurujlar davlatlar tomonidan o‘z manfaatlari doirasini kengaytirish maqsadida uyushtirilar ekan, bunday vaziyat mavjud bo‘lmaydi.

Qadriyat - kishilar xayotida o'ta axamiyatli xodisadir. Uni madaniyat soxalari ro'yobga chiqargan xodisa sifatida bogliqlikda anglash mumkin. Shunda xo'jalik, texnik, ijtimoiy, siyosiy, badiiy, ilmiy, axloqiy qadriyatlar ajraladi. Rasmiy nuqtai nazardan qadriyatni ijobiy va salbiy, o'ziga xos va doimiy, mustaqil va shartli tarzda farqlash mumkin.

Ayrim qadriyatlar (xo'jalik, texnik, siyosiy) tarixiy xususiyat kasb etib, ya'ni madaniyat, davr o'zgarishi bilan ular xam o'zgarib turishini batafsilroq o'rganish chog'ida aniqlash qiyin emas; boshqa qadriyatlar esa doimiy, universal xususiyatga ega (axloqiy, badiiy).Moddiy nuqtai nazardan qadriyat xissiy (ya'ni oddiy xis qilish organi)- bu xayotiy, maishiy, texnik, qoniqish qadriyati va boshqa; va ma'naviy- ilmiy, axloqiy, estetik, diniy va boshqalarga bo'linadi.

Adabiyotlar ro’yxati: 1. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. Toshkent, BMT ning O’zbekiston Respublikasidagi vakolatxonasi – 1998 y. 2. O’zbekiston Respublikasining referendumi to’g’risida qonun. Toshkent, “O’zbekiston” – 2001 y. 3. Fuqarolarning o’zini –o’zi boshqarish organlari to’g’risida qonun. T., “O’zbekiston” – 1996 y.

O'xshashlar

Shaxs erkinlik va demokratiya

Ommaviy axborot vositalari va demokratiya

Demokratiya kelib chiqishi va evolyutsiyasi

O`zbekistonning 1992 yilgi konstitutsiyasining vujudga kelishi

Kuchli davlatdan - kuchli fuqarolik jamiyati sari konsepsiyasi