Fuqarolik huquqi subyektlari va ob’yektlari - Huquqshunoslik - Slaydlar

Fuqarolik huquqi subyektlari va ob’yektlari

Yuklangan vaqt:

19.03.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56.9404296875 KB

Ko'chirib olish

Fuqarolik huquqi subyektlari va ob’yektlari Reja:  1. Fuqarolar  2. Yuridik shaxslar  3. Huquq va muomala layoqati  4. Moddiy va nomoddiy ne'matlar

 Fuqarolik huquqi subyektlari bu fuqarolik huquqiy munosabatda qatnashuvchi shaxslardir. Fuqarolik huquqi subyektlari bular: Fuqarolar, Yuridik shaxslar, Davlat.  Fuqarolar bu Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaxslar.  Yuridik shaxslar Fuqarolik kodeksining 39-moddasiga asosan Oʻz mulkida, xoʻjalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida  mol-mulkka ega boʻlgan ham oʻz majburiyatlari yuzasidan ushbu mol- mulk bilan javob beradigan, oʻz nomidan mulkiy va shaxsiy-nomulkiy  huquqlarga ega boʻla oladigan va ularni amalga oshira oladigan,  majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar boʻla  oladigan tashkilotdir.  Yuridik shaxslar mustaqil balans va smetaga ega boʻlishlari kerak.

 Yuridik shaxslar oʻz navbatida 2 ga boʻlinadi: tijoratchi tashkilot va notijorat tashkilot.  Tijoratchi tashkilotlar bu foyda olishni oʻz faoliyatining asosiy maqsadi qilib oladi. Tijoratchi boʻlmagan tashkilot esa foyda olishni oʻz faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmaydi.  Fuqarolar fuqarolik huquqiy munosabatda qatnashish uchun huquq va muomala layoqatiga ega boʻlishlari kerak.  Huquq layoqati bu fuqaroning huquq va burchlarga ega boʻlish layoqatidir va u tugʻilgan paytda vujudga keladi va vafot etishi bilan tamom boʻladi.  Muomala layoqati esa Fuqarolik kodeksining 22-moddasiga ko‘ra fuqaroning o‘z harakatlari bilan fuqarolik huquqlariga ega bo‘lish  va ularni amalga oshirish, o‘zi uchun fuqarolik burchlarini vujudga  keltirish va ularni bajarish layoqatidir.

 Muomala layoqatining turlari ham bor u esa yosh bilan bogʻliq.Ya’ni 6 yoshdan 14 yoshgacha  bo‘lgan kichik yoshdagi voyaga yetmaganlar va 14 yoshdan 18 yoshgacha bo‘lgan voyaga yetmaganlar.  Bunga ko‘ra 6 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar:  1) mayda maishiy bitimlar;  2) tekin manfaat ko‘rishga qaratilgan, notarial tasdiqlashni yoki  davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni talab qilmaydigan bitimlar;  3) qonuniy vakil yoki uning roziligi bilan uchinchi shaxs tomonidan  muayyan maqsad yoki erkin tasarruf etish uchun berilgan mablag‘larni tasarruf etish borasidagi bitimlarni mustaqil ravishda amalga oshirishga haqlidirlar.  O‘n to‘rt yoshdan o‘n sakkiz yoshgacha bo‘lgan voyaga  yetmaganlar ota-onalari, farzandlikka oluvchilar va homiylarining  roziligisiz quyidagilarni mustaqil ravishda amalga oshirishga haqli:

 1) o‘z ish haqi, stipendiyasi va boshqa daromadlarini tasarruf etish;  2) fan, adabiyot yoki san’at asarining, ixtironing yoxud o‘z  intellektual faoliyatining qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa natijasi  muallifi huquqini amalga oshirish;  3) qonunga muvofiq kredit muassasalariga omonatlar qo‘yish va ularni tasarruf etish.  Yuridik shaxsning huquq va muomala layoqati.  Yuridik shaxsning huquq layoqati  bu yuridik shaxsning fuqarolik huquqlari va majburiyatlariga ega bo‘lish qobiliyatidir.  Yuridik shaxsning huquq layoqati u tuzilgan paytdan vujudga keladi hamda bu yuridik shaxs tugatilishi bilan huquq layoqati ham tamom boʻladi.  Yuridik shaxs o‘z ustavida (ta’sis hujjatlarida) ko‘rsatilgan maqsad va faoliyat doirasida huquqlarga ega bo‘ladi yani oʻz mulkiga egalik qiladi, mulk sotib olishi, sotishi, ijaraga berishi, qarz olish va boshqa iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishi mumkin.

 Fuqarolik huquqining obyekti huquq subyektlarining harakatlari  qaratilgan moddiy va nomoddiy ne’matlardir.  Fuqarolik huquqlarining obyektlariga ashyolar, mol-mulklar, mulkiy  huquqlar, pullar va qimmatli qog‘ozlar, ishlar va xizmatlar, intellektual  faoliyat natijalari, shaxsiy-nomulkiy huquqlar kiradi (FK 81-modda).  Fuqarolik huquqi obyektlarini ikki turga, ya’ni moddiy (ashyoviy) va  nomoddiy (noashyoviy) ne’matlarga bo‘lish mumkin.  Mol- mulk fuqarolik huquqining obyekti sifatida koʻchar va koʻchmas mulkka boʻlinadi.Ko‘char ashyo bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish natijasida xususiyatini o‘zgarishsiz saqlaydigan va o‘z maqsadiga ko‘ra ishlatish mumkin bo‘lgan ashyodir.

 Ko‘chmas ashyolar odatda doimiy ravishda bir joyning o‘zida mavjud bo‘lib, o‘ziga xos xususiyatlarga, xususiy belgilarga egadir.Bunday ashyoning o‘ziga xos xususiyati yer bilan uzviy bog‘liqligidir (tabiiy ravishda yer bilan uzviy bog‘liq ashyolar, masalan, buloqlar, konlar, daryolar va boshq.; inson mehnati bilan vujudga kelgan yer bilan uzviy bog‘liq ashyolar, masalan, bino va inshootlar, quduqlar, bog‘lar, korxona va boshqa ashyolar).  Xususiy alomatlari bilan belgilanadigan ashyo alohida, faqat o‘ziga xos belgisi va o‘ziga xos, yolg‘iz sifati bo‘lgan ashyodir. Unga o‘zining belgilari bilan boshqa o‘xshash ashyolardan ajralib turadigan narsalar, masalan, ma’lum ko‘chadagi, ma’lum sonli uy-joy, o‘zi bir dona bo‘lgan ashyolardir.Turga xos alomatlari bilan belgilanadigan ashyolar son, og‘irlik va o‘lchov bilan ko‘rsatiladigan narsalar hisoblanadi. Masalan, 100 dona shifer, 100 metr chit, 100 tonna paxta va hokazo. Turga xos alomatlari bilan belgilanadigan ashyolar boshqasi bilan almashtirsa bo‘ladigan ashyolardir

 Bo‘linadigan va bo‘linmaydigan ashyolar.  Bo‘lish natijasida har  qaysi qismi butunning xossalarini o‘zida saqlab qoladigan va shu bilan birga o‘zining xo‘jalik (maqsadli) ahamiyatini yo‘qotmaydigan ashyo –  bo‘linadigan ashyo hisoblanadi. Masalan, bir qop un, bir qop kartoshka, bir bidon paxta yog‘i kabi.  Bo‘linmaydigan ashyolar bo‘lish natijasida qismlari dastlabki ashyo  (butun)ning xossalarini yo‘qotadigan, uning xo‘jalik (maqsadli)  ahamiyatini o‘zgartiradigan ashyo bo‘linmaydigan ashyo hisoblanadi Bo‘linmaydigan ashyolarga shkaf, stol, televizor kabilar kiradi.  Iste’mol qilinadigan va iste’mol qilinmaydigan ashyolar.  Iste’mol qilinadigan ashyolar bir marta foydalanish natijasida  butunlay yo‘qqa chiqadigan yoki jiddiy ravishda o‘zgaradigan narsa  (masalan, oziq-ovqat, xom ashyo kabi)lardir.

 Iste’mol qilinmaydigan ashyolar birmuncha uzoq vaqt davomida  o‘zining sifatini saqlaydigan narsalardir. Bunday ashyolar, odatda, qaytaqayta foydalanishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Qayta-qayta foydalanish davomida iste’mol qilinmaydigan ashyolarning emirilishi ham (binolar,  uskunalar, transport vositalari) asta-sekin kechadi  Asosiy va mansub ashyolar. Mansub ashyo asosiy ashyoga xizmat  qilishga tayinlangan va umumiy xo‘jalik maqsadi jihatidan u bilan bog‘liq bo‘lgan ashyodir. Masalan, asosiy ashyo qulf bo‘lsa, unga mansub ashyo kalitdir.  Mansub ashyo, agar qonunda yoki shartnomada boshqacha tartib  belgilab qo‘yilmagan bo‘lsa, asosiy ashyoning taqdiriga bog‘liq bo‘ladi.  Masalan, asosiy ashyo birovning egaligiga yoki vaqtincha foydalanishiga o‘tsa, mansub ashyo ham u bilan birga o‘tadi. Ammo qonun yoki shartnomada boshqacha hollar ham belgilanishi mumkin, ya’ni asosiy ashyo birovga o‘tkazilganda, mansub ashyoning qoldirilishi to‘g‘risida alohida kelishuv ham bo‘lishi mumkin.

Eʼtiboringiz uchun raxmat !

O'xshashlar

Fuqarolik huquqiy munosabat subyektlari

Fuqarolik huquqi asoslari

Fuqarolik protsessual huquqi

Saylov huquqi erkinligi - fuqarolik jamiyatining sharti

Ma’muriy huquq subyektlari