Тuproq bonitirovkasi, tuproq kartalari va kartagrammalari - Geologiya - Slaydlar

Тuproq bonitirovkasi, tuproq kartalari va kartagrammalari

Yuklangan vaqt:

03.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

10775.751953125 KB

Ko'chirib olish

Тuproq bonitirovkasi, tuproq kartalari va kartagrammalari Тuproqshunoslik va o’simlikshunoslikFAN:

МАВЗУ РЕЖАСИ 1. Тупроқ бонитировкаси. 2. Тупроқларни иқтисодий бахолаш бўйича тушунча. 3. Тупроқ хариталари ҳақида тушунча 4. Географик ахборот тизимларининг (ГИС) табиий ресурсларни ўрганишдаги аҳамияти 01 0C0D 0E 1C0D 0E 17 240D 0E 260D 27 11

Тупроқ бонитировкаси хақида тушунча Тупроқни бонитировкалаш - тупроқнинг ишлаб чиқариш қобилиятини таққослаш йўли билан баҳолаш демакдир. Тупроқнинг бонитировка баллини аниқлашда унинг айрим белгиларини бир-бирига таққослаб кўриш, улардан қайси бири фойдали ёки зарарли эканини ажрата билиш керак. Сўнгра тупроқнинг ўртача бонитировка балли ва шкаласи тузилади. Тупроқ асосан юз балли система асосида баҳоланади. Умуман, ҳамма хусусиятлари энг яхши бўлган тупроқларга 100 балл берилади. Аксинча, хусусиятлари ёмон ва ёмонлашаётган тупроқлар эса кам балл билан баҳоланади.

Тупроқнинг бонитировка шкаласи БОНИТЕТ СИНФИ БОНИТЕТ БАЛИ ТУПРОҚНИНГ СИФАТ БЕЛИГИСИ X IX VIII 91-100 81-90 71-80 Энг яхши тупроқ Яхши тупроқ Яхши тупроқ VII VI V 61-70 51-60 41-50 Сифат жиҳатидан яхшироқ Ўртача тупроқ Ўртачароқ тупроқ IV III II 31-40 21-30 11-20 Ўртача паст сифатли тупроқ Ёмон тупроқ Энг ёмон тупроқ I 1-10 Деҳқончиликда фойдаланилмайдиган ерлар

Тупроқнинг бонитировка балини аниқлашда тупроқнинг механикавий таркиби, тупроқ харитаси дала ва лаборатория маълумотларига асосланади. Ундан ташқари, гектаридан олинадиган ўртача ҳосил, ҳайдалма қатламнинг агро ишлаб чиқариш гуруҳлари тўғрисидаги маълумотлар бўлиши керак Тупроқнинг бонитировка баллари унинг алоҳида хусусиятлари ва белгиларини изоҳловчи баллар йиғиндисидан иборат. Тупроқнинг ҳар бир баҳоланаётган белгиси (хусусияти) қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади: бунда, Б – баҳолаш бали; Аф — баҳоланётган тупроқ белгиси (гумус, азот, фосфор ва бошқа озуқа элементларнинг заҳираси ҳамда бошқа хусусиятлари) кўрсатгичи; Ам – тупроқ белгиси (хусусиятлари)нинг эталон (андоза) кўрсаткичи (баҳоланаётган белгининг мақбул кўрсаткичи). Масалан, оддий қора тупроқларнинг 1 гектарида ўртача 450 тонна гумус бўлади (Ам = 100 балл эталон). м ф А А Б 100  

ЯНГИДАН СУҒОРИЛАДИГАН ТУПРОҚЛАР Ўзбекистонда суғориладиган тупроқлар деҳқончилик қилиш муддатига қараб 3 гуруҳга бўлинади: ЯНГИ ЎЗЛАШТИРИЛГАН ТУПРОҚЛАР ҚАДИМДАН СУҒОРИЛАДИГАН ТУПРОҚЛАР 37 0E 07 3A 06 1E28 13 373227 01 36 01

СУҒОРИЛАДИГАН ТУПРОҚЛАРНИНГГ БОСҚИЧЛАРИ қадимдан суғориладиган тупроқлар зарарли тузлардан ювилган, тупроқ сатҳи текис, устки қатлами ҳар хил даражада лойқа босган, тупроқнинг устки қатлами нисбатан бир хил механик таркибга эга. Озиқ элементлар тахминан бир хил тарқалган ; янгидан суғориладиган тупроқлар суғориш таъсирида кам ўзгарган (асосан 0—30 см қатлам). Ҳайдалма қатлам асосан бир хил механик таркибга эга. Тупроқнинг устки қатлами яхши текисланмаган . янги ўзлаштирилган тупроқлар қишлоқ хўжалигида 10 йилдан кам фойдаланиладиган қуруқ ва бўз тупроқлар, фойдаланиш даврида асосий хоссалари кам ўзгарган . 0A 0E0535 30 06 12 0C 01 16 12 0C 01 16 0C 01

кам маданийлашган Ўсимликлар ўсиб ривожланиши даврида содир бўлади. тупроқ таркибида озуқа моддалари, гумус миқдори кам, биологик жараёнлар нисбатан секин ўтади (донли экинлар ҳосилдорлиги 10—14 ц/га); агротехник тадбирлар ўз вақтида сифатли ўтказиладиган тупроқлар (ҳосилдорлик 30—40 ц/га);.юқори маданийлашган Асосий кўрсаткичлар бўйича ўртача хусусиятга эга. Одатда деҳқончилик маданияти (янги ва қадимдан суғориладиган тупроқлар) нисбатан паст (ҳосилдорлик 20—26 ц/га); ўртача маданийлашган Маданийлашганлик даражасига қараб Ўзбекистондаги суғориладиган тупроқлар 3 хил бўлади 1819 07 35 08 1502 09 1A05 0E15 190B 43 22 07 29 22 06 03 2625 07

Тупроқ унумдорлигига, экинлар ҳосилдорлигига иқлим шароити, тупроқнинг механик таркиби, тош ва бутазор, шўрланиш даражаси, ботқоқлашганлиги ва ҳоказолар таъсир этади. Тупроқ бонитировкаси ўтказилганда мазкур кўрсаткичлар инобатга олинади, уларнинг мавжудлиги ва тарқалганлик даражасига қараб, тупроқ унумдорлигини аниқ изоҳловчи коэффициентлар қўлланилади. Шўрланган ёки шўрланишга мойил бўлган ерларда тупроқнинг шўрланиш даражасига қараб қуйидаги коэффициентлар қўлланилади: Кам шўрланган тупроқлар – 0,75 Ўртача шўрланган тупроқлар – 0,70 Кучли шўрланган тупроқлар – 0,60 Тупроқни иқтисодий баҳолаш асосида унинг унумдорлиги, етиштирилаётган ўсимликларнинг ҳосилдорлиги ётади. Тупроқ баҳоси маълум майдондан, тупроқ хоссаларини назарда тутган ҳолда олинган маҳсулотни сотиш натижасида олинган даромад билан аниқланади.

 4. Ерларни иқтисодий баҳолаш - бу ернинг қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш воситаси сифатидаги солиштирма қадр-қийматини аниқлаш демакдир. Бу кўрсаткичлар ҳам нисбий катталикда, яъни балларда ҳам абсолют кўрсаткичида нархлар сўмларда бўлиши керак.  Иқтисодий баҳолаш ернинг табиий сифати ва ишлаб чиқариш кўрсаткичлари унинг табиий иқтисодий шароитларига мос равишда иқтисодий муносабатларнинг фарқи асос қилиб олинади.  Ер баҳолаш икки йўл балан амалга оширилади.  а) ерни умумий баҳолаш (бу айрим ўсимликларни экишнинг фойдалилиги бўйича ерни баҳолаш);  б) хусусий баҳолаш.

Тупроқни иқтисодий баҳолаш икки йўналишда ўтказилади Тупроқни умумий баҳолаш — ердан фойдаланишнинг асосий турлари бўйича ўтказилади (ҳайдаладиган ерлар, боғлар, узумзорлар, пичанзорлар, яйловлар Тупроқни алоҳида баҳолаш – қишлоқ хўжалигининг алоҳида йўналишлари бўйича самарадорлиги асосида олиб борилади. 01 190B 0E 0741 1F 3C 171816 0E 4707 0E 0E

Тупроқни умумий баҳолаш УМУМИЙ ОЛИНГАН МАҲСУЛОТНИНГ (ҲОСИЛНИНГ) ҚИЙМАТИ, СЎМ/ГА ХАРАЖАТ ҲИСОБИГА ОЛИНГАН МАҲСУЛОТ, (СЎМ) ТАБАҚАЛАШГАН ДАРОМАД, СЎМ/ГА .

ТУПРОҚНИ АЛОҲИДА БАҲОЛАШ ҲОСИЛДОРЛИК, Ц/ГА САРФЛАНГАН ХАРАЖАТЛАРНИ ҚОПЛАШ, СЎМ ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН ДАРОМАД, СЎМ/ГА

ТУПРОҚНИ БОНИТИРОВКА БАЛЛИГА ҚАРАБ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ЭКИНЛАРИНИ ҲОСИЛДОРЛИГИНИ ЧАМАЛАШ Экин тури Республика бўйича ўртача максимал ҳосил, ц/га. Бир баллга тўғри келадиган ҳосил миқдори, ц/га. Ғўза 40 0,40 Буғдой 60 0,60 Сули 75 0,75 2-3 йилги беда (пичан) 200 2,00 Дон учун маккажўхори 80 0,80Ҳосилни режалаштириш. Мисол учун 75 балли тупроқлар учун ғўза ҳосилини ҳисоблаш қуйидаги тартибда амалга оширилади. 75*0.40=30 ц/га

Хўжалик, фермер ёки бошқа бир ер эгаси хилма-хил тупроқ айирмаларида жойлашган бўлса-ю уларга ҳосил миқдорини режалаштириш лозим бўлса, у ҳолда энг аввало тупроқлар учун ўртача балл бонитети аниқланади. Бу иш қуйидагича бажарилади: бунда: Б – тупроқни ўртача балл бонитети, яъни фермер ёки бошқа ер эгалари далалари учун ҳисобланган ўртача балл. Б 1 ,Б 2 ,Б 3 ,Б n - тупроқ айирмаларининг бонитет баллари, яъни ҳар хил баллга эга бўлган ер майдончаларининг баллари. П 1 ,П 2 ,П 3 ,П n - тупроқ айирмалари майдонлари.

Ерларни баҳолаш тўғрисидаги тажрибалар шуни кўрсатадики, ҳар бир аниқ шароитда тупроқни бонитировкалаш учун 2 - 3 та коэффициентлардан фойдаланиш етарли. Кўп йиллик тажрибалар ва корреляцион ҳисоб-китоблар натижаларига кўра суғориладиган минтақада тупроқни бонитировкалаш мақсадида ўтказилган ишларда унинг, яъни тупроқни қуйидаги хоссалари танланмоғи мақсадга мувофиқ деб топилган. 1. Бўз тупроқлар минтақасида, яъни тоғолди ва адирларда тарқалган тупроқларда эрозияланганлик даражаси, ювилганлик даражаси ва ювилма учун белгиланган коэффициентлар танланади. Оч тусли бўз тупроқларда буларга яна шўрланганликни ифодалайдиган коэффициентлар қўшилади. 2. Бўз тупроқлар минтақасидаги ўтлоқи тупроқлар учун эса гумус миқдори, гумус қатлами қалинлиги, тошли қатламни жойлашган ўрнини эътиборга олувчи коэффициентлар танланади.

Ўзбекистоннинг унумдор тупроқлари

Америкада тупроқлар унумдорлиги

Т упр о қ к а р таси – м аъл у м ҳудуд (хўжалик, вилоят) қопламининг туман, тупроқ маълум м асш т а б да кичра й ти р илган ҳ о лда қо ғ о з даги а к сэттирилган Тупроқ тупроқларнинг хусусиятлари , тасвиридир. картаси тарқалиш мазкур м айд о н д а г и т у п р о қ ти п л а ри в а у л а рни и з о ҳ ло в чи ба р ча кўрсаткичларни акс эттиради .а к сТупроқ хариталари хақида тушунча

Камерал даврида қилинадиган ишлар Дала шароитида олинган ер ости сувлари ва тупроқ намуналари кимёвий ва бошқа лаборатория текширувларидан ўтказилади. Аналитик текширув маълумотлари асосида тупроқ текширув хужжатлари қайта ишланади солиштириб кўрилади ва умумлаштирилади. Жамоа ва фермер хўжаликларининг якуний тупроқ харитаси тузилади Тупроқ харитасига тушинтириш хати ёзилади

Ф е р мер х ў ж а лиг и ни н г 1 : 5 0 00 миқёс д а г и т у про қ - б о н и т ир о в к а к а р т аси

Ўзбеки с тон Ре с пу б ли к а с и т у про қ ларининг си ф ати б аҳоси 2 0 12 йил 01 январ ҳолати г а ( суғо риладиган к/х е р лар жами майдони, % ҳисобида ) 60 50 , 3 50 40 0 , 1 21 , 3 26 , 2 2 , 1 01 02 03 0% ҳ и со б и д а Ёмо н ерла р Ўртачада н паст ерлар Ўртач а ерла р Яхш и ерла р Энг яхши ерлар

Т упроқ д а л а л арни к а р т о гра м маси — т у проқ картаси чизилган тупроқнингмасштабида тасвиридир. У ла райрим и з оҳлаш х о с са л арини ( г у м у с ли аниқроқ қ а т ла м нин гқ а линлиги, м е х аник таркиби емирилганлик даражаси ва фойдаланишга тавсияларни аниқлаш ва жойлаштиришда ишлатилади. Тупроқ картограммалари тупроқ таркибидаги азот, фосфор, калий в а бо ш қа моддаларнинг тасвирлайдимиқдорини ҳам(агрокимёвий к а р т ограм м а лар ) .

Географик ахборот тизимларининг (ГИС) табиий ресурсларни ўрганишдаги аҳамияти Географик ахборот тизимлари (ГАТ, кейинчалик умумий қабул қилинган атамаси - ГИС ишлатилади) ХХ асрнинг 60-йилларидан бошлаб ривожлана бошлаган, лекин бу тизимнинг кенг ривожланиши 90-йилларга тўғри келади. Бунга сабаб шу кейинги 20 йил ичида компьютер технологиясининг анча ривожланиши бўлди. Карталар яратишнинг "Қоғозли" деб аталган одатдаги технологияси билан бир қаторда географик ахборот тизимидан фойдаланган ҳолда карталар яратишнинг компьютерли технологияси жадал суръатлар билан ривожланмоқда. Оддий қилиб айтганда, ГИСга табиат ва жамият объектлари ва ҳодисалари ҳақидаги топографик, геодезик, ер, сув ресурслари ва бошқа картографик ахборотни йиғиш, уларга ишлов бериш, ЭҲМ хотирасида сақлаш, янгилаш, тахлил қилиш, яна қайта ишлашни таъминловчи автоматлаштирилган аппаратлашган дастурли комплекс, деб таъриф берса бўлади. Барча ГИСларда маълумотларни йиғиш, қайта ишлаш, хотирада сақлаш, янгилаш, тахлил қилиш ва маълумотларни компьютерда ёки етарли даражада тасвир хусусиятини қайта ишлай оладиган махсус дастурда техник воситалар орқали ушбу жараёнларни бажариш усуллари эътиборга олинган. Демак, ГИС — турли усуллар билан тўпланган табиий тармоқлар ҳақидаги кенг мазмунли маълумотлар базасига таянган мукаммал ривожланган тизим ҳисобланади. Ҳозирги пайтда фойдаланиш соҳаларининг

Ер шари атрофида ҳаракатланаётган сунъий йўлдошлар

Зарафшон водийсининг космик фотосурати

Нуқтанинг фазовий координаталарини GPS услубида аниқлаш асбоблари

Хулоса

"Айланали диаграммалар" - картодиаграмма ва бошқа усуллар ёрдамида тузилган карта

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!

O'xshashlar

Tuproq tarkibi

Tuproq fizikasi

Tuproq fermentlari va uning tavsifi

Tuproq tarkibidagi suv

Tuproq namligini aniqlash