Ерларнинг мелиоратив ҳолатига табиий ва сув хўжалик шароитларининг таъсири - Geologiya - Slaydlar

Ерларнинг мелиоратив ҳолатига табиий ва сув хўжалик шароитларининг таъсири

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2059.5 KB

Ko'chirib olish

Ерларнинг мелиоратив ҳолатига табиий ва сув хўжалик шароитларининг таъсири

РЕЖА: • 1.Тупроқлар мелиоратив ҳолатига табиий шароитларни таъсири • 2. Тупроқ шўрланишининг асосий манбалари ва сабаблари • 3. Гидрогеологик зоналари • 4. Ирригация хўжалик шароитларининг тупроқ мелиоратив ҳолатига таъсири • 5. Тупроқларни бирламчи ва иккиламчи шўрланишлари

Тупро қ нинг мелиоратив холатига салбий таъсир к ў рсатадиган асосий омиллар • ш ў рланиш, • бот қ о қ ланиш • тупро қ эрозияси

Тузларнинг пайдо бўлиши • Тоғ жинслари ва минералларни емирилиши • Денгиз ва кўлларнинг қуриши натижасида • Ер ости сувларининг кўтарилиши натижасида

Туз тарқалиши омиллари • Макрорелъеф • Мезорелъеф • Микрорелъеф

6Орол фожиаси Охирги 45 йилда, Орол денгизининг сатҳи 22 метрга пасайиши кузатилган, акватория худуди 3,5 баробар, сув миқдори эса 1080 дан 105 куб км. келиб қолди. Хозирда, тузланиш миқдори литрда 45 г . Тузли қум кўчиши 400 км. узунликка ва 40 км. энига чўзилган. Хар йили, 15 дан 40 млн. тоннага яқин тузли чанг атмосфера ҳавосига кўтарилади. Чангли тўфон эса, бир йилда 50 кунгача бўлиши кузатилмоқда.

716/09/ 1997 26/09/ 20031080 993 940 779 616 430 299 230 142 105 0 200 400 600 800 1000 1200 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006 Объм (куб .км ) Ўзгидромет маркази маълумоти 17 Орол фожиаси 4 /1 0 / 200 7 • Тузли қум кўчкинлари • Сув ресурс ларининг камайиши • Қурғоқчилик • Оролбўйи ерларининг бузилиши • Оролбўйи худудида чўллар миқдорининг кўпайиши • Касалликлар сонининг ошиши

Ернинг мелиоратив ҳ олатига ирригация х ў жалик шароитининг таъсири. • И рригация-х ў жалик шароитларига янги илмий асоссиз ерларни ў злаштириш, экинларни меъёридан орти қ ча су ғ ориш, ш ў рланган ерларни асоссиз нормаларда ш ў рини ювиш, экинларни ш ў р сув билан су ғ ориш ва ш ў р ювиш, су ғ ориш ва коллектор-зовур тармо қ ларидан нот ўғ ри фойдаланиш, уларни ў з ва қ тида та ъ мирламаслик ва су ғ ориладиган ерларни баъзан қ ишло қ х ў жалигида фойдаланилмасдан ташлаб қў йиш, меъёридан орти қ ча ерга минерал ўғ итлар солиш, биоцидларни қў ллаш кабилар киради.

Тупроқлар шўрланишининг асосий манбалари ва сабаблари • Тоғ жинс ва минералларини шамол таъсирида тарқалиши • Табиатдаги чўкма туз ва тузли жинсларини (миграцияси) тарқалиши • Сизот сувлари • Ш ў рланган сувлар билан экинларни су ғ ориш • М еъёридан орти қ ча минерал ўғи тлар ва биоцидлар солиниши

Сизот сувлари • Су ғ ориладиган шароитда сизот сувлар сат ҳ ининг к ў тарилишига сабаб б ў лувчи асосий манба қ уйидагилардир: су ғ ориш тармо қ ларидан сизиб ў тган сув, меъёридан орти қ ча су ғ ориш, шолипоялардан о қ иб келадиган сувлар, б ў ш ётган ерларга ташланган сувлар, бош қ а массивлардан о қ иб келадиган сизот сувлари (ю қ ориги минта қ аларни су ғ оришдан ва сув омборларидан сизиб келадиган сувлар, атмосфера ё ғ инлари таъсирида сизот сувларини к ў тарилиши.

Ш ў рланган сувлар билан экинларни су ғ ориш • Республикамиз сув манбаларининг асосий қ исмида минераллашганлик даражаси 0,5-1 г/л дан ошмайди. Лекин айрим дарё сувларининг минераллашганлик даражси 1,5-2,0 г/л ни ташкил қ илмо қ да. Сирдарёнинг ў рта ва қ уйи о қ имларидаги минераллашганлиги 2 г/л дан орти қ , Шеробод дарёсининг минераллашганлик даражаси эса 3-3,5 г/л дан иборат

ШЎР СУВ ТАЪСИРИДА • Масалан 1 гектар ерга мавсум давомида 6000 м 3 сув сарфланганда ва унинг минераллашганлиги 2 г/л б ў лганда 12 т туз т ў планади.

М еъёридан орти қ ча минерал ўғи тлар таъсирида • 1 гектар пахта майдонига 240-250 кг азотли (соф ҳ олда) ўғ ит солинганда ундан фа қ ат 30-40 % дан 120-130 кг фосфор берилганда эса 15-20% дан ғў за фойдаланади. Қ олган қ исми эса тупро қ да нитрат ( NO 3 ) ва фосфат тузлари сифатида т ў планиб қ олади. Улар сув таъсирида аста-секин эриб сизот сувларига қў шилади ва уларни ифлослантиради.

АЗОТЛИ ЎҒИТЛАР • Масалан сув таркибида нитрат азот ми қ дори 40-50 мг/л б ў лса зарарлидир. Нитрат ернинг чу қ ур қ атламларигача (12 м. гача) сув билан етиб бориши ва т ў планиши кузатилган. 1 гектар пахта майдонининг 12 м. чу қ урлигида 900-1200 кг гача нитрат т ў планиши ани қ ланган.

Ф осфорли ўғ итлар берилганда • Ерга фосфорли ўғ итлар берилганда фа қ ат фосфат тузлари сифатида т ў планмасдан балки « о ғ ир металлар » ни ҳ ам вужудга келтиради. • Масалан ерга 1 тонна суперфосфат берилганда, 1 кг тупро қ да 20 мг мис, 100 мг рух, 300 мг маргумуш т ў планиши ани қ ланган.

Биоцидлар • Биоцидлар тупро қ да бир неча йиллар парчаланмасдан т ў планиб қ олади. • Биринчи йили сепилган биоцидларнинг 80-100 % кейинги йилларга са қ ланиб қ олади ва улар фа қ ат тупро қ нинг чу қ урлиги ва ёнига қ араб тар қ алиши мумкин.

ДДТ нинг таъсири • Масалан ДДТ нинг сепилгандан 2-3 йил кейин 80%, альдринни 43%, гексохлоринни 20% тупро қ нинг 15 см қ атламида са қ ланиб қ олган

Гидрогеологик минта қ а лар • Ер усти сувларининг сингиш минта қ аси • Сизот сувларининг сиртга (ер юзасига) тепиш минта қ аси. • Сизот сувларининг тар қ алиш (бу ғ ланиш) минта қ аси. • Со ҳ ил минта қ аси.

Қ айта ш ў рланиши • Су ғ ориладиган дех қ ончилик шароитида дастлаб тупро қ ш ў рланмаган б ў либ, кейинчалик янги ерларни ў злаштириш ва су ғ ориш жараёнида шу тупро қ лар турли даражада ( кучсиз ш ў рланишдан тортиб ш ў рхокгача) ш ў рланиб, қ ишло қ х ў жалигида фойдаланишга яро қ сиз б ў либ қ олади. Бу ходисага тупро қ нинг қ айта ш ў рланиши дейилади.

Мирзач ў л сизот сувларининг жойлашиш чу қ урлиги ва гидрогеологик тизими 1- қ умо қ -лой қ атлам; 2- қ умлар; 3-ша ғ ал; 4-туб жинс; 5-су ғ оришдан олдин сизот сув сат ҳ и; 6-су ғ оришдан кейинги сизот сув сат ҳ и.

Сизот сувларининг бу ғ ланиши м 3 /га ( Ў зПИТИнинг лизиметрлари б ў йича олинган маълумотлар).

24УЧИНЧИ МИНГЙИЛЛИК УЧИНЧИ МИНГЙИЛЛИК БЎСАҒАСИДА ТАБИАТ ВА ИНСОНБЎСАҒАСИДА ТАБИАТ ВА ИНСОН • 60% дан ортиқроқ қуруқликни антропоген (инсон таъсирида ўзгарган) ландшафтлар эгаллаган. • Балиқ турларнинг 30%, қуш турларининг 12%, хайвон турларининг 24% йўқ бўлиб кетиш арафасида; • ҳавонинг ўртача ҳарорати 0,4 - 0,6 о С, океан сатҳи 10 - 25 с антиметр га кўтарилди, арид зоналарда қурғоқчилик ва саҳроланиш жараёнлари кучайди .

25ЭКОЛОГИ К ХАВФ ВА ТАҲДИДЛАР ЮНЕП нинг баҳолашига кўра, чўлланиш оқибатида дунё мамлакатлари йилига таҳминан 42 млрд. АҚШ доллар ига тенг зарар кўрмоқда Сўнги ўн йилликларда 100 млн. га ўрмон массивлари йўқ қилиган Йилига 4,5 млрд. тонн кўмир , 3,2 млрд. тонн а нефт ва нефт маҳсулотлари ҳамда табиий газ ва ёқилмоқда

26ЭКОЛОГИК ХАВФ ВА ТАҲДИДЛАР • 1,1 млрд. киши тоза ичимлик сувига эҳтиёж сезмоқда • 2,4 млрд. киши тозаланмаган сувни истеъмол қилмоқда • Ер майдонларининг деградацияси 1 , 2 млрд. кишининг яшаш шароитларига таҳдид солмоқда • Бутанжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг маълумотларига кўра инсон саломатлиги 10-20 фоизи тиббиёт омилларига, 70 фоиздан кўпроғи турмуш тарзи, ижтимоий ва экологик омилларга боғлиқ

27Иқлим ўзгариши оқибатлари 1. Ҳаво хароратининг ўсиб ёки пасайиб бориши . 2. Музликлар миқдорининг ҳамда тоғларда фасилли қор ёғишининг камайиши . 3. Сув ресурсларининг камайиши ва натижада қурғоқчиликка сабаб бўлиши . 4. Чўллар худудининг кўпайиши, шу жумладан суғорилаётган ерларнинг бузилиши . 5. Иссиқ ҳароратли кунлар сони ортиб бориши , натижада инсон саломатлигига салбий таъсири . 6. Ҳар хил инфекцион ва бош қ а касалликлар сонининг ортиб бориши . 7. Ҳарорат ортиб ёки пасайиши натижасида қишлоқ хўжалиги ерлари бузилиши ва махсулотлар маҳсулдорлигининг пасайиши.

За ҳ арли кимёвий моддалар таъсири

29 27

O'xshashlar

Тупроқдаги сув шакллари ва тупроқнинг сув-физик хоссалари

Тупроқ эрозияси ва унинг тупроқ унумдорлигига таъсири

Гидротехника ишларини бажариш. Сув хўжалиги қурилишини ташкил қилиш, режалаштириш ва бошқариш фани

Ўзбекистон тупроқлари

Тупроқнинг физик хоссалари. Тупроқнинг механик таркибининг физик хоссаларига таъсири