Daryodan suv olish inshootlari - Geologiya - Slaydlar

Daryodan suv olish inshootlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

248 KB

Ko'chirib olish

Daryodan suv olish inshootlari Reja: 1.Vazifasi va turkumlanishi. 2.Suv olish inshooti turini tanlash.

• Adabiyotlar: • 1. Bakiev M.R., Majidov J., Nosirov B., Xo’jaqulov R., Raxmatov M. Gidrotexnika inshootlari. 1-jild. Toshkent, “Yangi asr avlodi”, 2008. • 2. Bakiev M.R., Majidov J., Nosirov B., Xo’jaqulov R., Raxmatov M. Gidrotexnika inshootlari. 2-jild. Toshkent, IKTISOD-MOLIYA, 2009. • 3. Розанов Н.П., Бочкарёв Я.В., Лапшенков В.С., Журавлёв Г.И., Каганов Г.М., Румянцев И.С. «Гидротехнические сооружения», под ред. Н.П. Розанова - М.Агропромиздат, 1985. • 4. Хусанхужаев З.Х. “ Гидротехника иншоотлари ” . Ўқитувчи- наширёти, Т.1968 • 5. Хусанхужаев З.Х. “Сув омборидаги гидротехника иншоотлари”. Ўқитувчи, Тошкент. 1986. • 6. Бакиев М.Р., Янгиев А.А., Кодиров О, “ Гидротехника иншоотлари ” . Фан. Тошкент. 2002. • 7. Волков И.М., Кононенко П.Ф., Федичкин И.К. “ Гидротехнические сооружения ” М: Колос, 1968 • 8. Бакиев М.Р., М-Г.А.Кодирова, Ибраймов А. “Гидротехника иншоотлари” фанидан курс лойихалари ва амалий машғулотларни бажариш бўйича методик кўрсатма. 1,2 қисмлар. Т.,2009. • 9. Бакиев М.Р., Кириллова Е.И., Коххоров Ў. “Гидротехника иншоотлари” фанидан лабаратория ишларини бажариш бўйича методик кўрсатма. Т.,2007.

• 1. Vazifasi va turkumlanishi. • Suv olish haqida tushuncha. Xo’jalik va ichimlik maqsadlarda foydalaniladigan suv manbalari xilma-xildir, bularga daryolar, daryolardagi va soylardagi suv omborlari, ko’llar, hovuzlar va boshqalar kiradi. Har bir manbadan suv olinganda suv oluvchi inshoot qurilma yoki moslama bilan jihozlanadi va u suvni suv o’tkazuvchi inshootga yoki bevosita iste’molchiga uzatadi.

• Suv olishning vazifalari. Har qanday turdagi suv olishga quyidagi talablar qo’yiladi: 1) suv iste’moli grafigi asosida manbadan (daryodan) kafolatli uzluksiz suv olishni ta’minlash; 2) tub cho’kundilar, muzlar va suzgichlarni kanalga kirib qolishdan saqlash; 3) suv olish inshootidan suvni o’tkazishda katta bosim yo’qolishiga yo’l qo’ymaslik; 4) suv olish inshooti va uning alohida qismlarini tozalash, yuvish, ta’mirlash vaqtida va avariya holatida ishlashini va to’xtatib qo’yishni ta’minlash; 5) baliq himoyalovchi va baliq yo’naltiruvchi qurilmalar yordamida baliqlarni qo’riqlashni ta’minlash.

• Suv olish gidrouzellarining tasnifi. Past bosimli suv olish gidrouzellarni bir nechta asosiy belgilarga ko’ra tasnifga bo’lish mumkin: suv olish manbaining turiga ko’ra-daryo, ko’l, dengiz, sizot suvlari; suv olish inshootdan suvni transportlash sharoitiga ko’ra-o’zi oqar va suvning mexanikaviy ko’tarish (nasoslar orqali); daryo o’zaniga nisbatan joylashuvi bo’yicha- o’zanda va qirg’oqda; cho’kindilarga qarshi kurashishda qo’llaniladigan vositalar turi bo’yicha –yuvuvchi yo’lak bilan, yuvuvchi galereyalar bilan, shag’al ushlovchi bilan, ikki qavatli, oraliq va yon devorlardagi tirqishlar, novlar va shu kabilar bilan.

• Bir va ikki tomonga suv olish. Suv iste’molchilari qirg’oqning u yoki bu qirg’og’ida joylashgan bo’lishi mumkin. Shuning uchun to’g’onli gidrouzellardan bir tomonga va ikki tomonga suv olish mo’ljallanadi. Ikki tomonga suv o’tkazishni mustaqil ikki tomonga joylashgan suv olish inshooti yordamida amalga oshirish mumkin, ulardan har biri suvni faqat bir qirg’oqqa uzatadi. O’z navbatida suvni ikki tomonga o’tkazishni bir tomonga suv olish orqali amalga oshirish ham mumkin. Bu holda suv sarfining bir qismi suv tashlash to’g’onida qurilgan dyuker yordamida amalga oshirish mumkin.

• Suv olish gidrouzellari inshootlari tarkibi. Ularning turlari (to’g’onsiz va to’g’onli) tizimning suv berish usuli, daryoning gidrogeologik va o’zan rejimlari va boshqa ko’pgina mahalliy sharoitlarga bog’liq bo’ladi. • Umuman irrigatsiya gidrouzellari asosiy inshootlari tarkibiga suv oluvchi bosh inshoot, suv o’tkazuvchi to’g’onlar, mahalliy materialdan barpo etiladigan ustidan suv o’tkazmaydigan to’g’onlar, yuqori va pastki beflardan o’zanni rostlovchi dambalar, muz tashlagichlar, tindirgichlar, hamda ko’priklar kiradi.

• 2. Suv olish inshooti turini tanlash • Suv olish inshooti turi mahalliy sharoitlarning belgilariga ko’ra tanlanadi, ularga quyidagilar kiradi: • 1) daryodan foydalanish planining qabul qilingan bosh sxemasi; • 2) daryodan keladigan suvning umumiy miqdori, olinadigan suvning sarfi va suvning sifatiga qo’yiladigan talablar; • 3) daryoning gidrogeologik va o’zanning o’zgarish tartibi, hamda ular bilan bog’liq bo’lgan cho’kindi, muz-shovush va hokazolarga qarshi ko’riladigan chora-tadbirlar; • 4) suv olinadigan joydagi daryo uchastkasining xarakteri (baland tog’li, tog’li, tog’oldi, vodiy va delta uchastkalar). • 5) inshoot qurish mo’ljallangan joyning gidrologik va gidrogeologik sharoitlari; • 6) inshootlarni ishlatish va boshqa mahalliy olimlarni nazarga olib belgilanadi.

• Daryodagi suv iste’molchi uchun etarli bo’lib, uning suv sathi bosh kanaldagi suv sathidan past bo’lsa to’g’onli suv olish inshootlar qo’llaniladi. • Suvni to’g’onsiz olishga nisbatan to’g’on yordamida suv olish ishonchliroq bo’ladi, hamda u qo’yidagi imkoniyatlarni yaratadi: • suvdan foydalanuvchilarni turli sharoitlarda suv bilan uzluksiz ta’minlab turishga imkon beradi, hamda daryodan suv olish koeffitsientini oshiradi; • atrofdagi sug’oriladigan erlarga nisbatan suv sathini ancha yuqoriga ko’taradi va shu bilan birga bosh kanalning salt qismini qisqartiradi; • bosh kanalga tub cho’kindi, shovush va muzlarning kirishiga qarshi ko’riladigan tadbirlarni ishonchli ravishda amalga oshirish uchun zamin yaratib beradi; • daryoning bir joyidan ikki tomonga suv olishga imkon beradi.

Daryoning asosiy uchastkalari uchun tavsiya qilinadigan suv olish gidrouzellarining turlari. Suv olish tuguni turlari Qo’llanish oblasti Keluvchi o’zan Suv olish koeffitsienti, sarf Alohida shartlar Yon tomonga: cho’kindilarni frontal yuvuvchi Daryoning tog’ oldi va tekislikdagi, ba’zida- tog’li uchastkalar. Suvni bir va ikki tomonga uzatish Bir tomonga suv olishda egri chiziqli, ikki tomonga suv olishda to’g’ri chiziqli Ks≤0,5; sarflar chegaralanmagan; bitta suv qabul qilgich sarfi 5 m 3/s gacha Ks>0,5 bo’lganda tub cho’kindilarni cho’ktirish va vaqti- vaqti bilan yuvish. Daryoning sel kam bo’lgan uchastkalari, suzgichlar -ning yo’qligi tokchali cho’kindi tutgich gale- reyali yuvuvchi tirqishlar uzoqlashtirilgan oraliq devorli

Frontal: yo’lakli ikki yarusli tindirgichli cho’kindi tutgich galereyali Ko’proq daryoning tekis-likdagi, tog’ oldi uchast- kalarida yo’l qo’yiladi. Ikki tomonga suv uza-tiladi. To’g’ri chiziqli Ks≤0,7; sarflar chegaralanmagan Ko’p miqdorda suvga botgan daraxt, to’nka va suzgich- lari bo’lgan daryolarda tav- siya qilinmaydi. Farg’onacha: Tog’ oldi uchastkalarida bir tomonga suvni uza-tishda Egri chiziqli Ks≤0,8; sarflar chegaralanmagan Suv sarfining bir qismini (30% gacha) boshqa qirg’oqqa uzatishga yo’l qo’yiladi. Tubli-panjarali: Daryo uchastkalari: tirolskiy tog’li To’g’ri chiziqli Ks≤0,4; sarf 20 m3/ s gacha Daryoning maksimal hiso-biy sarfi 300 m3/s gacha qiya panjarali tog’li sel ko’p bo’lgan Egri chiziqli qiyshiq yo’naltiril- gan yoki cho’kindi tutgich transheyali tog’li sel kam bo’lgan Egri chiziqli Ks≤0,7; sarf 20 m3/s gacha qatlamlarga bo’lib- panjarali tog’li sel kam bo’lgan To’g’ri chiziqli Ks≤0,4; sarf 20 m3/ s gacha Xuddi shunday va suzgichlar ko’p bo’lganda

• Nazorat savollari: • 1. Daryodan suv olish inshootlari haqida umumiy ma’lumot bering. • 2. Suv olishning qanaqa shartlari bor? • 3. Suv olish inshootlari qanaqa turlarga bo’linadi? • 4. Suv olishning qanday vazifalari bor? • 5. Daryodan irrigatsiya maqsadida suv olishni mohiyatini aytib bering. • 6. Daryodan bir va ikki tomonga suv olish qanday bajariladi? • 7. Suv olish gidrouzellari qanaqa tarkibga ega? • 8. Suv olish inshooti turi qanday tanlanadi? • 9. To’g’on yordamida suv olish qanday afzalliklarga ega? • 10. Daryoning asosiy uchastkalari uchun tavsiya qilinadigan suv olish gidrouzellarini turlarini aytib bering.

O'xshashlar

Daryodan tug’onsiz suv olish

To’g’onli suv olish inshootlari

Panjarali-to’g’onli suv olish gidrouzellari

Suv omborlari

Suv resurslari. Suv xo‘jaligi va uning tarmoqlari