logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Туркманистон

Туркманистон

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1397 KB
Ko'chirib olish
Т уркманистон РЕЖА: • Иқтисодий сиёсий геограия ўрни • Табий шароити ва ёқилғи минермл ресурслари • Аҳолиси • Двалат тузуми • Хўжилиги • Саноат • Қишлоқ хўжилиги • транспорти • Ташқи и қтисодий алоқалар • Майдони • Аҳолиси • Пойтахт Т УРКМАНИСТОН • Ўрта Осиёнинг жанубий ғарбида жойлашган давлат. Майд они 488,1 минг км2. Аҳолиси 4,7 млн. киши (2002). Пойтахти — Ашхобод ш аҳри . Маъмурий жиҳатдан 5 вилоятга, вилоятлар этрап (туман)ларга бўлинади. Давлат тузуми. Т уркманистон — бетараф давлат. 1995 й. 12 дек. Т уркманистон бетарафлиги куни. Амалдаги конституцияси 1999 й. 18 майда қабул қилинган. Давлат бошлиғи — президент (1990 й.дан С. Ниёзов). Қонун чиқарувчи ҳокимиятии Маж- лис (парламент), ижрочи ҳокимият ни Вазирлар Маҳкамаси (ҳукумат) амалга оширади. Т УРКМАНИСТОН ТАБИАТИ • Т уркманистон ҳудудининг аксарияти текисликдан иборат бўлиб, қарийб 4/5 қисми Турон текислиги (Қорақум чўли)да жойлашган. Фақат жан уб да те-паликлар ва ўртача баландликдаги тоғ лар бор. Каспий денгизининг Т уркманистон га қарашли жан. қирғоқлари кам парча- ланган, шим.да Қорабўғозгўл, Крас новодск. Туркман қўлтиқлари, Крас новодск, Даржа, Челекен я.о.лари ва кум тиллари бор. Денгиз соҳили паст, кумли. Т уркманистон жанубида Копетдоғ тоғлари (энг баланд жойи 2942 м — Ризо чўққиси), ундан шим имолий -гарбда Кичик Болхон (777 м гача) ва Катта Болхон (1881 м гача) тоглари жойлашган. Т уркманистон нинг жан уби қисмида тез-тез зилзила бўлиб туради Аҳ олиси • Аҳ олисининг аксарияти т у ркманлар; нингдек. рус, узбек, қозоқ, татар, арманлар ҳам яшайди. Шахар аҳо лиси 45%. Расмий тил — туркман тили . Диндорлари, асосан, сунний гулмонлар. Йирик шахарлари: Аш х о бо д, Туркманобод, Тошҳовуз. Хўжалиги. • Т уркманистон — аграр- индустриал мамлакат. Миллий даромад таркибида саноатнинг улуши 50%, қишлоқ хўжаликники 18%, хизмат кўрсатиш соҳасиники 32%. Саноатининг етакчи тармоклари: газ ва нефть қазиб чиқариш, энергетика, кимё, машинасозлик, енгил (қишлоқ хўжалиги хом ашёсини қайта ишлаш), озик-ов қат (ёғ-мой, виночилик), бинокорлик материаллари саноати. Йилига ўртача 10,5 млрд. кВт соат электр энергия х о сил қ илинади. Нефть қазиб чи қ ариш ва уни қ айта ишлаш . • Асосий газ конлари: Газўчоқ, Наип, Шатлик, Гугур- тлог ва б. Нефтни қайта ишлаш тармо ғида бензин, керосин, дизель ёнил ғ иси. мазут, битум, электродли кокс, кир ювиш воситалари, кимё саноатида натрий сульфат, йод, бром, олтин-гугурт, м инepaл ўғит, олтингугурт кислотаси, суперфосфат, фторли алюминий ишлаб чи қ арилади, машинасозлик ва металлсозлик корхоналарида тепловоз ва автомобиллар таъмирланади . Қ и ш л о қ х ў ж а л и г и • Қ ишло қ х ў жалигининг етакчи тармоғи — деҳқончилик. Унда пахтачилик асосий ўрин эгаллайди. Воҳаларда ва то ғ ён бағирларида етиштирилади (асосан, ингичка толали пахта). Донли экинлардан бу ғ дой, арпа, шоли, оқ жўхори ва мак кажўхори, ем-хашак экинлари, полиз экинларидан қовун, тарвуз етиштирилади. Боғ ва токзорлар бор. Атрек дарёси ва унинг ирмоклари бўйларида субтропик экинзорлар (анор, зайтун. анжир, бодомзорлар) бор. Чорвачилик қишлоқ хўжалигининг муҳим тармоғи ҳисобланади. Тоғли жойларда қорамол, қўй. эчки, йилқи боқилади, текисликларда қоракўлчилик ва туячилик, Туркманобод, Ашхобод, Мари вилоятларида пиллачилик, сув ҳавзаларида балиқ хўжалиги ривож-ланган. Транспорти • Туркманистон йўлиниг узунлиги 2,12 минг км. умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари уз. 13.6 минг км. жумладан қаттиқ қопламали йўллар узунлиги 11,6 минг км. Асосий денгиз порти — Туркманбоши. Туркманбоши — Боку, Бекдаш — Боку йўналиши бўйича Туркманистон й ў ли денгиз пароми мавжуд. Амударё ва К орақум каналида кема қатнайди. Трубо провод транспорт и мавжуд. Ташқи и қтисодий алоқалари • Нефть ва газ кувурлари, жумладан, Вишка — Туркманбоши, Челекен — Туркманбоши нефть кувурлари мавжуд. Т уркманистон четга табиий газ, нефть ва нефть маҳсулота лари, пахта, минерал ўғит ва б ошқа маҳсулотлар чи қ аради. Четдан машина ва ускуналар, қ ора металлар, транспорт воситалари, кийим-кечак, пойабзал , дон , қ анд-шакар олади. Россия, Украина, Ўрта Осиё мам-лакатлари ва Қозоғистон б ила н савдо қила ди. Т уркманисто нинг Ўзбекистон б ила н ташқи савдо айланмаси 20 11 й.да 20 10 й.га нисбатан 17,3% ортди ва Ўзбекистон нинг ташқи савдосидаги улушининг 1,3% ни ташкил этди. Пул бирлиги — манат. Тиббий хизмати. • Давлатга қараш ли тиббиёт муассасалари б ила н бир қаторда хусусий шифохоналар ҳам бор. Врачлар Ашхобод тиббиёт ин ститу тида тайёрланади. Машҳур курортлари: Байрамали, Феруза иқлимий, Арчман бальнеология ва Муллақора балчиқ б ила н даволаш санаторийлари мавжуд Меъморлиги ва тасвирий санъати. • Туркманистон ҳудудида қадимги манзилгохлар (Ашхобод яқинидаги Жайтуи ва Пассажик-тепа) қолдиқлари сақланиб қолган. Бундан ташқари, йирик қишлоқларнинг қолдиқларини хам учратиш мумкин Намозгоҳтепа, Улугтепа, Олтин тепа). Турли даврларда мустахкам деворлар б ила н ўралган шахарлар (Марвдаги Эркқалъа, Каушут я қ инидаги Элкентепа) вужудга келган. Туркман меъморлари • XX асрнинг ўрталаридан туркман меъморлари уй-жой қурилишида иссиқ иқлим шароитини ҳисобга ола бошлаган бўлсалар, 1948 й. Ашхобод зил-зиласидан сўнг шаҳарсозликнинг Туркманистон учун алоҳида усулларини ишлаб чиқдилар. 60— 70-й.лар меъморлигида солда шаклларга интилиш кучайди, 70— 80-й.ларда меъморлик билан безак санъатини бирга қўшиб, атрофдаги манзарага мослашув тамойиллари устунлик қила бошлади (А. Ахмедов ва Ф. Аҳмедов раҳбарлигида ижодий жамоалар лойиҳалаган «Ашхобод» меҳ монхонаси, «Айна» ресторани, Давлат банки, Қурилиш банки бинолари). УНИВЕРСИТЕТИ • Маҳтум қули номидаги Туркманистон давлат университети — илмий ва педагог кадрлар тайёрлайдиган олий ўқув юрти. 1950 й. Ашхободда педагогика институти асосида ташкил этилган. Математика, физика, биология, кимё, география, тарих, филология, ҳуқуқ, педагогика ва бошқа ихтисосликлар бўйича мутахассислар тайёрлайди. 10 мингга якин талаба таълим олади. Кутубхонасида 500 мингдан ортиқ асар сакданади. «Илмий ахборотлар» нашр этади (1954 й. дан). Ўзбекистон — Т уркманистон адабий ва иқтисодий ало қ алари. • Ўзбекистон — Т уркманистон адабий ва иқтисодий ало қ алари. Ў збек ва туркман халқлари аза л дан иқтисодий, маданий ва адабий алоқада бўл иб ке л ган Алиш е р_Навоийни туркман халки Мир Ати номи б ила н таниган, унинг асарлари шоир хаёт чоғидаёқ туркманлар орасида машхур бўлган. Навоий ғазалларини туркман бахшилари хоз ирги кунгача ҳ ам куйлаб келадилар. Хива мадрасаларида тах с ил олган туркман мумтоз шоирлари Озодий, Маҳтумкули, Андалиб Навоийни ўзларига устоз деб билганлар Айни пайтда Маҳтумқулининг шеърларини билмаган ва ку й ламаган ў збек ҳофизи йўқ д еса бўлади. Шоир ўзи нинг «Лайли ва Мажнун», «Юсуф Ва Зулай ҳо » достонларини Навоий ва Дурбек асарларидан таъсирланиб ёзган.

O'xshashlar

Марказий Осиё табиий чегаралари
Дунё хўжалиги географияси
Бухоро вилояти
Tailand
Samarqand viloyati