logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Tailand

Tailand

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

633.7587890625 KB
Ko'chirib olish
Tailand Reja: Davlat tuzumi Aholisi Tarixi Siyosiy partiyalari Sanoati Davlat tuzumi Tailand (Thai), Tailand Qirolligi (Ratcha Anachak Thai, tailar tilida Pratet-Tai) — Jan.Sharkiy Osiyoda, Hindixitoy ya.o.ning markaziy qismi va Malakka ya.o.ning shim. qismida joylashgan davlat. Mayd. 514 ming km². Axoliyey 62,4 mln. kishi (2002). Poytaxti — Bangkok sh. Maʼmuriy jihatdan 73 viloyat (changwad)ra bo`linadi. T. — konstitutsiyali monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1997 y. 27 sent.da qabul qilingan. Davlat boshligi — qirol (1946 y.dan Pumipon Adulyadet). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Milliy assambleya (2 palatali parlament), ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi. Bayroq Gerb Aholisi Aholisining 3/4 qismini tay guruqiga mansub xalqlar (siyom yoki kxontay va b.), 1/5 qismini laolar tashkil etadi. Mamlakat jan.da malayyalar, g`arbi va jan.g`arbida karenlar, monlar, jan.sharqda kxmerlar yashaydi. Rasmiy til — tay tili. Rasmiy din — buddaviylik. Malayyalar islomga, xitoylar budda va daosizmga eʼtiqod qiladi. Katolik va protestantlar ham bor. Shahar aholisi — 18,3%. Yirik shaharlari, Bangkok, Chiangmay, Chonburi. Tarixi  T. hududida odam paleolit davridan yashaydi. Mil. 1—2-a.larda monlarning dastlabki davlati vujudga kelgan. 13-a.da shim.dan kelgan tay qabilalari monlar bilan qo`shilib ketgan; birinchi yirik tai davlati — Sukotai barpo etilgan (1238). 1350 y.da asos solingan Ayutiya (Siyom) qirolligi uning o`rnini egallagan. 16 va 18- a. larda Siyom Birma bilan urush olib borgan va biroz vakt unga tobe bo`lib qolgan. Ozodlik kurashiga 16-a.da Naresuan, 18-a.da Taksin boshchilik qilgan. 19-a. o`rtalarida Siyom Buyuk Britaniya, Fransiya, AQSH bilan teng huquqli bo`lmagan bitimlar tuzgan. 19-a. Oxiri — 20-a. boshlarida yer islohoti va b. islohotlar o`tkazgan. 1932 y. davlat to`ntarishi natijasida konstitutsiyali monarxiya eʼlon qilingan. 1939 y. mamlakat T. deb yuritila boshladi. 1940 y. T. bilan Yaponiya o`rtasida do`stlik va o`zaro hamkorlik to`g`risida bitim imzolandi. 1942 y. yanvarda T. AQSH va Buyuk Britaniyaga urush eʼlon qildi. 1943 y.ga kelib mamlakat amalda Yaponiya tomonidan okkupatsiya qilindi. T.da ozodlik kurashi kuchaydi. "Ozod Tay" ommaviy yashirin harakati tashkil topdi. 1945 y. 19 avg .da T. Yaponiyaga karshi urushayotgan koalitsiya davlatlariga sulh taklif etdi. Urushdan keyingi yillarda mamlakatda bir necha marta harbiy to`ntarish bo`lib, notinchlik hukm surdi, hukumatlar almashinib turdi. 1991 y.gi harbiy to`ntarish (1932 y.dan buyen 17to`ntarish)dan so`ng Jamoat tartibini saklash milliy kengashi hokimiyat tepasiga chikdi. T. — 1946 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 5 dek. — qirol tug`ilgan kun (1927). O`zR suverenitetini 1991 y. 26 dek.da tan olgan va 1992 y. 6 mayda diplomatiya munosabatlarini o`rnatgan. Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari Demokratik partiya (Prachatipat), 1946 y. asos solingan; Xalq partiyasi (Ratsadon), 1986 y. tuzilgan; Maʼnaviy kuch partiyasi (Palang tam), 1988 y. tashkil etilgan; Milliy taraqqiyot partiyasi (Chat pattana), 1991 y. asos solingan; Yangi umid partiyasi (Vang may), 1990 y. tuzilgan; Birdamlik partiyasi (Yekkapap), 1989 tashkil etilgan; Adolat va ozodlik partiyasi (Seritxam), 1992 y. asos solingan; Tay milliy partiyasi (chat tay), 1974 y. sobiq hukmron Tailand xalqi birlashgan partiyasi asosida tashkil etilgan. T. mehnat kongressi, 1975 y. tuzilgan; Tay kasaba uyushmalari kongressi, 1982 y. tashkil etilgan. Xo`jaligi T. rivojlangan agrarindustrial mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda qishloq, o`rmon xo`jaligi va baliqchilikning ulushi 12%, sanoatning ulushi 39%, xizmat ko`rsatish sohasining ulushi — 49%. Mamlakat hududining 38% ishlanadi, shundan 1/5 qismi (2,6 mln. gektar) sug`oriladi. Asosiy dehqonchilik yerlari Menam vodiysi va Korat platosida joylashgan. Sholi, makkajo`xori, tapioka, shakarqamish, dukkaklilar, tariq, batat, yer yong`oq, kanakunjut, choy, kofe, kanop, kokos palmasi, paxta, tamaki, ziravorlar, sitrus mevalar, mango, ananas va b. yetishtiriladi. Kauchuk olinadigan daraxtzorlar bor, pillachilik va sabzavotchilik rivojlangan. Chorvachiligida qoramol, fil, cho`chqa, parranda boqiladi. Ichki suv havzalari va dengizlarda baliq ovlanadi. O`rmonlarda qimmatbaho tur daraxtlar (tik, yang , sal, eben, sandal va kizil daraxt) tayyorlanadi. Sanoati Mineral xom ashyo zaxiralari negizida konchilik rivojlangan. Qalay, qo`rg`oshinrux, volfram va marganets rudalari, neft, plavik shpat, asbest, qimmatbaho toshlar qazib olinadi va qisman qayta ishlanadi. Ishlab chiqarish. sanoatining asosiy tarmoqlari: oziq- ovqat (sholi oklash, kokos moyi, kandshakar ishlab chiqarish. va b.) va to`qimachilik (jutdan kanop yigirish va to`qish). Yog`ochsozlik sanoati va kauchukni dastlabki kayta ishlash korxonalari bor. Asosan import xom ashyo va chala tayyor mahsulotlar negizida neftni qayta ishlash, kimyo, sement, qog`oz, metallurgiya, metallsozlik, avtomobil yig`uv va b. korxonalar ishlaydi. Yiliga o`rtacha 74 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. Hunarmandchilik rivojlangan. Asosiy sanoat markazlari: Bangkok, Chiangmay. T.y. uzunligi — 4 ming km, avtomobil yo`llari uz. — 62 ming km. Dare va dengiz transporti rivojlangan. Dengiz portlari: Bangkok, Pxuket, Sattaxin. Bangkokda xalkaro aeroport bor. T. guruch, tapioka, kauchuk, qandshakar, qalay va b. metall rudalari, asil toshlar, gazlama eksport qiladi. Chetdan neft va neft mahsulotlari, mashina va uskunalar, kimyoviy moddalar, kora metall va isteʼmol mollari sotib oladi. Yaponiya, AQSH, Singapur, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan savdo qiladi. T. bilan O`zRning 2002 y.gi tovar aylanmasi 7,1 mln. AQSH dollarini tashkil qildi. Pul birligi — bat.

O'xshashlar

Janubiy-sharqiy osiyo xalqlari
Osiyo mamlakatlari
Malayziya
Tabiiy resurslar tasnifi 2
Osiyo xalqlari geografik va irqiy klassifikatsiyasi