Трансчегаравий сув ресурслари - Geografiya - Slaydlar

Трансчегаравий сув ресурслари

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1918.4931640625 KB

Ko'chirib olish

Трансчегаравий сув ресурслари

Трансчегаравий сувлар  Бугунги кунда нафақат Ўзбекистон, балки Марказий Осиё минтақасидаги барча мамлакатлар жамоатчилигини ташвишга солаётган сув ресурсларидан, биринчи навбатда, давлатлараро аҳамиятга эга бўлган Амударё ва Сирдарё оқимларидан оқилона фойдаланиш масаласи долзарб муаммолардан бирига айланиб бормоқда. Айниқса, сўнгги йилларда Тожикистон ва Қирғизистонда трансчегаравий дарёлар бўйича халқаро ҳуқуқ меъёрларига зид равишда минтақадаги дарёларнинг қуйи оқимида жойлашган давлатлар манфаатига путур етказувчи сиёсат олиб борилаётгани халқаро ҳамжамият ни бирдек ташвишга солаяпти.

Сув ресурслари  Сайёрамизнинг 71 фоиз қисми сув билан қопланган бўлса-да, чучук сув умумий сув миқдорининг 2 фоизини ташкил этади. Шу сабабли чучук сув заҳираларини муҳофаза қилиш, ифлосланишдан сақлаш ва тежаб-тергаб фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга.  Бугунги кунда жаҳоннинг кўплаб давлатлари сув етишмовчилигини бошидан кечирмоқда. Ер юзидаги 6 миллиард аҳолининг 1,2 миллиарди тоза ичимлик сувга муҳтож. 2,3 миллиард аҳоли эса нотоза сувлардан истеъмол мақсадларида фойдаланмоқда. Дунё аҳолисининг ҳар 10 тасидан 4 таси тоза ичимлик сув етишмайдиган ҳудудда яшайди. Айнан шунинг учун сув масаласи Бирлашган Миллатлар Ташкилоти даражасида 1977 йилдан буён муҳокама этиб келинаяпти. Бу ҳолат кейинги 50-55 йил орасида инсониятнинг сув ресурсларидан хўжасизларча фойдаланиши оқибатида келиб чиқди. Ҳозирда сув танқислиги Африканинг катта қисми, Яқин Шарқ, Жанубий ва Жануби Шарқий Осиёни ўз гирдобига тортмоқда. Ҳатто ҳудудида йирик дарёлар бўлишига қарамай Хитой ва Ҳиндистон аҳолиси ҳам ичимлик сув етишмаслигидан азият чекмоқда.  Сув ресурслари Марказий Осиё давлатларининг ҳам ижтимоий-иқтисодий ва экологик аҳволини белгилаб берувчи асосий омиллардан биридир. Амударё ва Сирдарё сувлари асрлар давомида минтақамиз аҳолисининг истеъмол ва хўжалик эҳтиёжларини сув билан таъминлаб, ҳозирги кунда «ўлик денгиз»га айланиб бораётган Оролга қуйилган. Марказий Осиёда мустақил давлатлар чегараларининг пайдо бўлиши билан ушбу дарёлар трансчегаравий дарёлар мақомини олиши сув ресурсларидан фойдаланишда бир қатор муаммоларни келтириб чикарди.

 Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг Минг йиллик ривожланиш мақсадларига бағишланган ялпи мажлисидаги нутқида «Кўплаб халқаро экология ташкилотлари ва нуфузли экспертлар тавсия қилаётганидек, ушбу дарёлардан шу миқдордаги энергетика қувватларини олиш учун нисбатан хавфсиз, аммо анча тежамкор кичик ГЭСлар қурилишига ўтиш оқилона йўл бўлур эди», дея масалага холисона ёндашганини эътироф этиш жоиз.  Трансчегаравий сув ҳавзаларидан фойдаланиш бўйича қўшни мамлакатлар билан ҳамкорликда тегишли чоралар кўрилмаса, бу ҳол дарёларнинг қуйи оқимида жойлашган мамлакатлар учун бир қатор салбий оқибатларни келтириб чиқариши мумкин. Жумладан, етарлича сув билан таъминланмаслик, айниқса, суғориладиган деҳқончиликка жиддий таъсир кўрсатиб, ер шўрланишининг кескин ортиши, ҳайвонот ва ўсимлик дунёсига зиён етиши, табиий ўзанларнинг йўқ бўлиб кетиши, ер ости чучук сув заҳираларининг камайиши каби бир қатор экологик муаммолар юзага келади.  Ишонамизки, экологик йўналишдаги барча халқаро ташкилотлар Марказий Осиёдаги экологик вазиятни юмшатишга, мувозанатни тиклашга кўмаклашадиган ўз таклиф ва мулоҳазаларини айтишади.

Халқаро сув ҳуқуқи меъёрларига мувофиқ фойдаланиш лозим

ТРАНСЧЕГАРАВИЙ СУВ РЕСУРСЛАРИ МУАММОСИ  Трансчегаравий сув ҳавзаларидан фойдаланиш бўйича қўшни мамлакатлар билан ҳамкорликда тегишли чоралар кўрилмаса, бу ҳол дарёларнинг қуйи оқимида жойлашган мамлакатлар учун бир қатор салбий оқибатларни келтириб чиқариши мумкин. Жумладан, етарлича сув билан таъминланмаслик, айниқса, суғориладиган деҳқончиликка жиддий таъсир кўрсатиб, ер шўрланишининг кескин ортиши, ҳайвонот ва ўсимлик дунёсига зиён етиши, табиий ўзанларнинг йўқ бўлиб кетиши, ер ости чучук сув заҳираларининг камайиши каби бир қатор экологик муаммолар юзага келади.

Хуллас  трансчегаравий дарёлар сувидан фойдаланиш борасида миллий манфаатларни ҳимоя қилишда минтақавий манфаатларга, қўшниларининг хоҳиш- иродасига зид бўлмаган ҳолда иш кўрилса, қўшниларимиз ўзлари тан олишни ва имзо чекишни хоҳламаётган халқаро ҳуқуқ меъёрларини ҳурмат қилсалар, сих ҳам, кабоб ҳам куймас эди. Боз устига, Қирғизистонда ҳам, Тожикистонда ҳам истиқболли кичик ГЭСлар қуриш ғоясини қўллаб қувватлаётган кучлар оз эмас. Бундай саъй-ҳаракатларга халқаро ҳамжамият, хориж давлатлари, хусусанЎзбекистон ҳам бажонидил бош қўшиши мумкинку, ахир!

12-13 майда Тошкент шаҳрида Марказий Осиёдаги сув тақчиллиги муаммоларини ҳал этишга бағишланган халқаро анжуман ўтказилди.

Дунё тажрибасидан маълумки  Дунё тажрибасидан маълумки трансчегаравий сувлардан фойдаланиш бўйича ҳамкорлик органлари тузиш мамлакатларнинг халқаро талабларга муносабатларини мувофиқлаштириб турувчи муҳим бўғин ҳисобланади. АҚШ- Канада Бирлашган ҳамкорлик комиссияси, Рейн комиссияси, Ҳиндистон-Покистон, Жанубий Африка шартномалари шулар жумласидандир.  Трансчегаравий дарёлар сувининг асосий қисми ўз ҳудудида ҳосил бўладиган мамлакатлар мазкур сув ресурсларини бошқариш ва фойдаланишни исташади. Бу эса халқаро ҳуқуқ меъёрларига мос келмайди.

O'xshashlar

Сув тузилиши. Табиатда сувнинг аҳамияти

Жаҳонда сув энергиясидан фойдаланиш ҳолати

Ўрта Осиё сув омборлари ва уларнинг хужаликдаги аҳамияти

Гидросфера ва уни муҳофаза қилиш. Табиатда сув ва унинг аҳамияти

Литосферанинг долзарб муаммолари ва уларнинг ечимини топишнинг замонавий йўллари