logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Табиат

Табиат

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3171.5 KB
Ko'chirib olish
Табиат “ ” Табиат тушунчаси Табиат тушунчасининг кенг маъноси , борлиқни бутун дунёни - барча ранг баранг ш акллари билан жамулжам . ҳолда акс эттиради « Т » абиат атамаси нинг тор маъноси объектив борлиқнинг биосфера , « » яъни ҳаёт соҳаси деб номлаган қисминигина англата . ди « » Табиат тушунчасининг махсус талқинида эътибор муҳокама п редметининг , илдизлари фундаментал асосларини ёритишга қаратилади . Жамият Табиат Табиат инжиқликлари Фаннинг ривожланмаганлиги Жамият Табиат Фаннинг ривожланиши Техниканинг ривожланиши Табиат ва жамиятнинг ўзаро алоқалари қадимда ҳозир Табиат Қадимда инсон табиатга тўла сингиб кетган ва унга . бутунлай қарам эди У табиатдан ажралмаган ва ўзини унга қарши . қўймаган Антик даврда табиат Инсондан деярли ҳамма нарсада устун бўлган Қудратли куч бўлиб - , қолишда давом этса да лекин уни одамзот назарий англа . й бошлаган Уйғониш даврида табиатга гўзаллик ва илҳом манбаи деб қарашга асосланган янгича . муносабат юзага келди М азкур мўлжал реал борлиқни фаол ўрганиш ва уни янада теранроқ тушуниб етишга рағбатлантир ган . Янги даврдан эъ тиборан у нафақат назарий ёки эстетик илҳом манбаи , сифатида балки амалий фаолият жабҳаси сифатида ҳам . қаралди Инсонгатабиатнинг стихияли кучларини ж иловлаш ва ўзига бўйсундириш и мконини берувчи табиий қонунлар аниқлан ди Экологик танглик И лгари яшовчанлик қобилиятига эга бўлган кўпгина ҳудудлар яйдоқ саҳрога айланиши А , тмосфера сув ҳавзалари ва шу кабиларнинг ҳалокатга элтадиган тарзда ифлосланиши Стратосферанинг озон пардасидаги , тешиклар оқава сувлар ташланадиган « » ариқлар га айланиб қолган Ерда (бош қ а планеталарга нисбатан) ҳ аёт пайдо б ў лиши учун зарурий шароитнинг мавжудлиги Қ уёш атрофида Қ уёш системасидаги ер ва бош қ а планеталар айланувчи юлдуз- ў ртача катталикдаги, етарли кучга эга: атрофдаги жуда ката (« қ айно қ ») юлдузлар ва кичик («муздек») ларда ҳ аёт б ў лиши мумкин эмас Ер Қ уёшга нисбатан оптимал масофада жойлашган 150 млн км (агар Ер Қ уёшга 10-15 млн. км я қ инро қ да былса, у куйиб кетган са ҳ рога, 10-15 млн. км. у зо қ ро қ да б ў лса, у муз билан қ опланган б ў лар эди) Ер ў ртача катталикда: жуда кичик планеталар Меркурий, Плутон, атмосфера пайдо б ў лиши учун ва ҳ аёт учун керакли шароитлар учун жуда оз тортилиши кучига (Юпитер Сатури каби) гигантлар эса жуда ка т та тортилиш кучига эга ва ў зи атрофида (атмосфера каби) қ ийинчилик билан ў тадиган қ атлам билан ҳ аётни пайдо б ў лиши мумкин б ў лган имкониятни с ў ндиради Ер атмосферага эга - ало ҳ ида қ атлам у биринчидан, Ерни Қ уёш ва бош қ а радиациядан ва бош қ а фазодан келувчи таъсирдан асрайди; иккинчидан, азот ва кислород моддалари бор, бу тирик организмлар нафас олиши учун зарурдир, учинчидан, Ернинг тез қ изиб ва тез совиб кетишидан асрайди, температура м ў ътадиллигини са қ лайди. Ер сувга эга – бу ҳ аётнинг зарурий элементларидан бириЕр планетаси – ҳ аёт пайдо б ў лиши учун зарур б ў лган шарт- шароитларнинг ташувчиси Литосфера - ( ю нон ча, тошли қ оби қ ) – Ернинг ю қ ори қ атти қ қ атлами, унга ернинг п ў стло қ ва ю қ ори мантии (Ернинг ичидаги эриган қ исми) киради Ернинг (табиатнинг) ташкилий қ исмлари А ҳ амияти Ю қ ори қ исмнинг қ атти қ асосини яратади ( ҳ аёт фа қ ат ю қ ори қ исмда б ў лиши мумкин, Ернинг ичида эриган масса - магма ва марказда темир ядро бор) Ў зида фойдали қ азилмалари мавжуд; Ало ҳ ида органик қ атлам - тупро қ , ў сувчи ў симликлар организми учун шароит мавжуд, улар ў з навбатида, одам ва ҳ айвонлар учун озуқа б ў ладиАтмосфера - Ер атрофидаги газ - бу ғ қ оби қ . Атмосфера қ атлами жуда юп қ а. Унинг ҳ ажмининг 75% и Ер баландлигидан 10 км гача ю қ орида жойлашган. Ю қ орида атмосферанинг си й рак қ атлами 30-50 кмда жойлашган, уларнинг ортида очи қ фазо. Фаолияти Ерни космос таъсиридан асрайди Ерни қ изиб кетишдан ва совиб кетишидан асрайди, об- ҳ авонинг м ў ътадиллигини таъминлайди Ў зида 80% атрофида азот - барча тирик организмларда учрайдиган мо д да ва кислород (20% атрофида) (газ) моддаси мавжуд . У нафас олиш учун зарур ҳ амда, водород билан қў шилиб сувга айланади (табиатда иккинчи зарурий б ў лган сувнинг ташкил этувчи элементларидан бири) Дунёга келтирган Табиатга антропоген таъсир (яъни одамнинг ва унинг фаолияти таъсири) . Асосий муаммо-одамзоднинг бе ў лчов истаклари ва деярли бе ў лчов табиатга илмий- техник таъсир этиш имкониятлари ва табиатнинг чекланган имкониятлари Хусусияти Жамият, давлат, одамнинг техник қ уроллари сари мураккаб ме ҳ нат қ уроллари, машиналар) ортган сари табиатнинг одамга таъсири камайди ва одамнинг табиатга (антропоген) таъсири кучайди XVI-XIX асрлардан бошлаб, инсонлар учун фойдали илмий кашфиётлар қ илингач, ишлаб чи қ ариш муносабатлари бир мунча ў згаради, одамнинг табиатга муносабати ҳ ар жойда ва тизимли тарзга айланди. Табиат одам томонидан муста қ ил реаллик сифатида эмас, одам э ҳ тиёжини қ ондирувчи хом ашё манбаи , деб қ арай бошладилар XX асрга келиб режали илмий - техник ривож бир неча маротаба тезла ш иб илмий техник революцияга айлангач, атропоген таъсир ҳ алокатли даражага я қ инлашди.Табиатга антропоген таъсир. Экология муаммоси Экологик муаммо - одамнинг салбий таъсири туфайли таш қ и му ҳ итни му ҳ офаза қилиш муаммолари Ў симлик ва ҳ айвонот дунёсининг яшаши учун шарт-шароитини юзага келиши, яъни техник ривожланиши й ў ллар, заводлар, электростанциялар қ урилиши ҳ айвонлар ва ў симликларни яшаш шароитига путур етказади , флора ҳ амда ф аунан инг табиий балансини ў згартиради.Ернинг ифлосланиши, айни қ са сув ҳ авзалари ва атмосферани саноат чи қ индилари билан ифлосланиши Атом энергиясидан тинчлик й ў лида фойд а ланиш, ер усти ва ер остидаги синов портлашларЕрнинг дармонсизланиши - бутун тарих давомида айни қ са XX асрда одамзод фойдали қ азилмаларни шаф қ атсизларча ва сон - сано қ сиз қ азиб чи қ арди . Энергия ташувчилар - нефть, тош к ў мир, табиий газ, 80-100 йил ичида тугаши мумкин. Одамнинг табиатга салбий таъсирининг о қ ибатлари Ў рмонларнинг кесилиши (бу ў ринда ў рмонлар атмосферани тозалашини таъкидлаш лозим)Экологик муаммо - одамнинг салбий таъсири туфайли таш қ и му ҳ итни му ҳ офаза қилиш муаммолари Ижтимоий экология – одамнинг шахси, со ғ ли ғ и, умуман жамиятдаги ў рнини илмий- техник ривожланиш даврида ҳ имоя қ илиш. Бу муаммо замонавий эк зистен циалистлар ( К. Ясперс, М. Х ай деггер, А. Камю, Ж.П. Сартр) ижодида ҳ ам к ў п тилга олинади. Ижтимоий ва техниканинг одамга таъсири Ижтимоий экология – одамни жамият ва илмий-техник авий ривожланишдан одамни максимал ҳ имоя лашЗамонавий ода м ахборотлар жамиятида яшайди, оммавий ахборот воситалари (газета, журнал) кибернетикага к ў п томондан бо ғ ли қ б ў либ бормо қ да (компьютер, компьютер сонлар, в и ртуал ҳ а қ и қ ат ва ҳ .к.) Одам ривожланиб бораётган жамият ва давлат таъсирини – анъана, қ онун, соли қ тизими, ҳ у қ у қ ий тизими сиёсий институтлар таъсирланмо қ даИжтимоий экология Географик муҳит – бу Ер табиатининг инсон фаолияти доирасига жалб қилинган ва жамият мавжудлиги ва ривожланишининг зарурий омили ҳисобланадиган қисмидир .Ҳудуд Иқлим Жой рельефиресурслар Географик мактаблар географик д етерминизм , одамлар ҳаёти , уларнинг ахлоқи , қонунлари одатлари ва ҳатто сиёсий тузуми улар яшайдиган географик муҳит ва иқлим шароитидан келиб чиқади ижтимоий д етерминизм Т абиат ва жамиятнинг ўзаро алоқасида фаол томон сифатида доим . инсон амал қилади Т абиий муҳит хусусиятини ижтимоий , муҳит хусусияти эмас , балки аксинча ижтимоий муҳит хусусиятини табиий муҳит хусусияти . белгилайди геосиёсат табиий шароит жаҳон тарихида давлатлар ривожланишининг энг муҳим омили , ҳисобланади д авлатнинг ўзи эса географик муҳитнинг турли омиллари аҳолига кўрсатган таъсир натижасида шаклланган биологик организм . сифатида қаралади . « Экология » атамаси этимологик жиҳатдан юнонча oikos – , уй бошпана ва logos – таълимот , сўзларидан келиб чиққан бўлиб кенг маънода яшаш муҳитига эга бўлган жонли организм ( , ) ёки жонли организмлар мавжудотлар , ташкил этган ҳар қандай ташкилот . системани англатади И жтимоий экологиянинг тўрт асосий қонуни ҳамма нарса ҳамма нарса билан боғланган ҳамма нарса қ аёққадир йўқолиши керак Табиат яхшироқ билади текинга ҳеч нарса бўлмайди Н оосфера ( . noos – , юнон ақл sphaira – ) идрок ва соҳа инсоннинг ҳар қандай ўзгартирувчи фаолияти табиий ва ижтимоий жараёнларни илмий тушунишга асосланадиган ва табиат ривожланишининг умумий қону н лари билан мувофиқлаштириладиган материя мавжудлиги барча шакллари бирлашувининг олий босқичи . сифатида тушунилади иш кўраётган ҳар бир субъект (у хоҳ айрим инсон, хоҳ жамият ёки бутун инсоният бўлсин) ўзининг табиатга бевосита ёки билвосита дахлдор бўлган барча ниятлари, ишлари ва хатти-ҳаракатларида ўзини шундай тутиши лозимки, бу хулқ-атвор меъёри умумий экологик қонунга айлана олсин .

O'xshashlar

Биосфера таълимоти
Тоғли ҳавзаларда ўсимлик ва ҳайвонот дунёси
Бухоро вилояти
Бадай тўқай курикхонаси
Ўрта Осиё кўллари