logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. O’rta Osiyo va Qozog’iston xalqlari

O’rta Osiyo va Qozog’iston xalqlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7053.5 KB
Ko'chirib olish
O’rta Osiyo va Qozog’iston O’rta Osiyo va Qozog’iston xalqlarixalqlari  Reja:Reja:  O’rta Osiyo va Qozog’iston xalqlari O’rta Osiyo va Qozog’iston xalqlari etnogenezi va etnik tarixi.etnogenezi va etnik tarixi.  Xo’jalik madaniy tiplari.Xo’jalik madaniy tiplari.  Moddiy va ma’naviy madaniyati.Moddiy va ma’naviy madaniyati.  Viloyatlari-12ta.Viloyatlari-12ta.  Shaharlari-29ta.Shaharlari-29ta.  2010-yil ma’lumotlariga ko’ra 2010-yil ma’lumotlariga ko’ra O’zbekistonda yashovchi o’zbeklar 28 O’zbekistonda yashovchi o’zbeklar 28 mln aholining 81.7%ini tashkil qiladi mln aholining 81.7%ini tashkil qiladi ya’ni 22 mln.ya’ni 22 mln.  15 yoshgacha bo’lgan aholi butun 15 yoshgacha bo’lgan aholi butun aholining 44%ini, 15 yoshdan aholining 44%ini, 15 yoshdan 60yoshgacha bo’lgan aholi 51%ini, 60 60yoshgacha bo’lgan aholi 51%ini, 60 yosh va undan keksalar 5%ni tashkil yosh va undan keksalar 5%ni tashkil qiladi.qiladi. Toshkent.  Antropologik jihatdan “O’rta Osiyo ikki Antropologik jihatdan “O’rta Osiyo ikki daryo oralig’i tipi” o’zbeklar va voha daryo oralig’i tipi” o’zbeklar va voha tojiklariga xos.tojiklariga xos.  Dastlab antropolog Yaxro tomonidan Dastlab antropolog Yaxro tomonidan “Pomir-Farg’ona tipi” taklif etilgan.“Pomir-Farg’ona tipi” taklif etilgan.  Voha tojiklarini kuzatishi natijasida L. Voha tojiklarini kuzatishi natijasida L. Oshanin va V. Ginzburglar “O’rta Osiyo ikki Oshanin va V. Ginzburglar “O’rta Osiyo ikki daryo oralig’I tipi” ekanligini aniqladilar.daryo oralig’I tipi” ekanligini aniqladilar.  P. Alekseyev bu tipni Janubiy Sibirning P. Alekseyev bu tipni Janubiy Sibirning bronza davri antropologok materiallari bronza davri antropologok materiallari bilan bog’laydi.bilan bog’laydi.  Yu. Yakubovskiy Turk xoqonligi bilan Yu. Yakubovskiy Turk xoqonligi bilan bog’laydi. bog’laydi. O’zbekistondagi qayta ta’mirlash ishlari. Samarqanddagi Registon maydoni.  Xo’jalikda qadimdan jamoa bo’lib Xo’jalikda qadimdan jamoa bo’lib ishlaganlar jamoada 4-5 kishi mehnat ishlaganlar jamoada 4-5 kishi mehnat qilgan.qilgan.  Jamoa mehnatining:Jamoa mehnatining:  ““ Algov”-ot-ulovini bir-biriga qarzga berib Algov”-ot-ulovini bir-biriga qarzga berib turish;turish;  ““ Hashar”-hamma birgalikda mehnat qilish Hashar”-hamma birgalikda mehnat qilish turlari bo’lgan.turlari bo’lgan.  Dehqonchilikda “qo’sh” (Zarafshon), “chek, Dehqonchilikda “qo’sh” (Zarafshon), “chek, chik, chak” (Toshkent va Shimkent chik, chak” (Toshkent va Shimkent atroflari), “Paykal, cheklar” (Qashqadaryo atroflari), “Paykal, cheklar” (Qashqadaryo va Surxandaryo), “bir otliq, jabdi” va Surxandaryo), “bir otliq, jabdi” (Amudaryoning quyi oqimi) usullari bor edi.(Amudaryoning quyi oqimi) usullari bor edi. Tojikiston. Tojikiston bayrog’i.  Tojikiston respublikasining asosiy aholisi Tojikiston respublikasining asosiy aholisi 4mln 898mingdan ortiq (2001-yil ma’lumoti).4mln 898mingdan ortiq (2001-yil ma’lumoti).  Aholining asosiy qismi tojik-dariy tilida Aholining asosiy qismi tojik-dariy tilida gaplashadi.gaplashadi.  Tog’li Badaxshon muxtor viloyati hamda Tog’li Badaxshon muxtor viloyati hamda Yag’nob aholisining asosiy qismi Sharqiy Yag’nob aholisining asosiy qismi Sharqiy eroniy tillari guruhiga kiruvchi shevalarda eroniy tillari guruhiga kiruvchi shevalarda gaplashadi.gaplashadi.  Yirik shaharlari: Dushanba, Xo’jand, Yirik shaharlari: Dushanba, Xo’jand, Qo’rg’ontepa, Ko’lob.Qo’rg’ontepa, Ko’lob.  1925-yilda A.A.Semyonov, M. S. Andreyevlar 1925-yilda A.A.Semyonov, M. S. Andreyevlar boshchiligida Tojikiston va undan tashqarida boshchiligida Tojikiston va undan tashqarida yashovchi xalqlarni o’rganish jamiyati tuzildi.yashovchi xalqlarni o’rganish jamiyati tuzildi. Tojikiston ayoli. Tojikiston madaniyati.  Tojiklarning kelib chiqishi mil. Av. II ming Tojiklarning kelib chiqishi mil. Av. II ming yillik oxiri-I ming yillik boshlariga borib yillik oxiri-I ming yillik boshlariga borib taqaladi.taqaladi.  Tadqiqotchilarning fikricha tojiklarning avlodi Tadqiqotchilarning fikricha tojiklarning avlodi sak-massaget qabilalariga borib taqaladi.sak-massaget qabilalariga borib taqaladi.  Yaxsuv va Qizilsuv tojiklari o’zlarini tojiki Yaxsuv va Qizilsuv tojiklari o’zlarini tojiki ko’lobi, Yaxsuv daryosining yuqoridagilar ko’lobi, Yaxsuv daryosining yuqoridagilar yaxsuvliklar, Obimozor daryosi sohilidagilar yaxsuvliklar, Obimozor daryosi sohilidagilar xovalinglar, Sho’robdaryo atrofidagilar xovalinglar, Sho’robdaryo atrofidagilar sho’robdaryoliklar, undan shimoli-sho’robdaryoliklar, undan shimoli- sharqdagilar darachilar, Qizilsuv daryosining sharqdagilar darachilar, Qizilsuv daryosining o’ng irmog’idagilar o’zlarini dashtlilar deb o’ng irmog’idagilar o’zlarini dashtlilar deb ataydilar. ataydilar. Tojikiston tabiati.  Tojiklarning xo’jalik mashg’uloti qadimdan Tojiklarning xo’jalik mashg’uloti qadimdan Sun’iy sug’orishga asoslangan dehqonchilik Sun’iy sug’orishga asoslangan dehqonchilik va bog’dorchilik bo’lib, chorvachilik ham va bog’dorchilik bo’lib, chorvachilik ham xo’jalikda muhim edi.xo’jalikda muhim edi.  Yerni haydash uchun sipor va omoch Yerni haydash uchun sipor va omoch ishlatilgan.ishlatilgan.  Farg’ona vodiysiga qo’shni yerlarda yashovchi Farg’ona vodiysiga qo’shni yerlarda yashovchi tojiklarning uylari bir necha imoratdan iborat tojiklarning uylari bir necha imoratdan iborat va ichki (darun) va tashqi (berun) hovliga ega.va ichki (darun) va tashqi (berun) hovliga ega.  Ko’lob va Hisor atrofidagi uylar yengil va Ko’lob va Hisor atrofidagi uylar yengil va ixcham.O’rtasi ayvon dolonli 2 xonali uylar ixcham.O’rtasi ayvon dolonli 2 xonali uylar bor.bor.  Tog’li tojiklarning uylarining devorlari qalin Tog’li tojiklarning uylarining devorlari qalin va baquvvat bo’ladi. Shamol uchirib va baquvvat bo’ladi. Shamol uchirib ketmasligi uchun.ketmasligi uchun. Tojikiston somoni. Tojikistonning tarixiy joylari.  Pomir tojiklari o’zlarini pomiri deb Pomir tojiklari o’zlarini pomiri deb ataydilar.ataydilar.  Ular katta yevropoid irqiga mansub bo’lib, Ular katta yevropoid irqiga mansub bo’lib, hind-yevropa tillar oilasining sharqiy eron hind-yevropa tillar oilasining sharqiy eron tiliga kiruvchi lahjalarda so’zlashadilar.tiliga kiruvchi lahjalarda so’zlashadilar.  Uy-joylari daryolar, tog’ atroflari va Uy-joylari daryolar, tog’ atroflari va yalangliklarda joylashgan.yalangliklarda joylashgan.  Erkaklar: yaxtak, tambun, ustidan jun Erkaklar: yaxtak, tambun, ustidan jun chopon-”gilim”, do’ppi, yumshoq etik-pex chopon-”gilim”, do’ppi, yumshoq etik-pex kiyadilar.kiyadilar.  Ayollar: ko’ylak, cholvor, ro’mol durracha, Ayollar: ko’ylak, cholvor, ro’mol durracha, keksa ayollar esa qalpoq kiyadilar.keksa ayollar esa qalpoq kiyadilar. Tyan-shan tog’i. Turkmaniston.  Markaziy Osiyoning janubi-g’arbida Markaziy Osiyoning janubi-g’arbida joylashgan.joylashgan.  Maydoni 488.1ming km2.Maydoni 488.1ming km2.  Aholisi 4.7 mln (2002-yil).Aholisi 4.7 mln (2002-yil).  Poytaxti Ashgabat.Poytaxti Ashgabat.  5ta viloyat:5ta viloyat:  1-viloyat. Amudaryoning o’rta havzasi: 1-viloyat. Amudaryoning o’rta havzasi: ersari, soluri, xotab, boyati, olam ersari, soluri, xotab, boyati, olam turkmanlari istiqomat qiladi.turkmanlari istiqomat qiladi.  2-viloyat. Murg’ob va Tajan.2-viloyat. Murg’ob va Tajan.  3-viloyat. Kopetdog’, Ateka, Sumbar, Chandir 3-viloyat. Kopetdog’, Ateka, Sumbar, Chandir daryolari vodiysi go’klan, murchali, nuxurli, daryolari vodiysi go’klan, murchali, nuxurli, qardoshli, anauli, tekinlar hayot kechirgan.qardoshli, anauli, tekinlar hayot kechirgan.  4-viloyat. Turkmanistonning janubi-g’arbi 4-viloyat. Turkmanistonning janubi-g’arbi va Kaspiy dengizining sharqiy va Kaspiy dengizining sharqiy qirg’oqlarini egallagan. XIX-XX asrlarda qirg’oqlarini egallagan. XIX-XX asrlarda yovmut, ogurjali, evlyad turkmanlari yovmut, ogurjali, evlyad turkmanlari ko’chib kelgan.ko’chib kelgan.  5-viloyat. Markaziy va Janubiy Qoraqum 5-viloyat. Markaziy va Janubiy Qoraqum hududlari. hududlari.  Turmanistonning shimoli-g’arbiy Turmanistonning shimoli-g’arbiy hududlarini Balxan deb ham atashgan.hududlarini Balxan deb ham atashgan.  Uning janubida Kopetdog’ tog’lari (eng Uning janubida Kopetdog’ tog’lari (eng baland joyi 2942m.-Rizo cho’qqisi), undan baland joyi 2942m.-Rizo cho’qqisi), undan shimoli-g’arbda Kichik bolxon (777m shimoli-g’arbda Kichik bolxon (777m gacha) va Katta Bolxon (1881m gacha) gacha) va Katta Bolxon (1881m gacha) tog’lari joylashgan.tog’lari joylashgan. Ashgabat. Turkmaniston masjidi. Turkmaniston bayrog’i. Turkmanlar madaniyati. Turmaniston tabiati. Qirg’iziston bayrog’i. Qirg’iziston tabiati. Qirg’iziston fuqarolari.  Asosiy aholisi 2.23 mln.Asosiy aholisi 2.23 mln.  Hududi:198500 ming kv km.Hududi:198500 ming kv km.  Katta hududni Tyan-shan tog’li hududi Katta hududni Tyan-shan tog’li hududi (yuqori cho’qqisi- G’alaba 7439 m.) va (yuqori cho’qqisi- G’alaba 7439 m.) va Xon-tangri (6995m) egallaydi.Xon-tangri (6995m) egallaydi.  Mamlakatning 90% hududi dengiz Mamlakatning 90% hududi dengiz sathidan 1500m balandlikda sathidan 1500m balandlikda joylashgan.joylashgan.  Poytaxti Beshkek shahri, 1887-yilda Poytaxti Beshkek shahri, 1887-yilda tashkil topgan. tashkil topgan.  Yirik shaharlari: O’sh, Jalolobod, Norin, Yirik shaharlari: O’sh, Jalolobod, Norin, Qorako’l.Qorako’l. Qirg’iziston uylari. Qirg’iziston ayollarining milliy kiyimi.  Qirg’izlar etnogenezini o’rganishda Qirg’izlar etnogenezini o’rganishda xitoyshunos olim Ya. Bichurin munosib xitoyshunos olim Ya. Bichurin munosib hissa qo’shgan bo’lib, u qirg’izlarni Tyan-hissa qo’shgan bo’lib, u qirg’izlarni Tyan- shan va Sharqiy Turkistonda yashaganligini shan va Sharqiy Turkistonda yashaganligini ta’kidlagan.ta’kidlagan.  N. Aristovning fikricha, qirg’izlar usun nomi N. Aristovning fikricha, qirg’izlar usun nomi bilan tanilgan.bilan tanilgan.  A. N. Bernshtam qirg’izlarning Tyanshanga A. N. Bernshtam qirg’izlarning Tyanshanga ko’chishi asta-sekin bo’lgan deydi.ko’chishi asta-sekin bo’lgan deydi.  K. Petrov qirg’iz xalqi Tyanshanga K. Petrov qirg’iz xalqi Tyanshanga mo’gullar bosqinidan keyin kelgan va mo’gullar bosqinidan keyin kelgan va yagona komponent sifatida shakllangan yagona komponent sifatida shakllangan deydi.deydi.  Yu. Xudyakov ilmiy tadqiqotlari natijasida Yu. Xudyakov ilmiy tadqiqotlari natijasida bunga aniqlik kiritadi.bunga aniqlik kiritadi. Qirg’iziston tabiati. Qozog’iston bayrog’i. Qozog’iston gerbi. Qozog’iston tengesi.  Qozoqlar mamlakat aholisining 6.54ming Qozoqlar mamlakat aholisining 6.54ming kishidan 55.7%dan ziyod.kishidan 55.7%dan ziyod.  Qozozistondagi yirik shaharlar: Olmaota, Qozozistondagi yirik shaharlar: Olmaota, Ostona, Qarag’anda, Chimkent, Pavlodar, Ostona, Qarag’anda, Chimkent, Pavlodar, Semipalatinsk.Semipalatinsk.  Qozog’istonda 131 millat va elat istiqomat Qozog’istonda 131 millat va elat istiqomat qiladi.qiladi.  Mamlakat hududi 14 viloyatdan iborat. Mamlakat hududi 14 viloyatdan iborat.  Poytaxti: Ostona.Poytaxti: Ostona.  Maydoni: 2724.9 ming kv km.Maydoni: 2724.9 ming kv km.  Umumiy aholisi: 15mln.Umumiy aholisi: 15mln.  U yerda rus, ukrain, nemis, o’zbek, tatar, U yerda rus, ukrain, nemis, o’zbek, tatar, uyg’ur kabi xalqlar yashaydi. uyg’ur kabi xalqlar yashaydi. Qozog’iston. Qozog’istonliklarning milliy kiyimi. Qozog’iston.  Qozoqlar asosan “Janubiy Sibir tipi”ga Qozoqlar asosan “Janubiy Sibir tipi”ga kiradilar.Ular o’zida ham mongoloid, kiradilar.Ular o’zida ham mongoloid, ham yevropoid belgilarini aks ettiradi.ham yevropoid belgilarini aks ettiradi.  Qozoqlarning qabila va urug’lari 3ta Qozoqlarning qabila va urug’lari 3ta katta guruhga bo’linadi:katta guruhga bo’linadi:  Katta juz qang’li, sara usun, shanshiqli Katta juz qang’li, sara usun, shanshiqli asti, oshaqti dulat, jaloir, sirgeli, asti, oshaqti dulat, jaloir, sirgeli, shaprashti, abdan, suas, bes urug’lari.shaprashti, abdan, suas, bes urug’lari.  O’rta juz: arg’inlar, naymanlar, O’rta juz: arg’inlar, naymanlar, qipshaqlar, qang’ratlar va kereylarga qipshaqlar, qang’ratlar va kereylarga bo’linadi.bo’linadi.  Kichik juz: juz alim uli, boy uli, jeteru Kichik juz: juz alim uli, boy uli, jeteru kabi guruhlarga bo’linadi. kabi guruhlarga bo’linadi. Qozog’iston tabiati. Qozog’istondagi masjid. Qoraqalpoq madaniyati.  S. P. Tolstov, P. P. Ivanovning fikricha, S. P. Tolstov, P. P. Ivanovning fikricha, Orolbo’yi pecheneglari va o’g’uzlar Orolbo’yi pecheneglari va o’g’uzlar qoraqalpoq xalqi shakllanishining so’ngi qoraqalpoq xalqi shakllanishining so’ngi bosqichi.bosqichi.  Ularning xalq sifatida shakllanishi Orol va Ularning xalq sifatida shakllanishi Orol va Amudaryo bo’ylarida kechgan.Amudaryo bo’ylarida kechgan.  XI asrda qoraqalpoq yerlariga bostirib XI asrda qoraqalpoq yerlariga bostirib kelgan qipchoqlar; Tolstovning fikricha, kelgan qipchoqlar; Tolstovning fikricha, sharqlik pecheneglarni bosh kiyimiga qarab sharqlik pecheneglarni bosh kiyimiga qarab “qoraqalpoq” deb ataganlar.“qoraqalpoq” deb ataganlar.  Ularning ajdodlari sak-massaget Ularning ajdodlari sak-massaget uyushmasiga kirgan apasiak, augasiylar uyushmasiga kirgan apasiak, augasiylar miloddan oldingi asr oxirlarida Orol miloddan oldingi asr oxirlarida Orol dengizining janubiy sohillarida yashashgan.dengizining janubiy sohillarida yashashgan. Qoraqalpoq fuqarolari. Qoraqalpoq milliy kiyimlari. E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun raxmat!raxmat!

O'xshashlar

Osiyo xalqlari
Sharqiy Osiyo xalqlari
O’rta Osiyo daryolari
Janubiy-sharqiy osiyo xalqlari
Osiyo xalqlari geografik va irqiy klassifikatsiyasi