logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Afrika xalqlari

Afrika xalqlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3208.68359375 KB
Ko'chirib olish
Afrika xalqlari  Etnik tarixi  Irqiy qiyofasi va tillari  Xo’jaligi va moddiy madaniyati  Ma’naviy madaniyati  Yuqori paleolitga oid qoyatosh suratlari Sharqiy Afrikadagi Kondor-Oradi g’orlaridan topilgan.Ilk paleolitga oid mehnat qurollari ham topilgan. Ular ichidan eng qadimgisi Kafudan(Uganda)dan chiqqan.  Neolitga o’tish qit’aning turli hududlarida turli davrda ro’y berib eng avvalo uning Shimoli-Sharqiy hududlarida ro’y bergan.Neolit inqilobi:dehqonchilik va chorvachilikning yuksalishi , aholi sonining oshishi hamda yangi hududlarga ko’chib ularni o’zlashtirishga olib keladi.Sahroyi Kabir qurib cho’lga aylanishi ham mil.avv.III mingyillikda ro’y beradi.Unda yashagan aholi Nil vohasi va sharqiy hududlarga ko’chib o’tgan. Olimlarning fikricha, sahroda shakllangan xalqlardan biri fulbe bo’lib, ularning soch turmaklashlari , ilonning ramziy belgisi ekanligi , mayitlarni mo’miyolashlari shundan darak beradi. Etnik tarixi  Temir asriga oid topilma Nok mil.avv.IX asr bilan belgilanib , Shimoliy Nigeriyadan topilgan.Shimoli-Sharqda Afrikadan mil. avv. I mingyillik boshlariga oid yana bir temir madaniyati- Meroe ham topilgan (Nil daryosining o’rta oqimida).  Bantularning ko’chishlari va Kongo daryosi havzasiga joylashishlari ham temir asrida bo’lgan.Bu ko’chishlar mil.avv.II mingyillikning boshlariga qadar davom etgan.  Madagaskar oroliga malgashlarning kelib joylashishlari mil. avv. XVI asrdan X asrga qadar davom etgan.  Afrikaning ovchi va terimchi qabilalari:bushmenlar (butazor odamlari ) ,gottentotlar(saan) va boshqalardir.Bushmenlar:xeykum, auen , kung guruhlariga bo’linib , ularning soni 50000 kishidir.  Bushmenlar terib-termachlash mahsulotlarini qo’shni bantu xalqlari bilan mais(makka doni)ga almashadilar. Antropologik jihatdan Afrika aholisi uchta : • Yirik irq • O’rta • Aralash tiplardan iborat . Afrikaning asosiy aholisi hisoblangan ko’p sonli asl negroidlar katta hududlarga tarqalgan . Ular qop- qora tani , qora ko’zi va burama sochlari , iyagi biroz oldinga cho’zilganligi , qalin labi , keng va puchuq burunli ,ko’sa soqol va kam tukli belgilari bilan ajralib turadilar . Jismoniy tuzilishi jihatidan Afrikaning eng janubiy qismida yashayotgan bushmenlar va gottentotlar maxsus antropologik tipni tashkil qiladilar . Irqiy tavsiflanishi Ular negroid belgilaridan tashqari ba’zi mongoloid belgilari ( keng yuzli , sarg’ish tanli ) va steatopigiya (sag’riga nisbatan ko’proq yog’ to’planib osilganroq) ko’rinishi , badan va yuzga erta ajin tushishi bilan boshqa irqlardan ajralib turadilar . Madagaskar aholisi ham negroid va mongoloid irqlari aralashmasidan paydo bo’lgan maxsus tiplardan iborat . Zulus xalqi  Afrika aholisining til klassifikatsiyasi rang- barangdir . Masalan , germaniyalik olim Meynxof 20-30 yillarda faqat bantularda 184 til va lahjalarni o’rgangan . Belgiyalik Van Byulk esa 50- yillar Zairda 518 ta mustaqil til bo’lganini ta’kidlaydi .  Afrika tillari to’rtta katta til oilasi:semit-xamit yoki afrosiyo , niger-kordofa , nil-saxara va koysan tillariga bo’lingan . Lingvistik klassifikatsiya  Afrikaning asosiy aholisi dehqonchilik bilan shug’ullanadi . Afrika ko’pgina qishloq xo’jalik ekinlari vatani bo’lsada osiyodan banan , anor , shakarqamish , piyoz o’tgan . Xo’jalik hayoti  To’qimachqonchilik– asosan dehqonchilik xo’jaligidagi aholida rivojlangan bo’lib G’arbiy Sudan savannasida paxta qadimda asosiy ashyo bo’lgan . To’qimachilik markazi – Kano shahri bo’lgan . ◦ Afrika aholi shuningdek , yog’och o’makorligi , savat to’qish , kulolchilik , temirchilikda mohir ustalar bo’lishgan . Efiopiya Nigeriya Malavi Tanzaniya Keniya ( masai ) Zambia Senegal  Uy – joylarning asosiy ikki turi : doirasimon va to’rturchakli turi mavjud . Doirasimon uylar ko’pincha savanna hamda o’rmon zonalarida bunyod etilgan .  Eng oddiy turar joylari bushmenlar va pigmeylarda bo’lib , ularda pana hamda chaylalar terilar bilan yopilgan . Uy - joylari Janubiy afrika zuluslari uylari G’arbiy Afrika ( Gana ) uylari Namibiya uylari Janubiy Sudan Keniya  Ular ko’p bo’lmasdan sodda , primativ ko’rinishga ega . Idishlarning ko’rinishi va ashyosi geografik muhit hamda aholining mashg’ulotlari bilan bog’liqdir .  “ Kalabash” yoki “kalebas” butun Afrika aholisi uchun umumiy qovoqdan yasalgan turli idishlar bo’lgan . Idish – tovoqlari Afrika milliy tarixiy idish - tovoqlari Qopqoqli yashil maxsus idish Afrika vilkasi ( african cutlery ) Afrika o’ymakor qoshiq vilkasi ( salad uchun ) Shohona kalabash  Taomlari lokal xususiyatlarga egadir . Ularning uch turi mavjud :  1) Bug’doy guruhi – O’rta yer dengizi va Old Osiyo chegaralari  2) Suli-Sorgo guruhi – G’arbiy , Markaziy Afrika , Tanzaniya , Madgaskar  3) Sharqiy Afrikadagi “ makkajo’xori “ guruhi . Taomlari Janubiy afrika milliy taomi Malagas etnosi taomi (Madagaskar , Mali , Chad) Janubiy Afrika zuluslari taomi Janubiy Afrika “ boerekosi “  Afrika xalqlarining deyarli barchasida qoplon terisini kiyimda ishlatish kishini eng oliy tabaqaga oid ekanligini bildiradi . Markaziy , Sharqiy va Janubiy Afrikada belbog’cha ko’rinishidagi kiyim keng tarqalgan .  Bushmen va pigmeylar kiyimlari ham belbog’chalar bo’lib , ular turli qo’ng’iz , kapalaklar qanotlari bilan bezatilgan . Kiyimlari Milliy Dashiki kiyimi Kongo havzasi kiyimlari Afrika “ sankofa “ si Nigeriya kiyimi Shimoliy afrika kiyimi Keniya ( masai ) kiyimi Tanzaniya masai etnosi  Afrika xalqlarida ham “ bolaning sochini ” birinchi marta olish tantanasi bo’lgan . Malgashlar bu tantanada katta dasturxon yozib , yig’ilganlarni mehmon qilishgan .  Ko’pgina xalqlarda egizaklar alohida o’rin tutadi . Bushmenlar qadimda egizaklar tug’ilishini xosiyatsiz bilib ularni o’ldirishgan Ijtimoiy hayoti  Pigmeylar hayotidan lavha  Afrika xalqlari raqslari  Afrikaliklar folklori to’rt guruhga bo’lingan : afsonalar va afsonaviy ertaklar ; sehrli ertaklar ; maishiy ertaklar ; maqol va matallar alohida o’rin tutadi .  Eng sodda musiqa asbobi Kongo bushmenlarida bo’lib , bitta tordan iborat . Xalq ijodiyoti Afrika milliy musiqasi Musiqa asbobi ( zombi )  Diniy tasavvurlarida fetishizm , ya’ni qoyatosh , daraxt , maxsus yasalgan buyumlarga sig’inish , topinish mavjud bo’lgan .  Totemizm bushmenlarda - kiyik , buqaga ; mandigolarda – timsoh , toshbaqa , antilopalarga e’tiqod qilishgan .  Afrikaning hind aholisi asosan jaynizm diniga topinadi . Diniy tasavvurlari Gaiti dini Efiopiya musulmonlari Janubiy Afrika zuluslari

O'xshashlar

Janubiy Afrika xalqlari
Afrika
Okeaniya xalqlari
Osiyo xalqlari
Shimoliy Afrika хalqlari