Тупроқнинг сув ва ҳаво иссиқлиқ режимлари, ҳамда уларни бошқариш - Geodeziya - Slaydlar

Тупроқнинг сув ва ҳаво иссиқлиқ режимлари, ҳамда уларни бошқариш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

713.5 KB

Ko'chirib olish

Тупроқнинг сув ва ҳаво Тупроқнинг сув ва ҳаво иссиқлиқ иссиқлиқ режимлари,режимлари, ҳамда ҳамда уларни бошқариш уларни бошқариш  Режа:Режа:  1.Ўсимликлар ҳаётида сувнинг аҳамияти.1.Ўсимликлар ҳаётида сувнинг аҳамияти.  2.Уруғнинг униб чиқиши учун талаб этиладиган сув 2.Уруғнинг униб чиқиши учун талаб этиладиган сув миқдори.миқдори.  3.Тупроқда сувнинг шакллари. Тупроқнинг сув 3.Тупроқда сувнинг шакллари. Тупроқнинг сув режимини бошқариш.режимини бошқариш.  4.Тупроқ ҳавоси ва унинг аҳамияти4.Тупроқ ҳавоси ва унинг аҳамияти  5.Тупроқнинг ҳаво режимини бошқариш.5.Тупроқнинг ҳаво режимини бошқариш.  66 .Иссиқликнинг ва тупроқ иссиқлик режимининг .Иссиқликнинг ва тупроқ иссиқлик режимининг ўсимликлар ва микроорганизмлар ҳаётидаги аҳамияти.ўсимликлар ва микроорганизмлар ҳаётидаги аҳамияти.  77 .Ўсимликларнинг иссиқликка бўлган талаби..Ўсимликларнинг иссиқликка бўлган талаби.  88 .Тупроқнинг иссиқлик режимини бошқариш .Тупроқнинг иссиқлик режимини бошқариш тадбирлари.тадбирлари.

Ўсимликлар ҳаётида сувнинг Ўсимликлар ҳаётида сувнинг аҳамияти.аҳамияти.  Тупроқда ва ўсимликда бўладиган Тупроқда ва ўсимликда бўладиган кимёвий ва биокимёвий жараёнлар сувли кимёвий ва биокимёвий жараёнлар сувли муҳитда кечади. муҳитда кечади.  Ўсимлик сув билан етарли Ўсимлик сув билан етарли таъминлангандагина унда ўсиш, таъминлангандагина унда ўсиш, ривожланиши ва барча физологик ривожланиши ва барча физологик жараёнлар нормал ўтади. жараёнлар нормал ўтади.  Ҳар қандай маданий ўсимлик уруғи униб Ҳар қандай маданий ўсимлик уруғи униб чиқишидан олдин маълум миқдорда сув чиқишидан олдин маълум миқдорда сув шимади.шимади.

Уруғнинг униб чиқиши учун сув Уруғнинг униб чиқиши учун сув миқдори.миқдори. (Уру(Уру ғғ вазнига нисбатан % ҳисобида) вазнига нисбатан % ҳисобида) Экинлар Экинлар Талаб Талаб этиладиган сувэтиладиган сув ЭкинларЭкинлар Талаб Талаб этиладиган сувэтиладиган сув ҒўҒў заза 60,060,0 ЗиғирЗиғир 100,0100,0 МаккажўхориМаккажўхори 44,044,0 Қанд лавлагиҚанд лавлаги 120,3120,3 БуғдойБуғдой 45,545,5 ТариқТариқ 25,025,0 АрпаАрпа 48,248,2 Кўк нўхотКўк нўхот 106,8106,8 ЖавдарЖавдар 57,557,5 БедаБеда 56,356,3 СулиСули 59,859,8 Қизил себаргаҚизил себарга 117,3117,3

Ўсимликларни сувга талабиЎсимликларни сувга талаби  Ўсимликлар таркибида 80-90 % гача сув Ўсимликлар таркибида 80-90 % гача сув бўлади.Ўсув даврида ўсимликлар бу сувнинг асосий бўлади.Ўсув даврида ўсимликлар бу сувнинг асосий қисмини буғлантириб юборади. Кузатишларга қисмини буғлантириб юборади. Кузатишларга қараганда, ўсимликлар бутун вегетация давомида қараганда, ўсимликлар бутун вегетация давомида ўзлаштирган сувнинг атиги 0,01-0,03% ни ўз ўзлаштирган сувнинг атиги 0,01-0,03% ни ўз организмини шаклланиши учун сарфлайди.организмини шаклланиши учун сарфлайди.  Ўсимликларнинг сувга бўлган талаби уларнинг Ўсимликларнинг сувга бўлган талаби уларнинг ривожланиш фазаларига қараб турлича бўлади. ривожланиш фазаларига қараб турлича бўлади. Масалан,кузги буғдой най чиқариш ва бошоқлаш Масалан,кузги буғдой най чиқариш ва бошоқлаш даврида, маккажўхори гуллаш ва дони сут пишиқлиги даврида, маккажўхори гуллаш ва дони сут пишиқлиги фазасида, картошка гуллаш ва ҳосил тугиш даврида, фазасида, картошка гуллаш ва ҳосил тугиш даврида, кунгабоқар гуллаш ва саватча ҳосил қилиш фазасида, кунгабоқар гуллаш ва саватча ҳосил қилиш фазасида, ғўза гуллаш ва мева тугиш даврида сувни кўп талаб ғўза гуллаш ва мева тугиш даврида сувни кўп талаб қилади. Кўп йиллик экинлар эса сувга янада талабчан қилади. Кўп йиллик экинлар эса сувга янада талабчан бўлади.бўлади.

Ғўзанинг сув сарфиҒўзанинг сув сарфи Бир гектар эрдаги ғўза ўсимлигини сувга талаби Чи н барг чиқарганда Шоналаш даврида Гуллаш ва кусак тугиш даврида Кўсакларни очилиш даврида 10-12 м3 30-50 м3 80-120 м3 30-40 м3

Тупроқдаги сувТупроқдаги сув нингнинг шакллари шакллари ..  Тупроқда сувнинг икки хил шакли Тупроқда сувнинг икки хил шакли бор: бор: физикавий бириккан сув ва кимёвий физикавий бириккан сув ва кимёвий бириккан сув. бириккан сув. Кимевий бириккан сув Кимевий бириккан сув минерал коллоидлар ва минераллар минерал коллоидлар ва минераллар таркибида бирикма ёки молекула таркибида бирикма ёки молекула шаклида учрайди.шаклида учрайди.

Физикавий бириккан сувнинг шакллари.Физикавий бириккан сувнинг шакллари.  Физикавий шаклдаги сув қуйидаги хилларга Физикавий шаклдаги сув қуйидаги хилларга бўлинади: бўлинади:  буғсимон сув, буғсимон сув,  гигроскопик сув,гигроскопик сув,  пардасимон сув, пардасимон сув,  капилляр сувкапилляр сув ,,  гравитацион сувгравитацион сув  Ҳар қандай шароитда тупроқдаги сувиниг бир Ҳар қандай шароитда тупроқдаги сувиниг бир қисми буғ ҳолатига ўтади. Тупроқ ғовакликларидаги қисми буғ ҳолатига ўтади. Тупроқ ғовакликларидаги буғ тупроқ ҳароратини ўзгариб туриши натижасида буғ тупроқ ҳароратини ўзгариб туриши натижасида томчи ҳолатига ўтиши ва ўсимликнинг илдизи томчи ҳолатига ўтиши ва ўсимликнинг илдизи орқали ўзлаштирилиши мумкин. Гигроскопик сув-орқали ўзлаштирилиши мумкин. Гигроскопик сув- тупроқ зарралари юзасига сингдирилган тупроқ зарралари юзасига сингдирилган намликдир. Парда сув-тупроқ заррачаларининг намликдир. Парда сув-тупроқ заррачаларининг сиртидан юпқа парда сингари ўраб олган бўлади.сиртидан юпқа парда сингари ўраб олган бўлади.

Тупроқдаги сувнинг шакллариТупроқдаги сувнинг шакллари ТупТуп роқдаги роқдаги сувнинг сувнинг шаклларишакллари буғсимон сувбуғсимон сув гигроскопик сувгигроскопик сув пардасимон сув, пардасимон сув, капилляр сувкапилляр сув гравитацион сувгравитацион сув

Ўсимлик ўзлаштира олмайдиган Ўсимлик ўзлаштира олмайдиган сувнинг шакли.сувнинг шакли.  1. Гигроскопик сув.1. Гигроскопик сув.  2. Парда сув.2. Парда сув.

Ўсимлик ўзлаштира оладиган сувнинг шакли.Ўсимлик ўзлаштира оладиган сувнинг шакли.  1. Капилляр сув.1. Капилляр сув.  2. Гравитацион сув.2. Гравитацион сув.  3. Буғсимон сув.3. Буғсимон сув.  Капилляр сувКапилляр сув - - тупроқ қатламларидаги капилляр ғоваклар тупроқ қатламларидаги капилляр ғоваклар орқали қуйи қатламдан юқори қатламга эркин ҳаракат қиладиган орқали қуйи қатламдан юқори қатламга эркин ҳаракат қиладиган сувдир. Капилляр сув тупроқнинг жуда майда капиллярларини сувдир. Капилляр сув тупроқнинг жуда майда капиллярларини тўлдиради ва ўсимликни сув билан таъминлашда асосий манбалардан тўлдиради ва ўсимликни сув билан таъминлашда асосий манбалардан ҳисобланади. Тупроқнинг- нокапилляр ғоваклари орқали юқоридан ҳисобланади. Тупроқнинг- нокапилляр ғоваклари орқали юқоридан қуйи қатламларига эркин ҳаракатланадиган сув гравитацион сув қуйи қатламларига эркин ҳаракатланадиган сув гравитацион сув дейилади ва ундан ўсимлик қисман фойдаланадидейилади ва ундан ўсимлик қисман фойдаланади  Гравитацион сувГравитацион сув - - Тупроқнинг- нокапилляр ғоваклари Тупроқнинг- нокапилляр ғоваклари орқали юқоридан қуйи қатламларига эркин ҳаракатланадиган сув орқали юқоридан қуйи қатламларига эркин ҳаракатланадиган сув гравитацион сув дейилади ва ундан ўсимлик қисман фойдаланади гравитацион сув дейилади ва ундан ўсимлик қисман фойдаланади  Буғсимон сувБуғсимон сув - - Ҳар қандай шароитда тупроқдаги сувиниг Ҳар қандай шароитда тупроқдаги сувиниг бир қисми буғ ҳолатига ўтади. Тупроқ ғовакликларидаги буғ тупроқ бир қисми буғ ҳолатига ўтади. Тупроқ ғовакликларидаги буғ тупроқ ҳароратини ўзгариб туриши натижасида томчи ҳолатига ўтиши ва ҳароратини ўзгариб туриши натижасида томчи ҳолатига ўтиши ва ўсимликнинг илдизи орқали ўзлаштирилиши мумкин.ўсимликнинг илдизи орқали ўзлаштирилиши мумкин.

Ўсимлик ўзлаштира оладиган сувнинг Ўсимлик ўзлаштира оладиган сувнинг шакли.шакли. Ўсимлик ўзлаштираоладиган сувнинг шакллари Капилляр сувКапилляр сув ГравитационГравитацион сувсув Буғсимон сувБуғсимон сув

Сув хоссаси.Сув хоссаси.  Тупроқнинг сувга бўлган талабини Тупроқнинг сувга бўлган талабини ифодаловчи хусусиятларининг барчаси ифодаловчи хусусиятларининг барчаси тупроқнинг сув хоссаларини ташкил тупроқнинг сув хоссаларини ташкил этади.этади.  Тупроқнинг сув режими унинг Тупроқнинг сув режими унинг агрофизик ва сув хоссаларига боглиқ агрофизик ва сув хоссаларига боглиқ бўлади. Тупроқнинг сув хоссаларига сув бўлади. Тупроқнинг сув хоссаларига сув ўтказувчанлиги, сув кўтарши хусусияти, ўтказувчанлиги, сув кўтарши хусусияти, нам сиғими кабилар киради.нам сиғими кабилар киради.

Тупроқнинг нам сиғими нима Тупроқнинг нам сиғими нима ва унинг турлари.ва унинг турлари.  Тупроқнинг- маълум миқдорда ўзига Тупроқнинг- маълум миқдорда ўзига сув сингдириб ушлаб туриш қобилияти сув сингдириб ушлаб туриш қобилияти унинг нам сиғими дейилади. Тупроқнинг унинг нам сиғими дейилади. Тупроқнинг нам сиғиминам сиғими  - - максимал гигроскопик. максимал гигроскопик.  - капилляр, - капилляр,  - дала - дала  - тўлиқ нам сиғимларига - тўлиқ нам сиғимларига бўлинади. бўлинади.

Тупроқнинг қайси нам сиғими мухим ахамиятга Тупроқнинг қайси нам сиғими мухим ахамиятга эга.эга.  Деҳқончилик нуқтаи назаридан капилляр, тўлиқ Деҳқончилик нуқтаи назаридан капилляр, тўлиқ ва дала нам сиғимлари аҳамиятли ҳисобланади. ва дала нам сиғимлари аҳамиятли ҳисобланади.  - Капилляр нам сиғими деганда тупроқнинг - Капилляр нам сиғими деганда тупроқнинг капилляр ғовакликларида ушланиб турган сув капилляр ғовакликларида ушланиб турган сув миқдори тушунилади. Капилляр нам сиғими капилляр миқдори тушунилади. Капилляр нам сиғими капилляр ғовакликлар ҳажмига ва шу капиллярларга намликни ғовакликлар ҳажмига ва шу капиллярларга намликни келиб туришига боғлиқ бўлади. келиб туришига боғлиқ бўлади.  - Ҳамма ғовакликларни сув билан тўлиши тўлиқ - Ҳамма ғовакликларни сув билан тўлиши тўлиқ нам сиғими дейилади. нам сиғими дейилади.  - Гравитацион сув юқоридан қуйи қатламга оқиб - Гравитацион сув юқоридан қуйи қатламга оқиб кетгандан сўнг тупроқда ушланиб қолган сув кетгандан сўнг тупроқда ушланиб қолган сув миқдорига тупроқнинг максимал дала нам сиғими миқдорига тупроқнинг максимал дала нам сиғими дейилади. дейилади.

Тупроқда намлик захирасини яратишда Тупроқда намлик захирасини яратишда масалани мураккаблиги.масалани мураккаблиги.  Суғориладиган дехқончилик шароитида суғориш Суғориладиган дехқончилик шароитида суғориш масаласининг мураккаблиги шундаки, ўсимлик яхши масаласининг мураккаблиги шундаки, ўсимлик яхши ривожланиб мўл ҳосил тўплаши учун ўсиш ва ривожланиши ривожланиб мўл ҳосил тўплаши учун ўсиш ва ривожланиши даврида тупроқда етарли миқдорда сув бўлиши зарур. даврида тупроқда етарли миқдорда сув бўлиши зарур. Мана шу миқдордаги сувнинг мавжуд бўлиши учун тупроқ Мана шу миқдордаги сувнинг мавжуд бўлиши учун тупроқ қандай оптимал намликда бўлиши зарурлигини аниқлаб қандай оптимал намликда бўлиши зарурлигини аниқлаб олиш анча қийин. Тупроқ намланишининг юқори чегараси олиш анча қийин. Тупроқ намланишининг юқори чегараси дала нам сиғимидан иборатдир. Маълум тупроқни мана шу дала нам сиғимидан иборатдир. Маълум тупроқни мана шу чегарадан ортиқ ёки кам намланиши мақсадга мувофиқ чегарадан ортиқ ёки кам намланиши мақсадга мувофиқ эмас: керагидан ортиқ еки кам миқдордаги сув тупроқнннг эмас: керагидан ортиқ еки кам миқдордаги сув тупроқнннг намланиш чуқурлигини оширади ёки камайтиради, аммо намланиш чуқурлигини оширади ёки камайтиради, аммо сув ётган зонанинг намлик даражаси ўзгармайди. Шунинг сув ётган зонанинг намлик даражаси ўзгармайди. Шунинг учун дала нам сиғимини оптимал намликдан юқори деб учун дала нам сиғимини оптимал намликдан юқори деб қабул қилса бўлади, бу эса тупроқда максимал сув қабул қилса бўлади, бу эса тупроқда максимал сув мавжудлигини кўрсатади (4- жадвал).мавжудлигини кўрсатади (4- жадвал).

Турли хил тупроқларнинг дала нам сиғими ва Турли хил тупроқларнинг дала нам сиғими ва сўлиш намлиги.сўлиш намлиги.  4- жадвал4- жадвал  Суғориладиган ерлардаги тупроқ турларида дала нам сиғими ва сўлиш Суғориладиган ерлардаги тупроқ турларида дала нам сиғими ва сўлиш намлиги, тупроқ вазнига нисбатан % (Рыжов С.Н. маълумоти)намлиги, тупроқ вазнига нисбатан % (Рыжов С.Н. маълумоти) Тупроқ Тупроқ турларитурлари Нам Нам сиғимисиғими Сўлиш Сўлиш намлигинамлиги Тупроқ Тупроқ турларитурлари Нам Нам сиғимисиғими Сўлиш Сўлиш намлигинамлиги Бўз тупроқлардаБўз тупроқларда Ўтлоқи ва боткоқ тупроқлардаЎтлоқи ва боткоқ тупроқларда Соз тупроқСоз тупроқ 2525 1313 Соз тупроқСоз тупроқ 2727 1414 Оғир қумоқ Оғир қумоқ тупроқтупроқ 2222 1010 Оғир қумоқ Оғир қумоқ тупроқтупроқ 2424 1212 Ўртача қумоқ Ўртача қумоқ тупроқтупроқ 1919 88 Ўртача қумоқ Ўртача қумоқ тупроқтупроқ 2121 99 Енгил қумоқ Енгил қумоқ тупроқтупроқ 1616 66 Енгил қумоқ Енгил қумоқ тупроқтупроқ 1818 77 Қумлоқ тупроқҚумлоқ тупроқ 1313 44 Қумлоқ тупроқҚумлоқ тупроқ 1515 55 Қум тупроқҚум тупроқ 1010 22 Қум тупроқҚум тупроқ 1212 33

Ғўза илдизини ривожланишиҒўза илдизини ривожланиши  расм.расм. Тупроқнинг Тупроқнинг намлигига боғлиқ намлигига боғлиқ ҳолда ғўза илдиз ҳолда ғўза илдиз тизимининг тизимининг ривожланиш ривожланиш тавсифи: тавсифи:  1 – намлик 1 – намлик етарлича эмас; етарлича эмас;  2 – мўътадил 2 – мўътадил намлик намлик  шароитида; шароитида;  3 – меъёридан 3 – меъёридан ортиқча намлик ортиқча намлик шароитида.шароитида.

Тупроқнинг сув режимини яхшилаш.Тупроқнинг сув режимини яхшилаш.  Тупроқнинг сув режимини яхшилаш ва бошқариш Тупроқнинг сув режимини яхшилаш ва бошқариш учун қуйидагиларни амалга ошириш керак: учун қуйидагиларни амалга ошириш керак:  - тупроқнинг сув ўтказувчанлигини яхшилаш, - тупроқнинг сув ўтказувчанлигини яхшилаш,  - нам сиғимини ошириш - нам сиғимини ошириш  - намликни юқорига кўтарилиш ҳусусияти - намликни юқорига кўтарилиш ҳусусияти  - сувнинг буғлаш меъёрини камайтириш.- сувнинг буғлаш меъёрини камайтириш.  Тупроқ сув ўтказувчанлигини яхши бўлиши Тупроқ сув ўтказувчанлигини яхши бўлиши экинларнинг ерга осон ва тўла шимилишини экинларнинг ерга осон ва тўла шимилишини таъминлаш учун зарур, юқори нам сиғимини тупроқ таъминлаш учун зарур, юқори нам сиғимини тупроқ қатламига кираётган сувни тутиб қолади ва унинг қатламига кираётган сувни тутиб қолади ва унинг камайишини минимум ҳолга келтиради. Тупроқнинг сув камайишини минимум ҳолга келтиради. Тупроқнинг сув кўтариш ҳусусиятини камайтириш, тупроқнинг пастки кўтариш ҳусусиятини камайтириш, тупроқнинг пастки қаватидан юқори қаватига кўтарилаётган капилляр қаватидан юқори қаватига кўтарилаётган капилляр намликни қисқартириш ва атмосферага буғланиб намликни қисқартириш ва атмосферага буғланиб кетаётган сувни озайтириш учун керак.кетаётган сувни озайтириш учун керак.

Сув режимини яхшилашда тупроқни Сув режимини яхшилашда тупроқни юмшатишнинг аҳамияти.юмшатишнинг аҳамияти.  тупроқ юзаси юмшатилганда капилляр оралиқлар тупроқ юзаси юмшатилганда капилляр оралиқлар бузилади.бузилади.  ғовак қатламли тупроқда нам яхши сақланадиғовак қатламли тупроқда нам яхши сақланади  ёғингарчилик ёки суғориш натижасида тупроқ ёғингарчилик ёки суғориш натижасида тупроқ зичлашиб қоладизичлашиб қолади  пастки қатлам билан капилляр боғланиш ҳосил пастки қатлам билан капилляр боғланиш ҳосил бўладибўлади  буғланиш кескин ошадибуғланиш кескин ошади  шунинг учун ҳар галги ёмғир еки суғоришдан шунинг учун ҳар галги ёмғир еки суғоришдан кейин буғланишни камайтириш ва ерни зичлашган кейин буғланишни камайтириш ва ерни зичлашган юзасини юмшатиш керакюзасини юмшатиш керак

Хайдов қатламни чуқурлатишнинг Хайдов қатламни чуқурлатишнинг намлик захирасини яратишдаги ўрни.намлик захирасини яратишдаги ўрни.  Академик М.В. Муҳаммаджоновнинг маълумотига Академик М.В. Муҳаммаджоновнинг маълумотига кўра ҳайдо ва қатламини чуқур бўлиши тупроқда нам кўра ҳайдо ва қатламини чуқур бўлиши тупроқда нам захирасини оширади. Унинг кузатишларига қараганда ер захирасини оширади. Унинг кузатишларига қараганда ер чуқур юмшатилганда ҳайдалма қатламнинг бузилиши, чуқур юмшатилганда ҳайдалма қатламнинг бузилиши, тупроқ ҳажм оғирлигининг камайиши ундаги ғовакликнинг тупроқ ҳажм оғирлигининг камайиши ундаги ғовакликнинг ошиши туфайли ювиладиган запас сув ва ўсув даврида ошиши туфайли ювиладиган запас сув ва ўсув даврида берилган сув каби ва мустаҳкам нам запаси ҳосил қилиб берилган сув каби ва мустаҳкам нам запаси ҳосил қилиб чуқурроқ қатламга тушади. Кузатишлардан маълум чуқурроқ қатламга тушади. Кузатишлардан маълум бўлишича, чуқур ҳайдаб юмшатилган майдонларда бўлишича, чуқур ҳайдаб юмшатилган майдонларда одатдагича ҳайдалган ерга қарагагнда ёғин-сочинлар одатдагича ҳайдалган ерга қарагагнда ёғин-сочинлар ҳисобига экин экилгунга қадар 1 м чуқурликдаги ҳисобига экин экилгунга қадар 1 м чуқурликдаги қатламда гектарига 150-200 м3 сув тўпланади.қатламда гектарига 150-200 м3 сув тўпланади.

Тупроқнинг сув режимини яхшилаш.Тупроқнинг сув режимини яхшилаш.  Сув кам бўлган районларда тупроқнинг сув Сув кам бўлган районларда тупроқнинг сув режимини яхшилашда агротехник тадбирларни режимини яхшилашда агротехник тадбирларни самарадорлиги юқори бўлади.самарадорлиги юқори бўлади.  Қор тўплаш тупроқнинг сув режимини яхшилаб, Қор тўплаш тупроқнинг сув режимини яхшилаб, кузги, баҳорги дон ва бошоқли дон экинлар кузги, баҳорги дон ва бошоқли дон экинлар ҳосилини оширади. Масалан, 10 см қалинликда ҳосилини оширади. Масалан, 10 см қалинликда тўпланган қор ҳар гектар ерда қўшимча 200-300 м3/тўпланган қор ҳар гектар ерда қўшимча 200-300 м3/ га яқин намга айланади.га яқин намга айланади.  Тупроқда нам сақлашнинг- энг яхши усули бу қора Тупроқда нам сақлашнинг- энг яхши усули бу қора шудгордир.шудгордир.  Тупроқнинг сув режимини суғориладиган Тупроқнинг сув режимини суғориладиган деҳқончилик шароитида тартибга солишда деҳқончилик шароитида тартибга солишда суғоришнинг аҳамияти каттадир.суғоришнинг аҳамияти каттадир.

Тупроқнинг сув ўтказувчанлиги ва Тупроқнинг сув ўтказувчанлиги ва кўтариш хусусияти.кўтариш хусусияти.  Тупроқнинг сув ўтказувчанлиги деб Тупроқнинг сув ўтказувчанлиги деб юқоридан пастки қатламларига сув ўтказиш юқоридан пастки қатламларига сув ўтказиш қобилиятига айтилади. қобилиятига айтилади.  Капилляр оралиқлар орқали сувни пастдан Капилляр оралиқлар орқали сувни пастдан юқорига кўтаришига эса, тупроқнинг сув юқорига кўтаришига эса, тупроқнинг сув кўтариш хусусияти дейилади. кўтариш хусусияти дейилади.  Сув ўтказувчанлик ва сув кўтариш тезлиги Сув ўтказувчанлик ва сув кўтариш тезлиги см/сек, см/мин ва см/соатларда см/сек, см/мин ва см/соатларда ифодаланади. ифодаланади.  Тупроқнинг сув хоссалари унинг механик Тупроқнинг сув хоссалари унинг механик таркибига, структурасига ва тузилишига таркибига, структурасига ва тузилишига боғлиқ бўлади.боғлиқ бўлади.

Тупроқнинг хаво режимиТупроқнинг хаво режими  Ҳар қандай тупроқда ҳамма вақт маълум Ҳар қандай тупроқда ҳамма вақт маълум миқдорда ҳаво бўлиб, ундаги бўшлиқларни миқдорда ҳаво бўлиб, ундаги бўшлиқларни тўлдириб туради.тўлдириб туради.  Маълум вақт ичида тупроққа ҳаво кириши ва Маълум вақт ичида тупроққа ҳаво кириши ва унинг миқдори ҳамда таркибини ўзгариши ҳаво унинг миқдори ҳамда таркибини ўзгариши ҳаво режими дейилади.режими дейилади.  Тупроқда атмосферадан кирган ҳаво ва Тупроқда атмосферадан кирган ҳаво ва тупроқдаги ҳар хил био-кимёвий процесслар тупроқдаги ҳар хил био-кимёвий процесслар натижасида ҳосил бўлган газлар учрайди. натижасида ҳосил бўлган газлар учрайди.

Атмосфера ва тупроқ хавосининг Атмосфера ва тупроқ хавосининг таркибитаркиби СО2 0,03% О2 20,95%N 78,8% Атмос- фера хавоси CO2 0,1-1,0% CO2 0,1-1,0% O2 19-21% O2 19-21%N 78-80% N 78-80% Тупроқ хавосиТупроқ хавоси

Тупроқ хавоси ва ахамияти.Тупроқ хавоси ва ахамияти.  Тупроқ ҳавосиТупроқ ҳавоси унда яшайдиган айрим унда яшайдиган айрим микроорганизмлар учун зарур, чунки тупроқда ҳаво етишмаса, аэроб микроорганизмлар учун зарур, чунки тупроқда ҳаво етишмаса, аэроб микроорганизмлар ҳаёт кечира олмайди. Натижада органик микроорганизмлар ҳаёт кечира олмайди. Натижада органик қолдиқлар яҳши чиримасдан, ўсимликлар ўзлаштира оладиган озиқ қолдиқлар яҳши чиримасдан, ўсимликлар ўзлаштира оладиган озиқ моддалар ҳосил бўлиши учун шароит бўлмайди.моддалар ҳосил бўлиши учун шароит бўлмайди.  Тупроқ ҳавосиТупроқ ҳавоси таркибидаги кислород тупроқдаги ҳар таркибидаги кислород тупроқдаги ҳар хил минерал ва органик моддаларни оксидлайди. Натижада хил минерал ва органик моддаларни оксидлайди. Натижада оксидланган баъзи элементлар эрувчан ҳолатга ўтса, айримлари оксидланган баъзи элементлар эрувчан ҳолатга ўтса, айримлари аксинча, ҳаво етарли бўлмаган тупроқда ўсимликлар ҳаёти учун аксинча, ҳаво етарли бўлмаган тупроқда ўсимликлар ҳаёти учун зарарли бўлган ҳар хил кимёвий бирикмалар ҳосил қилади. зарарли бўлган ҳар хил кимёвий бирикмалар ҳосил қилади. Ўсимликларнинг ўсишиЎсимликларнинг ўсиши ва ривожланиши зарур ва ривожланиши зарур ҳисобланган азот анаэроб шароитда газ ҳолдаги бирикмаларга ўтиб, ҳисобланган азот анаэроб шароитда газ ҳолдаги бирикмаларга ўтиб, тупроқдан атмосферага эркин ҳолда чиқиб кетади. Демак тупроқнинг тупроқдан атмосферага эркин ҳолда чиқиб кетади. Демак тупроқнинг унумдорлиги учун ҳавонинг аҳамияти ҳам муҳим ҳисобланади. унумдорлиги учун ҳавонинг аҳамияти ҳам муҳим ҳисобланади.

Ўсимликлар хаётида хавонинг аҳамияти.Ўсимликлар хаётида хавонинг аҳамияти.  Ўсимликлар ҳаётидаЎсимликлар ҳаётида ҳаво бошқа омиллар ҳаво бошқа омиллар билан тенг аҳамиятга эга. Чунки ўсимликлар карбонат билан тенг аҳамиятга эга. Чунки ўсимликлар карбонат ангидридни ўзлаштирганда нафас олиш процесси содир ангидридни ўзлаштирганда нафас олиш процесси содир бўлиб, бунда кислорлодни ҳам сингдиради ва маълум бўлиб, бунда кислорлодни ҳам сингдиради ва маълум миқдорда иссиқлик ажралиб чиқади. миқдорда иссиқлик ажралиб чиқади.  Ўсимликлар илдизиЎсимликлар илдизи нафас олганда ажралиб нафас олганда ажралиб чиқадиган СО2 бир қанча минерал моддаларнинг чиқадиган СО2 бир қанча минерал моддаларнинг эрувчанлигини оширади. Бу ўсимликларнинг яхши эрувчанлигини оширади. Бу ўсимликларнинг яхши озиқланишига ёрдам беради. озиқланишига ёрдам беради.  Ўсимликларда нафасЎсимликларда нафас олишга қараганда олишга қараганда фотосинтез жараёни бир неча бор фаолроқ ўтади. Шунинг фотосинтез жараёни бир неча бор фаолроқ ўтади. Шунинг учун ҳам ўсимликларда органик моддалар тўпланади. учун ҳам ўсимликларда органик моддалар тўпланади.  Фотосинтез жараёнидаФотосинтез жараёнида ўсимликлар ўсимликлар атмосферада 1т углерод ўзлаштирса, айни вақтда 2 т эркин атмосферада 1т углерод ўзлаштирса, айни вақтда 2 т эркин кислород ажралиб чиқади.кислород ажралиб чиқади.

Тупроқ хавосининг таркибини Тупроқ хавосининг таркибини ўзгариши.ўзгариши.  Тупроқ ҳавосинингТупроқ ҳавосининг таркиби таркиби вақт-вақти билан ўзгариб туради. вақт-вақти билан ўзгариб туради.  Тупроқ ҳавоси таркибидаги СО2 Тупроқ ҳавоси таркибидаги СО2 миқдорининг ортиши билан О2 миқдорининг ортиши билан О2 миқдори камаяди. миқдори камаяди.  Кислород тупроқ типига қараб, 2-3 Кислород тупроқ типига қараб, 2-3 % гача камаяди,% гача камаяди,  СО2 миқдори эса 10% гача ортади.СО2 миқдори эса 10% гача ортади.

Тупроқ хавосига таъсир этувчи омилларТупроқ хавосига таъсир этувчи омиллар Тупроқ хавоси қайси омилларга боғлиқ Экинлар турига Хароратга Намликка Аэрацияга

Атмосфера ва тупроқ хавосига Атмосфера ва тупроқ хавосига агротехниканинг таъсири.агротехниканинг таъсири.  Атмосфера Атмосфера ва тупроқ ҳаво-сининг ва тупроқ ҳаво-сининг алмашиниши тезлигига экинларни парвариш алмашиниши тезлигига экинларни парвариш қилиш агротехникаси таъсир этади. қилиш агротехникаси таъсир этади.  ЕрларниЕрларни ўз вақтида ҳайдаш, суғориш, ўз вақтида ҳайдаш, суғориш, экин қатор ораларини ишлаш тупроқда ҳаво экин қатор ораларини ишлаш тупроқда ҳаво алмашинишини тезлаштиради. алмашинишини тезлаштиради.  Ўсимлик Ўсимлик илдизининг нафас олишида илдизининг нафас олишида ва аэроб микроорганизмлар фаолиятида ва аэроб микроорганизмлар фаолиятида тупроқ ҳавосидаги кислород ниҳоятда зарур. тупроқ ҳавосидаги кислород ниҳоятда зарур.

Слайдни давомиСлайдни давоми  ИзланишларИзланишлар шуни кўрсатадики,тупроқ умумий шуни кўрсатадики,тупроқ умумий ғоваклигини 25-40 % и ҳаво ва 75-60% и сув билан банд ғоваклигини 25-40 % и ҳаво ва 75-60% и сув билан банд бўлганда, маданий ўсимликлар яхши ўсади.бўлганда, маданий ўсимликлар яхши ўсади.  Ўсимликларнинг нормалЎсимликларнинг нормал ўсиши ва ўсиши ва ривожланишига тупроқ ҳавосининг таркиби ҳам таъсир ривожланишига тупроқ ҳавосининг таркиби ҳам таъсир этадиэтади . .  ТТ упроқупроқ ҳавосида кислород етишмай, карбонат ҳавосида кислород етишмай, карбонат ангидрид миқдори ортиқроқ бўлса, ўсимликларнинг ўсиши ангидрид миқдори ортиқроқ бўлса, ўсимликларнинг ўсиши ва ривожланиши сустлашади, айрим вақтда эса қурийди.ва ривожланиши сустлашади, айрим вақтда эса қурийди.  ТажрибаТажриба маълумотларига қараганда, тупроққа маълумотларига қараганда, тупроққа кислород бемалол кириб тургандагина нитрофикация кислород бемалол кириб тургандагина нитрофикация жараёни актив кечади ва азотобактерияларнинг тупроқда жараёни актив кечади ва азотобактерияларнинг тупроқда азот тўплаши учун шароит вужудга келади. Кислород азот тўплаши учун шароит вужудга келади. Кислород микроорганизмлар учун жуда зарурмикроорганизмлар учун жуда зарур ҳисобланади ҳисобланади . .

Тупроқнинг хаво ўтказувчанлиги унинг қайси кўрсаткичларига боғлиқ. Тупроқнинг хаво ўтказувчанлиги Механик таркибига Донодорлигига Тузилишига

Тупроқнинг хаво ўтказувчанлиги Тупроқнинг хаво ўтказувчанлиги нималарга боғлиқ.нималарга боғлиқ.  ДонадорДонадор ғоваксимон ва юмшоқ тузилишга ғоваксимон ва юмшоқ тузилишга эга бўлган тупроқлар ҳавони яхши ўтказади.эга бўлган тупроқлар ҳавони яхши ўтказади.  СтруктурасизСтруктурасиз , , зич тупроқлар ҳавони ёмон зич тупроқлар ҳавони ёмон ўтказади.ўтказади.  ТупроқнингТупроқнинг ўзида маълум миқдорда ҳаво ўзида маълум миқдорда ҳаво ушлаб туриш қобилияти унинг ҳаво сиғими ушлаб туриш қобилияти унинг ҳаво сиғими дейилади. дейилади.  У асосанУ асосан тупроқнинг ғоваклигига ва тупроқнинг ғоваклигига ва намланиш даражасига боғлиқ бўлади.намланиш даражасига боғлиқ бўлади.

Юқори хосил олиш тартиблари.Юқори хосил олиш тартиблари.  ЭкинларданЭкинлардан юқори ҳосил олишда юқори ҳосил олишда тупроқда қулай ҳаво режимини яратиш тупроқда қулай ҳаво режимини яратиш зарур тадбирлардан бири ҳисобланади.зарур тадбирлардан бири ҳисобланади.  Бунинг учунБунинг учун ерни чуқур ва сифатли ерни чуқур ва сифатли шудгорлаш, чизеллаш, бороналаш ва шудгорлаш, чизеллаш, бороналаш ва культивациялаш каби агротехник культивациялаш каби агротехник тадбирлардан кенг фойдаланиш, тупроқдаги тадбирлардан кенг фойдаланиш, тупроқдаги намликни меъёридан ошиқ бўлиб кетишига намликни меъёридан ошиқ бўлиб кетишига йўл қўймаслик зарур.йўл қўймаслик зарур.

Тупроқдаги иссиқликнинг асосий Тупроқдаги иссиқликнинг асосий манбайи.манбайи.  ТТ упроқдаги биологикупроқдаги биологик жараёнлар – ўсимликларни жараёнлар – ўсимликларни ўсиши, микроблар ва хайвонлар хаёти билан боғлиқ бўлган иссиқлик тупроқ ўсиши, микроблар ва хайвонлар хаёти билан боғлиқ бўлган иссиқлик тупроқ ҳаётда муҳим роль уйнайди. Тупроқдаги иссиқлик асосий манбайи – унинг ҳаётда муҳим роль уйнайди. Тупроқдаги иссиқлик асосий манбайи – унинг термик режимини белгилайдиган қуёш энергиясидир.термик режимини белгилайдиган қуёш энергиясидир.  Иссиқликнинг иккинчиИссиқликнинг иккинчи манбайи минерал ва органик манбайи минерал ва органик моддалар, ҳамда микроорганизмлар ҳаёт фаолияти билан боғлиқ бўлган моддалар, ҳамда микроорганизмлар ҳаёт фаолияти билан боғлиқ бўлган биокимёвий жараёнларнинг ўзаро таъсирида содир бўладиган экзотермик биокимёвий жараёнларнинг ўзаро таъсирида содир бўладиган экзотермик реакцияларидир.реакцияларидир.  Ер юзасигаЕр юзасига тушадиган қуёш энергияси миқдори жойнинг тушадиган қуёш энергияси миқдори жойнинг кенглигига ўзгариб туради. Қуёшдан келадиган энергиянинг ҳаммаси тупроққа кенглигига ўзгариб туради. Қуёшдан келадиган энергиянинг ҳаммаси тупроққа ютулмайди. У атмосферадан, ер сатхидан ва уни ураб турган ўсимликлардан ютулмайди. У атмосферадан, ер сатхидан ва уни ураб турган ўсимликлардан қайтади ва тарқалади.қайтади ва тарқалади.  Қайтган энергияҚайтган энергия катталиги маълум сатхига тушишдан катталиги маълум сатхига тушишдан бошлаб фоиз билан ифодаланилади ва альбеда дейилади.бошлаб фоиз билан ифодаланилади ва альбеда дейилади.  ИссиқликИссиқлик нингнинг асосий манбайи – қуёш 1 см2 яшил масса юзасига асосий манбайи – қуёш 1 см2 яшил масса юзасига бир минутда ўрта ҳисобда 1,946 ккал энергия беради.бир минутда ўрта ҳисобда 1,946 ккал энергия беради.

Хароратлар критерияси.Хароратлар критерияси.  ЭкилганЭкилган уруғларга уларнинг униб чиқиши ва кейинги уруғларга уларнинг униб чиқиши ва кейинги ўсиши учун тупроқда маълум ҳарорат бўлиши керак.ўсиши учун тупроқда маълум ҳарорат бўлиши керак.  Уруғлар Уруғлар муайян ҳароратда униб чиқади. муайян ҳароратда униб чиқади.  Агар ҳароратАгар ҳарорат уруғнинг униб чиқиши учун етарли уруғнинг униб чиқиши учун етарли бўлса, минимал, бўлса, минимал,  ўсимликларнингўсимликларнинг ўсиши ва ривожланиши учун ўсиши ва ривожланиши учун қулай бўлса, оптимал, қулай бўлса, оптимал,  агар унданагар ундан юқори бўлса,максимал температура юқори бўлса,максимал температура дейилади. дейилади.  Максимал Максимал температура ўсимликларнинг ўсиши ва температура ўсимликларнинг ўсиши ва ривожланишига салбий таъсир этади.ривожланишига салбий таъсир этади.

Ўсимликлар учун зарурий Ўсимликлар учун зарурий хароратхарорат Ўсимликларни уруғларни униб чиқиши ва ўсиш учун зарурий харорат Харорат уруғни униб чиқиши етарли- минимал Ўсимликни ўсиш ва ривожланиш учун қулай – оптимал Ундан юқори бўлса – максимал

Ўсимликларни хароратга Ўсимликларни хароратга муносабати.муносабати.  ЎсимликЎсимлик уруғининг униб чиқиши учун зарур уруғининг униб чиқиши учун зарур ҳарорат, яъни минимал температура билан ўртача ҳарорат, яъни минимал температура билан ўртача суткалик температура орасидаги фарқ фойдали яъни суткалик температура орасидаги фарқ фойдали яъни эффективэффектив температура дейилади. температура дейилади.  ЎсимликларЎсимликлар турига қараб температура турига қараб температура шароитига турлича муносабатда бўлади. шароитига турлича муносабатда бўлади.  Масалан,Масалан, улардан баъзилари юқори улардан баъзилари юқори температурада(ғўза, сули, маккажўхори ва бошқалар) температурада(ғўза, сули, маккажўхори ва бошқалар) нормал ўсиб ривожланса бошқалари баҳори дон нормал ўсиб ривожланса бошқалари баҳори дон экинлари нисбатан пастроқ температурани талаб этади. экинлари нисбатан пастроқ температурани талаб этади.  Кузги донКузги дон экинлари қишни енгил ўтказади, экинлари қишни енгил ўтказади, баҳоргилари эса қишки паст температурада нобуд баҳоргилари эса қишки паст температурада нобуд бўлади.бўлади.

Уруғларни униб чиқиши ва майсалар Уруғларни униб чиқиши ва майсалар пайдо бўлиши учун зарур бўлган пайдо бўлиши учун зарур бўлган минимал хароратминимал харорат Себарга, беда-0-1 Буғдой, арпа-1-2 Нўхат, лавлаги-3-4 Кўнгабоқар, картошка-5-6 Маккажухори, соя-8-10 Ловия, оқжўхори, каноп-10-12 Ғўза, ерёнғоқ, шоли-12-14 Себарга, беда-2-3 Буғдой, арпа-4-5 Нўхат, лавлаги-6-7 Кўнгабоқар, картошка-8-9 Маккажухори, соя-10-11 Ловия, оқжўхори, каноп-12-13 Ғўза, ерёнғоқ, шоли-14-15

Экинлар учун оптимал ва Экинлар учун оптимал ва максимал харорат.максимал харорат. Оптимал ва максимал харорат Ғўза Кузги буғдой, арпа, сули Маккажухори Оптимал- 25-30С Максимал- 35-37С Оптимал- 20-25С Максимал- 30-35С Оптимал- 25-30С Максимал- 35-40С

Экинларни ўсув даврида талаб этилган Экинларни ўсув даврида талаб этилган фойдали хароратлар йиғиндиси фойдали хароратлар йиғиндиси (А.Г.Гольцберг маълумоти)(А.Г.Гольцберг маълумоти) Арпа- 950-1450С Сули- 1000-1600С Бахорги қаттиқ бўғдой-1400-1700С Картошка- 1200-1800С Тарик – 1400-1950С Дон учун экилган маккажухори- 2100-2900С Ғўза-2900-4000С

Ўсимликларни хароратга бўлган Ўсимликларни хароратга бўлган талабиталаби Ўсимликларни хароратга бўлган талаби Мутадил иқлим шароитда ўсадиган ўсимликлар Жанубий иқлимда ўсадиган ўсимликлар Арпа, сули, буғдой, жавдар, кўк нўхат, беда Ғўза, маккажухори, оқ жухори, шоли, қовун, тарвус Униб чиқади-1-5С Гуллайди-10-12С Униб чиқади-10-12С Гуллайди-15-20С

Слайдни давомиСлайдни давоми  Биринчи гурух -Биринчи гурух - ўсимлик ўсимлик лариниларини нг нг уруғи эрта баҳорда - февралнинг охири уруғи эрта баҳорда - февралнинг охири ва мартнинг бошларида экилади.ва мартнинг бошларида экилади.  Айрим экинлар совуққа анча чидамли Айрим экинлар совуққа анча чидамли бўлади. бўлади.  Масалан, беда қор тагида – 40Масалан, беда қор тагида – 40 С С , қор , қор бўлмаганда эса -30 бўлмаганда эса -30 СС совуққа чидайди. совуққа чидайди.

Слайдни давомиСлайдни давоми  Иккинчи гурух ўсимликларнинг Иккинчи гурух ўсимликларнинг уруғи кеч-уруғи кеч- яъни мартнинг охири ва апрелнинг бошларида яъни мартнинг охири ва апрелнинг бошларида экилади. экилади.  Бу ўсимликлар орасида ғўза ўта Бу ўсимликлар орасида ғўза ўта иссиқсеварлиги билан ажралиб туради, чигит иссиқсеварлиги билан ажралиб туради, чигит тупроқ температураси 10-12тупроқ температураси 10-12 СС бўлганда унса бўлганда унса ҳам, майсаси 16ҳам, майсаси 16 СС да ер бетига чиқади. да ер бетига чиқади.  Унинг нормал ўсиши ва ривожланиши учун Унинг нормал ўсиши ва ривожланиши учун температура 25-30температура 25-30 СС дан паст бўлмаслиги шарт дан паст бўлмаслиги шарт акс ҳолда ғўзанинг ривожланиши сусаяди. акс ҳолда ғўзанинг ривожланиши сусаяди.

Ўрта толали ғўза учун Ўрта толали ғўза учун фойдали харорат.фойдали харорат. Кўсакларни очилиши 660С Чигитни униб чиқиш 84 С Шоналаш учун 400 СГуллаш учун 415 С Ғўза учун фойдали Харорат - 1560С

Иссиқлик сиғими.Иссиқлик сиғими. С.А.Максимов тупроС.А.Максимов тупро қнинг қизиш қнинг қизиш даражаси унинг иссиқлик сиғимига, даражаси унинг иссиқлик сиғимига, иссиқлик ўтказувчанлигига, юқори иссиқлик ўтказувчанлигига, юқори қаватида эса нурланишига боғлиқлигини қаватида эса нурланишига боғлиқлигини айтган. Тупроқнинг иссиқлик сиғими икки айтган. Тупроқнинг иссиқлик сиғими икки кўрсаткич:кўрсаткич: - Оғирлик иссиқлик сиғими;Оғирлик иссиқлик сиғими; - Хажмий иссиқлик сиғими;Хажмий иссиқлик сиғими; билан тарифланади.билан тарифланади.

Иссиқлик сиғими.Иссиқлик сиғими. Тупроқнинг иссиқлик сиғими Оғирлик иссиқлик сиғими Хажмий иссиқлик сиғими 1 гр. Тупроқни 1 С қиздириш учун кетган иссиқлик миқдорига тупроқнинг оғирлик иссиқлик сиғими дейилади. 1 см3 тупроқни 1С қиздириш учун зарур булган иссиқлик миқдорига тупроқнинг хажмий иссиқлик дейилади.

Иссиқлик ва ўтказуванлик.Иссиқлик ва ўтказуванлик.  ТупроқнингТупроқнинг иссиқ қатламлардан совуқ қатламларга иссиқ қатламлардан совуқ қатламларга иссиқлик ўтказиш қобилияти унинг иссиқлик ўтказувчанлик иссиқлик ўтказиш қобилияти унинг иссиқлик ўтказувчанлик дейилади.дейилади.  ТупроқнингТупроқнинг иссиқлик ўтказувчанлиги 1 секундда 1 см. иссиқлик ўтказувчанлиги 1 секундда 1 см. қалинлигидаги 1 см2 сатхидан ўтган калория иссиқлик миқдори қалинлигидаги 1 см2 сатхидан ўтган калория иссиқлик миқдори билан аниқланади.билан аниқланади.  Ернинг Ернинг чуқур қатламларига иссиқлик бориши тупроқнинг чуқур қатламларига иссиқлик бориши тупроқнинг иссиқлик ўтказувчанлигига боғлиқ.иссиқлик ўтказувчанлигига боғлиқ.  ТупроқдаТупроқда ғовакликлар сони ошса иссиқлик ғовакликлар сони ошса иссиқлик ўтказувчанлиги камаяди. Нам тупроқ қуруқ тупроққа нисбатан ўтказувчанлиги камаяди. Нам тупроқ қуруқ тупроққа нисбатан иссиқликни яхши ўтказади аммо тез сафлайди. иссиқликни яхши ўтказади аммо тез сафлайди.  Хаво Хаво иссиқликни ёмон, сув ва минерал жинслар яхши иссиқликни ёмон, сув ва минерал жинслар яхши ўтказади.ўтказади.  СерчириндиСерчиринди тупроқ кам чиринди тупроққа нисбатан тупроқ кам чиринди тупроққа нисбатан иссиқликни суст ўтказади аммо узоқ сақлайди.иссиқликни суст ўтказади аммо узоқ сақлайди.

Тупроқнинг иссиқлик Тупроқнинг иссиқлик ўтказувчанлигининг омилларга ўтказувчанлигининг омилларга боғликлилиги.боғликлилиги. Ерни қаттиқ ёки юмшоқлилигига донадорлигига Органик моддалар миқдорига намлигигаМеханик таркибигаминиралогик Тупроқнинг иссиқлик ўтказувчанлиги қайси омилларга боғлиқ

Иссиқлик режимини Иссиқлик режимини бошқаришбошқариш  ИссиқликИссиқлик режимини бошқариш тупроқ режимини бошқариш тупроқ унумдорлигини оширишда ва экинлардан мўл ҳосил унумдорлигини оширишда ва экинлардан мўл ҳосил етиштиришда муҳим тадбирлардан ҳисобланади. етиштиришда муҳим тадбирлардан ҳисобланади.  ЭкинларнингЭкинларнинг турига қараб уруғини униб турига қараб уруғини униб чиқиши, ўсиши ва ривожланиши учун ҳар хил миқдорда чиқиши, ўсиши ва ривожланиши учун ҳар хил миқдорда иссиқлик талаб этилади.иссиқлик талаб этилади.  Ерга солинганЕрга солинган чиримаган гўнг, органик чиримаган гўнг, органик ўғитлар тупроқнинг иссиқлик режимини яхшилайди, ўғитлар тупроқнинг иссиқлик режимини яхшилайди, чунки 1 т гўнг чириганда 4-5 млн ккал иссиқлик ажралиб чунки 1 т гўнг чириганда 4-5 млн ккал иссиқлик ажралиб чиқади.чиқади.

Слайдни давомиСлайдни давоми  Ерга Ерга барбар ққ арор совуарор сову ққ тушмасдан олдин чу тушмасдан олдин чу ққ ур ва ур ва сифатли шудгорлаш тупросифатли шудгорлаш тупро ққ нинг иссининг исси ққ лик лик режимини яхшилашда самарали тадбир режимини яхшилашда самарали тадбир ҳҳ исобланади.исобланади.  ЭгатЭгат ва пушталардаги ва пушталардаги ққ улай температура улай температура режими тупрорежими тупро ққ нинг физикавий хоссалари билан нинг физикавий хоссалари билан бобо ғғ лили ққ ҳҳ олда чигитнинг барваолда чигитнинг барва ққ т ва т ва ққ ийий ғғ ос униб ос униб чичи ққ ишига имкон беради. ишига имкон беради.  Бундай Бундай ерларда чигит текис ердагига нисбатан ерларда чигит текис ердагига нисбатан 5-6 кун олдин униб чи5-6 кун олдин униб чи ққ ади.ади.

Слайдни давомиСлайдни давоми  ТупроқТупроқ ҳароратини оширишни ва ҳароратини оширишни ва режимини тартибга солишнинг яна бир режимини тартибга солишнинг яна бир асосий омили чигит ёки бошқа экинлар асосий омили чигит ёки бошқа экинлар уруғи экилгандан кейин ерларни уруғи экилгандан кейин ерларни мульчалашдир.мульчалашдир.  МульчаМульча сифатида чириган гўнг, сифатида чириган гўнг, кўмир кукуни, қора қоғоз ва плёнка каби кўмир кукуни, қора қоғоз ва плёнка каби материаллардан фойдаланиш мумкин.материаллардан фойдаланиш мумкин.

 Эътиборингиз учун Эътиборингиз учун рахматрахмат

O'xshashlar

Melioratsiya va er tuzish

Каналлардаги сув димлаш иншооти. Ростлаш иншоотлари

Зовур. Тик зовурлар, қўлланиш шартлари ва таркиби

Boshqaruvchi va zahira sig’imlarining hajmini aniqlash xar xil toifali istemolchilarning bir kecha-kunduz davomidagi suv ta’minoti xarakteri va tartibi

Хўжаликлараро ер тузиш тушунчаси, вазифалари ва мазмуни