Xoll effekti yordamida zarralar zaryadini aniqlash - Fizika - Slaydlar

Xoll effekti yordamida zarralar zaryadini aniqlash

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

679.0498046875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: XOLL EFFEKTI YORDAMIDA ZARRALAR ZARYADINI ANIQLASH. REJA: I. Kirish. 1. Harakatlanayotgan zaryadning magnit maydoni. 2. Xoll effekti. 3. Elektronlarning solishtirma zaryadini aniqlash. 4. Musbat ionlarning solishtirma zaryadini aniqlash. II.Xulosa: III. Adabiyotlar:

KIRISH: I tok oqayotgan uzunlikdagi o’tkazgichga Amper qonuniga binoan kuchlanganligi H bo’lgan tashqi magnet maydon kuch bilan ta’sir etishi ko’rsatilgan edi, bu yerda tokning yo’nalishi bilan magnit maydon kuchlanganligi yo’nalishi orasidagi burchak. Bu formulaga kiruvchi hamma kattaliklar CGSM sistemada o’lchanishi lozim. J kuchning yo’nalishi chap qo’l qoidasiga ko’ra topiladi. Lekin har qanday tok ham zaryadli zarralar –elektronlar yoki ionlarning ko’chishidan hosil bo’ladi. Bundan tashqari magnit maydonda tokli o’tkazgichga ta’sir etuvchi kuch magnit maydonning harakatlanayotgan alohida zaryadlarga ta’sir etuvchi kuchlaridan iboratdir, deb xulosa chiqarish tabiiydir. Bu xulosani bevosita kuzatish yo’li bilan tekshirish mumkin: agar ichida elektron shu’la hosil bo’layotgan nayni, masalan, doimiy magnit yordamida hosil qilingan tashqi magnit maydoniga kiritsak, elektronlar shu’lasi chetga og’adi.  sin lH I f    

Bunday og’ishni elektronlar shu’lasining fluores-stenstiyalanadigan ekranda hosil qiladigan yorug’ dog’ining siljishidan osongina ko’rish mumkin. Havosi so’rib olingan nayning ichida elektronlar erkin harakatlanadi va magnit maydon kuchlari ta’sirida uning traektoriyalari egrilanadi, xolos, Agar elektronlar yoki boshqa zaryadli zarralar yaxlit jism ichida harakatlanayotgan bo’lsa, bu zarralar jism atomlari bilan uzluksiz to’qnashishlari natijasida o’zlariga ta’sir etuvchi kuchni jismga uzatib turadi. Kuchlarning bunday uzatilishini rasmda tasvirlangan aylanuvchi disk yordamida namoyish qilish mumkin. Bu disk ichida elektronlar uning radiuslaridan biri bo’ylab harakatlanadi. Disk tekisligiga perpendikulyar yo’nalgan magnit maydon zarralarni chetga og’diradi. Elektronlarning atomlar bilan uzluksiz to’qnashib turishi sababli elektronlarga ta’sir etuvchi kuch diskka uzatiladi va disk aylana boshlaydi.

Harakatlanayotgan zaryadning magnit maydoni. Tashqi magnit maydon harakatlanayotgan zaryadga ta’sir ko’rsatar ekan, o’z navbatida, harakatlanayotgan zaryad ham atrofdagi fazoda magnit maydon hosil qiladi. Harakatlanayotgan zaryadlar oqimidan iborat bo’lgan elektr tokining atrofdagi fazoda magnit maydon hosil qilish faktiga asoslanib, shunday xulosa chiqarish mumkin. Harakatlanayotgan zaryad hosil qilayotgan maydon kattaligini Bio –Savar –Laplas formulasiga ko’ra toppish mumkin. Bu formulaga binoan uzunlikdagi tok element o’zidan r masofada yogan nuqtada kuchlanganligi Bo’lgan magnit maydon qiladi, bunda yok bilan g radius –vektor yo’nalishlari orasidagi burchak. sin 2 r l I H   

 Harakatllanayotgan zaryad hosail qilayotgan magnit maydonning kuchlanganlik chiziqlari zarraning v tezlik vektori r radius vektori yotgan tekislikka perpendikulyar yo’nalishgandir. Harakatlanayotgan zaryad musbat – bo’lsa, kuchlanganlikning yo’nalishi parma qoidasiga asoan toiladi: agar parmaning illgarilanma harakati v tezlikning yo’nilishi bilan bir xil bo’lsa, parma dastasining aylanish yo’nalishi ning yo’nalishini ko’rsatadi; harakatlanayotgan zaryad manfiy bo’lganda yuqoridagi yo’nalishga teskari tomonga yo’naladi. (1) formulaning ushbu paragrafda keltrilgan ko’rnishi undagi hamma kattaliklar birliklarning fazat bitta sistemasida (bunda CGSM sistemadami, CGSE sistemadami baribir) o’lchangandagina to’g’ri bo’ladi.

 Professor A.A. Eyxenvald shuningdek, dielektrikning qutblanishi natijasida hosil bo’ladigan sirtqi zaryadlarning harakatlanishi vujudga keladigan magnit maydonni ham eksperimental o’rgangan. O’z tajribalarining birida Eyxenvald A va B ikkita dumaloq plastinkalar hamda ular orasiga joylashtirilgan D dielektrikdan iborat kondensatorni OO/ o’q atrofida aylantirgan. Bu kondensator dielektrik bilan birga ajralmas (yaxlit) holda aylantirilgan. Magnit strelka kondensator qoplamalarining biriga shunday yaqin joylastrilganki, amalda u faqat shu qoplamaning va dielektrik eng yaqin sirtining xarakatidan hosil bo’ladigan mayfdonnigina o’lchaydi. Kondensator potensiallar ayirmasigacha zaryadlangan deb faraz qilaylik. U vaqt kondensator qoplamasida hosil bo’lgan zaryadlarning sirt zichligi  bo’ladi. 21V V     2 1 V V C  

 Zaryadlarning va zichliklari qarama – qarshi ishoralidir, shu sababli plastinkalar va dielektrik harakatlanganda qarama – qarshi yo’nalgan magnit maydonlar hosil bo’ladi. Natijaviy magnit maydonning H kuchlanganligi zaryadlar zichliklarining – ayirmasi bilan ifodalanadi.  Yuqoridagilarga asosan:  Ko’rinib turibdiki, – zichliklar ayirmasi dielektrik doimiyga bog’liq emas ekan. Shunday qilib, ma’lum o’lchov va shakldagi kondensator uchun berilgan potensiallar ayirmasida dielektrikning qutblanishi tufayli magnit maydon hosil qiluvchi umumiy zaryad dielktrikning tabiatiga bog’liq bo’lmas ekan.         2 1 V V C         2 1 V V 

 Haqiqatdan ham, Eyxenvald ma’lum potensiallar ayirmasigacha zaryadlangan A va B disklarni aylantirganda hosil bo’lgan magnit maydon shu disklar orasida qanday D dielektrik qo’yilganiga bog’liq bo’lmasligini kuzatgan. Bu tajriba qutublangan dielektrning bog’langan zaryadlari harakatlanganda atrofdagi fazoda magnit maydon hosil qilishni isbotlaydi.  Nihoyat, harakatlanayotgan erkin elektronlarning magnit maydonini akademik A.F.Ioffe o’lchadi. Qizitilgan K katoddan chiqqan elektronlar K katod bilan A anod orasidagi fazoda tezlatilagan. So’zgra elektronlar a teshikdan o’tib hech qanday to’qnashishsiz tekis harakatlangan. Yo’lning oxirida elektronlar F faraday silindri ichiga tushib, unga o’z zaryadlarini beradi; elektronlar hosil qilgan tok G gal’vanometr bilan o’lchanadi. Naychaning o’rta qismida unga yaqin qilib magnitlarning astatik sistemasi o’rnaytilgan bo’lib, elektronlar oqimi hosil qiladi maydon ta’sirida bu magnitlar o’z vaziyatidan chetga opg’adi.2 1 V V 

E’tiboringiz uchun katta rahmat

O'xshashlar

Xoll effekti

Kvant xoll effekti

Metallarda xoll effekti va uning qo’llanilishi

Zeyeman effekti

Elementar zarralar fizikasi rivojlanish tarixi