logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Fizika
  4. Issiqlik mashinalari va ularning foydali ish koeffitsienti

Issiqlik mashinalari va ularning foydali ish koeffitsienti

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

948.5 KB
Ko'chirib olish
Issiqlik mashinalari va ularning foydali ish koeffitsienti . Reja:  Issiqlik mashinalari va ularning f.i.k.  Karno sikli va uning f.i.k.  Karno teoremalari  Xulosa  Issiqlik mashinalarida sodir bo`ladigan jarayonlarda uzatiladigan issiqlik miqdori hisobida A ish bajariladi va bunda energiya saqlanish qonuni bajariladi. Tashqaridan olingan va tashqariga qaytarib berilgan issiqlik miqdorining qiymatlari orasidagi Q 0  Q 1 ayirma hosil qilingan A ishga teng.  Isitgichdan olingan Q 0 issiqlik miqdorining qancha qismi A ishga aylaganini bilish katta amaliy ahamiyatga egadir. Chunki sovitgichga berilgan Q 2 issiqlik miqdorining amaliy ahamiyati yo`q. Shuning uchun F.I.K. tushunchasi kiritiladi. 0 1 0 0 Q Q Q Q А      Bu foydali ish koeffi t sientini hisoblashda o`tgan mavzudagi ikkinchi rasmdagi siklni bajarilishida ishlarni hisoblagan edik, 4 ta bosqichdan iborat bo`lgan bu siklda ishlovchi modda biror manbadan olingan Q 0 issiqlik miqdori hisobga A ishni bajaradi. Shuningdek bu jarayonda Q 1 issiqlik miqdori sov u t g ichga berilishini ko`rdik. Bu protsess murakkab xarakterlidir. A Q Q   0 1  Demak, bu jarayonda sovutgichga bajaradigan Q1 issiqlikbilan aniqlanishini o`rgandik. Bunda A-ish isitgichdan olingan Q0 issiqlik miqdorining qanday qismini tashkil qilishini aniqlash muhimdir. (formuladan  -birga qancha yaqin bo`lsa, ya`ni A ish olingan issiqlik miqdorining qanchalik katta qismini tashkil qilsa, mashina shunchalik ko`p manfaatli bo`ladi. A Q Q   0 1  Biz o`tgan mavzuda Karno siklini ko`rib, bu jarayon ikkita izoterma va ikkita adiabatadan iborat bo`lgan qaytuvchan aylanma protsess ekanligini bilgandik (18.1-rasm).  1 holat hajm V0, bosim Р 0 va temperatura Т 0 bilan xarakterlanadi. 1 mol ideal gazni ishlovchi modda sifatida olib Karno siklini o`rganamiz. Gaz 2-holatni olguncha hajm V1, bosim Р 1 bilan izotermik (T=const) kengayishiga majbur qilamiz: gaz izotermik kengayishi vaqtida isitgichdan Q0 issiqlik miqdorini oladi va ish bajaradi.  Gaz 2-hajmdan boshlab, hajmi V2 bosim Р 2 ga teng bo`lgan adiabatik kengayishi imkonini beramiz va u 3-holatga yetib keladi bu holda gazning temperaturasi Т 1 gacha pasayadi.  Gaz 3-holatdan boshlab hajmi V2, bosim Р 2 bilan xarakterlanib, o`zgarmas temperatura Т 1 bilan siqamiz. Bunday siqilish izotermik siqilish bo`lib, gazni hajmi V3 va bosimi Р 3 ga teng bo`lgan 4-holatni egallaydi. Bu siqilishda gaz sovitgichga Q1 issiqlikni beradi va ish bajaradi. Nihoyat, gazni 4-holatdan boshlab adiabatik ravishda shunday siqishimiz, uning hajmi boshlang`ich V0 hajmni, Р 0 bosimni egallash va uning temperaturasi boshlang`ich temperaturagacha ko`tarilsin. Bunday yonish sikl Karno sikli bo`lib, uning f.i.k. 0 1 0 0 Q Q Q Q A      Bu yerda A - to`la sikl davomida bajarilgan ish.  Q0 - isitgichdan olingan issiqlik miqdori.  Q1 - sovutgichga berilgan issiqlik miqdori.  Agar bu protsessda: - Т 0 - деб gazning (18.1)- ( 18.2) izotermik kengayishidagi temperaturasi. Т 1 - deb gazning (18.3)-( 18.4) izotermik siqilishdagi temperaturalar desa u holda izotermik kengayishda gaz isitgichdan Q2 issiqlik miqdorini beradi. Demak isitgichning temperaturasini, Т 0 va sovitgichning temperaturasini Т 1 desak, Karno siklini f.i.k bilan xarakterlanadi: 0 1 0 Т Т Т     Agar sovitgichning temperaturasi Т 1=0 bo`lsa  =1 bo`lishi mumkin. Ammo absolyut О -ni olib bo`lmaydi. Shuning uchun  <1 da bo`ladi. Karno to`g`ri siklning (ideal issiqlik mashinasining) ishlash sxemasi quyidagicha:  Korno siklning qaytuvchanlikka nisbatan aksincha yo`nalishda amalga oshirish Karno ideal sovuqlik mashinasi bo`ladi. Uning sxemasi quyidagicha Issiqlik mashinasining ish prinsipi  Karno sikli. Kamo sikli ikkita izotermik va ikkita adiabatik jarayonlardan tashkil topgan (6- rasm). 1 — 2 jarayonda ideal gaz isitkich olingan issiqlik miqdori (Q1,) hisobiga izotermik kengayib, ish bajaradi. T= const bo&#39;lganidan gazning ichki energiyasi o&#39;zgarmaydi.  2,3 jarayonda gaz adiabatik kengayib, ichki energiyasi hisobiga ish bajaradi. Chunki bu jarayonda gaz issiqlik miqdori olmaydi. 3—4 izotermik siqilishda ajraladigan barcha Q2 issiqlik miqdori sovitgichga uzatilib, ichki energiya o&#39;zgarmaydi.  4— 1 adiabatik siqilishda bajangan ish gaz ichki energiyasining ortishiga sarflanadi. Shunday qilib, ideal gaz o&#39;zining dastlabki holatiga qaytadi va ichki energiyasini tilklaydi. Sikl davomida ideal gaz isitkichdan Q1 issiqlik miqdorini oladi va sovitgichga Q2 issiqlik miqdori beradi. Termodinamikaning birinchi qonuniga muvofiq, (Q1 — Q2 issiqlik miqdori ish bajarishga sarflanadi va sikl o&#39;rab turgan yuzaga teng. Karno sikli. Karno sikli ikkita izotermik va ikkita adiabatik jarayon-lardan tashkil topgan . 1 2 1 Q Q Q   Shuningdek, Karno siklining FIK ni isitkichning T 1 va sovitgichnii T 2 temperaturalari orqali ham ifodalash mumkin: . 1 2 1 T T T    Issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsiyenti. Issiqlik mashinasining yoki Karno siklining foydali ish koeffitsiyenti (FIK) deb quyidagi kattalikka aytiladi: Sovitkichlar. Yuqorida qayd etilganidek, sovitkichlar teskari sikl prinsipida ishlaydi (7- rasm). Ish bajarish hisobiga sistemadan ma&#39;lum miqdordagi issiqlik miqdori olinadi. Boshqacha aytganda, issiqlik miqdori sovuqroq jismdan issiqroq jismga o&#39;tkaziladi va mashina sovitgichga aylanadi (8- rasm). Eng keng tarqalgan sovitish mashinasi, bu xo&#39;jalik muzlatkichidir. Ichki yonish dvigateli. Ichki yonish dvigatelida isitkich va ishchi modda vazifasini yoqilg&#39;i, sovitgich vazifasini esa atmosfera o&#39;taydi. Odatda, yoqilg&#39;i sifatida benzin, spirt,kerosin va dizel yoqilg&#39;isi ishlatiladi. Maxsus qurilma (masalan, benzinli dvigatellarda karbyurator) yordamida yoqilg&#39;i va havo aralashma ko&#39;rinishida tayyorlanib, silindrga uzatiladi. Silindrda esa aralashma yonadi. Yonish mahsulotlari esa atmosferaga chiqarib tashlanadi Karburatorli dvigatel  So’nggi yillarda barcha mamlakatlarda atrof-muxitni muxofaza qilishda juda katta e’tibor qilinmoqda. Atrofdagi xavoni ishlayotgan issiqlik dvigatellari bilan ifloslantirishni kamaytirish uchun:  a) yonilg’ining to’laroq yonishini ta’minlash;  b) elektrostantsiyalar va ichki yonuv dvigatellarining utxonalaridan ajralib chiqadigan gazlarni yaxshi tozalash;  v) «tozaroq» yonilgini izlab topish zarur.  yonilg’i to’la yonishi uchun ichki yonuv dvigatelining yonilgi aralashmasiga vodorod qo’shiladi, toshko’mirda ishlaydigan elektrostantsiyalarda esa ko’mirni maydalab ko’mir kukuniga aylantiriladi. Avtomobil dvigatellarida yonilg’i tula yonishi uchun 1 dvigatelning ishlash rejimi juda katta ahamiyatga ega.  Hozirgi paytda havoga kul, chang, qorakuya, zaharli gazlar chiqaradigan issiqlik elektr stansiyalari va boshqa korxonalarni tozalash qurilmalarisiz ishga tushirish taqiqlangan. Tabiatga ziyon keltiradigan korxonalar, odatda, shahar tashqarisida qurilmog&#39;i kerak. Ko&#39;kalamzorlashtirish ishlarining ko&#39;lamini esa iloji boricha kengaytirish maqsadga muvofiqdir.

O'xshashlar

Issiqlik almashinish
Yorugʻlikning issiqlik va kimyoviy taʼsiri
Issiqlik elektr stansiyalari
Mexanik ish
Astrofizikada issiqlik nurlanish qonunlari