Fizik kattaliklar va ularning birliklari. Xatoliklar nazariyasi. Shtangensirkul asbobining tuzilishi va ishlash prinsipi - Fizika - Slaydlar

Fizik kattaliklar va ularning birliklari. Xatoliklar nazariyasi. Shtangensirkul asbobining tuzilishi va ishlash prinsipi

Yuklangan vaqt:

26.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1525.783203125 KB

Ko'chirib olish

“ Fizik kattaliklar va ularning birliklari. Xatoliklar nazariyasi. Shtangensirkul asbobining tuzilishi va ishlash prinsipi ” MAVZUSIDAGI TAQDIMOT

BIOFIZIKA FANI • Xozirgi zamon tibbiyotining yutuklari kupjixatdan fizika, texnika va tibbiy asbobsozlikdagi erishgan yutuklariga asoslangan. • Fizika (gr. Physike- tabiat) – materiya va tabiat qonunlarini o‘rganuvchi fan. • Tirik organizmdagi barcha jarayonlar fizika qonunlariga bo‘ysunadi. Shuning uchun fizika fanini biologiya fani bilan bog‘lanib ketgan. • Biologiya (gr.bio-hayot + logos – ta‘limot )- tirik hayot haqidagi fan. • Natijada fizika va biologiya fanlarining qo‘shilishida biofizika fani kelib chiqdi.

• Fizika faninig rivojlanishiga Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad Beruniy (4 sentyabr 973 yili Horazimning o‘sha davrdagi poytahti Kat shahrida tug‘ilgan) juda katta xissa qo’shgan.

• 990 yil- Xalqa shaklidagi asbob yordamida peshin vaktdagi kuyoshning balandligini ulchagan. • 994-995 - diametri 5 metr bulgan globusni yaratadi. • 997-998 -Ibn Sino bilan ilmiy muammolar buyicha yozishma. • 1005 Buxarodan Gurganjga Ibn Sino keladi va Beruniy bilan tanishadi. • 1022 va 1024 – Berunining Xindistonga safari . u yerda Pendjabdagi Nand tog’idan turib yer sharini radiusini ulchaydi. • 1025-1030 yillar astranomiya va matematikaga oid kitoblarni yaratadi. • 1048 yili «Minerologiya» buyicha va matematikaga oid kitoblarni yaratadi. • 1048 yilni oxirlarida «Farmakognoziyu» asarini yozadi. • 1048 yil 11 dekbrda vafot etadi.

• Odam organizmida yuz berayotgan turli jarayonlar kanchalik murakkab va o’zaro uzviy bog’liq bulishidan qattiy nazar fizik jarayonlarga yaqindir. • Gidrodinamika – murakkab fiziologik qon aylanish jarayonini, suyukliklar xarakatiga taqqoslab urganadi. • Tebranish va to’lqin fizikasida – qon tomirlari bo’ylab elastik tebranishlar fizikasi o’rganiladi. • Mexanikada – yurakning mexanik ishi • Akustikada – eshitish organining ishi • Termodinamikada (issiqlik fizikasi) – organizmda yuz beradigan murakkab issiqlik almashinuvi va energetik kursatkichlar • Elektr bolimida- organizmning tirilik belgisi bo’lgan quzg’alish va unda hosil bo’ladigan biopotentsiallar generatsiyasi • Optika – ko’rish organi o’rganiladi.

• O’LCHOV O’TKAZISH ASOSLARI • Shifokor qanday kasb egasi bo’lishidan qattiy nazar, ozining amaliy faoliyatida doim miqdoriy ko’rsatkichlar bilan boglnib ish ko’radi. O’lchash yoli bilan taqqoslash orqali, organizm xaqida ko’p miqdordagi ma'lumotlar oladi. Tibbiyot amaliyotida o’lchash ishi o’lchov qurol va moslamalari texnik va elektronika vositalari bilan amalga oshiriladi. • Tibbiyotda texnik vositalar yordamida organizm yashash formasini xarakterlovchi fizik kattaliklarning kiymatini tajribada topish o’lchash deb ataladi. • Kundalik xayotimizda o’lchash bu etalon sifatida qabul qilingan kattalikni o’lchanayotgan kattalik bilan solishtirishdan iboratdir.

• Ulchash ikki xil bo’ladi: • Bevosita o’lchash: -ya'ni tayyor moslama, ulchov asbob yordamida o’lchab olish. • Bil vosita o’lchash: - Ayrim kattaliklarning qiymati boshqa kattaliklarning qiymati bilan boglik xolda biror qonuniyat asosida o’lchashdir.

• O’lchashda hatolik – o’lchov asbobini mukammal emasligi, tashqi omillar va nixoyat o’lchovchining malakasini pastligi natijasida yuzaga kelib, praktik mashgulotlarda extimollar nazariyasi elementlarini qullash yordamida bartaraf etiladi. • Tibbiyotda ishlatilgan texnik qurilmalar umumiy holda tibbiy texnika deb ataladi. Bemorlarni kasalliklarini aniqlash va davolash maqsadida ishlatiladigan tibbiy texnika qurilmalar- tibbiy asbob deyiladi • Masalan: termometr, tanometr, fonendoskop, elektrokardiograf, exoensofalograf, reograf , endoskop , exoskop va x.k. • Travmatik, xirurgik , fizioterapevtik va bakteriotsid xossalarga energetik ta'sir ko’rsatuvchi shuningdek suniy organ vazifasini bajaruvchi qurilmalar tibbiy-apparat deyiladi.

Absolyut xatolik • Agar xaqiqiy qiymati bo’lgan biror fizikaviy i kattalikning qiymatini n marta o’lchasak, u xolda xar bir o’lchashda N kattalik uchun N 1 , N 2 ,..., Nn ketma- ket qiymatlar va ularga mos ravishda absolyut xatolar olinadi, yani: • N = N 1 ± ∆ N 1 • N = N 2 ± ∆ N 2 • …………… .. • N = N n ± ∆ N n

Biror fizikaviy kattalikni o’lchash — o’lchov birligi sifatida qabul qilingan va bu kattalik bilan jinsi bir bo’lgan kattalikning o’lchanayotgan kattalikdan necha marta katta- kichikligini bilishdir.

O’lchash anikligi xech kachon „absolyut" bulishi mumkin emas. U xar doim kandaydir xatolikka ega bo’ladi. Bunga sabab xar kanday ulchov asbobining biror kattalikni mahlum aniklikdagina ulchay olishligidadir. SHuning uchun xam bevosita bi ror kattalik kiymatini ulchov asbobining anikligidan yukori aniklikda ulchash mumkin emas.O’lchash aniqligini kurol aniqligidan oshirish uchun o’lchamlarni bir necha marta takrorlash kerak.

Masalan, mayatnikning tebranish davrini 1/10 sek aniqlikka ega bo’lgan sekundomer bilan ikki xil usulda o’lchash mumkin. 1) Agar mayatnikning bitta tebranishi uchun ketgan vaktni o’lchasak, xatolik 0,1 sek bo’ladi. 2) Agar 100 ta tebranish uchun ketgan vaktni topib, uni 100 ga bo’lsak, xatolik 0,1:100 = 0,001 bulib, o’lchash anikligi 100 ma’ta ortadi

O’LCHOV ASBOBLARIGA BOG’LIQ BO’LGAN XATOLIKDAN TASHQARI XATOLIKLARNING BOSHQA MANBALARI HAM MAVJUDLIGIDAN, ULARNI ASOSAN UCHTA GRUXGA BULISH MUMKIN: 1) Biror sabab tahsirida yuzaga keladigan (masalan, tarozi strelkasining, mikrometr va shtangentsirkulg’dagi limbning nolg’ nuktada turmasligi va x., k.), ammo eksperimentatorga mahlum bulgan sistematik xatolik. Barcha ulchashlarda bu xatolik bir xil kiymatga ega buladi. SHuning uchun uning xissasini oxirgi natijadan chikarib tashlash mumkin. 2) Eksperimentatorning ehtiborsiz ishlashi tufayli (masalan, asbobning kursatishini notugri xisoblash, rakamlarni noanik yozish, asbobni notugri urnatish va sh. u.) yuzaga keladigan xatolar. 3) Kutilmagan sabablarga kura (masalan, ulchash utkazilayotgan xonaga xavo okimining kirib kolishi, binoning ichida xaroratning uzgarib ketishi, kurollar urnatilgan taglikning tebranib ketishi kabi sabablar) yuzaga keladigan tasodifiy xatolar

O'xshashlar

Gidravlik mashinalar va ularning klasifikasiyasi. Nasoslar va ularni ishlash prinsipi

Suyuqliklarning fizik xossalari. Fizik kattaliklarning o’lchov birliklari

Fizik maydonlar va ularning xillari

Fizik jarayon va fizik modellashtirish

“Mexanik hodisalar” bobini o’qitishda pedagogik texnologiyalar asosida darslarni tashkil etish