Dinamika - Fizika - Slaydlar

Dinamika

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

419.5 KB

Ko'chirib olish

DinamikaDinamika

 Reja:Reja:  Asosiy tushunchalar . Asosiy tushunchalar .  Dinamikaning asosiy Dinamikaning asosiy qonunlari . qonunlari .  Inersiya kuchi Inersiya kuchi tushunchasi. tushunchasi. Kinetostatika usuli .Kinetostatika usuli .

 Dinamikada moddiy nuqta va qattiq Dinamikada moddiy nuqta va qattiq jismlarning mexanik harakati ularning jismlarning mexanik harakati ularning massasiga, harakatni vujudga keltiruvchi massasiga, harakatni vujudga keltiruvchi kuchlarga bog‘liq ravishda o‘rganiladi. kuchlarga bog‘liq ravishda o‘rganiladi. Dinamika yunoncha «dynamics» so‘zidan Dinamika yunoncha «dynamics» so‘zidan olingan bo‘lib, kuch degan ma’noni anglatadi.olingan bo‘lib, kuch degan ma’noni anglatadi.  Ma’lumki, jismning harakati ta’sir etuvchi Ma’lumki, jismning harakati ta’sir etuvchi kuchning miqdori va yo‘nalishiga, jismning kuchning miqdori va yo‘nalishiga, jismning massasi, geometrik shakli va o‘lchamlari, massasi, geometrik shakli va o‘lchamlari, egallagan vaziyati kabilarga bog‘liqdir.egallagan vaziyati kabilarga bog‘liqdir.  Dinamikada* asosan kuch, massa va Dinamikada* asosan kuch, massa va tezlanishlar orasida munosabatlar o‘rnatilib, tezlanishlar orasida munosabatlar o‘rnatilib, nuqta yoki jismlarning harakat qonunlari nuqta yoki jismlarning harakat qonunlari aniqlanadi.aniqlanadi.

 Massa jismda mavjud bo‘lgan materiya miqdori Massa jismda mavjud bo‘lgan materiya miqdori bo‘lib, uning inertligini miqdor jihatidan bo‘lib, uning inertligini miqdor jihatidan tavsiflovchi fizik kattalikdir.tavsiflovchi fizik kattalikdir.  Jismning inertligi deganda qo‘yilgan kuchlar Jismning inertligi deganda qo‘yilgan kuchlar ta’sirida jismning o‘z tezligini o‘zgartirish ta’sirida jismning o‘z tezligini o‘zgartirish (oshirish yoki kamaytirish) xususiyati (oshirish yoki kamaytirish) xususiyati tushuniladi. Masalan, bir xil kuchlar ta’sirida bir tushuniladi. Masalan, bir xil kuchlar ta’sirida bir xil sharoitdagi ikki jismdan birinchisining tezligi xil sharoitdagi ikki jismdan birinchisining tezligi ikkinchisiga nisbatan sekin o‘zgarsa, birinchi ikkinchisiga nisbatan sekin o‘zgarsa, birinchi jism ko‘proq inertlikka ega deb hisoblanadi.jism ko‘proq inertlikka ega deb hisoblanadi.  Klassik mexanikada jismning massasi Klassik mexanikada jismning massasi o‘zgarmas, skalyar va musbat kattalik deb o‘zgarmas, skalyar va musbat kattalik deb qaraladi.qaraladi.  Jismni tashkil etgan moddalarning miqdori Jismni tashkil etgan moddalarning miqdori bilan tavsiflanuvchi va inertligini ifodalovchi bilan tavsiflanuvchi va inertligini ifodalovchi kattalik inersion massa deyiladi. kattalik inersion massa deyiladi.

 Jismning fizik xususiyatlariga bog‘liq Jismning fizik xususiyatlariga bog‘liq bo‘lgan vabo‘lgan va  formula yordamida aniqlanadigan formula yordamida aniqlanadigan massa gravitatsion massa deyiladi.massa gravitatsion massa deyiladi.  Jismlarning tezligi υ yorug‘lik tezligi Jismlarning tezligi υ yorug‘lik tezligi c dan ancha kichik bo‘lgan odatdagi c dan ancha kichik bo‘lgan odatdagi sharoitda gravitatsion va inersion sharoitda gravitatsion va inersion massalar o‘zaro teng bo‘ladi.massalar o‘zaro teng bo‘ladi.  Nisbiylik nazariyasida jismning Nisbiylik nazariyasida jismning massasi m uning tezligi υ ga bog‘liq massasi m uning tezligi υ ga bog‘liq ekanligi isbotlangan:ekanligi isbotlangan:

 Bu yerda m0— jismning tinch holatdagi Bu yerda m0— jismning tinch holatdagi massasi.massasi.  Xalqaro birliklar sistemasi (SI) da massa Xalqaro birliklar sistemasi (SI) da massa kilogramm (kg) bilan o‘lchanadi. kilogramm (kg) bilan o‘lchanadi.  Ko‘p yillik tajriba va kuzatishlar asosida Ko‘p yillik tajriba va kuzatishlar asosida dinamikaning qonunlari XVII asrda G.Galiley dinamikaning qonunlari XVII asrda G.Galiley va I.Nyutonlar tomonidan kashf etilgan hamda va I.Nyutonlar tomonidan kashf etilgan hamda 1687-yilda I.Nyutonning «Natural falsafaning 1687-yilda I.Nyutonning «Natural falsafaning matematik asoslari» asarida bayon etilgan. matematik asoslari» asarida bayon etilgan. Birinchi qonun (inersiya qonuni) Ta’rif: tashqi Birinchi qonun (inersiya qonuni) Ta’rif: tashqi kuchlardan holi bo‘lgan moddiy nuqta biror kuchlardan holi bo‘lgan moddiy nuqta biror kuch ta’sir etmaguncha o‘zining tinch holatini kuch ta’sir etmaguncha o‘zining tinch holatini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.

 Bu qonun o‘rinli bo‘lgan moddiy nuqtaning Bu qonun o‘rinli bo‘lgan moddiy nuqtaning harakati inersion harakat, qonunning o‘zi harakati inersion harakat, qonunning o‘zi esa inersiya qonuni deyiladi.esa inersiya qonuni deyiladi.  Tanlangan sanoq sistemasi uchun inersiya Tanlangan sanoq sistemasi uchun inersiya qonuni o‘rinli bo‘lsa, bunday koordinatalar qonuni o‘rinli bo‘lsa, bunday koordinatalar sistemasi inersion sistema deyiladi.sistemasi inersion sistema deyiladi.  Muhandislik amaliyotida o‘rganiladigan Muhandislik amaliyotida o‘rganiladigan masala va muammolar uchun inersion masala va muammolar uchun inersion sistema sifatida Yer bilan bog‘langan sistema sifatida Yer bilan bog‘langan koordinatalar sistemasi olinadi. Bunda koordinatalar sistemasi olinadi. Bunda Yerning sutkalik aylanishi va Quyosh Yerning sutkalik aylanishi va Quyosh atrofidagi egri chiziqli orbita bo‘ylab atrofidagi egri chiziqli orbita bo‘ylab harakati e’tiborga olinmaydi.harakati e’tiborga olinmaydi.

 - dinamikaning birinchi masalasida moddiy nuqta - dinamikaning birinchi masalasida moddiy nuqta yoki jismning harakatiga ko‘ra, ularga ta’sir etuvchi yoki jismning harakatiga ko‘ra, ularga ta’sir etuvchi kuchlar aniqlanadi;kuchlar aniqlanadi;  - dinamikaning ikkinchi (birinchiga teskari) - dinamikaning ikkinchi (birinchiga teskari) masalasida moddiy nuqta yoki jismga ta’sir etuvchi masalasida moddiy nuqta yoki jismga ta’sir etuvchi kuchlarga ko‘ra, ularning harakati aniqlanadi.kuchlarga ko‘ra, ularning harakati aniqlanadi.  Dinamika masalalarini yechishda statikaning Dinamika masalalarini yechishda statikaning (masalan, kuchlarning muvozanati, kuchlarni (masalan, kuchlarning muvozanati, kuchlarni qo‘shish, ularni sodda holga keltirish va shu kabi) qo‘shish, ularni sodda holga keltirish va shu kabi) hamda kinematikaning qoida va uslublaridan keng hamda kinematikaning qoida va uslublaridan keng foydalaniladi.foydalaniladi.  Aytaylik, ishchi aravachaga tezlanish berib, uni rels Aytaylik, ishchi aravachaga tezlanish berib, uni rels ustida kuch bilan itarib bormoqda (1.58-shakl).ustida kuch bilan itarib bormoqda (1.58-shakl).

 Dinamikaning uchunchi qonuniga muvofiq, Dinamikaning uchunchi qonuniga muvofiq, ishchi aravacha tomondan miqdori kuchga ishchi aravacha tomondan miqdori kuchga teng, lekin unga qarama-qarshi yo‘nalganteng, lekin unga qarama-qarshi yo‘nalgan  aks ta’sir (reaksiya)ga duch keladi. Bu aks aks ta’sir (reaksiya)ga duch keladi. Bu aks ta’sir yoki aravachaning ishchiga ta’sir yoki aravachaning ishchiga ko‘rsatgan reaksiyasi inersiya kuchi deb ko‘rsatgan reaksiyasi inersiya kuchi deb atalib, ishchining qo‘liga ta’sir ko‘rsatadi.atalib, ishchining qo‘liga ta’sir ko‘rsatadi.  Bu misolni tahlil qilib, harakat yo‘nalishiga Bu misolni tahlil qilib, harakat yo‘nalishiga teskari yo‘nalgan inersiya kuchi teskari yo‘nalgan inersiya kuchi mavjudligiga ishonch hosil qildik.mavjudligiga ishonch hosil qildik.

O'xshashlar

Dinamika qatorlari

Relyativistik dinamika elementlari

Mexanika. Kinematika va dinamika asoslari. Kuch, impul\\'s. Ish, energiya va quvvat

7 - sinfida fizikaning “Dinamika asoslari” bobini o’qitishni didaktik materiallar asosida tashkil qilish metodikasi

Statika. Statikaning tushunchalari. Kuchlar sistemasi