Zamonaviy ahloqiy tarbiyaning yutuqlari va kamchiliklari. Kategoriya tushunchasi va ularning turlari - Falsafa - Slaydlar

Zamonaviy ahloqiy tarbiyaning yutuqlari va kamchiliklari. Kategoriya tushunchasi va ularning turlari

Yuklangan vaqt:

13.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

714.8212890625 KB

Ko'chirib olish

Zamonaviy ahloqiy tarbiyaning yutuqlari va kamchiliklari. Kategoriya tushunchasi va ularning turlari REJA:  Zamonaviy ahloqiy tarbiyaning yutuqlari  Zamonaviy ahloqiy tarbiyaning kamchiligi  Ma’naviy axloqiy tarbiya  Kategoriya tushunchasi

Bolaning ma'naviy va axloqiy rivojlanishiga oilaning hal qiluvchi ta'siri. Bugungi kunda ular ko'cha va ommaviy axborot vositalarining bolasiga salbiy ta'siri haqida qancha gapirishmasin, shunga qaramay, sotsiologik tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, oilaning ta'siri boshqa omillar ta'siridan (oilaning rivojlanishiga ta'siri) kuchliroqdir. bola 40 foiz; ommaviy axborot vositalari - 30 foiz; maktablar - 20 foiz; ko'chalar - 10 foiz). Garchi, albatta, bu erda ikkita muhim holatni hisobga olish kerak: birinchidan, oilaning imkoniyatlari ob'ektiv ravishda cheklangan; ikkinchidan , zamonaviy oila, bir qator sabablarga ko'ra, ko'pincha bolaga ijobiy ta'sir ko'rsatishning pedagogik salohiyatini amalga oshira olmaydi. Ma’naviy-axloqiy tarbiya vazifasi oilaviy tarbiyaning asosiy vazifasidir. Ma’naviy-axloqiy tarbiya vazifasi oilaviy tarbiyaning asosiy vazifasidir. Ma'naviy-axloqiy tarbiya deganda biz shaxsning asosiy madaniyatining asosi bo'lgan bolaning ma'naviy- axloqiy sohasini shakllantirishga maqsadli yordam berish jarayonini tushunamiz. Bu holda ta'limning ma'naviy tarkibiy qismi bolaga qadriyatlar va ideallar tizimini o'zlashtirishga, shuningdek, ma'lum bir shaxsiy dunyoqarash pozitsiyasini shakllantirishga yordam berishdir. Axloqiy komponent bolaning ijtimoiy faoliyatidagi mafkuraviy (mazmunli) pozitsiyasini aks ettiruvchi his-tuyg'ular, munosabatlar va xulq-atvorni rivojlantirishga yordam berishga qaratilgan: boshqa odamlar va Xudo dunyosi bilan munosabatlarda. Ma’lumki, ma’naviy-axloqiy tarbiyaning asosini bola yashaydigan, uning shakllanishi va rivojlanishi sodir bo’ladigan muhitning ma’naviy madaniyati tashkil etadi. Avvalo, bu oila va ta’lim muassasasining ma’naviy madaniyati oila tarbiyasidagi kamchilik va kamchiliklarning o‘rnini qoplash funksiyasini o‘z zimmasiga olishga majbur. Bolaning ichki dunyosini shakllantirishda oila va bog‘chada, maktabda, bolalar uyushmasida, ota-onalar va o‘qituvchilar yashaydigan ruh – bevosita ijtimoiy muhitni tashkil etuvchi odamlarda hukmronlik qiladigan ruh hal qiluvchi bo‘lib chiqadi.

Ma'naviy-axloqiy tarbiya asosiy (aslida insoniy) qobiliyatlarni rivojlantirish sifatida: axloqiy - yaxshi va yomonni farqlashdan iborat; estetik - go'zal va xunukni farqlashdan iborat; diniy - haqiqat va yolg'onni farqlashdan iborat - bu nafaqat asosiy vazifa (ko'pincha amalga oshirib bo'lmaydigan yoki zamonaviy oila tomonidan o'z-o'zidan amalga oshiriladi), balki oilada kattalar va bolalar, bolalar jamoasidagi bolalar o'rtasidagi tarqoqlikni bartaraf etish vositasidir. oila va ta'lim muassasasi o'rtasida, shaxs (ham kichik bola , ham kattalar; bola, ota-ona, OS o'qituvchisi) va an'anaviy madaniyat o'rtasida. Bolalarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalashdagi qiyinchiliklar. Toki mana shunday tarqoqlik bartaraf etilmaguncha, oilada ma’naviy jamiyatga erishilmaguncha, ta’lim muassasalari bu muammoni o‘z darajasida hal etish yo‘llarini topsalar ham, bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda ko‘p ish qilish mumkin emas. 1928 yilda Protopresbyter Vasiliy Vasilyevich Zenkovskiy yozgan ediki, oiladan tashqaridagi barcha ma'naviy va axloqiy ishlar, garchi, shubhasiz, zarur va ko'p narsani anglatsa ham, hech qachon oilada imkon qadar keng va chuqur ruhlarni qamrab ololmaydi ... Oiladan tashqari va o'tmishda oilaviy diniy uyg'onish tarixiy ta'sir ko'rsata olmaydi. Bu Rossiyaning ma'naviy va axloqiy tiklanishi uchun haqiqiy va to'liq asos yaratishi mumkin bo'lgan oila. Yana bir savol shundaki , bugungi kunda na oila, na ta’lim muassasasi ularning ma’naviy o‘sishi, farzandlarining ma’naviy-axloqiy tarbiyasi va bu jarayonda o‘zaro munosabatlarini maqsadli, tizimli va maqbul tarzda hal etishga to‘liq (va ko‘pincha hatto parcha- parcha) qodir emas. Ushbu nochorlikning sabablari ma'lum, ammo ular chuqurroq qo'shimcha tahlilni talab qiladi. Bu: Pravoslav madaniyati uchun an'anaviy bo'lgan ( birinchi navbatda , oilaviy tarbiya) ixtiyoriy o'zaro bog'liqlik, qurbonlik sevgisi, mehnat va bolalar bilan ruhiy hamjamiyat munosabatlarini o'rnatishga qaratilgan sa'y-harakatlarni tushunishni yo'qotish; Ota-onalarning ma'naviy hayot qonunlari va shaxsning ma'naviy-axloqiy rivojlanishi qonunlari to'g'risida ma'lumot yo'qligi (yoki buzilganligi); Bolalikning turli davrlarida rivojlanish va tarbiya ustuvorliklari masalalarida zamonaviy ota-onalarning hayratlanarli savodsizligi; Zamonaviy ijtimoiy-madaniy muhit; Pravoslav ta'lim an'analarini o'zlashtirishda jamoat tajribasining kamligi; Ota-onalar va o'qituvchilarning shaxsiy hayotiy ma'naviy tajribasining etishmasligi;

Ma'naviy-axloqiy tarbiya mazmunini shakllantirish va shakllarini tanlashda zamonaviy ijtimoiy- madaniy sharoitda idrok etishning o'ziga xos xususiyatlariga har doim ham mos kelmaydigan arxaiklikka yo'naltirilganlik; Zamonaviy bolalarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalashda birinchi navbatda qanday vazifalarni hal qilish kerakligi , bu vazifalarni muvaffaqiyatli hal qilish uchun qanday sharoitlar zarurligi haqida aniq tasavvurlarning yo'qligi; Bolalarning ma'naviy sohasini shakllantirish jarayonining o'qituvchilar va ota-onalarning ichki ma'naviy hayotiga bevosita bog'liqligi, ta'lim muassasasi va oilaning ma'naviy-axloqiy shakllanishiga yordam beradigan muhitni shakllantirish haqida g'oyalarning etishmasligi; Hozirgi bolalar, ota-onalar va o'qituvchilarning ma'naviy zaifligi. Va ideali muvaffaqiyat va farovonlik bo'lgan jamiyatda har qanday zaiflik asabiylashishni, og'ir muammodan imkon qadar tezroq xalos bo'lish istagini keltirib chiqaradi. Shuning uchun zamonaviy ota-onalar katta qiyinchilik bilan shaxsiy tajribadan otalik va onalik haqida muhim tushunchaga ega bo'lishlari, ma'naviy madaniyat tashuvchilari bo'lishlari, Xudoga va qo'shniga sabrli va rahm-shafqatli xizmat sifatida ota- onalikni egallashlari, yuzaga keladigan muammolarga javob berishni o'rganishlari kerak. bolaning rivojlanishi va xulq-atvori tirnash xususiyati va faol rad etish bilan emas, balki, aksincha, sabr-toqat va sevgining kuchayishi. Qotib qolgan bola qalbining ma’naviy qashshoqligini faqat ota-onaning mehribon va samimiy sevgisi bilan to‘ldirish mumkin. Stereotiplarni qabul qilmaydigan bunday jonli va ijodiy sevgini bugungi kunda barchamiz o'rganishimiz kerak. Bolalarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalash masalalarida "Oilani pedagogik qo'llab-quvvatlash". Ko'rinib turibdiki, zamonaviy ta'limning eng aniq qarama-qarshiliklaridan biri ijtimoiy-pedagogik darajada amalga oshiriladigan ehtiyojning mavjudligi, oila va ta'lim muassasalarining sa'y-harakatlarini rivojlantirish uchun yagona ta'lim va ta'lim maydonini yaratishda birlashtirishdir. Agar oila ham , ta'lim tizimi ham bu ehtiyojni qondirishga tayyor bo'lmasa, bolaning shaxsiyati . .

Bolalarni tarbiyalash masalalarida ta'lim muassasasi va oilaning sa'y-harakatlarini birlashtirish muammolariga bag'ishlangan ilmiy-pedagogik adabiyotlarda ushbu jarayon uchun quyidagi sinonimik nomlar turkumi qo'llaniladi: "oila bilan ishlash", "qo'shma ish", “hamkorlik”, “qo‘shma faoliyat”, “pedagogik yordam”, “oilani ijtimoiy-pedagogik qo‘llab-quvvatlash”. Mening fikrimcha, ta'lim muassasasi va oilaning bir- biriga ta'sir qilish jarayoni , ularning ta'lim imkoniyatlarini yanada muvaffaqiyatli amalga oshirishga hissa qo'shish "o'zaro ta'sir" va "pedagogik yordam" toifalarida eng to'liq aks etadi. Men “Oilani pedagogik qo‘llab- quvvatlash” tushunchasining talqiniga to‘xtalib o‘taman, “davlat va jamiyatning oilaga ilg‘or, profilaktik va tezkor yordam ko‘rsatish bo‘yicha faoliyati tizimi (professional o‘qituvchilar, psixologlar va psixologlar orqali amalga oshiriladi)”. boshqa mutaxassislar) bolalarni tarbiyalashda, oila va bola rivojlanishining turli bosqichlarida yuzaga keladigan umumiy va individual pedagogik muammolarni hal qilishda. Oilani pedagogik qo‘llab-quvvatlash borasidagi barcha ishlarning asosi, albatta, tizimli yondashuvga asoslanishi kerak. Tizimli yondashuv mantig'ida oilani qo'llab-quvvatlash jarayoni davlat va jamiyatning oila bilan o'zaro munosabatlarining turli darajalarida, xususan, umumiy ta'lim muassasasi darajasida amalga oshirilishi mumkin. Ta'lim muassasasi darajasida oilani pedagogik qo'llab-quvvatlash muammosiga tizimli va kompleks yondashuv mantig'i ushbu muammoni hal qilish bo'yicha faoliyatni tuzadigan bir qator yo'nalishlarni aniqlashga imkon beradi. Oilani pedagogik qo'llab-quvvatlash bo'yicha ish tizimining ettita yo'nalishi mavjud: II. Ijtimoiy-pedagogik yo'nalish - turli toifadagi oilalarga qaratilgan ta'lim va pedagogik faoliyat tizimini amalga oshirishni o'z ichiga oladi: 1. Turli rivojlanish davrlarini boshidan kechirayotgan oilalar: yosh turmush o'rtoqlar, maktabgacha yoshdagi bolalarning ota-onalari; kichik yoshdagi o'quvchilarning ota-onalari; o'smirlarning ota-onalari; bobo va buvilar. 2. Ko'proq e'tibor talab qiladigan va alohida yordamga muhtoj oilalar: ko'p bolali, kam ta'minlangan, to'liq bo'lmagan oilalar, nogiron bolalari bo'lganlar. 3. Xavfli oilalar, disfunktsiyali, asotsial oilalar. III. Dasturiy-tarkibiy yo'nalish - ketma-ket bosqichlar doirasida oilaviy ta'limni pedagogik qo'llab-quvvatlash mazmunini ishlab chiqishni o'z ichiga oladi: 1) ota-onalarning ta'limi (bu bosqich, birinchi navbatda, ota-onalarning umumiy ta'limini rivojlantirish va tarbiyalashda amalga oshirishni o'z ichiga oladi. bolalar); 2) oilalarning birgalikdagi faoliyatini tashkil etish; 3) oilalarning birgalikdagi cherkovi. 2A 0311 05 08 0F 0C 09 24 28 0C 0C 0D 02 0F 32 12 0311 0311 08 02 3B3B14 020302 04 04 04 23 32 0F 04 13

Kategoriya tushunchasi va uning tasnifi. Kategoriya nima? Bu savolga javob berish uchun biz qanday fikrlashimiz va o’z fikrlarimizni boshqa odamlarga qanday yetkazishimizni ko’rib chiqamiz. Biz tushunchalar , mulohazalar va mushohadalar ko’rinishida fikrlaymiz. Fikrlash jarayonining asosiy materiali tushunchalar bo’lib, predmetlar o’z umumiy va muhim belgilarida ular orqali fikrlanadi. Tushunchalar yordamida biz voqyea va hodisalar ma’nosini anglaymiz, ularning o’zimiz uchun ahamiyatini aniqlaymiz. Tushuncha va tushunish o’zakdosh so’zlardir, shu sababli bizning dunyoni tushunishimiz, dunyoga ongli munosabatimiz inson ixtiyorida mavjud bo’lgan tushunchalar apparati bilan belgilanadi. Biz o’z fikrlarimizni so’zlar yordamida ifodalaymiz. So’z – fikr va dunyo o’rtasidagi vositachi. U fikrlash omili , fikrni ifodalash, uni boshqalarga yetkazish vositasi hisoblanadi. So’z boyligimiz qancha katta bo’lsa, bizning dunyoni anglash borasidagi imkoniyatlarimiz shuncha keng bo’ladi. Obyektiv borliqni aniqroq va teranroq aks ettirish uchun inson fikrlash mantiqiy vositalarining muayyan majmuini, tushunchalarning muayyan doirasini yaratadi. Tushuncha – bu shunday bir fikrki , unda narsaning takrorlanuvchi xossalari, aloqalari va tomonlari aks etadi. Tilda tushuncha so’z bilan ifodalanadi. Masalan, «talaba», «universitet», «auditoriya» so’zlari ma’lum darajada umumiy, abstraktdir. Ammo shunday tushunchalar ham borki , ularda shunchaki umumiy emas, balki o’ta umumiy narsalar va hodisalar qayd etiladi. Bunday tushunchalar juda yuqori darajadagi mavhumlashtirish (muayyandan uzoqlashish) mahsuli hisoblanadi. Kategoriya (yunon. kategoria – ta’rif, mulohaza) – borliq hodisalari va unda hukm suruvchi munosabatlarning muhim, tipik mazmunini o’zida aks ettiradigan o’ta keng tushuncha. Shunday qilib , tabiiy til tushunchalari fan va falsafa kategoriyalari bilan tinimsiz boyib boradi. Kategoriyalarni tasniflash, borliqning turli shakllari haqidagi falsafiy tasavvurlarga muvofiq amalga oshiriladi. Odatda fan kategoriyalari, xususiy-ilmiy kategoriyalar va falsafa kategoriyalari farqlanadi. Fan kategoriyalari tabiiy til tushunchalaridan ancha farq qiladigan so’zlar bilan ifodalanadi. Aksariyat hollarda ular qadimgi yunon yoki klassik lotin tilidan o’zlashtiriladi, ba’zan ular mazkur hodisani kashf etgan olimning ismi bilan ataladi. Ilgari ma’lum bo’lmagan hodisani ifodalash uchun sun’iy tarzda yaratilgan so’zlar – neologizmlar ham ancha ko’p uchraydi. Tabiiy tildan farqli o’laroq, fan tushunchalari va kategoriyalari atamalar (terminlar) hisoblanadi , ya’ni erkin talqinga yo’l qo’ymaydigan aniq belgilangan hajm va mazmunga ega bo’ladi.

Falsafiy kategoriyalar fan kategoriyalaridan butunlay farq qiladi. Falsafiy kategoriyalarning muhim xususiyati, ular o’ta keng tushunchalar ekanligidir. Ayni shu sababli falsafiy kategoriyalar hyech qachon hajman cheklangan tabiiy til tushunchalari darajasida soddalashtirilishi mumkin emas. Tushunchalar sifatida kategoriyalar fikrlashning zaruriy shakllari hisoblanadi. O’ta keng tushunchalar sifatida ular universal qo’llanish va butun olamni tavsiflashga da’vogar bo’lishi mumkin. Shu boisdan falsafiy kategoriyalar dunyoning manzarasini yaratish vositasi bo’lib xizmat qiladiki, bu, umuman olganda , falsafaning bosh vazifasi hisoblanadi. Har qanday tushunchalar kabi, kategoriyalar instrumental funksiyani bajaradi, fikrlash omili va vositasi sifatida amal qiladi. Shuningdek falsafiy kategoriyalar insonning turli hodisalarni bilish va o’zlashtirish usuli sifatida ham instrumental funksiyani bajaradi. Falsafiy kategoriyalar ilmiy bilishning muayyan metodologiyasini , umuman borliqni, ayniqsa inson borlig’ini tushunish me’yorlarini yaratish orqali normativ funksiyani ham bajaradi. Kategoriyalarning ahamiyati va universalligi shu bilan belgilanadiki, bilish natijalari muqarrar tarzda kategoriyalarda qayd etiladi , kategoriyalar shakl-shamoyilini kasb etadi. Ular fan tarkibining zaruriy qismi hisoblanadi. Zero fan obyekti faqat kategoriyalar yordamida fikrlanishi va tushunilishi mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar  Falsafa. Axmedova M. Taxriri ostida.-T.: UFMJ, 2006.  Falsafa. Mamashokirov S. Tahriri ostida. -T.: Sharq, 2005.  Shermuxamedova H.A. Falsafa.-T.: Noshir, 2012.  Shermuxamedova N.A. Gnoseologiya-bilish nazariyasi.-T.: Noshir, 2009.  Shermuxamedova N.A. Falsafaga kirish.-T.: Noshir, 2012.  Shermuxamedova N.A. Borlik va rivojlanish falsafasi.-T.: Noshir, 2013,  Shermuxamedova N.A. Inson falsafasi.-T.: Noshir, 2017.

O'xshashlar

Demokratiya va axloq Genezisi va zamonaviy muammolari

Faoliyat va faoliyat turlari

Zamonaviy falsafa va uning falsafiy tavsifi

Qonuniylik tushunchasi va prinsiplari va uning normativ ijtimoiy asoslari

Milliy falsafiy tafakkur va uning o'tmishi, zamonaviy rivojlanishi