Falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati - Falsafa - Slaydlar

Falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati

Yuklangan vaqt:

10.06.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1023.3681640625 KB

Ko'chirib olish

Fan nomi: Falsafa FALSAFANING FAN VA DUNYOQARASHGA DOIR MOHIYATI

1. Falsafa, uning jamiyat hayotidagi o‘rni va maqsadi. 2. Falsafaning predmeti, ilmiy muammolari va vazifalari. 3. Dunyoqarash tushunchasi. Dunyoqarashning tarixiy tiplari REJA 2D 0A

«Falsafa» va «faylasuf» atamalarining talqini  Falsafa –Pifogor “Falsafa” atamasiga “filo” - sevaman, “sofiya” - donolik deb ta'rif bergan.  Faylasuf – Olimpiya o`yinlari misolida tushuntirib beradi. «anjumanga keladigan bir gurux kishilar bellashish, kuch sinashish, ya'ni o`zi va o`zligini namoyon etish uchun; ikkinchi gurux, savdo-sotiq qilish, boyligini ko`paytirish uchun; uchinchisi esa, o`yindan ma'naviy oziq olish, xaqiqatni bilish va aniqlashni maqsad qilib oladi». Ana shu uchinchi guruhga mansub kishilar – faylasuflar edi.

«Falsafa» va «faylasuf» atamalarining talqini  Falsafa – Platon falsafa «fanlarning otasi» ekanligini e'tirof etgan.  Faylasuf – Bu o`zining qalbini, irodasini to`la nafs balosidan tozalay olgan odamdir. Faylasuf aql bilan bilishga intiladi.

«Falsafa» va «faylasuf» atamalarining talqini  Falsafa –Abu Nasr Farobiy Falsafa atamasini «Hikmatni qadrlash» deb talqin qilgan.  Faylasuf – Birinchi vujud Tangri, u nuqsonsizdir. Boshqa vujudlar Tangridan yaralganligi uchun ular nuqsonlidirlar. Hikmatni sevuvchilar va unga amal qiluvchilar faylasuflar.

Falsafiy fikrlar rivojlanishining davriy tizimi Antik davr falsafasi O‘rta asrlar davri falsafasi Uyg‘onish davri falsafasi Yangi zamon davri falsafasi Hozirgi zamon davri falsafasi

Falsafa va uning b axs mavzulari Falsafa tarixi Ontologiya Gnoseologiya Metodologiya Ijtimoiy falsafa Antropologiya Aksiologiya Etika Estetika Mantiq va boshqalar

“ Falsafa” atamasining kelib chiqishi. 8«Falsafa» tushunchasi yunoncha phileo – sevaman va sophia – donolik so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, donolikka muhabbat manosini anglatadi.

«Falsafa» predmeti va atamasining ta'rifi Aristotel: «Fanlar falsafadan kelib chiqqan, ya'ni har bir fikr, g‘oya – donolikdan tarqalgandek, donishmandlik bu – falsafadir» deb ta'kidlagan.

«Falsafa» predmeti va atamasining ta'rifi  Lev Tolstoy:  «Donishmand kishilar uch xislatga ega. Ular avvalo, boshqalarga bergan maslahatlariga o’zlari amal qiladilar; ikkinchidan, hech qachon xaqiqatga qarshi bormaydilar; uchinchidan atrofidagi kishilarning nuqsonlariga sabr-toqat bilan chidaydilar» deb ta'kidlagan. 01 03 01 320A 2F1C1716 36 1F15 28 28 36 152126 1B 36 211539

«Falsafa» predmeti va atamasining ta'rifi 11Falsafiy fanlarning har biri: ontologiya, gnoseologiya, etika, estetika, mantiq, siyosatshunoslik, falsafa tarixi ham o‘z alohida predmetiga ega. Shu manoda “dunyo – inson” munosabatlari tizimidagi umumiylik falsafaning asosiy predmetini tashkil etadi. Boshqacha aytganda, inson o‘z qiziqishi obekti haqida muayyan tasavvur hosil qilish maqsadida savol berishga asos bo‘lishi mumkin bo‘lgan hamma narsa falsafaning predmetidir.

D U N Y O Q A R A SH  Inson o‘zini va dunyoni zaruriy ravishda anglashi, unga baxo berishi, xulosa chiqarishi bo’lib, dunyoni inson ongidagi o’ziga xos in'ikosidir. Insonning o’ziga va uni qurshab turgan borliqqa bo’lgan munosabatlarini ifodalaydigan ko’nikmalari, malakalari, bilimlari hamda dunyoni amaliy va nazariy o’zlashtirish hamdir. 01 08 1102 151711 10 160A 0F 15 0E050A 1F 10 0A1A0D

Dunyoqarashning tuzilishi 13dunyoni sezish, dunyoni idrok etish va dunyoni tushunish kabi eng muhim elementlardan iborat.

14 Dunyoqarashning funktsiyalari: Bilish funktsiyasi Qadriyatlarga munosabat Xulq-atvorni belgilash Insonda qiziqish uygʼo- tuvchi barcha savollarni va muayyan yoʼl bilan to- piluvchi javoblarni oʼz ichiga oladi, bilish- odamlar dunyoqarashini boyitadi; Insonning eng av- valo, oʼzini oliy qadriyat ekanli- gini anglashga, soʼngra atrofida- gilarni qadr- lashga undaydi; Insonni oʼz-oʼzi- ni tarbiyalash jarayoni

15 Dunyoqarashning oʼziga xos asoslari: • Интеллектуал асос; • Эмоционал асос; • Руҳий асос; Intellektual, emotsional va ruhiy asoslar iroda bilan uygʼunlikda eʼtiqodlar, odamlar faol qabul qiladigan, ularning ong darajasi va hayotdagi moʼljallariga mos keladigan qarashlarni yuzaga keltiradi.• Intellektual asos; • Emotsional asos; • Ruhiy asos;

Dunyoqarashning tarixiy turlari Dunyoqarash Mifologik Diniy Falsafiy 010203040506070807090A 0B0C0D050E050F0C 010C030C 11

17 Mifologiya dunyoqarash sifatida Miflar javob bermoqchi boʼlgan asosiy savollar Olamning, Yerning va insonning paydo boʼlishi; Tabiat hodisalarini tushuntirish; insonning hayoti, taqdiri va oʼlimi; inson faoliyati va uning erishgan yutuqlari; Axloq, burch, shaʼn savollari Mif xususiyatlari Tabiatni insoniylashtirish; fantastik xudolarning borligi, ularning muloqoti, inson bilan aloqada boʼlishi; abstrakt mulohazalarning yoʼqligi (refleksiyalar); Miflarning konkret hayotiy masalalarni yechishga qaratilganligi (xoʼjalik, ofatlardan asrash va b. d.); mifologik syujetlarning bir xilligi va yuzakiligi .Mif – bu turli xalqlarning dunyoning kelib chiqishi, tabiat hodisalari, fantastik mavjudotlar, xudolar va qahramonlarning ishlari haqidagi tasavvurini ifodalovchi muayyan tarzda tizimga solingan dunyoqarashdir

18 DIN DUNYOQARASH SIFATIDA Din – dunyoqarashning shakli boʼlib, inson hayoti va olamga taʼsir qiluvchi fantastik, gʼayritabiiy kuchlar borligiga ishonishga asoslangan. Diniy dunyoqarash olamni hissiy, emotsional (ratsional emas) qabul qilish shakli bilan belgilanadi. Din miflar koʼrib chiqqan savollarni koʼrib chiqadi. Аsosiy dunyo dinlari • xristianlik; • islom; • buddizm. Koʼp tarqalgan dinlar • sintoizm; • induizm; • iudaizm.

19 Мифологик ва диний дунёқарашнинг ўзаро ўхшашлиги ва фарқи: Oʼzaro oʼxshashligi: Mif kabi din zamirida ham eʼtiqod, tuygʼu va emotsiyalar yotadi Farqi: Аgar mifologiyada anʼanaga, rivoyat qiluvchining yaʼni oqsoqolning obroʼsiga eʼtibor kuchli boʼlsa, dinda gʼayrioddiy narsalarga eʼtiqod birinchi oʼrinda boʼladi. Oliy kuchlar nomidan rivoyat qiluvchi ruhoniylar obroʼsi esa, ikkinchi darajali rol oʼynadi. Din – murakkab maʼnaviy tuzilma va ijtimoiy hodisa boʼlib, unda eʼtiqod birinchi oʼringa qoʼyiladi va hamisha bilimdan ustun turadi. MIFOLOGIK VA DINIY DUNYOQARASHNING OʼZARO OʼXSHASHLIGI VA FARQI:

20 FALSAFA DUNYOQARASH SIFATIDA Falsafa – oʼziga xos ilmiy-nazariy dunyoqarash turi. Dunyoqarashning eng yuqori pogʼonasi va turi, ratsionallik, sistemalilik, mantiq va nazariy shakli borlig’i bilan ajralib turadi Falsafiy dunyoqarashning diniy va mifologik dunyoqarashdan farqi falsafiy dunyoqarash bilimga asoslangan (ishonch yoki rivoyatga emas); • falsafiy dunyoqarash refleksiv (fikrning oʼziga qaratilganligi); falsafiy dunyoqarash mantiqqa asoslangan (ichki birlik va sistemaga ega); falsafiy dunyoqarash aniq tushunchalar va kategoriyalarga asoslanadi . Falsafaning dunyoqarash sifatidagi evolyutsiyasi etaplari • Kosmotsentrizm – falsafiy dunyoqarash, uning asosida olamni,tabiat hodisalarni tashqi kuchlar–Koinot (Kosmos)- qudrati va cheksizligi orqali tushuntirish, unga koʼra butun borliq Koinot va kosmik sikllarga bogʼlik (bu falsafa Qadimgi Hindiston, Xitoy, boshka sharq mamlakatlari va Qadimgi Gretsiyaga xos). • Geotsentrizm – falsafiy dunyoqarashning turi boʼlib, uning asosida butun borlikni tushuntirib boʼlmaydigan, gʼayritabiiy kuch-Xudoning hokimiyati orqali tushuntirish (oʼrta asrlarda Yevropada tarqalgan). • Аntropotsentrizm – falsafiy dunyoqarashning turi, uning markazida inson masalasi turadi (Renessans davridagi Yevropa, yangi va eng yangi davrlar, hozirgi zamon falsafiy maktablari).

21 Falsafiy dunyoqarashning mifologik va diniy dunyoqarashdan asosiy farqi: Аgar mifologik va diniy dunyoqarashda eʼtiqod va tuygʼularga tayanilgan boʼlsa, falsafiy dunyoqarashda aql va bilimlarga tayaniladi.

Mavzu bo‘yicha o‘rganiladigan asosiy tayanch iboralar.  Falsafa atamasi – yunoncha phileo – sevaman, Sophia – donolik degan ma'noni anglatadi.  Falsafa fani - Insoniyat tarixidagi eng qadimiy ilmlardan biri. Olam va uning yashashi, rivojlanishi va taraqqiyoti, hayot va inson, umrning mohiyati, borlik va yo`qlik kabi ko`plab muammolar hakida baxs yuritadigan fan.  Dunyoqarash – Inson o`zini va dunyoni zaruriy ravishda anglashi, unga baxo berishi, xulosa chiqarishi bo`lib, dunyoni inson ongidagi o`ziga xos in'ikosidir. Insonning o`ziga va uni qurshab turgan borlikka bo`lgan munosabatlarini ifodalaydigan ko`nikmalari, malakalari, bilimlari hamda dunyoni amaliy va nazariy o`zlashtirishidir.  Mif – yunoncha mifhos so`zidan olingan bo`lib, afsona, rivoyat, hikoyat kabi ma'nolarini anglatadi. Qadimgi davr kishilari ongi va tushunchasida inson, tabiat, jamiyat va koinotning paydo bo`lishi bilan bog`lik voqealar, shuningdek, tabiat va jamiyat hodisalarining aks etishidir.  Mifologik dunyoqarash – Ijtimoiy taraqqiyotning boshlang`ich bosqichlariga xos bo`lib, dunyoni tushunishning oddiy usuli, xayoliy in'ikosidir.  Din – arabcha-ishonch, ishonmok demakdir. Borlikni yaratuvchi va boshqaruvchi, adolatning yuksak namunasi, moddiy olamga xos bo`lmagan va ayni vaqtda barkamollikning oliy ko`rinishi sifatida tushuniluvchi oliy mavjudotga, ya'ni Xudoga nisbatan munosabat, tasavvur, urf-odat va marosimlar majmuidir.  Diniy dunyoqarash – Olamdagi voqea va hodisalar sabablarini ilohiy kuchlar, oldindan belgilangan maqsadlar bilan bog`lab tushunishdir

O'xshashlar

Ijtimoiy falsafaning predmeti, maqsadi va vazifalari

Fan va falsafa

Fan tarixi va falsafasi

Fan falsafasi va metodologiyasi

Global falsafa - ijmoiy falsafaning asosiy qismi