Қуёш ва биогаз энергияси ҳисобида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимини тадқиқ қилиш ва ишлаб чиқиш - Energetika - Slaydlar

Қуёш ва биогаз энергияси ҳисобида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимини тадқиқ қилиш ва ишлаб чиқиш

Yuklangan vaqt:

24.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2363.5 KB

Ko'chirib olish

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 5А-310202-Энергия тежамкорлиги мутахасислиги5А-310202-Энергия тежамкорлиги мутахасислиги бўйича магистр академик даражасини олиш учун бўйича магистр академик даражасини олиш учун “Қуёш ва биогаз энергияси ҳисобида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимини тадқиқ қилиш ва ишлаб чиқиш” мавзусида ёзган

Диссертация мавзусининг асосланиши ва унинг долзарблиги . Органик ёқилғилар захираларининг камайиб, таннархининг ошиб бориши ва энергетик қурилмалар органик ёқилғида ишлаганда вужудга келаётган экология муаммолари табиий тежамкор ресурсларидан бири ҳисобланган қайта тикланадиган муқобил энергия манбаларидан фойдаланишнинг аҳамияти салмоқли бўлиб, бугунги куннинг долзарб, ечимини кутаётган вазифаси ҳисобланади. Республикамизда қайта тикланадиган энергия манбаларидан қуёш энергияси ва биомасса энергиясидан фойдаланиш юқори самара беради. Биомасса ва турли органик чиқиндиларни қайта ишлаш орқали биогаз олиш, уни қайта ишлаш билан метан газини ҳосил қилиш, сўнгра ундан иссиқлик ва электр энергияси ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мумкин. Яна бир диққатга сазовор жиҳати, мамлакатимизда шу сингари “яшил технологиялар”ни қишлоқ хўжалиги, энергетика, чиқиндиларни бошқариш, транспорт, таълим ва фан соҳаларига кенг тадбиқ этиш келгуси ўн йил ичида 550 мингдан ортиқ янги иш ўринлари яратиш имконини беради.

Мавзу бўйича қисқача адабиётлар таҳлили. Диссертация ишида мавзуга оид Президент Қ арорлари ва Фармонлари ва уларда белгиланган вазифалар ў рганилди. Ж.А.Даффи, У.А.Бекман, Д.С.Стребков, В.В.Харченко, В.А.Бутузов, П.П.Безруких, Р.А.Зохидов, Р.Р.Авезов, М.Турсунов ва бошка олимларнинг илмий ишлари тахлил килинди. Қа йта тикланадиган энергетиканинг ривожланишига ва қў лланиш исти қ болларини ба ҳ олашда Россиялик олимлардан Д.С.Стребков, В.И.Виссарионов, В.В.Елистратов, П.П.Безрукихлар салмокди хисса қў шишган. Куёш энергиясининг ресурсларини бахолаш ва уни самарали ишлатилишида В.А.Бутузов, Б.В.Тарнижевский, О.С.Попел, Р.Р.Авезов, Р.А.Зохидов, Ш.Н.Клычев, А.А.Вардияшвили, Б.Э.Хайриддинов Н.Р.Авезова ва бош қ а олимларнинг илмий ишлари мухим а ҳа миятга эга. Академик Р.А.Захидовнинг “Энергетики ХХI мир и в Узбекистан” мақоласида “Жаҳонда ва Ўзбекистонда муқобил энергия манбаларидан фойдаланишнинг ҳолати ва келгусидаги истиқболлари тўғрисида тўлиқ маълумотлар таҳлил этилган бўлиб, мамлакатимизда муқобил энергиядан фойдаланиш имкони мавжуд бўлган бир даврда ундан фойдаланиш даражаси паст ҳолатда эканлиги ва сабаблари кўрсатилган. Клычев Ш.И., Муҳаммадиев М.М., Авезов Р.Р., Потаенко К.Д. Н етрадиционные и возобновляемые источники энергии . – Т .: Изд – во “Фан ва технология” , 2010, 192 стр. Биогаз техрологияларидан фойдаланиш бўйича амали й қўлланма. Вардияшвили А.Б., Абдурахмонов А.А., Вардияшвили А.А. Ноанъанавий ва қайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланишда энергия тежамкорлик. Ўқув қўлланма. Қарши “Насаф” нашриёти, 2012, 183 бет.

Тад қиқ от ма қ сади ва вазифалари Агросаноат комплексларининг (кичик фермер хўжаликлари мисолида) иссиқлик таъминоти тизимларини қуёш ва биомасса энергияси ҳисобида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимларини тадқиқ қилиш ва ишлаб чиқишдан иборат. Тадқиқотнинг мақсадини амалга ошириш учун қуйидаги вазифалар шакллантирилади ва ечимлари амалга оширилади. I – боб. Қуёш энергияси ва биомасса таркиби ҳамда уларда юз берадиган жараёнлар таҳлили. 1.1 Қуёш иссиқлик нурлари ва унинг табиати. 1.2 Биомасса таркиби ва ундан биогаз ажралиш жараёни. 1.3 Иссиқлик таъминоти тизимлари ва уларнинг ишлаш жараёни. II – боб. Қуёш нури ва биогаз энергияси ҳисобида ишлайдиган қурилмалар 2.1 Қуёш нурини иссиқлк энергиясига айлантирувчи қурилмалар ва уларда юз берадиган технологик жараёнлар. 2.2 Биогаз ҳисобида ишлайдиган энергетик қурилмалар ундан иссиқлик энергияси олиш. 2.3 Қуёш ва биогаз энергиялари асосида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимини яратиш. III - боб. Қуёш ва биогаз энергиясида хисобида ишловчи иссиқлик таъминоти тизимини тадқиқ қилиш ҳамда унинг техник иқтисодий кўрсаткичларини таҳлили. 3.1 Қуёш ва биогаз энергиясида ишловчи иссиқлик таъминоти тизимини тадқиқ қилиш. 3.2 Қуёш ва биогаз энергиясида ишловчи иссиқлик таъминоти тизимини техник – иқтисодий кўрсаткичларини таҳлил қилиш, илмий техникавий таклифлар бериш.

Тадқиқот натижаларини илмий амалий аҳамияти:Тадқиқот натижаларини илмий амалий аҳамияти: Ҳозирги пайтда қазиб олинадиган ёқилғилар — кўмир, нефть, табиий газ ва уран захираси дунё энергетика балансининг асоси ҳисобланади. Энергоресурсларини ҳозирги даражада истеъмол қилишда дунёдаги нефть захираси — 45–50 йилга, табиий газ — 70–75 йилга, тошкўмир — 165–170 йилга, қўнғир кўмир — 450–500 йилга етиши мумкин. Иқтисодиётнинг келажакдаги ривожланиши, аҳолининг ўсиши ва мавжуд анъанавий энергия таъминоти ҳисобга олинса, энергия таъминоти мос равишда ортиб боради. Ундан ташқари, қазиб олинган ёқилғиларни ишлатиш атроф-муҳитга салбий таъсир кўрсатади. Республикада энергетика секторининг фаолияти туфайли ташланадиган заҳарли моддалар миқдори 80 фоиздан кўпроққа тўғри келади. Биогаз ускуналари ҳар хил ҳажмда бўлиши ва уй хўжалигида ҳар хил ҳайвонларнинг гўнгидан фойдаланиш мумкин. Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда 9341 чорва фермалари, 3,3 миллион деҳқон, 66134 фермер хўжаликлари ишлаб турибди. Уларда 7,0 млн. бошдан ортиқ қорамол, 24,6 минг бош парранда, 92,7 минг бош чўчқа, 14,0 млн. бош қўй-эчкилар мавжуд. Кўриниб турибдики, келажакда биогаз қурилмаларидан кенг фойдаланиш учун етарлича имкониятлармавжуд. Энергия ишлаб чиқаришнинг бундай усули, маълум даражада атроф- муҳитни муҳофаза қилиш муаммосини ҳал этади, мамлакат қишлоқ хўжалигини юқори сифатли ўғит билан таъминлайди.

Тад қ и қ отнинг илмий янгилиги . Тадқиқот ишида биринчи марта агросаноат комплексларида қуёш ва биомасса энергияларидан фойдаланиб иссиқлик таъминоти тизими ишлаб чиқилган ва биомассадан муқобил ёқилғи олиш технологияси назарий экспериментал тадқиқ қилинган. Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти ва тадбиқи . Диссертация ишида олинган натижалардан мамлакатимиздаги фаолият юритаётган фермер хўжаликлар базасидаги иссиқхоналар ва чорвачилик хўжаликларида қайта тикланувчи энергия манбалари ҳисобида ишлайдиган қурилмаларни яратиш,локал истемолчилар учун муқобил энергия манбалари асоссида ишлайдиган иссиқлик таъминоти тизимларини лойиҳалаш ва ҳисоблаш ишларида амалда фойдаланади.

• Қуёшнинг узоқ йиллардан бери шундай катта температурали нурланиш энергиясини узлуксиз чиқариб туриш сабабини ундаги водород атомларининг термоядро реакцияси юзага келтирган деб биладилар. • Қуёшдаги температура шароитида водород атомининг термоядро реакцияси рўй беради. Натижада енгил водород атоми оғир гелий атомига айланади. Ана шу сабабдан Қуёш ўзидан узлуксиз суратда катта энергия ажратиб туради. Бу энергия Қуёшдаги термоядро реакцияси энергиясидир. Демак, Қуёшни биздан 150 миллион километр узоқликда жойлашган бехисоб катта табиий термоядро реактори (атом қозони) десак бўлади. • Ер Қуёш термоядро манбаидан бир йилда тахминан 60.1016 квт-соат нур шаклидаги энергияни олади. Бу энергия кишилик томонидан фойдаланилаётган энергиядан 20 минг баравар ошиқдир. Қуёш энергиясининг озгина қисмидан техник мақсадлар учун фойдаланиш хам катта фойда келтиради. Шунинг учун хам кейинги йилларда кўпгина давлатлар Қуёш энергиясидан техник мақсадларда фойдаланишга катта ахамият бераётирлар. Масалан, АҚШ да бир неча ўнлаб илмий-текшириш институтлари гелиотехника масалалари билан шуғулланмоқда. Францияда хам бу сохада катта ишлар олиб борилмоқда: Ф.Тромбнинг рахбарлигида дунёда энг катта “Қуёш печи”дан фойдаланиб Цирконий, Аммоний оксиди, Кремний, Германий, Кварц ва шуларга ўхшаш моддалар эритилди. Шимолий Африкада, Хиндистонда, Японияда ва Исроилда Қуёш иситгич аппаратларининг кўп турлари бор. Англияда, Японияда, Ливанда, Исроилда, Италияда ва бошқа мамлакатларда бу сохада илмий ишлар олиб борилмоқда.

• Илмий-текшириш ишлари якунлари ва Қуёш энергиясидан практикада фойдаланиш сохасидаги янгиликларни доимий чақирилиб турадиган гелиотехникаларнинг йиғилишларида мухокама қилиниб турибди. • 1957 йили космосга ракета учирилиши билан Қуёш энергиясидан фойдаланишнинг янги даври бошланди. • Учинчи Ер йўлдоши учирилгандан бошлаб деярли хамма космик кемалар Қуёш энергиясидан ишлайдиган фотобатареялар билан жихозланган. Айниқса, Космик кема узоқ вақт учишга мўлжалланган бўлса, унинг Ер билан радио ва телеметрик алоқасини боғлашда қуёш энергиясидан фойдаланилади. Шундай қилиб Қуёш термо ёки фотобатареяси космик кемаларнинг ажралмас қисми бўлиб қолди. • Ер юзида кўпроқ тарқалган Қуёш қурилмалари оддий Қуёш сув иситгичлари хисобланади. Масалан, Японияда 35 минг, Исроилда 20 мингдан ортиқ шундай қурилмалар ишлаб турибди.

Биомассадан биогаз олиш эвазидан атмосферага зарарли газлар (карбонат Биомассадан биогаз олиш эвазидан атмосферага зарарли газлар (карбонат ангдрид ва метан) чиқиши камаяди ва қўшимча иссиқлик энергияси ҳамда электр ангдрид ва метан) чиқиши камаяди ва қўшимча иссиқлик энергияси ҳамда электр ишлаб чиқарилади. ишлаб чиқарилади. Тадқиқот натижалари асосидаги таҳлилий маълумотларга таянган ҳолда Тадқиқот натижалари асосидаги таҳлилий маълумотларга таянган ҳолда турли ўлчамли реакторлардан олинган якуний маҳсулотларнинг солиштирма турли ўлчамли реакторлардан олинган якуний маҳсулотларнинг солиштирма қийматлари қуйидагичақийматлари қуйидагича Турли ўлчамли реактор лар (м 3 ) Олинадиган биогаз (м 3 /сутка) Олинадиган электр энергия (кВт*соат/ сутка) Олинадига н иссиқлик энергия (кВт*соат/ сутка) Олинадига н биоўғит (тонна/йил) Қурилиш харажатла ри (млн сўм) Сарф қилинган маблағни қоплаш даври (йил) 1 1 - 1,5 3 4 – 6 5 3 7 – 8 10 15 – 20 30 40 – 60 50 5 – 15 6 – 7 30 40 – 50 70 – 90 120 – 150 120 – 150 20 – 40 4 – 5 100 120 - 150 250 – 300 400 – 600 200 - 250 100 – 150 3 – 5

Ҳамма энергиялар асосида қуёш энергияси ётади!

Катта Қуёш СандониКатта Қуёш Сандони

Катта Қуёш Сандонинг принципиал схемасиКатта Қуёш Сандонинг принципиал схемаси

Биогаз қурилмасидан фойдаланишнинг афзалликлари • - марказлашган таъминоти узилишларига боғлиқ бўлмаган шахсий ишлаб чиқариш жараёнларини режалаштириш имконияти; • - шахсий эҳтиёж учун олинадиган ўғитлардан фойдаланишда қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигини бир неча баробар ошириш; • - иқлимий ўзгаришнинг олдини олиш учун метаннинг атмосферага чиқарилишини камайтириш; • - ўрмон дарахтларини кесилишдан асраш; • - сувнинг гўнг оқимидан ифлосланишини камайтириш; • - маблағ сарфи ва кимёвий ўғитлардан фойдаланишни қисқартириш, натижада экологик тоза маҳсулот олиш; • - шахсий ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун барқарор ва мустақил энергия олиш; • - олинаётган ўғитларни сотишдан келадиган барқарор фойда олиш;

Катта Қуёш СандониКатта Қуёш Сандони

Қуёш энергияси ҳисобида ишлайдиган биогаз қурилмасиҚуёш энергияси ҳисобида ишлайдиган биогаз қурилмаси

Фермер хўжалигива маиший чиқиндиларданбиогаз олиш Фермер хўжалигива маиший чиқиндиларданбиогаз олиш технологияситехнологияси ..

• Қуёш — Ер сайёрасида инсоният мавжуд бўлганидан буён қуёш энергиясидан фойдаланиб келади. Мана 5000 йилдирки, одамлар Қуёшга ернинг асосий энергия манбаси, ёруғлик, иссиқлик, озиқ-овқат ва ҳаёт асоси деб қарайди. • Ҳозирги замон технологиялари қуёш энергиясидан электр ва иссиқлик энергияси ишлаб чиқаришга имкон беради. Олинган маълумотларга кўра, 2003 йилда дунё бўйича энг йирик қуёш коллекторларининг умумий майдони АҚШда 10 миллион квадратга, Японияда 8,0 миллион квадратга етган. Европа мамлакатларида ҳам бу борада намунали ишлар олиб борилмоқда. • Ўзбекистон қуёш энергиясидан фойдаланишда катта салоҳиятга эга. Мамлакатимизнинг иқлим шароитлари қуёш энергиясидан фойдаланиш учун жуда қулай. «Физика — қуёш» институти мутахассисларининг ҳисоб-китобларига кўра, Ўзбекистон ҳудудига тушадиган қуёш энергиясининг миқдори, ўртача ҳисоб билан айтганда, мамлакатда бошқа манбалардан олинадиган энергиядан тўрт баробар кўп экан. Қуёш энергиясининг ялпи имкониятлари 51 млрд т.н.э., техник имконияти эса — 177 млн. т.н.э.га тенг. Экспертларнинг фикрига кўра, айнан қуёш энергиясидан фойдаланиш аҳолини электр энергияси билан таъминлаш, мамлакатнинг бир қатор узоқ ҳудудларини янада жадал ривожлантириш масалаларини тез ҳал қилишга имкон беради. • Шу билан бирга, Ўзбекистон кристалли кремний олиш учун хом ашё захираларига ҳам эга. Унинг асосида бутун дунёда 90 фоиз фотоэлектрик модуллар ишлаб чиқарилади. Кремний конлари Жиззах ва Самарқанд вилоятларида мавжуд. Ушбу ресурс базаси қуёш энергетикаси соҳасида муҳим жамловчи маҳаллий ишлаб чиқаришни ташкил қилиш учун имкон яратади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйҳати 1. Каримов И. А., «Муқобил энергия манбаларини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги фармони, «Халқ сўзи» газетаси, 2013 йил 2 - март. 2. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисидаги» қонуни. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси. 1997 й., 9-сон, 225-модда. 3. Ўзбекистон Республикасининг «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида»ги қонуни Т.: Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси. 1997 й., 11- 12 сон, 295-модда. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 24 июлдаги ПФ-4456-он «Олий малакали илмий ва илмий-педагог тайёрлаш аттестатсиядан ўтказиш тизимидан янада такомиллаштириш тўғрисида»ги Фармони 5. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2012 йил 29 октябрдаги 418-сон буйруғи “Магистратура тўғрисида” ги Низоми. 6. Садиков Т.А. “Исследование температурного режима и тепловых процессов в солнечной теплице”, Канд. диссертация, Ашхабад, 1967. 7. Вардияшвили А.Б. “Исследование энергетических характеристик и тепло- массообменных процессов в солнечных конвективных опреснителях” Канд. диссертация, Ташкент, ФТИ АН 1970. 8. Ким М.Д. Исследование радиационного и теплового режимов гелиопарников в условиях Средней Азии, Автореферат канд. дисс., Ташкент, 1973. 9. Садиков Т.А., Вардияшвили А. “Технико-экономическое обоснование и результаты эксплуатации опытно-производственных солнечных парников в условиях юга Средней Азии”, Доклады первой Всесоюзной научно-технический конференции по возобновляемым источникам энергии, Ташкент, 1972. 10. Якубов Ю.Н. “Исследование по аккумулированию энергии в гелиотеплицах” Автореферат канд.дисс., Ташкент, 1972.

O'xshashlar

Мукобил энергия манбалари хисобидан ишлайдиган энергетик курилмаларнинг техник-иктисодий характеристикаларини хисоблаш

Параболоцилиндр концентраторли қуёш сув чучитгич қурилмасининг энергетик самарадорлигини тадқиқот қилиш

Электр ускуналарга бошкариш ва ҳимоя воситаларни танлаш. Электр ускуналарнинг ишончлилигини ошириш

Электротехник хизмат ходимларининг хуқуқ ва мажбуриятлари

Электр двигател ва куч трансформаторни капитал таъмирлашдан кейин синаш