Изоляция ва контаклар диагностикаси - Energetika - Slaydlar

Изоляция ва контаклар диагностикаси

Yuklangan vaqt:

01.07.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1151.4619140625 KB

Ko'chirib olish

* ФАН: Электр ускуналар эксплуатацияси ва таъмирлаш МАВЗУ: Изоляция ва контаклар диагностикаси

Вақти 2 соат Талабалар сони 40 та Ўқув машғулотининг шакли ва тури Ахборотли маъруза, муаммоли маъруза. Амалий машғулот режаси Ўқув машғулотининг тузилиши 1. Изоляция ва контаклар диагностикаси. 2. Изоляция диагностикаси. 3 . Электр контактлар диагностикаси. Ўқув машғулотининг мақсади. Сув хўжалигида электр ускунала эксплуатациясининг асосий тушунчалари. Бакалаврнинг энергетика тизимидаги ўрни ва вазифалари Педагогик вазифалар: Ўқув фаолиятининг натижалари: Таълим усули Маъруза , аклий хужум Таълим шакли Жамоавий, гуруҳларда ишлиш Таълим воситалари Махсус техника воситаси билан жиҳозланган ўқув хоналар Таълим бериш шароити Амалий машғулот матни.Махсус техника билан жихозланган гуруҳли ишлашга мўлжалланган хоналар. Мониторнинг ва баҳолаш. Оғзаки сўров, тезкор сўров, реферат, тест ва бошқалар. Мавзу: Изоляция ва контаклар диагностикаси.

Иш босқичлари ва мазмуни Фаолият Таълим берувчи Таълим олувчи 1.босқич тайёргарлик Маъруза мавзуси, унинг мақсади, вазифа ва натижаларини шакллантиради. Адабиётлар рўйхати тузади. Талабаларга маъруза матнини тайёрлайди. Маърузани ўтказишни режалаштиради.Барча талабаларни иштирокини таъминлайди. Хулосалар ва баҳолаш мезонларини тайёрлайди. 2.босқич Кириш 10 мин Маъруза мавзусини ва режасини эълон қилади. Ўзининг мулоҳазаларини айтиб таълим олувчиларфикрини олади. Талабаларни жалб қилувчи бир неча саволлар беради. Танишадилар ёзиб оладилар,саволлар беради. 3.босқич Асосий қисм 60 мин Маъруза матнини баён қилади. Талабаларни фаоллигини оширади. Ақлий хужум билан талабалардан муаммолар бўйича “фикрлариниолади.”,“Қандай қилиб”, “Нима учун,қачон қаерда” деган саволлар билан мурожат қилиб жавоблар олади. Тинглайди саволларга жавоб беради ёзиб боради. 4.босқич Якуний қисм 10 мин Умумий хулосаларга келади. Энг фаол талабаларга баҳо беради.Маърузага якун ясайди. Баҳолари билан танишадилар. 1.Мавзу:Маърузанинг технологик харитаси.

РЕЖА: 2. Изоляция диагностикаси. 3 . Электр контактлар диагностикаси. 1 . Изоляция ва контаклар диагностикаси.

Кириш Мустақил Республикамиз халқ хўжалиги тармоқларининг, шу жумладан қишлоқ ва сув хўжалиги тармоқларининг ривожланиш даражасини улардаги ишлаб чиқариш жараёнларда қанчалик даражада электр энергияси қўлланилаётганлиги билан баҳолаш мумкин. Қишлоқ ва сув хўжалиги корхоналарида, фермер хўжаликларида тобора кўпроқ электрлаштирилган жиҳозлар ва ускуналар ишлатилмоқда. Электр ускуналар миқдори ортиб бормоқда. Республикамиз аграр соҳасида ҳозирда йирик ва майда насос станциялар агрегатлари, чорвачилик ва паррандачилик технологик машиналар қаторлари, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш объектларининг электр ускуналари ишлаб турибди. Уларда юқори технологик, компьютер техникаси билан жиҳозланган, замонавий назорат ўлчов асбоблари ва автоматлаштириш воситалари билан бошқарилувчи электр ускуналар комплектлари мавжуд. Уларни сифатли электр энергияси билан таъминлаш учун автоматлаштирилган ишончли электр таъминот тизими ишлаб чиқилган. Ишлаб чиқариш унумдорлигини ва самарадорлигини таъминлаш учун электр ускуналарга сифатли электротехник хизмат кўрсатишни ташкил этиш зарур. Ҳозирги кунда қишлоқ ва сув хўжалиги электр ускуналари, автоматлаштириш воситалари ва электр таъминот тизимининг ишончлилиги талаб даражасида эмас. Электр энергетик тизим, жумладан электр ускуналар узлуксиз, технологик талаб режимлари бўйича ишлаб туриши учун электр ускуналар эксплуатацияси ва таъмирини тўғри ташкил қилиш, эскирган электр жиҳозларни таъмирлаб, янгиларига алмаштириш, ходимларни мунтазам равишда малакасини ошириш ва билимларини текшириб туриш зарур.1E 25 07 0D 22 39 09 0E 14 37 11 10 0B 10 2D 25 14 2D 2D 22 0E

* Изоляция диагностикаси Изоляциянинг ҳақиқий қаршилигини ўтиш токи орқали қуйидаги ифодадан аниқлаш мумкин: Токнинг ташкил этувчиларини ўлчаш анча мураккаблигидан қаршилик миқдорини аниқлашда изоляциядан ўтаётган токнинг 1 минутдан кейинги барқарорлашган қийматидан фойдаланилади. Бу пайтда тўлиқ сўнади ва ҳатолик кам бўлади. Соз изоляциялар учун «Техник эксплуатация қоидалари» (ТЭК) ва «Электр ускуналарни ўрнатиш қоидалари» (ЭУУҚ) да меъёрий қийматлар белгиланган. Масалан электр мотор изоляцияси учун руҳсат этилган қаршилик миқдори қуйидаги ифодадан аниқланади:) ( a и i i U R     н н н Р U R 01, 0 1000  01 1A1B 01 0D 1D

1-расм. Изоляцияни алмаштириш схемаси (а) ва ундан ўтадиган токлар диаграммаси (б). Электр ускуналар эксплуатациясида унинг изоляцияси ишчи кучланиш, атмосфера ортиқча кучланишлари, коммутация жараёнлари, механик ва иссиқлик таъсирлари, ифлосланишлар, намлик ва бошқа агрессив (фаол) газлар таъсирида бўлади. Натижада унинг изоляцияловчи хусусиятлари ёмонлаша боради. Алмашиниш схемасидан (1-расм) кўриниб турибдики, изоляция сифатига ўтиш, силжиш, абсорбция токлари, йўқолишлар қуввати ( тармоғида) боғлиқ бўлади.08 15 0F070A 2504210B 0719 0B 0D 22 0702 2E 07 181A

Электр ускуналар эксплуатациясида унинг изоляцияси ишчи кучланиш, атмосфера ортиқча кучланишлари, коммутация жараёнлари, механик ва иссиқлик таъсирлари, ифлосланишлар, намлик ва бошқа агрессив (фаол) газлар таъсирида бўлади. Натижада унинг изоляцияловчи хусусиятлари ёмонлаша боради. Алмашиниш схемасидан (9.1-расм) кўриниб турибдики, изоляция сифатига ўтиш, силжиш, абсорбция токлари, йўқолишлар қуввати ( тармоғида) боғлиқ бўлади. Яна изоляциянинг электр мустаҳкамлиги аниқланилади. Диагностиканинг вазифаси изоляциянинг ҳақиқий кўрсаткичларини аниқлаб, уларнинг меъёрий қийматлари билан солиштиришдир. Изоляциянинг диагностика услубларига қуйидагилар киради: изоляция қаршилигини ўлчаш; изоляция сиғимини аниқлаш; диэлектрик исрофларни ўлчаш; доимий ёки ўзгарувчан токда оширилган кучланишда синаш. Изоляция ҳолати ҳақида якуний хулоса барча ўлчов ва синовлар натижалари бўйича қилинади. Лекин изоляциянинг алоҳида кўрсаткичлари бўйича ҳам унинг сифатига етарли аниқликда баҳо бериш мумкин бўлади (изоляцияинг намланиб қолганлиги, эластиклиги йўқолганлиги ва ҳоказо). Изоляциянинг нам тортиб қолганлигини унинг абсорбция коэффициенти орқали аниқланади. Бирор электр ускунанинг, масалан электр моторнинг изоляцияси юқорида кўриб чиқилган модел шаклида бўлсин (9.1-расм). Агар изоляция қуруқ бўлса, биз кўриб чиқдик, токлар йиғиндиси тез ўзгариб боради (9.2-расм). *

Масалан мис контактлар учун + 85 о С; кумуш контактлар учун + 240 о С; аппаратларнинг ички қисмида жойлашган мис контактлар учун + 95 о С; махсус қопламали контактлар 105-135 о С (атроф-муҳит ҳарорати 45 о С бўлганда). Контактларнинг зичланиб туриш юзаси уларнинг емирилиш даражаси ва созланиш сифатига боғлиқ бўлади. Қурилма соз бўлса контакт юзалар 70% дан кам бўлмаган зичланиш юзасига эга бўлади. Контактларнинг очилиб туриши – бу уларнинг ажралган ҳолда контактлар орасидаги масофадир (9.5-расм). Аппарат турига ва хилига қараб бу масофа 3 мм дан 50 мм гача бўлади. Контактларнинг ўтиб туриши бу уларни қўзғалувчи контактнинг уланган ҳолатидан кейинги тегиб туриб ҳаракатланиш масофасидир. Паст кучланишли аппаратлар учун бу масофа 3…6 мм ни ташкил қилади. 9.4-расм. Босилиш кучи ошганда (1) ва камайганда (2) контакт жойининг ўтиш қаршилигининг ўзгариши.

2-расм. Курук ва нам изоляциянинг тула токи Агар изоляция қуруқ бўлса, токлар йиғиндиси тез ўзгариб боради (2-расм). Нам тортиб қолган изоляцияли моторда эса бу ток секин сўниб боради, чунки намлик натижасида ўтказувчанлик токи абсорбция токидан каттароқ бўлади. Токлар йиғиндисининг бундай ўзгариш характери изоляция қаршилиги динамикасини кўрсатади. Мегомметрнинг кучланиши бирдай бўлиб қолганда қуруқ изоляция қаршилиги ўлчов пайтида тезкор ошиб кетади, нам тортган изоляция қаршилиги эса жуда секин (кам) ўзгаради.12 07 0D 2E 0D 2D 0D03 0C0A 0D 1807 0702 3221 17 270A 0702 1A

Контакт юзаларнинг бир-бирига тегиб турган жойининг қаршилиги турли факторлар таъсирида ортиб боради (контакт юзасининг камайиши, нотекислиги, газ мой, оксид катлами пайдо бўлиши, контакт юзаларининг ифлосланиши ва ҳоказо). Контакт юзасининг қаршилиги асосан унинг микрорельефига, қисилиш кучига ва материалига боғлиқ бўлади. 9.4-расмда қисилиш кучи билан контакт қаршилиги орасидаги боғлиқлик кўрсатилган. Графикдан кўриниб турибдики, қисилиш бошида ўтиш қаршилиги тез камаяди, чунки контакт юза ортиб боради, кейинчалик R к маълум бир қийматда барқарорлашади. Бу критик қисилиш кучи қайд қилинади. Қисилиш кучи камайтирилганда эгри чизиқ пастроқдан ўтади, чунки контакт юзаси зичланиброқ қолади. Бу натижалардан фойдаланиб эксплуатация даврида контакт юзаларининг қисилиш кучи меъёрлари белгиланади (500…2500 Н/см 2 ). Контактларда кучланишнинг пасайишининг руҳсат этилган миқдорлари асосан контактлар материалига боғлиқ бўлади. гача тармоқлар учун қуйидаги миқдорлар белгиланган: кумуш контактлар учун–0,01-0,04 В, темир контактлар учун – 0,02…0,05 В. Эксплуатация даврида контактлар қаршилиги ортиб боради. Контактда доимо жоул исрофлари (I 2 R t) бўлиб туради, шунинг учун контактларда ўтиш ҳарорати бошқа қисмларидан юқорироқ бўлади. Натижада контакт юзаларида оксид қатлами (плёнка) пайдо бўлади ва унинг қалинлиги ортиб боради, контакт қаршилиги ҳам ортиб боради. Бу эса ўтиш жойининг қўшимча қизишига олиб келади. Электр майдон ва ҳарорат, механик куч таъсирида контакт юзасидаги плёнка емирилиб туради. Бу жараён бир неча бор такрорланганда контакт юзаси нотекисланиб, қаршилиги ортиб, қизийди ва яроқсиз ҳолга келади. Контакт юзалар ишончли ишлаб туриши учун коммутация юзаларининг ҳарорати меъёрий қийматларидан ортмаслиги зарур. *

Контактла р коммутацияви й уловч и “ КЛАСТЕР” МЕТОДИ ажралмайдига н қўзғалмас конструкцияси га кўра қисмларга ажралувчи қўзғалувчанвинтли болтли пайкал и Эзиб уланга нпайвандл и Электр контактлар диагностикаси3A 0D 1809 1F 13 0C 25

3-расм. қўзғалувчан ва қўзғалмас контактлар орасидаги ботиниш ва ўтиб кетиш масофасини аниқлаш: 1 – қўзғалмас контакт, 2 – қўзғалувчан контакт. Контактларнинг ўтиш қаршилиги доимий ва ўзгарувчан токларда ўлчанади. Бунда М-246, Ф-415 типли микроамперметрлар ишлатилади. Янги контакт жойида ўтиш қаршилиги жами қурилма эквивалент қаршилигидан 1,2 баробаргача ортиши руҳсат этилади. Эксплуатация давомида контакт қаршилиги ортади, лекин дастлабки қийматидан 1,8 баробаргача ортиши руҳсат этилади. Ўтиш жойидаги кучланишни аниқлаш учун контактлардан номинал ток ўтказиб милливольметр билан потенциаллар фарқи ўлчанади. Юклама сифатида турли хил стендлар ишлатилади. Контактлардаги кучланишнинг пасайиши жами қурилмадаги миқдоридан 1,1…1,2 қисмини ташкил қилиши мумкин. Лекин 1,7 дан катта бўлиб қолса аппарат контактлари ремонт қилиниши зарур.08 1A 1E 01 0C07 23 0E 0F 26 05 26 2804 0E 33 13

* Электр ускуналарни техник қаров ва жорий таъмирлашда диагностика қилиш Замонавий техник хизмат ва ремонт технологияларида диагностика воситаларидан кенг фойдаланилади. Кўпчилик техник эксплуатация амаллари электр ускуналарни техник диагностикаси натижаларига қараб техник хизмат ва жорий ремонт ҳажми (таркиби) ва муддатлари аниқланади. Техник диагностика натижаларига кўра электр ускуналарни созлиги аниқланиб, бутунлай яроқсиз ҳолга келган қисми рўйҳатдан чиқарилади, янгисига алмаштирилади. Техник хизмат кўрсатишда диагностика электр ускунанинг умумий техник ҳолатини аниқлаб, навбатдаги техник хизмат кўрсатиш ва жорий ремонт зарурати белгиланади. Диагностика ҳажми минимал бўлиб, электр ускунанинг айрим кўрсаткичларини текширилади ва унинг умумий техник ҳолати (ишга яроқлилиги) аниқланади. Техник хизмат кўрсатиш пайтидаги диагностикада аниқланадиган кўрсаткичлар 9.2 жадвалда келтирилган. Жорий ремонтда техник диагностика электр ускуналар қисмлари ва деталларининг қолдиқ ресурсини аниқлаш, уларни тузатиш ёки алмаштириш хақида ҳулоса қилиш, ҳамда капитал ремонт муддатларини белгилаш учун ўтказилади. Жорий ремонтда диагностика қилинадиган кўрсаткичлар ҳам 9.2- жадвалда белгиланган.

Электр ускуналарда (электр моторларда) изоляция сифати фаза-ер (нол) орқали ўтган ток миқдорини меъёрий қийматилари билан солиштирилиб аниқланади. Агар электр моторда изоляция орқа ўтиш токи меъёрий қийматларидан ортиқ бўлса лекин симметрик бўлса, изоляция нам бўлиб қолган ёки ифлосланган бўлади. Агар ток миқдори меъёридагидан 1,5… 2,0 баробар кўп бўлса ва фазаларда турлича бўлса, изоляцияда дефект борлигини билдиради. Дефект жойини аниқлаш учун дефекти бор фаза изоляциясидан ўтиш токи аниқланади, бунда бошқа фазалар ерланмайди ва ерга улаб ўлчовлар такрорланади. Биринчи ҳолатда ўтиш токининг катталиги фаза билан корпус орасидан изоляция кетганлигини кўрсатса, кейинги ҳолатда-фазалараро изоляция дефектини кўрсатади. Роторнинг диагностикасида унинг қисқа туташтирилган чўлғамлари бутунлиги текширилади. Улар носоз бўлса мотор титраб, шовқин билан ишлаб туради, айниқса юкланиш ортганда. Титраш ва шовқин амплитудаси миқдори моторнинг сколжениесига боғлиқ бўлади. Мотор тармоғига уланган амперметр ҳам барқарор бир токни кўрсатиб турмайди. Амалда ротор чўлғамларини бутунлигини аниқлаш учун статорнинг бир ёки икки фаза чўлғамларига (0,1…0,15)U н кучланиш бериб роторни қўл билан секин айлантириб кўрилади ва статор тармоғидаги ток ўлчанади. Агар ротор носоз бўлса, статор чўлғамидаги ток миқдори роторни айланишида ўзгаради. Қанчалик кўп узилишлар бўлса, ротор чўлғамида статор токининг ўзгариши 10%дан ортмаса ротор яроқли, акс ҳолда яроқсиз деб хулоса қилинади. Роторни ечиб олиб, унинг носоз жойи топиб тузатилади. Қиздириш қурилмаларига техник хизмат кўрстишдаги техник диагностикада қиздириш элементларининг изоляцияси қаршилиги аниқланади, номинал кучланишда токи ўлчаб кўрилади, қиздириш элементларининг қаршилиги ўлчанади, автомат регуляторни ишга тушиш кўрсаткичлари текширилади, ўрнатилган ҳарорат, муҳит ҳарорати қурилмадан чиқишда ўлчаб кўрилади.

Паст кучланишли аппаратларнинг техник ҳолатини баҳолаш учун ПООР системаси бўйича қуйидаги катталиклар аниқланади. Ғалтакларни ва токли қисмларнинг изоляцияси 100 Вли мегомметр билан, чўлғам билан ёки ерга уланган қисми орасида изоляция ўлчанади: . Контакт қисмларида кучланишнинг пасайиши доимий токда: магнит юриткичлар ва автомат ажраткичларда – 0,07 В, номинал ток 50А дан юқори бўлса; - 0,11В, агар номинал ток 50А гача бўлса; силжиб юрувчи контактлари бўлган аппаратларда (рубильник, пакетник) – 0,02 В. Контакт тузилишининг бошқа кўрсаткичлари аввалги бўлимда кўрилган. Автомат ажратгичларнинг электромагнит расцепителларининг. Ишга тушиш токи ўрнатилган токдан 30% дан кам фарқ қилиши зарур. А3120, А3130, А3140, АП-50 автоматларда эса – 15% дан кам бўлиши зарур. Тўхтовсиз ишга тушиш тармоқ токидан 10 баробар ток бўлганда юз бериши зарур. Автомат ажраткичнинг иссиқлик расцепителида атроф муҳит +25бўлганда ва юклама , ва бўлганда ишга тушиш вақти мос равишда 1 соат, 30 мин ва 10 сек бўлиши зарур. Токли иссиқлик релеси ишга тушиш вақти, ток бўлганда, 20 минутдан ошмаслиги зарур. Тармоқда номинал ток бўлганда реле ишга тушмаслиги зарур. Техник диагностика ишларини техника хавфсизлиги қоидалари ва техник эксплуатация қоидаларини яхши биладиган техниклар, инженерлар ва тажрибали электромонтёрлар ўтказади. *

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Каримов И.А. Деҳқончилик тараққиёти – фарровонлик манбаи. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси йиғилишида сўзланган нутқ. 1994 йил 18 феврал.- Т.: Ўзбекистон, 1994.- 72 б. 2. Қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш дастури (1998-2000 йиллар).- Т.: Ўзбекистон, 1998.- 96 б. 3. Александров К.К., Кузьмина Е.Г. Электротехнические чертежи и схемы.- М.: Энергоатомиздат, 1990.- 288 с. 4. Голигин А.Ф., Ильяшенко Л.А. Саноат корхоналари электр жиҳозларининг тузилиши ва уларга хизмат кўрсатиш.- Т.: Ўқитувчи, 1990.- 216 б. 5. Гуревич Д.Ф., Цырин А.А. Таъмирные мастерские совхозов и колхозов: Справочник.- Л.: Агропромиздат.Ленингр. отд-ние, 1988.-336с. 6. Додобоев Ю., Хамидов М. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида меҳнат муҳофазаси.- Т.: Меҳнат, 1990.- 136 б. 7. Ерошенко Г.П., Пястолов А.А. Курсовое и дипломное проектирование по эксплуатации электрооборудования.- М.: Агропромиздат, 1988.-160 с. 8. Иофинов С.А., Лышко Г.П., Хабатов Р.Ш. Курсовое и дипломное проектирование по эксплуатации МТП.- М.: Агропромиздат, 1989.- 191 с. 9. Yo’ldоshеv SH.U. Mаshinаlаr ishоnchliligi vа ulаrni tа’mirlаsh.- T.: O’zbеkistоn, 1994.- 479 b.

O'xshashlar

Техник диагностикаси асослари

Трансформатор подстанциясининг тақсимлаш қурилмаларини таъмирлаш. ТПнинг тақсимлаш қурилмаларини элементларини таъмирлаш

Куч трансформаторларини ремонт қилиш

Электр симларнинг монтажи

Электр ускуналарнинг профилактик синовлари