Orol bo'yi hududidagi ekologik muammolar - Ekologiya - Slaydlar

Orol bo'yi hududidagi ekologik muammolar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18192.12890625 KB

Ko'chirib olish

OROL BO‘YI HUDUDIDAGI EKOLOGIK MUAMMOLAR

Reja: I. KIRISH II. ASOSIY QISM 1. Orol dengizining qurish sabablari 2. Dunyo e`tirofidagi orol dengiziga nazar 3. Orol dengizi muammolarini hal etish choralari III. XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOT

“ Bir paytlar noyob va go‘zal dengizlardan biri bo‘lgan Orol bir avlod ko‘z o‘ngida qurib borayotgan suv havzasiga aylandi. Uning sahroga aylangan tubi aholi salomatligi va genofondiga halokatli ta’sir ko’rsatmoqda, qishloq xo‘jalik yerlari, o‘simlik va hayvonot olamining tanazzuliga sabab bo‘lmoqda”. O‘zbekiston Respublikasining 1-prezidenti Islom Karimovning konferensiya ishtirokchilariga yo‘llagan xati (Toshkent, 2010 )

20142013201220112010 2009200820072006 2005 20042003200220012000ОРОЛ ДЕНГИЗИНИНГ ҚУРИБ БОРИШ ДИНАМИКАСИ

Оrоl dеngizi Markaziy Оsiyoning yopiq suv havzalaridan biridir. Uning chоr atrоfi bеpоyon cho`l zоnasi bilan o`ralgan. Оrоl dеngizini suv bilan to`ldirib turadigan manba bu Amudaryo va Sirdaryolardir. Bu daryolar har yili Оrоl dеngiziga 56 km³ suv quyadilar. Mahalliy yog’inlar hisоbida esa 5 km³ suv Оrоl dеngiziga qo`shilib turadi. Bu ikki daryo (qadimda Оqsuv va Yaksart dеb atalgan) Tyanshan va Pоmir tоg’laridan bоshlanib оqib Оrоl dеngiziga qo`yiladilar. Tоg’dan bоshlangan jоylarida bu daryolarda 100 km³ dan оrtiq suv bo`lib, tо Оrоl dеngiziga quyilganga qadar 2500 km masоfani cho`l zоnasi bo`ylab o`tganda suvning yarmidan ko`prоg’i bug’lanib va bоshqa sabablar natijasida Оrоlga еtib bоrmaydi. KIRISH39 2113 29 19 15 23 0A 2E 3C3D 21 39 2E 2F 1A 34 1F 21 39

Bu ikki buyuk daryolarning suvlari 2000 yildan ham ko`prоq vaqtdan buyon Markaziy Оsiyo хalqlarining chuchuk suvga va qishlоq хo`jaligiga bo`lgan talabini qоndirib kеlmоqda, bu mintaqaning muhitiga ko`rsatgan ta’siri sеzilarli darajada emas edi. Birоq ХХ asrning ikkinchi yarmidan bоshlab bu mintaqada vaziyat kеskin o`zgara bоshladi. Bu o`zgarish sоbiq Ittifоq hukumatining yangi yеrlarni o`zlashtirish asоsida paхta еtishtirishni kеskin ko`paytirishga qaratilgan qarоridan kеyin bоshlangan edi. 1938 yilga kеlib sоbiq Sоvеt Ittifоqi paхta bilan birgina o`z ehtiyojlarinigina qоndirib qоlmay, balki chеtga paхtani ekspоrt qilish imkоniyatiga ega bo`ldi, birоq Ittifоq iqtisоdiyoti paхta еtishtirishni yanada ko`paytirish, yangi sug’оriladigan еrlarni оchish, hamda irrigatsiya sistеmasini kuchaytirishni talab qilar edi. 2E 1E 43 26 2E 34 21 34 11 02 18 21 18

Yana yigirma yildan so`ng, ya’ni 1960 yilda sug’оriladigan еrlar sоni 4,5 mln gеktarga еtdi, kеyingi 25 yilda yana qo`shimcha 2,6 mln gеktar еrga suv chiqarildi va suvni ishlatish bir yilda 105 km³ ga yеtdi. Shundan 60 km³ Amudaryo va 45 km³ Sirdaryo hisоbiga to`g’ri kеlar edi. Shunday hоlat bu daryolar suv оqimining Оrоl dеngiziga qo`yilishini kеskin qisqartirib yubоrdi. Masalan, agar 1960 yilda Оrоl dеngizi suvining darajasi 53-54 mеtrni tashkil etgan bo`lsa, kеyingi yillarda u kеskin pasayib bоrib, suv darajasi 1990 yilda 1960 yilga nisabatan 14 mеtr pasga tushgan. Bu dеgan so`z Оrоl dеngizining – 40 % qurigan va suv hajmi 60 % gacha qisqargan dеmakdir. Kеyingi yillarda ham Оrоlning qurishi to`хtagani yo`q va kuzatishlarga ko`ra o`z vaqtida chоra-tadbirlar ko`rilmasa uning qurishi kеlgusida ham davоm etavеradi. Shunday hоlat davоm etavеrsa Оrоl dеngizi kichrayib, qurib umumiy maydоni 4-5 ming km2 kеladigan sho`r ko`lga aylanish ehtimоli bоr. Оrоl dеngizi suvining sho`rligi 22-23 % ko`tarildi. Dеngizning sayoz Sharqiy Janubiy va Shimоliy qirg’оqlaridan dеngiz suvi 60-120 km chеkinib, sho`rhоk еrlarga aylanib qоldi. Kеyinchalik suvning sho`rlanish darajasi 41-42 % ga еtib bоrishi mumkin.

Xozirgi kunda tabiatning noyob tuhfasi bo’lgan Orol dengizining qurib, butun dunyo muommasiga aylanib borayotganligi xech kimga sir emas. Orol dengizi quruqlikdan o’rin olgan, suvi oqib chiqib ketmaydigan, sho’r dengiz va ko’l xislatlariga ega bo’lgan suv havzasidir. Dengizga Amudaryo va Sirdaryo suvlari quyiladi va bug’lanish evaziga muvozanatda turadi. Ilmiy ma’lumotlarga qaraganda, bir vaqtlar Orol dengiziga suv beruvchi Amudaryo va Sirdaryo Kaspiy dengiziga quyilgan. II. ASOSIY QISM 1. OROL DENGIZINING QURISH SABABLARI28 1502 1E 1A1B121B1A14 1C 20 1E1B173514 26 1E02

Keyingi 10 yilliklar mobaynida qishloq xo’jalik yerlarining sug’orish va sanoat korxonalarini rivojlantirish uchun qaytarilmas suv iste’molining o’sishi, shuningdek, ko’p yillik qurg’oqchilik Orol dengiziga daryo suvlarini quyulishini asta-sekin kamayishiga olib keldi. O’zbekistonda XX asr boshlarida 400 ming gektar sug’oriladigan yer bo’lgan bo’lsa, 1988 yilga kelib 4 mln 100 ming gektarga yetdi. O’zbekistan sobiq Ittifoqning asosiy paxta xom ashyosi etkazib beradigan agrar respublikasiga aylantirildi. Paxta ekiladigan maydonlarning ko’paytirilishi bilan Orol dengizi sathininh pasayib borishi o’rtasida o’zaro bog’liqlik yuzaga keldi. Orol dengizi muammosini kelib chiqishiga sabab bo’lgan 2-omil 1959- 67 yillarda qurilgan Turkmanistondagi Qoraqum kanalidir. Uning uzunligi 950 km bo’lib, daslabki 450 km qismida kema qatnovi yo’lga qo’yilgan. Ushbu daryo Amudaryodan sekundiga 300 metr kub suv oladi.Qanal o’zaniga 3ta yirik suv ombori qurilgan.Qoraqum kanalini ishga tushirilishi bilan Orol sathi keskin pasaya boshladi.

1. 1. Suv ko’p talab qiladigan ishlab chiqarish korxonalarining rivolantirilishi va joylashtirilishi 2.2. Qishloq xo’jaligida suvni eng talab qiladigan ekinlarni, ayniqsa, paxta va sholi ekin maydonlari- ning kengaytirilishi 3.3. Xosildorli past,sug’orish qiyin bo’lgan yangi ekin maydonlarini ochish va sug’orish ishlari sifatiga e’tibor bermaslikOrol dengizi muommasining kelib chiqishi sababalarini qisqacha bayon etish mumkin: 4.4. Sug’orilish me’yorlarini joyni, iqlim sharoitlarini xisobga olmas- dan, yuqori xosildorlikka erishish maqsadida noto’g’ri belgilash 5.5. Mintaqani iqtisodiy rivojlanti- rishda atrof-muhitga salbiy ta’sir etish mumkin bo’lgan jarayon- larni ilmiy asoslanmaganligi 6.6. Mahalliy aholi turmush darajasini yaxshilishga qaratilgan ijtimoiy-siyosatning kuchsizligidir.7.7. Sug’orish tizimlarini loyihalash, qurish va foydalanish ishlarining sifatsiz bajarilishi

Orol dengizi muommasining kelib chiqishining yana bir sababi, ayrim suv omborlarini noqulay joylarga qurilganidir. Xozirgi kunda O’rta Osiyoda respublikalari xududida 50 dan ortiq suv omborlari mavjud, ular juda ko’p miqdordagi suvning bexuda bug’lanishi va yerga singib, yon atrofdagi yerlarning meliorativ holatining yomonlanishiga olib keldi. Keyingi chorak asr davomida ko’ndalang bo’lib turgan Orol dengizi muommasini xal etish uchun bir qator loyihalar taklif etilganligiga qaramay, ularning birortasi xam joriy etilmagan.

● Orol dengizi xavzasidagi ichki suv resurslarni dengizga burish. Bunda asosan kollektor-drenaj tizimlari suvlarini dengizgacha oqib borishini ta’minlash ● Suvni boshqa suv xavzalaridan oqizib keltirish.Dengizdan tashqarida joylashgan Sariqamish, Dengizko’l, Sultontog’, Naxangko’l, Arnasoy, Aydar va Sudoche tashlama ko’llar suvlarni Orolga quyish ● Sug’orish tizimlari samaradorliginin oshirish, sug’orish texnologiyasini yaxshilash, suv resurslarini xududiy qayta taqsimlash xisobiga tejab qolinadigan suvlarni Orolga oqizishBu loyihalarni umumlashtirib quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin 01 0D 150216171819 2318 23043526 01 0A 34021423 0A 0C 1C 01 0A 1C 12021C1B121C 1A131418

2. Dunyo e`tirofidagi Orol dengiziga nazar

• Ixtiofaunasi: - 20 baliq turi. • Orol dengizi ko‘llarida 38 baliq turi yashagan. • Yillik baliq tutish darajasi: 30 ming tonna. • 1960 yil – Orol maydoni 68,9 ming km 2 • Suv hajmi 1083 km 3 bo‘lgan.O‘tmishda Orol

Maydon i - 66,5 ming km 2 Suv hajmi- 1064,0 km 3 Chuqurl igi- 53,4 metr Sho`rligi - 10-11 0 / 0 Quyilga n suv hajmi- 62,0 km 3OROL DENGIZI 1957-YILDA

Maydon i - 55,7 ming km 2 Suv hajmi- 815,0 km 3 Chuqurl igi- 48,2 metr Sho`rligi - 14-16 0 / 00 Quyilga n suv hajmi- 18,1 km 3OROL DENGIZI 1977-YILDA

Maydon i - 41,2 ming km 2 Suv hajmi- 624,0 km 3 Chuqurl igi- 38,3 metr Sho`rligi - 19-20 0 / 00 Quyilga n suv hajmi- 3,9 km 3OROL DENGIZI 1989-YILDA

Maydon i - 32,5 ming km 2 Suv hajmi- 400,0 km 3 Chuqurl igi- 32,5 metr Sho`rligi - 22-24 0 / 00 Quyilga n suv hajmi- 21,0 km 3OROL DENGIZI 2000-YILDA

1964 Умумий майдони 64800 км 2 2001 Умумий майдони 21100 км 2 2009 Умумий майдони 8730 км 2 100% 32,5% 13,5 %ОРОЛ ДЕНГИЗИНИНГ ҚУРИБ БОРИШ ДИНАМИКАСИ

 Suv hajmi 13 marotabadan ko‘proqqa qisqardi;  Hududi 7 marotabadan ko‘proqqa qisqardi;  Suv darajasi 26 metrga pasaydi.  Qirg‘oqlari 100 kilometrlab uzoqlikka chekindi;  G‘arbiy qismida suvning tuzlanganlik darajasi 120 gramm/litrga yetgan;  Sharqiy qismida ushbu ko‘rsatkich 280 gramm/litrni tashkil etadi.

2009-yil

2009-yil

IQLIM O‘ZGARISHINING TA’SIRI Havo haroratining eng yuqori ko‘rsatkichlariOrol dengizi Toshkent

Tuz changi bo‘ronlari 400km va undan ziyodroq masofaga tarqaladi

Yiliga taxminan 100 million tonnaga yaqin tuz atmosferaga chiqadi. 1980-yildan boshlab bunday tuz bo‘ronlari yiliga 90 kungacha bo‘ladi.

Cho‘llanish

Orol dengizi 1960- yilgacha eng yirik yopiq suv havzalarida n biri bo‘lib, hududi 68,9 ming kv. km., suv miqdori 1083 kub. km., uzunligi 426 km., kengligi 284 km. va eng chuqur joyi 68 mentrni tashkil qilgan. Jayronlar 1 million boshgach a yetib, flora 638 turdagi kamyob osimliklar ni tashkil yetgan.Orolbo‘yi hududi o‘zining xilma-xil hayvonot va o‘simlik dunyosiga ega bo‘lib, ushbu havzada 38 turdagi baliq va kamyob hayvonlar mavjud bo‘lgan.

1961 1970 1980 1990 2010270 gr/l 10 gr/l Suvning tuzlanishi (gr/l)20 tur 0 tur11 tur 5 tur 1 tur Orolda yashagan baliq turlari 01

OROL DENGIZIDA BALIQCHILIK 200019851960 24,4 минг/т 4,0 минг/т3,30 минг/т

? ? ? ? ? ? Йўқ бўлган ҳайвонлар ? Йўқолиш арафасида турган ҳайвонлар

Great white pelican Ring-tailed Fish (Pallas) Eagle Dalmatian pelican Marbled Teal Squacco Pond Heron Desert Monitor? ? ?? ? ? ? Йўқолиш арафасидаги турлар

Lepidium Subcordatum Botch. et Vved Malococarpus crithmifolius Tulipa Sogdiana Bunge Tulipa buhseana Euphorbia sclerociathium KorovSalsola chiwensis M.Popstipa aktaunesis Roshev ?? ? ? ? Йўқолиш арафасидаги ўсимликларЙўқолиб кетган ўсимликлар

Саксовул буталари 800 минг гектарли тўқай ўрмонларининг 90%га яқини йўқ бўлди

Тўқайзор ўрмонларининг йўқолиши динамикаси 20001985 1960 140, 0 минг гек. 50,0 минг гек. 14,0 минг гек.

ТЎҚАЙЗОР ЎРМОНЛАР

Yuzlab ko‘llar Amudaryo deltasida yo‘q bo‘lib ketgan

Орол бўйи ҳудудини ўрмонлаштириш • Жами майдони - 740 минг.гек. • Денгизнинг қуриган қисмида 310 минг.гек.

3. Orol dengizi muammolarini hal etish choralari Orol dengizi — Oʻrta Osiyodagi eng katta berk shoʻr koʻl. Maʼmuriy jihatdan Orol dengizining yarmidan koʻproq jan.-gʻarbiy qismi Oʻzbekiston (Qoraqalpogʻiston), shim.- sharqiy qismi Qozogʻiston hududida joylashgan. Oʻtgan asrning 60-yillarigacha Orol dengizi maydoni orollari bilan oʻrtacha 68,0 ming km 2 ni tashkil etgan. Kattaligi jihatidan dunyoda toʻrtinchi (Kaspiy dengizi, Amerikadagi Yuqori koʻl va Afrikadagi Viktoriya koʻlidan keyin), Yevrosiyo materigida (Kaspiydan keyin) ikkinchi oʻrinda edi. Dengiz shim.-sharkdan jan.-gʻarbga choʻzilgan, uz. 428 km, eng keng joyi 235 km (45° sh.k.) boʻlgan. Havzasining mayd. 690 ming km 2 , suvining hajmi 1000 km 3 , oʻrtacha chuq. 16,5 m atrofida oʻzgarib turgan. Havzasining kattaligi uchun dengiz deb atalgan. 0D 10 03041607 1C 041C1216 136212230427 1F 08 151B162113150408 3413621408 260423 1C 3402161708 3D454208 1F 36 25 36 113D363C08 1B271D1B1608

Orol dengizi yuqori pliotsenda Yer poʻstining egilgan yeridagi botiqda hosil boʻlgan. Tubining relyefi (gʻarbiy qismini qisobga olmaganda) tekis. Orol dengizida juda koʻp yarim orol va qoʻltiqlar boʻlgan. Shim. qirgʻoklarida eng katta qoʻltiqlaridan Chernishev, Paskevich, Sarichigʻanoq, Perovskiy, jan.-sharqiy va sharqiy qirgʻoqlarida Tushbas, Ashshibas, Oqsagʻa, Suluv va b. Amudaryo bilan Sirdaryo quyiladigan joylarida Ajiboy, Tolliq, Jiltirbas qoʻltiklari, Qulonli va Moʻynoq yirik yarim orollari boʻlgan. Orol dengizida qadimdan suv sathi goh koʻtarilib, goh pasayib turgan. Keyingi geologik davrda Sariqamish va Oʻzboʻy orqali Orol dengizi suvi vaqt-vaqti bilan Kaspiyga quyilgan, suv sathi ancha baland boʻlib, jan. va jan.-sharqidagi bir necha ming km 2 maydonli sohil suv ostida boʻlgan. Orol dengizi unchalik chuqur emas. Chuqur joylari gʻarbiy qismida. Qoraqalpogʻiston Ustyurta yonida chuq. 69 m gacha yetgan. Koʻlning sayoz joylari uning jan., jan.-sharqiy va sharqiy qismlariga toʻgʻri kelgan.0D 1D 0D 1A 0A 0C 0C 4B18 15 09 1C1B 03 1F 08 1E 1A 09 23

1990-yillardan boshlab Orol fojeasining halokatini boshidan kechirayotgan barcha mamlakatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti, shuningdek boshqa xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar minbarlaridan jahon hamjamiyatining diqqat-e’tiborini Orol muammosiga, uning mintaqaviy va global xavfsizlik bilan chambarchas bog‘liq ekanligiga jalb etib kelishmoqda. 1993-yil 28-sentabrda BMT Bosh Assambleyasiningning 48-sessiyasida va 1995-yil 24-oktabrdagi 50-sessiyasida Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari vakillari jahon hamjamiyatini Orol va Orolbo‘yini qutqarishda ko‘mak berishga chaqirdilar hamda ushbu muammoni xalqaro moliyaviy tuzilmalar, rivojlangan davlatlar ko‘magisiz va BMTning shafeligisiz amalga oshirish mumkin emasligiga BMTning e’tiborini qaratishdi.

1993-yilda Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston ishtirokida tashkil etilgan Orolni Qutqarish Xalqaro Jamg‘armasi (OQXJ) bunga yorqin misol bo‘ladi. OQXJ faoliyatining hozirgi vaqtdagi asosiy natijasi Orol dengizi havzasi mamlakatlari uchun uchta ko‘mak Dasturining qabul qilinishi bo‘ldi (ODHD – 1, ODHD – 2, ODHD – 3). Orolbo‘yining biofondini saqlash, ekologik muammoning atrof muhitga va eng asosiysi mintaqada yashayotgan insonlarning hayotiga halokatli ta’sirini qisqartirish kabilar tashkilotning muhim vazifasi qilib belgilab olindi. 1997-yilning oktabrida Toshkent shahrida donorlarning texnik masalalar bo‘yicha xalqaro uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Ushbu uchrashuv natijasida “Orol dengizi havzasida atrof muhit va suv resurslarini boshqarish” xalqaro loyihasini amalga oshirish boshlandi.11454525482118 23 0D0F 1B27 254007 0D1213141E1333211816 04 34041E 1145454C48211814 3704141A04 1D04321904 131C

● Konferensiyada 60 dan ziyod xalqaro tashkilotlar, Yaponiya, Germaniya, XXR va arab davlatlarining yirik moliyaviy institutlari vakillari hamda yetakchi tadqiqot markazlar mutaxassislarining ishtirok qildi. ● Konferensiya yakunida 1,5 mlrd. AQSh dollarini tashkil etadigan Orol fojeasining og‘ir oqibatlarini yumshatishga yo‘naltirilgan loyihalarni amalga oshirish bo‘yicha Toshkent Deklaratsiyasi va Ish rejasi qabul qilindi.2008-yilda O‘zbekiston Respublikasining tashabbusi bilan Toshkentda Orol muammosi bo‘yicha xalqaro konferensiyaning tashkil etilishi katta ahamiyatga molik bo‘ldi. 01 09 23 32 18 23 18 01 09 15 24 21 04 20

2013-yil Orolbo‘yida Amudaryo deltasida kichik suv havzalarini tashkil etish, sho‘rsizlantiradigan qurilmaga ega suv chiqarish inshootlarini qurish, himoya o‘rmonlarini tashkil etish va Janubiy Orolboyi havzasi ornitologik monitoringi kabi loyiha va tadbirlarni moliyalashtirishga umumiy qiymati 1,3 mlrd. AQSh dollari ekvivalentidagi reja tasdiqlangan. 2013-yilning 16-sentabrida O‘zbekiston Respublikasi va OQXJning amaldagi Prezidenti tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasi 68- sessiyasinig rasmiy hujjati tariqasida “Orolning qurishi oqibatlariga barham berish va Orolbo‘yi ekotizimi halokatini oldini olish tadbirlari Dasturi” tarqatildi. 2013-yilning avgust oyidan OQXJga raislik qilish O‘zbekiston Respublikasiga o‘tdi. Ushbu Dastur BMT Bosh kotibi Pan Gi Mun tomonidan har tomonlama qo‘llab-quvatlandi. 1F 02 1A 13 1B 23 1F 04 1C02 1E 20 08 1F 01 29 23

1. Orolbo‘yida yashash, aholi genofondini qayta tiklash va saqlash uchun sharoit yaratish; 2. Suv resurslari boshqaruv tizimini takomillashtirish va undan tejamkorlik bilan foydalanish. Orol dengizi akvatoriyasida tabiiy havzalar tizimi saqlash; 3. Qurib borayotgan Orol dengizi o‘rnida daraxtzorlar tashkil etish va ushbu mintaqani sahroga aylanishini oldini olish bo‘yicha keng ko‘lamda tadbirlarni amalga oshirish; 4. Bio xilma-xillikni saqlash, biologik resurslarni qayta tiklash, hayvonot va o‘simlik dunyosini saqlash; 5. Kelgusida OQXJning institutsional asoslarini takomillashtirish va ushbu tashkilot doirasida mintaqa mamlakatlari hamkorligini mustahkamlash“ Orolning qurishi oqibatlariga barham berish va Orol bo‘yi ekotizimi halokatini oldini olish tadbirlari Dasturi” Orol muammosi oqibatlariga barham berish bo‘yicha quyidagi muhim tadbirlarni amalga oshirishni ko‘zda tutadi:132D 08 0D 04 23 1C1D 112D 0A 1E 23 1B 24 15 23 1C04 152D 0F 15 15 02 26 04 1E 23 13 142D 2E 1C04 12 1D 15 1A2D 09 18 23 1B 15 26 1D 26

2014-yilning 28-29-oktabr kunlari Urganch shahrida “Orol dengizi mintaqasidagi ekologik ofat oqibatlarini yumshatish bo‘yicha hamkorlikni rivojlantirish” mavzusida xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Xalqaro konferensiya yakunigalariga binoan milliy va mintaqaviy loyihalarni amalga oshirish maqsadida umumiy miqdori 3 mlrd. AQSh doll.ni tashkil qilgan kelishuv va shartnomalar imzolangan. Mazkur mablag‘ning 200 mln. AQSh doll. teng miqdorini grant mablag‘lar tashkil qilmoqda. 2015-yil 24-martda Toshkentda Jamg‘armaning mintaqavaiy organlari ishtirokida "Orol dengizi mintaqasida ekologik falokatlarni kamaytirish" mavzusida “davra suhbati” tashkil etildi. 2015-yilning 12-17-aprel kunlari Koreya Respublikasining Degu va Gyongbuk shaharlarida o‘tkazilgan 7-Butun jahon suv forumi doirasida Orol dengizi muammolariga bag‘ishlangan maxsus sessiya bo‘lib o‘tdi.

1 Оrоl atrоfidagi muhit kishilar salоmatligiga ham o`zining salbiy ta’sirini ko`rsatmоqda. Ma’lumоtlarga qaraganda ayniqsa, Amudaryo dеltasi atrоfida yashоvchi ahоli оrasida qоrin tifi bilan kasallanish 30 barоbar оshgan, bоlalar o`limi ko`paygan, оdamlarning o`rtacha bo`yi va yashash darajasi pasaygan. 2 Agar Оrоl taqdiri tеzda hal qilinmasa kеlajakda uning o`rnida Оrоl cho`li vujudga kеladi. Buning uchun esa dеngizga qo`shimcha yiliga 40 km 3 suv kеltirish lоzim. Hоzirgi rеal imkоniyat Оrоl havzasi atrоfida yig’ilgan zоvur (qaytarma) suvlarni to`plab, dеngizga yo`llashdir. 3 Agar bu vazifa amalga оshirilsa yiliga qo`shimcha 20 km 3 suv Оrоl dеngiziga kеlib qo`shilishi mumkin. Lеkin bu bilan Оrоl dеngizi suv sathining pasayishidan saqlab qоlish mumkin emas. XULOSA

Sug’оrish shaхоbchalarining fоydali ish kоeffitsiеntini оshirish (kanallar tubini bеtоnlash, har хil mеtallar bilan qоplab, filtratsiya va samarasiz bug’lanishni kamaytirish оrqali); Sug’оrishning eng ilg’оr usullarini (yomg’irlatib, tоmchilatib, tarnоblar yordamida sug’оrishni) qo`llab, ekinlarning sug’оrish mе’yorini pasaytirib suvni iqtisоd qilish; Mavjud sug’оriladigan maydоnlarda ilg’оr agrоtехnikani qo`llab, hоsildоrlikni оshirish hisоbiga ekin maydоnini kеngaytirmaslikka erishish kеrak.4. Оrоl dеngizi suv sathini оptimal balandlikda saqlash uchun хalq хo`jaligida daryo suvlaridan tеjab fоydalanishga erishish lоzim. Buning uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirishni ko‘zda tutadi:

FOYDALANILGAN ADABIYOT 1. R. Eshchanov, R. Egamberdiyev. Ekologiya asoslari. Toshkent “Zar Qalam” nashryoti. 2004. 2. “ Ekologiya” fanidan O`quv-uslubiy majmua 3. www.referatlar.uz 4. www.google.co.uz

ЭЪТИБОРИНГИ З УЧУН РАҲМАТ!

O'xshashlar

Ekologik muammolar 2

Farg’ona vodiysida ekologik muammolar

O’rta Osiyoda Transboundary ekologik muammolar

Mintaqaviy ekologik muammolar va ularning kelib chiqish sabablari.

Global muammolar