Yalpiznamolar qabilasi - Lamiales - Botanika - Slaydlar

Yalpiznamolar qabilasi - Lamiales

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4479.3232421875 KB

Ko'chirib olish

Yalpiznamolar qabilasi - Lamiales

Yalpiznamolar qabilasi - Lamiales • Qabilaning tarkibdagi oilalardan biri yalpizdoshlar. • 1. Yalpizdoshlar (labguldoshlar) oilasi –Lamiceae yoki Labiatae. • Yalpizdoshlar (Lamiaceae) oilasi Yalpizkabilar kichik sinfi, Yalpiznamolar qabilasiga mansub yer yuzidagi eng yirik oilalardan biri hisoblanadi. Uning vakillari asosan issiq va mo‘tadil iqlimli mamlakatlarda keng tarqalgan.

• Gulqo`rgoni murakkab, kosacha bargi 5 ta birikib o`sgan, gultojbarglari ham 5 ta birikib o`sgan. Ustki labi 2ta, pastki labi 3ta gultojbargining birikib o`sishdan hosil bo`lgan. Changchilari soni 4 ta, ulardan 2 tasi qisqa, ba`zan changchilari 2ta bo`lib, qolgani qisqargan yoki shiradonlarga aylangan. Urug`chisi 2 ta, meva bargchaning qo`shilishidan xosil bo`lgan. Tugunchasi ustki. • Gul formulasi: ↑ Û Ca(5) Co(5) A 4, 2 G (2) • Mevasi 4 bo`lakka ajraladigan uvoq meva.

• Bu oilaga 200 ga yaqin turkum va 3000 tur kiradi. O‘rta Osiyoda 53 turkumga mansub 360 tur, O‘zbekistonda esa 42 turkumga mansub 210 tur, Farg‘ona vodiysida esa 26 turkumga oid 59 tur o‘sishi ma’lum. Yalpizdoshlar oilasi O‘zbekiston florasida ham keng tarqalgan oilalardan biri bo‘lib, foydali turlarga boyligi bilan boshqa oilalardan ajralib turadi. • Muxim belgilari: barglari oddiy tekis yoki chuqur qirqilgan, poyada qarama-qarshi joylashgan. Poyasi 4 kirrali, gullari mayda, ro`vak, shingil, kallak to`pgul hosil qiladi. Ikki jinsli, zigomorf.

Oila vakillari: • Oq lamium (Lamium album), Yalpiz (Mentha asiatica), Rayxon (Osimun basilicum) Hovlida ekiladi, Jambil (Thimus saravschanica), Arslon quloq (Leonurus turkesanicus), Kiyik o`t (Ziziphora pedicellata), Tog rayxoni (Origanum tyttantum) va boshkalar.

• Yalpiz, Marmarak, Kiyiko‘t, Bozulbang, Tog‘rayhon, Limono‘t, Arsloquloq, kabi turkumlarning vakillari juda qadimdan beri tibbiyotda, oziq ovqat, qandolatchilik va parfyumeriya sanoatida foydalanib kelinmoqda. • Bu katta oilaga o‘t, chala buta va buta o‘simliklari kiradi.

Yasnotkalar turkumi - Lamium • Bir va ko‘p yillik o‘t o‘simliklar. O‘zbekiston florasida pushti yasnotka (L.amplexicanle) va oq yasnotka (L.alla) turlari begona o‘t sifatida o‘sadi.L.alla dori tayyorlashda ishlatiladi. Ular asal beruvchi o‘simlik hisoblanadi.

Mavrak turkumi • Mavrak turkumi - (Salvia). Ko‘p yillik o‘t chala buta o‘simliklar. Uning Osiyoda 20 dan ko‘p turi uchraydi. Ular tog‘li rayonlarda ko‘p tarqalgan. S. officinalis turi dori tayyorlashda ishlatiladi.

Yalpiz turi (Mentha) • Ko‘p yillik o‘t o‘simliklari bo‘lib efir moylidir. Bu oilaning vakillari asosan zax erlarda, ariq va kanal bo‘ylarida tarqalgan O‘zbekiston florasida Osiyo yalpizi (M.asiatica) keng tarqalgan. Cho‘l yalpiz (M. arvensis) va jingalak yalpizlar (M. crispa) ekiladi .

Oddiy rayhon-(Acimum basilicum) • Bir yillik o‘t o‘simlik, uning oq rayhon,qora rayhon, osh rayhon, turlari ma’lum. Ular ziravor va xushbo‘y o‘simlik sifatida ekiladi.

Kiyiko‘tlar turkumi-Ziziphora • Bular tarkibida efir moylari bor bir yillik va ko‘p yillik o‘tlardir.

Tog‘ jambili (Origanum) • Faqat bir turi (O.tythantum) O‘zbekiston florasida tarqalgan.

Lavanda turkumi • Lavandula.-Asl lavanda L.vera.bu gullari ko‘p yoki to‘q binafsha rangli juda xushbo‘y hidli chala butadir. Efir moyi olish uchun Qrimda, Kavkazda va Moldaviyada ekiladi. Efir moyidan odekolonlar tayyorlanadi. Quritilgan gullari kiyimlarni kuyadan saqlash uchun sepiladi.

Ahamiyati: • Oila vakillari efir moylariga boy bo`lganligidan parfyumeriya va oziq ovqat sanoatida ishlatiladi. Bulardan tashqari bir necha turlari dorivor hisoblanib, tibbiyotda qo`llaniladi. Ko`pchilik turlari madaniylashtirilgan.

• Bu oila vakillari efir moyiga boy bo‘lgandan ularning ko‘pgina vakillari efir moyi olish uchun ekiladi. Mas. Mavrak (muskat mavragi), lavanda, nano va boshqalar. Bulardan olingan efir moyi atir upa sanoatida, ovqat va likyor-aroq ishlab chiqarish sanoatida qo‘llaniladi. Bir necha turlari masalan., tog‘ jambili, logoxillus , limono‘ti, jingalak nano, dori mavrak, arslonquyruq va boshqalar meditsinada ishlatiladi. Yalpiz, osh rayhon, jambil va boshqalar ovqat mazasini yaxshilashda ishlatiladi.

O'xshashlar

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae

Lolanamolar qabilasi

Gazandanamolar qabilasi

Chinnigulnamolar qabilasi

Zig'irnamolar qabilasi