Initronlar, transpozonlar, plazmidlar - Biotexnologiya - Slaydlar

Initronlar, transpozonlar, plazmidlar

Yuklangan vaqt:

27.08.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

785.8173828125 KB

Ko'chirib olish

Initronlar, transpozonlar, plazmidlar

Reja: 1.Initronlar haqida malumot 2.Transpozonlar haqida malumot 3.Palazmidlar haqida malumot

Intronlar - bu ekzonlar orasidagi genlarda mavjud bo'lgan nukleotidlar ketma - ketligi. Bu nukleotidlar ketma -ketligi oqsillarni kodlamaydi va bu shuni anglatadiki, intronlar oqsil sintezi jarayonida darhol muhim emas. Agar xabarchi RNK (mRNK) zanjiri genda DNK transkripsiyasi orqali yaratilsa, intronlarning nukleotid ketma - ketligi chiqarib tashlanadi. Bundan tashqari, mRNK zanjiridan intron ketma - ketligini chiqarib tashlash RNK birikmasi deb ataladigan jarayon orqali sodir bo'ladi; Bu gen bilan birlashgan bitta intron bo'lsa, tsis-biriktirish orqali bo'lishi mumkin, agar gen bilan bog'liq ikki yoki undan ortiq intron bo'lsa, trans-birlashma sodir bo'ladi.

Protein kodini olishga tayyor bo'lgan etuk mRNK zanjiri intronlarni ipdan olib tashlanganidan keyin hosil bo'ladi. DNK ham, RNK ham kodlamaydigan ketma-ketlikni o'z ichiga olganligi sababli, intron atamasi DNKning kodlanmagan nukleotid sekanslarini va ularning RNKdagi mos keladigan ketma-ketligini anglatishi mumkin. Shuni ham ta'kidlash kerakki, ribosomal RNK (rRNK) va transfer RNK (tRNK) tarkibida intronli genlar bor, lekin genlar ifodalanganida ular olib tashlanadi. Boshqacha aytganda, intronlar transkripsiya orqali o'tadi, lekin tarjima orqali emas. Shuning uchun ularni DNKning tarjima qilinmagan ketma -ketligi deyiladi. Intronlarning zudlik bilan bajaradigan vazifasi biroz tushunarsizdir, lekin ular bitta genning xilma -xil, bir -biriga bog'liq oqsillarini tashkil qilishda muhim ahamiyatga ega, deb ishoniladi.

Ekzonlar - bu intronning har ikki tomonida ifodalangan va topilgan genlarning nukleotid ketma -ketligi. Oddiy qilib aytganda, ekzonlar haqiqatan ham genlarni ifodalashda yoki oqsil sintezida erga tegadi, deyish mumkin. Pre-mRNKdan kodlanmagan ketma-ketlikni olib tashlaganingizdan so'ng, etuk mRNK molekulasi faqat ekzon ketma-ketligidan iborat. Keyin etuk mRNKlarning nukleotidlar ketma -ketligi o'ziga xos oqsilning aminokislotalar ketma -ketligiga aylanadi. Deyarli barcha genlar boshlang'ich nukleotidlar ketma -ketligiga ega bo'lib, uni asosiy DNK yoki RNK zanjiridan gen sifatida ajratib turadi, bu Ochiq o'qish ramkasi (ORF) deb nomlanadi; ikkita ORF gen ekstonlari ichidagi uchlarini belgilaydi. Biroq, ekzonlar genlarda ifodalanmagan holatlar mavjud. Intron ketma -ketligi mutatsiyaga olib keladigan ekon bilan aralashadigan holatlar mavjud va bu jarayon ekzonizatsiya deb ataladi.

Intronlar va ekzonlar o'rtasidagi asosiy farq shundaki, intronlar genning kodlamaydigan ketma-ketligi, ekzonlar esa kodlash ketma-ketligi. Shunday qilib, etuk mRNK molekulalarida intronlar ko'rinmaydi, ekzonlar birgalikda yakuniy RNK molekulasini hosil qiladi. Intronlar va ekzonlar molekulyar biologiya sohasida tez -tez ishlatiladigan atamalardir, lekin kimdir bu atamalar bilan tanishishni boshlaganda, chalkashliklar yuzaga keladi, chunki bu ikkalasi ham genlarning nukleotid ketma -ketligi.

Intronlar va ekzonlar o'rtasidagi o'xshashliklar Intronlar va ekzonlar - bu genlarning nukleotid ketma -ketligi. Ikkala ketma -ketlik ham oldingi mRNKga transkripsiya qilinadi. Ular intragenik ketma -ketliklardir. Ular DNK va RNKda mavjud. Ikkalasi ham eukariotlarda mavjud

Gen ham kodlovchi, ham kodlanmagan ketma-ketlikka ega. Kodlamaydigan ketma-ketliklar oqsil sintezida ishtirok etmaydi. Ular intronlardir. Kodlash ketma -ketligi oqsilning genetik kodiga ega. Ular ekzonlar. Umuman olganda, bu intronlar va ekstronlar o'rtasidagi asosiy farq. Transpozonlarning kashf etilishi genetik muxandislikning rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Ko’chib yuruvchi genetik elementlar-transpozonlarni o’simlik organizmida AqSH olimasi Barbara Mak Klintok, mikroorganizmlarda AqSH olimi Axmad Buxoriy va xasharotlarda Rossiya olimi Georgiy Georgiev kashf etgan. Ko’chib yuruvchi genetik elementlar ayni vaqtda transpozision elementlar yoki transpozonlar deb ham ataladi. Transpozonlar xilma-xil strukturaga ega bo’lsalar-da, barcha transpozon molekulalarining ikki chetida maxsus nukleotidlar izchilligi, markaziy qismda esa DNK molekulasining belgilangan joyida "yopishqoq" uchlar hosil qilib notekis kesuvchi transpozaza fermentini sintez qiluvchi gen mavjuddir.

Transpozaza fermenti hujayradagi DNK molekulasini " yopishqoq" uchlar hosil qilib kesadi va ayni paytda transpozon uchlariga qovushtiradi. Hosil bo’lgan xromosoma DNKsi va transpozon DNKsidan iborat qovushma hujayra DNK bo’laklarini bog’lovchi ferment ligaza ta’sirida o’zaro bog’lanadi. Transpozonlarning hujayra DNKsiga integrasiyasi quyidagicha amalga oshadi Transpozonlar –organizmda uchraydigan DNK qismi bo‘lib, o‘z joyini o‘zgartirish qobiliyatiga ega. Ular genom doirasidagina ko‘payaa oladi. Transpozonlar “sakrovchi genlar” nomi bilan mashhur, ular genetik mobil elementlarning bir vakili hisoblanadi. Transpozonlar genomning kodlanmaydigan qismiga kiradi. DNK nukleotidlar ketma-ketligi asosida oqsil tarkibidagi aminokislotalar ketma- ketligi haqidagi informatsiyani tashimaydi. Shunga qaramay mobil elementlarning bir qancha sinflari tarkibida fermentlar ketma-ketligi haqidagi ma’lumot bo‘ladi. Bu fementlar transpozon xarakatlanishini transkripsiya va katalizatsiya qiladi. Masalan, DNK transpozonlar va DDP1 - transpozaza , BORS1 va BORS2 fermentlarini kodlaydi.

Xar xil organizmlarda transpozonlar turli xil darajada tarqalgan. Masalan, odamlarda transpozonlar DNK ketma-ketligining 45% ni tashkil qiladi. Drozofil meva pashshasida transpozonlar butun genomning15-20% ni tashkil qiladi. O‘simliklarda transpozonlar genomning asosiy qismini egallaydi. Makkajo‘xorida transpozonlar butun genomning 85% ni tashkil qiladi. 2012-yilda 96 ta odam kasalliklari ro‘yxatga olingan. Buning sababi genetik mobil elementlarning de novo kirishi natijasidir.Alu–takrorlar xromosoma aberratsiyasini keltirib chiqaradi. Mana shu xromosom aberratsiyasi natijasida 50 dan ortiq kasalliklar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi.Psevdogenlar – struktur genlarning funksiya bajarmaydigan analogi hisoblanadi. Oqsillarni kodlash qobiliyatini yo‘qotgan xujayrada ekspressiya bo‘lmaydi. Psevdogen oddiy funksional genlardan kelib chiqqan, mutatsiya natijasida ekspressiya qobiliyatini yo‘qotgan (stop kodonlarning paydo bo‘lishi, o‘qish doirasining siljishi va shu kabilar).

Plazmidlar. Plazmidlar hujayraning asosiy xromosomasidan bir nechayuz barobar kichik DNK qo‘sh zanjirli halqasidan iborat. Plazmidlaro‘rtacha 3–10 dona genlardan tuzilgan va ikki toifaga bo‘linadi. Bularningbirinchisi transmissibl plasmid bo‘lib, u transpozon yoki bakteriofag irsiymolekulasi kabi hujayra asosiy xromosomasining maxsus DNK izchilliginikesib, rekombinatsiya bo‘la oladi. Transmissibl plazmid asosiy xromosomagabirikkandan keyin o‘z mustaqilligini yo‘qotadi. Asosiy xromosomadanmustaqil ravishda o‘z-o‘zini replikatsiya qila olmaydi. Ayni paytda bundayplazmidlarda joylashgan genlar asosiy xromosomada o‘z faoliyatini bajaradi.Hujayra bo‘linganda rekombinatsiyalanuvchi plazmidning genlari asosiyxromosoma genlari bilan birikkan holda nasldan naslga beriladi. Ikkinchi toifaplazmidlar avtonom holda replikatsiyalanuvchi plazmidlar deb ataladi.

Plazmid - turli xil, bir ega bo'lgan qurilish. plazmid boshqa yirik shakli bir necha yuz ming bazasi juft turini o'z ichiga Holbuki kichik shakli, taxminan ikki ming bazasi juft yoki kamroq o'z ichiga olishi mumkin. Bu o'ta bilguvchi siz megaplazmidami va mini-xromosomalar o'rtasida bir chiziq chizish imkonini beradi. Bor bakteriyalar, deb qo'shmoq turli xil plazmid. Bu voqea, The umumiy miqdori genetik material may oshib bu hajmi bu moddiy bu mezbon hujayralar.

Plazmidlar ikki yo'l birini foydalanib, hujayra ichiga olish. Birinchi yo'l - hujayra va tuslanish jarayoni natijasida plazmidlarini o'z ichiga olmaydi, uyali aloqa operatori o'rtasida kontakt o'rnatish hisoblanadi. bakteriyalar, gramm-musbat va gram-manfiy plazmid bor. Birinchi usul, shuningdek, uzatish yoki o'zgartirish vaqtida uzatish o'z ichiga oladi. Ikkinchi yo'l katakka plazmidlarini kiritish orqali sun'iy ravishda amalga oshiriladi, organizm tashuvchisi hujayralari genlar ifodasi kerak.

O'xshashlar

Genetik injeneriya va biotexnologiya

O'simliklar genetik muhandisligi

Gen muhandisligi fanining rivojlanish tarixi va bosqichlari. Gen muhandisligi usullarining tasnifi

Klonlar, klonlashtirish va ularning klinik ahamiyati

RNK turlari va uning oqsil biosintezidagi roli