Fermentyorlarni biotexnologiyada qo`llash uchun tanlash - Biotexnologiya - Slaydlar

Fermentyorlarni biotexnologiyada qo`llash uchun tanlash

Yuklangan vaqt:

29.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1024.8173828125 KB

Ko'chirib olish

MUSTAQIL ISHI Mavzu: Fermentyorlarni biotexnologiyada qo’llash uchun tanlash

1. Fermentyor haqida umumiy ma’lumot 2. Fermentyor turlari. 3. Erliftli fermentyorlar. 4. Gazni mexanik dispergirlovchi fermentyorlar. Reja:

So‘nggi yillarda biotexnologik sanoatda qo‘llaniladigan ko‘pgina fermentyorlar paydo bo‘lib, ular biomassani aerob o‘stirish va uning metabolitlarini olishga mo‘ljallangandir. Aerob jarayonlarning effektivligini ko‘rsatuvchi asosiy parametr bo‘lib, gazning suyuqlik bilan kontaktda bo‘luvchi yuzasi hisoblanadi. Ushbu yuzaning hosil bo‘lish usuliga qarab gaz-suyuqlik fermentyorlarini uchta asosiy guruhga ajratish mumkin, ular, - erliftli, - gazni mexanik dispergirlovchi, - oqimli. Erliftli fermentyorlarda fazalarning kontakt yuzasi gazni gaz taqsimlovchi tuzilmalar orqali sirkulyatsiyadagi suyuqlik qatlamiga kiritganda hosil bo‘ladi. Apparatning katta ishchi hajmi kerak bo‘lganda, hamda gaz fazasi sifatida tarkibida massa almashinuvida zarur sharoitlarni ta’minlash va kultural muhitni pnevmoaralashtirish uchun yetarli kinetik energiyani o‘zida tutuvchi 80% azot bo‘lgan havo ishlatilganda bu fermentyorlarni qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu fermentyorlar yuqori ekspluatatsion ishonchlikka ega, chunki konstruksiyaning ichki harakatlanuvchi elementlariga ega emas. Ularda suyuqlik sirkulyatsiyasi shartlarini buzmagan holda, yetarlicha katta yuza maydoniga ega issiqlik almashinuvi tuzilmalarini joylashtirish qulay. Fermentyor haqida umumiy ma’lumot

Gazni mexanik dispergirlovchi fermentyorlarda apparatga kiritiladigan gaz suyuqlik bilan mahsus tuzilmalar yordamida aralashtiriladi. Ularni apparatning V ≤ 100 m3 hajmida qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Ular toza gazda ishla ganda effektiv hisoblanadi. Bunda moddaning gazdan o‘tkazilishining yetarlicha yuqori intensivligiga rivojlangan fazalararo yuza hisobiga erishiladi. Kichik hajmli apparatlar yuqori bosimda ishlashi mumkin. Oqimli fermentyorlarda gaz nasadkalar sistemasi orqali apparat kesimi bo‘ylab taqsimlanadigan suyuqlik oqimlari bilan ejektirlanadi. Mikrobiologik sanoatda, asosan, o‘zaro konstruksiyasi va ishlash sharoitlari bilan farqlanadigan uch turdagi erliftli fermentyorlar qo‘llaniladi. Achitqili ishlab chiqarishda eng keng tarqalgan va ko‘pincha aeratorlar yoki kyuvetalar deb ataladigan kyuvetali aeratorlarga ega fermentyorlar (1-rasm). 1-rasm. Kyuvetali aeratorlarga ega fermentyor.

Bunday apparat yassi tub qismi va konussimon qopqoqqa ega silindrik idish (3) dan iborat. Idish ichida kyuvetalar (4) o‘rnatilgan bo‘lib, ularning soni fermentyor hajmiga qarab 3 tadan 8 tagacha o‘zgaradi. Kyuvetalarning ikkitali devorlari orasidagi bo‘shliqqa shtuser A orqali suv kiritilib, ular issiqlik almashinuvi tuzilmalari bo‘lib xizmat qiladi. Issiqlik ajralishi intensiv o‘tishi uchun kyuveta bo‘shlig‘idagi suvga spiral kanal hosil qiluvchi lenta joylashtiriladi. Havo fermentyorga markaziy quvur (2) orqali kiritiladi va quvurlar (6) bo‘ylab gaz taqsimlagichlar (barbotyor) (7)ga yetib keladi. Gaz taqsimlagich past qutidan iborat bo‘lib, uning silindrik devori bilan pastki qopqog‘i orasida havoning chiqishi uchun tor dumaloq teshik bo‘ladi. Bu teshikning gidravlik qarshiligi shunday mo‘ljallanadiki, bunda barcha barbotyorlar bo‘ylab havoning bir me’yorda berilishi ta’minlanadi. Oziqa muhiti, ammiakli suv va ekiladigan achitqi shtuserlar orqali bachokka (1) beriladi va keyin quvurlar (5) bo‘ylab barbotyor qutisiga (7) kelib tushadi. Havo barbotyordan chiqishda yuqoriga ko‘tarilib, o‘zi bilan kyuvetalarga sirkulyatsiyalovchi kultural suyuqlik bilan aralashgan oziqa muhitini olib o‘tadi. Havo fermentyor qopqog‘ida o‘rnatilgan tomchili suyuqlik separatori (8) orqali tashqariga chiqariladi. Achitqili suspenziya apparatdan shtuser V orqali chiqadi. Fermentyorning har bir kyuvetasi cho‘ktirilgan erliftga o‘xshab ishlaydi. Havoning uzatilishida kyuvetada gaz-suyuqlik aralashmasi hosil bo‘lib, uning gaz tarkibi apparatining kyuvetalararo bo‘shliqdagi achitqi suspenziyasining gaz tarkibidan yuqoriroqdir. Buning natijasida uning pastki qismida (kyuvetalar zonasida) qattiq fazasining cho‘kmaga tushishiga to‘sqinlik qiluvchi suspenziya sirkulyatsiyasi kyuvetalardan uzoqlashgan sari so‘nib boradi, va apparatning yuqori qismida flotirlangan mikroorganizmlarga ega baland qatlamli barqaror ko‘pik hosil bo‘ladi. Ushbu keraksiz holatni faqatgina apparatning butun hajmida suyuqlikni intensiv aralashtirish hisobiga bartaraf etish mumkin. Buning uchun barbotaj quvur (kyuveta)larning balandligini shunday qilish lozimki, bunda ularning yuqorigi kesimi ko‘pik satxidan 1 m dan katta bo‘lmagan masofada joylashgan bo‘lishi kerak.

Erliftli fermentyorlar Yirik gaz pufaklarining hosil bo‘lishini kichraytirilgan diametrli barbotaj quvurlarga ega fermentatorlarda bartaraf qilish mumkin. Bunday apparatning variantlaridan biri 2-rasmda ko‘rsatilgan. U qopqoqsiz kojuxoquvurli issiqlik almashgichlardan iborat sakkizta aerator (2) joylashtirilgan idish (1) ko‘rinishida tayyorlangan. Quvurlarning ichki diametri 100 mm ga va balandligi 6000 mm ga teng. Havo fermentatorga quvur (3) orqali kiritiladi va gaz taqsimlagichlar bo‘ylab (4) tarqatiladi. Gaz taqsimlagich past silindrik qutidan iborat bo‘lib, uning yuqorigi qopqog‘ida havoni har bitta barbotaj quvurga uzatish uchun nasadkalar o‘rnatilgan. Aeratorlarning quvur orasidagi bo‘shlig‘i shtuser A ga uzatiladigan suv orqali sovutiladi. Fermentatorning yuqorigi qopqog‘ida mexanik ko‘pik o‘chirgichlar (5) o‘rnatilgan bo‘lib, ulardan qayta ishlangan havo kollektor (6) ga kiritiladi va undan shtuser B orqali chiqariladi. 3. Gaz pufaklarini intensiv maydalash va ularni suyuqlik hajmida bir me’yorda taqsimlash hisobiga rivojlangan gaz-suyuqlik fazalararo yuzasini xosil qilishning mumkinligi Ushbu jarayonning asosiy yutug‘i bo‘lib hisoblanadi. Gazni mexanik dispergirlovchi fermentatorlarni ikki guruxga ajratish kerak: erkin hajmda va sirkulyatsion konturda aralashtirgichga ega fermentyorlar. 2-rasm. Aeratorli kojuxoquvurli fermentyor

U qopqoqsiz kojuxoquvurli issiqlik almashgichlardan iborat sakkizta aerator (2) joylashtirilgan idish (1) ko‘rinishida tayyorlangan. Quvurlarning ichki diametri 100 mm ga va balandligi 6000 mm ga teng. Havo fermentatorga quvur (3) orqali kiritiladi va gaz taqsimlagichlar bo‘ylab (4) tarqatiladi. Gaz taqsimlagich past silindrik qutidan iborat bo‘lib, uning yuqorigi qopqog‘ida havoni har bitta barbotaj quvurga uzatish uchun nasadkalar o‘rnatilgan. Aeratorlarning quvur orasidagi bo‘shlig‘i shtuser A ga uzatiladigan suv orqali sovutiladi. Fermentatorning yuqorigi qopqog‘ida mexanik ko‘pik o‘chirgichlar (5) o‘rnatilgan bo‘lib, ulardan qayta ishlangan havo kollektor (6) ga kiritiladi va undan shtuser B orqali chiqariladi. 3. Gaz pufaklarini intensiv maydalash va ularni suyuqlik hajmida bir me’yorda taqsimlash hisobiga rivojlangan gaz- suyuqlik fazalararo yuzasini xosil qilishning mumkinligi Ushbu jarayonning asosiy yutug‘i bo‘lib hisoblanadi. Aralashtirgichli fermentyor

Gazni mexanik dispergirlovchi fermentatorlarni ikki guruxga ajratish kerak: erkin hajmda va sirkulyatsion konturda aralashtirgichga ega fermentyorlar. Kimyo sanoatida gaz-suyuqlik reaktorlarini ham, fermentyorlarni ham ekspluatatsiya qilish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, gazni suyuqlikda mexanik aralashtiruvchi apparatlarni 100 m3 gacha bo‘lgan hajmda va idish diametri 3,6 m dan katta bo‘lmaganda ishlatish maqsadga muvofiqdir. Bunday apparatlarning gaz bo‘yicha o‘tkazuvchanlik qobiliyati 2000 m3/s dan yuqori bo‘lmaydi. 3-rasmda rubashka (2) ga joylashtirilgan idish (1) (elipssimon yoki yassi qopqog‘i va tubi bo‘lgan) ko‘rinishida tayyorlangan apparat tasvirlangan. Hajmi 6,3 m3 dan kichik bo‘lgan fermentyorlarda rubashka bir tekis bo‘ladi, 6,3 m3 dan kattaroq hajmlarda esa seksiyalarga bo‘lingan holda bo‘ladi. Idish ichida vertikal val ustida aralashtirgichlar (3) maxkamlab ko‘yilgan bo‘lib, ularning soni (1 tadan 4 tagacha) apparat balandligiga bog‘liq bo‘ladi. Pastki aralashtirgich tagida gaz taqsimlagich (birlamchi aeratsiyalovchi tuzilma) (6) joylashtirilgan. Idish hosil qiluvchilar bo‘ylab kengligi bm= 0,1D va balandligi hm = (1−f) bo‘lgan to‘rtta vertical to‘siqlar (4) o‘rnatilgan, bunda Ns – apparatdagi suyuqlikning boshlang‘ich qatlami balandligi; - sistemaning gaz tarkibi. Idish sig‘imi 16 m3 dan katta bo‘lganda uning ichiga qo‘shimcha issiqlik almashinuvi elementlari zmeeviklar (5) o‘rnatiladi. Gazni mexanik dispergirlovchi fermentyorlar. H c

Gazni suyuqlikka dispergirlashda eng effektiv bo‘lib elementlari kattaliklarining quyidagi nisbatlarida olingan to‘g‘ri va qayrilgan parraklarga ega ochiq turbinali aralashtirgich hisoblanadi: dm/D = 0,2¼0,3 hl/dm = 0,2 ll/dm = 0,25 Kichik xajmli yoki to‘ldirish balandligi past bo‘lgan fermentyorlarda gazni dispergirlash uchun o‘ziso‘ruvchi turbinali aralashtirgichlardan foydalanish mumkin. O‘zi so‘ruvchi aralashtirgichlarning qo‘llanilishi havoni fermentyorga majburiy uzatishning zaruriyatini yo‘q qiladi. Bu ularning asosiy yutug‘idir. Dispegirlash qattiq yoki suyuq jismlarni mayin qilib maydalash . kolloidlar va umuman dispers sistemalar olish usullaridan biridir. Sirkulyatsion konturda aralashtirgichga eega fermentyorlar davriy jarayonlarda, qachonki kultural muhit qovushqoqligi vaqt davomida biomassa konsentratsiyasining ko‘payishi bilan o‘zgarganda xamda aralashtirgichning aylanish chastotasini o‘zgartirish hisobiga aralashtirishning kerakli intensivligini ta’minlash mumkin bo‘lganda, effektiv qo‘llaniladi. Apparat ikki xil variantda yasalgan bo‘lishi mumkin: -sirkulyatsion s ichidagi vintli (propellerli) aralashtirgich bilan, -sirkulyatsion stakan tagida joylashgan ochiq turbinali aralashtirgich bilan.

4-rasmda sirkulyatsion stakan ichida joylashgan vintli aralashtirgichga ega fermentator ko‘rsatilgan. U balandligining diametriga nisbati L/D = 510 ga teng bo‘lgan idish (3) ko‘rinishda yasalgan. Idish ichida sirkulyatsion stakan (4) o‘rnatilgan bo‘lib, uning diametri stakan o‘zining xajmda uning idish devorlari bilan xosil qilgan uzuksimon teshik kesimlari maydonlarining tenglik shartidan xisoblab topiladi. Stakanning pastki qismi kichraytirilgan kesimga ega, va unda o‘q nasosi vazifasini bajaruvchi vintli aralashtirgich (7) xamda oqimni yo‘naltiruvchi tuzilmalar joylashgan bo‘ladi. 4-rasm. Sirkulyatsion konturda vintli aralashtirgichga ega fermentyor a – biomassa; b va g – gaz; v – azot.

Nasos sifatida gorizontal chiziqqa nisbatan egilish burchagi a = 15¼45oS bo‘lgan to‘g‘ri parraklarli aralashtirgich ishlatilishi mumkin. Aralashtiruvchi tuzilma pastda joylashganida valining germetizatsiya tuguniga bo‘lgan talablar ko‘payadi, shuning uchun bu yerda yonbosh zichlantiruvchilar o‘rnatiladi yoki ekranlashtiruvchi gilzali maxsus elektr yuritmalardan (8) foydalaniladi. Hajmi katta bo‘lmagan apparatlarda issiqlik almashinuvi elementi bo‘lib rubashkaga (6) joylangan ilish devori xizmat qiladi. Apparatning xajmi, binobarin, issiqlik yuklanishi xam oshganda qo‘shimcha issiqlik almashinuvi elementiga zaruriyat tug‘iladi. Bu xolda sirkulyatsion stakan xosil qiluvchilar bo‘ylab bir-biri bilan plastina-peremыchkalar orqali biriktirilgan xamda yuqorida va pastda uzuksimon kollektorlar (2) yordamida birlashgan aylanma xolda joylashgan naylar 9%0 dan yasaladi. Hajmi gaz-suyuqlik aralashmasi bilan to‘liq to‘ldirilganda apparat eng yuqori effektivlikda ishlaydi. Shuning uchun yutilmagan gaz va suyuqlikning chiqarilishi gaz-suyuqlik aralashmasining separatori (1) bilan birlashgan yuqorigi shtuser orqali amalga oshiriladi. Gazni uning birlamchi dispergirlanishini ta’minlovchi aralashtirgichtagiga uzatish maqsadga muvofiqdir. Keyinchalik gaz pufaklarining kattaliklari suyuqlikning markaziy stakan va uzuksimon teshikdagi turbulentligi orqali aniqlanadi. Turbinali aralashtirgichga ega apparat modda massasini ko‘chirish bo‘yicha effektivligi yuqoriroq xisoblanadi. Unda gazning yaxshiroq dispergirlanishga erishiladi, xamda sistemaning yuqori gaz tarkiblarida va hattoki turg‘un ko‘piklar ustida barqaror ishlaydi.

O'xshashlar

Biotexnologiyada ishlatiladigan amminokislotalar

Molekulyar biotexnologiyada foydalaniladigan biotexnologik ob’yektlar

Biotexnologiyada IQ (Intelligence quotient) darajasini ahamiyati

Biotexnologiya fanining predmeti, ob'ekti va vazifalari

G’o’za urug’lik chigitini bioreaktorda tuksizlantirishni o’rganish va tuksizlantirish sharoitlarini aniqlash