Белгиларнинг тўлиқ ва чала бирикиши - Biotexnologiya - Slaydlar

Белгиларнинг тўлиқ ва чала бирикиши

Yuklangan vaqt:

17.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

356.2763671875 KB

Ko'chirib olish

БЕЛГИЛАРНИНГ ТЎЛИҚ ВА ЧАЛА БИРИКИШИ

АЛЛЕЛ ВА НОАЛЛЕЛ ГЕНЛАР  Битта белгининг альтернатив ҳолатда ривожланишини таъмин этувчи генлар аллел генлар деб аталадиган бўлди.  Бу атама шунингдек бир ген аллеллари деб ҳам юритилади;  Икки ва ундан ортиқ жуфт белгиларнинг намоён бўлишини таъмин этувчи генлар ноаллел генлар деб юритилади.

ТЎЛИҚ ДОМИНАНТЛИК ҲОЛАТИ  Мендель ҳар бир геннинг (ирсий омилнинг) икки хил-доминант ва рецессив аллелига эга эканлигини ва улар тўлиқ доминантлик ҳолатида ўзаро таъсир қилиб фаолият кўрсатишлигини нўхат ўсимлиги гулининг ранги, нўхат донининг ранги ва шаклининг ирсийланиши мисолларида кўрсатиб берган.

гаметаларни беради.

БЕЛГИЛАРНИНГ ТЎЛИҚ БИРИККАН ҲОЛДА ИРСИЙЛАНИШИ МАККАЖЎХОРИ ЎСИМЛИГИДА ҲАМ МУКАММАЛ ТАДҚИҚ ҚИЛИНГАН. МАККАЖЎХОРИНИНГ ИККИ БЕЛГИСИ БЎЙИЧА АЛЬТЕРНАТИВ (КЕСКИН ФАРҚЛАНУВЧИ) ФЕНОТИПГА, ГОМОЗИГОТАЛИ ГЕНОТИПГА ЭГА БЎЛГАН НАВЛАРИ ЎЗАРО ЧАТИШТИРИЛДИ. ОНА ЎСИМЛИГИНИНГ ДОНИ САРИҚ (СС) ВА ЮЗАСИ ТЕКИС (АА), ОТА ЎСИМЛИГИНИНГ ЭСА ДОНИ ОҚ РАНГСИЗ (СС), ЮЗАСИ ЭСА БУРИШГАН (АА) БЎЛГАН. ОЛИНГАН ДУРАГАЙ АВЛОДЛАРИДА БУ ИККИ БЕЛГИ БЎЙИЧА ГЕНЕТИК ТАҲЛИЛ ЎТКАЗИШ ЖУДА ҚУЛАЙ, ЧУНКИ ОТА-ОНА ЎСИМЛИКЛАРИНИ ЧАТИШТИРИШ НАТИЖАСИДА ОНА ЎСИМЛИГИДА РИВОЖЛАНГАН МАККАЖЎХОРИ СЎТАСИДА ҲОСИЛ БЎЛГАН ДОНЛАР - F1 ЎСИМЛИГИ ОНТОГЕНЕЗИНИНГ ЭМБРИОНАЛ ДАВРИ ҲИСОБЛАНАДИ. ШУНИНГ УЧУН СЎТАДАГИ ДОНЛАРНИ ҚАЙД ЭТИЛГАН ИККИ БЕЛГИ БЎЙИЧА ТАСВИРЛАБ, ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ МУМКИН. УЛАРНИ ЧАТИШТИРИШ НАТИЖАСИДА ОЛИНГАН F1 ЎСИМЛИКЛАРИНИНГ ДОНЛАРИ САРИҚ РАНГ (СС) ДА ВА ЮЗАСИ ТЕКИС (АА) БЎЛГАН. ДЕМАК, ҲАР ИККИ БЕЛГИ БЎЙИЧА ТЎЛИҚ ДОМИНАНТЛИК ҲОЛАТ КУЗАТИЛГАН. БУ ИККИ БЕЛГИНИНГ ИРСИЙЛАНИШ ҚОНУНИЯТЛАРИНИ АНИҚЛАШ УЧУН ДОНИ БЎЙИЧА ССАА ГЕНОТИПГА ВА САРИҚ, СИЛЛИҚ ФЕНОТИПГА ЭГА БЎЛГАН F1 ЎСИМЛИГИ БУ ИККИ БЕЛГИ БЎЙИЧА РЕЦЕССИВ ГОМОЗИГОТАЛИ (ССАА) НАВ БИЛАН ҚАЙТА ЧАТИШТИРИЛАДИ, ЯЪНИ ТАҲЛИЛИЙ БЕККРОСС ЎТКАЗИЛАДИ. АГАР БУ ИККИ БЕЛГИНИНГ РИВОЖЛАНИШИНИ ТАЪМИН ЭТУВЧИ ГЕНЛАР ҲАР ХИЛ НОГОМОЛОГИК ХРОМОСОМАЛАРДА ЖОЙЛАШГАНДА ЭДИ, У ҲОЛДА ҚУЙИДАГИЧА ҲОЛАТ КУЗАТИЛГАН БЎЛУР ЭДИ. FВ (ССАА Х ССАА)ДА ОНА ЎСИМЛИКЛАР - F1 ДУРАГАЙЛАР ТЎРТ ХИЛ (СА, СА, СА, СА) ГЕНОТИПГА ЭГА БЎЛГАН ГАМ ЕТАЛАР ҲОСИЛ ҚИЛГАН БЎЛУР ЭДИ.

ТАҲЛИЛИЙ ЧАТИШТИРИШ УЧУН ОЛИНГАН ОТА ЎСИМЛИГИ ҲАР ИККИ ГЕН БЎЙИЧА РЕЦЕССИВ ГОМОЗИГОТАЛИ (ССАА) БЎЛГАНЛИГИ УЧУН ФАҚАТ БИР ХИЛ ГЕНОТИПГА ЭГА БЎЛГАН (СА) ГАМЕТАЛАР ҲОСИЛ ҚИЛАДИ. УЛАР ЖИНСИЙ ЖАРАЁНДА ТЎРТ ХИЛ ВАРИАНТДА ҚЎШИЛИБ УРУҒЛАНАДИ. НАТИЖАДА FВ ДА ТЎРТТА ФЕНОТИПИК СИНФ АЖРАЛИБ ЧИҚҚАН БЎЛУР ЭДИ. УЛАР ҚУЙИДАГИ ГЕНОТИПЛАРГА -25% ССАА, 25% ССАА, 25% ССАА, 25% ССАА ЭГА БЎЛГАН БЎЛУР ЭДИ. Тажрибада бутунлай бошқача, яъни бу иккита ген аллелларининг битта хромосомада жойлашганлигини исбот этувчи далиллар олинди. Юқорида қайд этилган тажрибада олинган F1 ўсимлигининг дони сариқ ва текис бўлганини кўрдик. Унинг бу белгилар бўйича генотипи дигетерозигота (СсАа) ҳолатида эди. Уни ушбу икки белги бўйича рецессив гомозиготали (ссаа), дони оқ ва буришган ўсимлик билан чатиш - тирилиб олинган FВ ўсимликлари фақат иккита фенотипик синф ҳосил қилган: дони сариқ ва текис ўсимликлар ва дони оқ, буришган ўсимликлар.

ТЎЛИҚСИЗ (ЧАЛА) ДОМИНАНТЛИК ҲОЛАТИ  Тўлиқсиз (чала) доминантлик ҳолати билан юқорида номозшомгул ўсимлиги гул рангининг, ғўзада тола рангининг, товуқларда пат рангининг ирсийланишини мисолларида кўриб ўтган эдик.

МАШҒУЛОТНИНГ МАҚСАДИ:  Аллель ва ноаллель генларнинг ўзаро ва кўп томонлама таъсир этиш хиллари бўйича билимларини янада мустаҳкамлаш, тўлиқ бўлмаган доминантлик, комплементар, эпистаз, полимер ва плейотроп таъсирлари бўйича масалалар ечиш

1-МАСАЛА  Хушбўй нўхат ўсимлиги гултожбаргларининг кизил бўлиши икки ноаллель доминант ген таъсирида рўй беради.  Дигетерозигота кизил гулли хушбўй нўхат иккита ноаллель ген бўйича гомозигота бўлган оқ гулли рецессив хушбўй нўхат билан чатиштирилган. Хосил бўлган Ғ| нинг генотипи ва фенотипини аниқланг?

2-МАСАЛА  Генотипи хар хил бўлган оқ пиллали иккита тут ипак қуртининг капалаклари чатиштирилиб Ғ1 дурагайларда сарик пилла ҳосил қилган. Уларнинг ургочи ва эркак капалаклари ўзаро чатиштирилганда Ғ2 да икки хил фенотипик синф - 9:7 нисбатда сарик, оқ пиллали капалаклар хосил бўлган. Чатиштиришда иштирок этган урғочи ва эркак, Ғ1ва Ғ2 дурагай тут ипак қурти капалакларнинг генотипини аникланг?

3-МАСАЛА  Одамларда карлик (эшитмаслик) хар хил хромосомада жойлашган рецессив генлар - d ва е ларга боғлиқ. Нормал эшитадиган одамларда бу генларнинг D ва Е си учрайди.  ddЕЕ генотипли кар эркак, DDee кар аёлга уйланган:  а) улар болаларининг эшитиш қобилияти кандай бўлади?  б) агар никохдан ўтган аёл ва эркак бир хилда кар бўлса, улардан кар болалар тугилиш эҳтимоли қандай?

4-МАСАЛА.  Ғўзанинг малла ва яшил толали линиялари чатиштирилган. F 1 дурагай ўз - ўзидан чангланганда Ғ2 да асосан малла, қисман яшил ва жуда оч микдорда оқ толали ўсимликлар ҳосил бўлгап.  Бу ходисани қандай тушунтириш мумкин?

5-МАСАЛА .  Бугдойда А1 А2 генлар бахорийлик хусусиятини а1а2 генлар эса кузгилик хусусиятини намоён қилади. А1 А1 А2 А2 генотипга эга формаларда бахорийлик хусусияти, а1 a1 а2 а2 генотипли формаларда кузгилик белги кучли ифодаланган бўлади. Қуйидаги чатиштиришларда олинган формаларнинг генотип ва фенотипини аникланг:  а) А1А1А2А2 х а1а1а2а2;  б) А1А1а2а2 х a1a1a2a2;  в) А1а1а2а2 х а1а1А2а2

6-МАСАЛА  Баъзи бир гулли ўсимликларда гултожбаргларнинг кизил рангини хосил этувчи ген поя ва барг томирлари қизгиш бўлишига таъсир этади.  Унинг рецессив аллель гени эса гултожбаргларнинг ок рангда ва поя, баргларнинг яшил бўлишига сабабчидир. Гул дўкони сотувчи хаваскор гулчига соф оқ гуллар йўқлигини айтди. Ҳаваскор гулчи ҳар хил хўжалиқда етиштирилган 3 хил гул уругини сотиб олиб ўз томорқасида уларнинг хар биридан 150 донадан сепди:  а) кўчатларни кузатиш натижасида биринчи кутидаги уругдан чиққан кўчатларнинг барги кизғиш:  б) иккинчи кутидаги уругдан чиққан ¾ қисм кўчатларнинг барги кизгиш:  в) учинчи кутидаги уругдан чиккан кучатларнинг 50% да барглар кизгиш, 50% да яшил экинлиги аниқланди.  Ҳар бир хўжаликда етиштирилган гулли усимликларнинг ва улар ота-онасининг генотипини ва фенотипини аникланг.

7-МАСАЛА.  Сулида доннинг кора бўлишини доминант А ген, кул рангини доминант В ген белгилайди.  А ген В генни эпистатик таъсир этганда йўқотади.  Шундай экан куйидаги:  ааВВ, ааВв, аавв, Аавв, АаВа, ААВв генотипга эга ўсимликларнинг дон рангини аникланг?

ЭЪТИБОРИНГИ З УЧУН РАҲМАТ!

O'xshashlar

Белгиларни ирсийланишида генларнинг узаро таъсири турлари. Комплементар ва эпистаз таъсири. Хромосомалар морфологияси

Ҳужайра ва тўқима даражасидаги биологик жараёнлар ва унинг замонавий биотехнологиядаги аҳамияти

Ароматизаторлар ва хушбўйликни оширувчи моддалар

Микроорганизмлар томонидан бижғиш жараёнида, спиртли ва сут кислотали бижғиш. Мой кислотали, пектинли ва целюлозали бижғиш жараёнлари

Генларнинг ирсийланишида полимер ва полимер таъсир. Мейоз