logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Biologiya
  4. Uyqu va tush ko’rish gigenasi

Uyqu va tush ko’rish gigenasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

173.5419921875 KB
Ko'chirib olish
QDPI ning Tabiiyot va Geografiya fakulteti Geografiya yo’nalishi 1 “A” guruh talabasi Qilichboyeva Zilolaxonning MUSTAQIL ISHI Tekshirdi : Abdunazarov H Mavzu : Uyqu va tush ko’rish gigenasi Reja : 1. Uyqining fiziologik tabiati. 2. Uyqining turlari 3. Uyqi kasalliklari 4. Tush ko’rish Uyqining Fiziologik tabiati. Odam organizmida ikki xil biologik holat: uyg&#39;oqlik va uyqu holatlari uzluksiz o&#39;rin almashinib turadi. Uyg&#39;oqlikda bosh miya markazlarining ko&#39;p qismi qo&#39;zg&#39;al-gan holatda bo&#39;lib, odam tashqi muhitning har bir ta&#39;sirini qabul qilish va unga javob qaytarish qobiliyatiga ega bo&#39;ladi. Binobarin, uyg&#39;oq odam tevarak- atrofdagi o&#39;zgarishlarni, voqealarni sezadi, ular to&#39;g&#39;risida fikrlaydi va ta&#39;sirning mazmuniga ko&#39;ra xulosa chiqaradi. Shartsiz va shartli reflekslar hosil bo&#39;lib turadi. Uyqu bosh miya yarim sharlari po&#39;stloq qismidagi nerv markazlarining tormozlanishi natijasida hosil bo&#39;ladigan fiziologik holatdir. Uyqu vaqtida analizatorlarning faoliyati pasayadi yoki butunlay yo&#39;qoladi, ya&#39;ni ko&#39;rish, eshitish, hid va ta&#39;m bilish, harakatlanish, terining issiq- sovuqni, siypalashni, kuchsiz og&#39;riqni sezish xususiyatlari deyarli yo&#39;qoladi. Uxlagan odamda oliy nerv faoliyatiga xos bo&#39;lgan fikrlash, ong, tashqi muhitdagi voqealar ni, o&#39;zgarishlarni sezish, ular to&#39;g&#39;risida xulosa qilish qobiliyati deyarli yo&#39;qoladi, shartli reflekslar hosil bo&#39;lmaydi. Shuni ta&#39;kidlash lozimki, uyqu vaqtida markaziy nerv sistemasining quyi qismlari, ya&#39;ni orqa miya, uzunchoq, o&#39;rta, oraliq miyadagi markazlarning ish faoliyati butunlay yo&#39;qolmaydi, balki malum darajada pasayadi, chunki bu markazlar odamning hayotini ta&#39;minlaydigan a&#39;zolar (yurak-qon tomir, nafas olish sistemasi, buyrak, endokrin siste-ma kabilar) ishini boshqaradi. Shuning uchun uyqu vaqtida bu a&#39;zolarning ishi to&#39;xtamaydi, balki bir oz pasayadi. Shunday qiiib, uyqu bosh miya yarim sharlari po&#39;stloglning nerv hujayralari, ya&#39;ni oliy nerv markazlarining tormozlanish holati bolib, bu vaqtda nerv hujayralari dam oladi, energiya to&#39;playdi. Shuning uchun to&#39;yib uxlagandan keyin odamning kayfiyati yaxshi boladi, ish qobiliyati ortadi. Tungi uyqu^Jr^L bosqichdan iborat bolib, har qaysi bosqichda sekin va fez uyqu davrlari takrorlanib turadi. Sekin uyqu davri 1—1,5 soat, tez uyqu davri 10—30 minut davom etadi. Uyqu davrida nafas olish, yurak urishi sekinlashadi. Binobarin, bu vaqtda bosh miya nerv hujayraiarida tormozlanish holati chuqurlashadi. Tez uyqu davrida nafas olish, yurak urishi malum darajada tezlashadi. Buning sa-babi shundaki, bu vaqtda bosh miya nerv hujayraiarida tormoz lanish susayadi. Shuning uchun tez uyqu davrida ba&#39;zan tush ko&#39;jish sodir boladi. Uyqi turlari Tabiiy Fiziologik uyqu Gipnotik uyqi Narkotik uyqi Uyqi kasalliklari Tabiiy fiziologik uyqu har kungi tundagi normal uyqudir^Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji yoshga qarab turlicha bo&#39;ladi. Chaqaloqlarda bir kecha- kunduzda 21—22 soat, 1 yoshli bolada 16-17 soat, 6-7 yoshda 12-13 soat, 13-14 yoshda 9,5-10 soat, kattalarda 8 soat. Gipnotik uyqu boshqa odam yoki gipnozchining har xil so&#39;zlari va harakatlari ta&#39;sirida yuzaga keladi. Bunda gipnozlangan odamning bosh miya yarim sharlarining po&#39;stloq qismidagi nerv markaz larining hammasi emas, balki malum qismi tormozlanadi. Shuning uchun ^ipnoz holatidagi odamda fikrlash, ong kabi oliy nerv faoliyatiga xos xususiyatlar vaqtincha yo&#39;qoladi, lekin harakatlanish, gapirish qobiliyati saqlanadj^ Shu tufayli u gipnoz chining buyruqlarini, topshiriqlarini bajaraveradi, ya&#39;ni yur desa yuradi, o&#39;tir desa oliradi, ashula ayt desa aytadi.<fcripnozlash usuli ba&#39;zi ruhiy kasalliklarni davolashda qollaniladi Narkotik uyqu Har xil kimyoviy dori moddalari ta&#39;sirida bosh miya nerv hujayraiarida tormozlanish holati yuzaga kelishi bilan xarakterlanadi. Narkotik uyquning davom etish muddati, uning yuzaki yoki chuqur bolishi qollanilgan narkotik moddaning miqdoriga va kimyoviy xususiyatiga bogliq. Narkotik uyqu tibbiyotda har xil operatsiyalar olkazishda qollaniladi. Uyqi kasalliklar Oyparastlik Uyqisizlik (insoniya agripiniya)Letariya Oyparast kasalligida odam tungi uyqu vaqtida kechasi o&#39;rnidan turib uydagi buyumlarni yiglshtiradi, o&#39;rnini o&#39;zgartiradi, derazani ochadi, hovliga chiqadi, ba&#39;zilari esa devorga chiqadi, hatto ko&#39;chaga chiqib ketib, yana qaytib kelib o&#39;rniga yotadi va uyquni davom ettiradi. Ertasi kuni hech narsani eslay olmaydi. Buning sababi odam nerv sistemasining ola charchashi, hayajonlanishi, qo&#39;rqish, oglr kasalliklar natijasida bosh miya nerv hujayraiarida qo&#39;zg&#39;alish va tormozlanish jarayonlari muvdzanatining buzilishidir. Bunday odamlar, ayniqsa bolalar yolglz uxlamasligi kerak, ya&#39;ni ulaming yonida yaqin kishilari bolgani ma&#39;qul. Tungi vaqtda xonada yoruglik bolmasligi kerak. Bu kasallikka uchragan odamlar asab-ruhiy kasalliklari shifokori maslahati asosida davolanadilar. letargiya uyqusi — bu kasallik holati bo lib, odamda to&#39;sat-dan yuzaga keladi. Odam chuqur uyquga ketadi. Uning nafas olishi va yurak urishi sekinlashib, hatto sezilmaydigan darajada boladi. Shuning uchun bunday odamni ba&#39;zan o&#39;lgan deb ham o&#39;ylaganlar: Chunki bunday uyquga ketgan odam hech narsani sezmaydi; (chaqirganni, qimirlatganni, og&#39;riqni). Chuqur tek-shirish natijasidagina uning tirikligi aniqlanadi, Letargiya uyqusi bir necha soat, hafta; oy va yillar davom etishi mumkin. Uygfotiish ham xuddi uyqu paydo bolishiga p&#39;xshab, to&#39;satdan, kutilmagan vaqtda sodir boladi. Malum vaqt o&#39;tgach, .bunday uyqu yana takrorlanishi mumkin. Uyqusizlik (insomniya, agripniya) ~~ tungi uyquning buzili shi, ya&#39;ni. uzoq vaqt uxlay olmasiik, bevaqt uyg&#39;onish, tun davomida tez-tez uyg&#39;onish va, nihoyat, tungi uyquning butunlay yo&#39;qolishi. Buning sabablari: bosh miyaning shikastlanishi oqibatlari, aqliy mehnatdan zo&#39;riqish tufayli sodir bo&#39;ladigan nevroz kasalligi, nerv sistemasining kimyoviy moddalar (spirtli ichimliklar, nikotin va boshqalar) dan zaharlanishi, o&#39;ta hayajonlanish, iztirob chekish, uzoq muddat davomida kun tartibining buzilishi kabilar. Tush ko&#39;rish — uyquda sodir bo&#39;ladigan sub&#39;yektiv psixik hodisa. Chuqur uyqu vaqtida bosh miya po&#39;stloq qismining nerv hujayralari butunlay tormozlanadi va bunda tush ko&#39;rilmaydi. Uyqu yuzaki bo&#39;lganida bosh miya po&#39;stlog&#39;ining ayrim qismlaridagi5 ayniqsa ensa qismidagi ko&#39;rish markazining nerv hujayralari to&#39;liq tormozlanmaydi, ya&#39;ni ularning ba&#39;zilari kuchsiz qo&#39;zg&#39;alish holatida bo&#39;ladi. Ana shu vaqtda tush ko&#39;rish sodir bo&#39;ladi. Tush ko&#39;rish asosan tez uyqu davrida yuzaga keladi. Tush ko&#39;rish odamning ko&#39;rgan- kechirganlari, maqsadlari, istaklari kabilaming bosh miya po&#39;stlog&#39;i markazlaridagi izlarining tiklanishidir. I. M&#39;f Sechenov «Tush ko&#39;rish — bu odam ko&#39;rgan-kechirganlari ta&#39;sirining uyqu vaqtida aralash-quralash holdagi ko&#39;rinishidir» degan edi.

O'xshashlar

Odam parazitlari
Odam va xayvonlarning o’tkir va surunkali nurlanish kasalligi
O’simliklarda suv almashinuv fiziologiyasi
Hujayralarning hayotiy faoliyati
BIoinformatika fani yutuqlarining genomika proteomikafanlari rivojidagi o’rni