logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Biologiya
  4. Ko‘chib yuruvchi genetik elementlar

Ko‘chib yuruvchi genetik elementlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1532.5322265625 KB
Ko'chirib olish
Ko’chib yuruvchi genetik elementlar Reja: 1. Plazmidlar, restriksion endonukleazalar, genetik injeneriya usullari 2. Plazmidlar 3. Restriksion endonukleazalar Ko’chib yuruvchi genetik elementlar Ko’chib yuruvchi genetik elementlar 1950-yillarda AQSH olimasi Barbara Mak-Klintok makkajo’xorida irsiy belgilarni o‘rganish jarayonida bir joyda muntazam ravishda joylashmay, balki o’z joyini o’zgartirib turadigan bir guruh genlar majmuasini kashf etdi va genomdagi genlar ko’chib yuradi degan fikrni ilgari surdi. Bunday ko’chib yuruvchi genlar toifasi regulyator genlar yoki transpozonlar deb ataladi. Har gal genlar o’z joyini o’zgartirganda qo’shni genlar faoliyatini u yoki bu tomonga o’zgartiradi. Transpozonlar juda oddiy IS (ingl. insertion sequences) elementlaridan tuzilgan bo‘ladi. Transpozonlar xilma-xil strukturaga ega bo‘lsalarda, barcha transpozon molekulalarining ikki chetida maxsus nukleotidlar izchilligi, markaziy qismida esa DNK molekulasini belgilangan joyda «yopishqoq» uchlar hosil qilib kesuvchi transpozaza fermentini sintez qiluvchi gen mavjuddir Plazmidlar Plazmidlar hujayraning asosiy xromosomasidan bir necha yuz barobar kichik DNK qo’sh zanjirli halqasidan iborat. Plazmidlar o’rtacha 3—10 dona genlardan iborat bo’lib, ikki toifaga bo’linadi. Bularning birinchisi transpozon yoki bakteriofag irsiy molekulasi kabi hujayra asosiy xromosomasining maxsus DNK zichligini kesib, rekombinatsiya bo’la oladigan plazmidlar. Bakteriya va tuban eukariotlar hujayralarida asosiy xromosomadan tashqari, qo’shimcha xromosomachalar plazmidlar deb ataladi PlazmidlarRekombinatsiyalanuvchi plazmidlar transmissibl, ya’ni nasldan naslga o’tuvchi plazmidlar deb ataladi. Tabiatda biror mikroorganizm hujayrasiga tashqaridan yot genetik material kirsa, u darhol hujayra nukleaza fermentlari ishtirokida parchalab tashlanadi . DNK molekulasini mayda bo‘laklarga bo‘luvchi fermentlar kesuvchi endonukleazalar yoki restriktazalar deb ataladi . Restriksion endonukleazalar Restriksion endonukleazalar Qo’sh zanjir DNK molekulasini «yopishqoq» uchlar hosil qilib kesuvchi restriktazalar ham mavjud. Bu restriktazalar funksiyasi jihatdan transpozazaga o’xshashligi ko’rinib turibdi. Shuning uchun ham bu restriktazalar hosil qilgan «yopishqoq» uchlardan foydalanib, har xil DNK bo’laklarini bir-biriga bog’lash soddalashadi. Hozirgi kungacha 500 dan ortiq xilma-xil restriktazalar tozalanib olingan va o’rganilgan. Har xil organizmlardan yuqori molekulali DNKni tozalab ajratish, uni maqsadga muvofiq restriktaza bilan «yopishqoq» uchlar hosil qilib kesish, hosil bo’lgan DNK bo’laklarini elektroforez vositasida ajratib olib, har xil DNK bo’laklaridan maqsadga muvofiqlarini tanlash va ularni berilgan tartibda ulovchi ligaza fermenti vositasida qaytadan biriktirish asosiy usullaridan hisoblanadi. Restriktaza Adabiyotlar :   1. Muhamedov E.M., Eshboev E.X. Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya. T. Bakulina N.A., Kraeva E.L. Mikrobiologiya. T., “Meditsina” nashriyoti. 1979. 2. Vorobyov A.A., Bo`kov A.S. «Mikrobiologiya». M., izd-vo «Vo`sshaya shkola». 2003. 3. Pyatkin N.D., Krivoshein Yu.S. Mikrobiologiya va immunologiya. M., izd-vo «Meditsina» 1980. 4. Sinyushina M.N., Samsonova M.N. Rukovodstvo k laboratorno`m zanyatiyam pomikrobiologii. M., 1981. 5. Timakov V.D., Livashev V.S., Borisov L.B. Mikrobiologiya. M., 1983.

O'xshashlar

O’zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari
Molekulyar genetika irsiy qonuniyatlar va ulardan foydalanish
Immunitet immunitet turlari organizmning infeksiyaga qarshi ximoya mexanizmi
Mikroorganizmlar genetikasi mikroorganizmdagi o’zgaruvchanlik va ulardan tibbiyotda foydalanish
DNK rekombinatsiyasi