Kartoshka mahsulot biokimyosi - Biologiya - Slaydlar

Kartoshka mahsulot biokimyosi

Yuklangan vaqt:

10.05.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5201 KB

Ko'chirib olish

KARTOSHKA MAHSULOT BIOKIMYOSI Reja: 1. Kartoshka tuganagining kimyoviy tarkibi va turli qismlarida taqsimlanishi ; 2. Kartoshka tuganaklarida kraxmalni hosil bo‘lishiga ta’sir etuvchi omillar ; 3. Kartoshka tuganaklarini saqlashda va qayta ishlashda tarkibining o‘zgarishi .

Kartoshkadan dastlab Janubiy Amerika hindulari yegulik sifatida foydalangan. Uni madaniylashtirish taxminan o‘n ming yillar oldin Peru hududida boshlangan. Kartoshka haqidagi ma’lumotlar Yevropaga XVI asrdagina yetib kelgan, XVIII asrdan pazandachilikda keng qo‘llanila boshlagan. Hozirda kartoshka yer yuzining barcha hududlarida yetishtiriladi. TARIXI

KARTOSHKA TUGANAGINING KIMYOVIY TARKIBI VA TURLI QISMLARIDA TAQSIMLANISHI Kartoshka-muhim oziq-ovqat, yem-hashak va texnik ekin bo‘lib uning oziq-ovqatliligiga qiymati karbonsuvlarni asosan kraxmalni, oson hazmlanadigan oqsilni, ko‘p miqdorda s vitaminini (askorbin kislotasini) mineral moddalarni ayniqsa temir, kalsiy va boshqalarni ko‘p tuplashligi bilan harakterlanadi. Kartoshka tuganagida o‘rta hisobda 75-80 % suv, 13-20 % kraxmal, 0,8-1,5 % shakar, 2 % atrofida xom pritoin, 0,2-0,3 % yog‘, 0,8 % kletchatka va 0,8-1,0 % mineral moddalar bo‘ladi.

ISTE’MOLI Rossiya, Belorussiya, Irlandiya va Xitoy – kartoshka eng ko‘p iste’mol qilinadigan mamlakatlar.

KARTOSHKA TUGANAGINING KIMYOVIY TARKIBI VA TURLI QISMLARIDA TAQSIMLANISHI Kartoshkaning yoqimli oziq - ovqatliligi undagi С vitamini ( askarbin kislotasi ) miqdoriga bog ‘ liq bo ‘ lib ushbu vitamin 40 mg % gacha bo ‘ ladi . С vitamini kartoshka tuganagining yosh va pishib yetilmagan davrida juda ko‘p bo‘ladi. Kartoshka pishib yetilishi va saqlanishi davriga mutanosib holda tuganak tarkibidagi C vitamini kamayib boradi. Kartoshka tuganagida tiamin ( В 1 vitamini), riboflavin (B 2 vitamini) va nikotin kislotasi (PP vitamini) ko‘p bo‘ladi. Kartoshka tanasi, mevasi va po‘stida yashil holda zaharli glikoalkaloid salonin to‘planadi. Ushbu zaharli modda kartoshka tuganagining 100 grda 1-20 mg bo‘ladi. Bu modda inson va hayvonlar organizmi uchun zaharli bo‘lib, pishirilish jarayonida zaharlilik darajasi pasayadi.

Kartoshkaning 4000 ga yaqin turi bor. TURLARI

Kartoshka tuganaklaridagi moddalar tuproq-iqlim sharoiti, agrotexnologik jarayonlar ta’sirida o‘zgarib boradi. Ayniqsa kartoshka tuganagidagi kraxmalning o‘zgarishi tuproq sharoitiga bog‘liq bo‘lib chirindilarga boy bo‘lgan yerlarda kartoshka tuganagida kraxmal va boshqa oziqabop moddalar miqdori mo‘l bo‘lib, unumdorligi past yerlarda yetishtirilganda hosildorligi past bo‘lishi bilan birga tuganagi tarkibidagi kraxmal miqdori ham sezilarli darajada pasayib oziq-ovqatlilik darajasi ham keskin pasayib ketadi. KARTOSHKA TUGANAGINING KIMYOVIY TARKIBI VA TURLI QISMLARIDA TAQSIM LANISHI

Kartoshka dunyoning barcha oshxonalarida eng ko‘p ishlatiladigan mahsulotlardan biri hisoblanadi. Kartoshkaning afzallik tomonlaridan biri – undan ovqat tayyorlash uchun oshpazlik malakasi yuqori bo‘lishi shart emas. Istagan odam uni qovurib, dimlab yoki qaynatib taom tayyorlashi mumkin. Shirin kartoshka navidan desert taomlar tayyorlanadi. TAYYORLASH

Kartoshka yetishtirilayotganda tuproqda azot miqdori yuqori bo‘lib kaliy kam bo‘lsa hosil sifati keskin pasayib ketadi. Kartoshka tuganagi shakllanayotganda havo harorati yuqori bo‘lsa mono va disaridlar miqdori oshib, havo harorati past bo‘lganda kraxmal miqdori oshib mono va disaridlar miqdori pasayishi natijasida kartoshka sifati oshadi. Shu sababli ham mamlakatimiz janubiy mintaqalari sharoitida yozgi kartoshkalar tuganaklarida shakar ko‘p bo‘lib, kuzgisida kraxmal ko‘p bo‘lishi sababli saqlashga chidamlilik darajasi yuqori bo‘ladi. KARTOSHKA TUGANAGINING KIMYOVIY TARKIBI VA TURLI QISMLARIDA TAQSIMLANISHI

TUPROQDAGI CHIRINDILAR YETARLICHA BO‘LGAN SHAROITDA YETISHTIRILGAN KARTOSHKA TUGANAGI KIMYOVIY TARKIBI

TAYYORLASH Kartoshkani turiga qarab mos usulda pishiriladi. Masalan, tarkibida kraxmal miqdori ko‘p (20–22 %) bo‘lgan kartoshkalarni dimlab yoki qovurib pishirgan ma’qul. Sariq kartoshka (16–18 % kraxmal) ni esa uzoqroq pishirish talab etiladi, undan asosan sho‘rva uchun foydalaniladi. Kartoshka tarkibidagi foydali moddalarni saqlab qolish uchun ozroq suvda qaynatish kerak.

Demak, kartoshka tuproq unumdorligi yuqori bo‘lgan yerlarda yetishtirilganda tuganaklari tarkibidagi sifatini belgilovchi moddalar miqdori yuqori bo‘ladi va bunday moddalar asosan tuganaklarida tuplanadi. KARTOSHKA TUGANAGINING KIMYOVIY TARKIBI VA TURLI QISMLARIDA TAQSIMLANISHI

Kartoshka uglevodlar (kraxmal, sellyuloza), oqsil, С , B 1 , B 2 , B 3 , B 6 , fosfor, kaliy, magniy, kalsiy, rux moddalariga boy. Oqsilning deyarli barchasi po‘st ostidagi yupqa qatlamda to‘planadi. VITAMINLAR

KARTOSHKA TUGANAKLARIDA KRAXMALNI HOSIL BO‘LISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR Kuzda, qishda yoki erta bahorda ekilib yozning o‘rtasida pishib yetiladigan kartoshka tuganaklaridagi kraxmalning o‘zgarishi namlik, harorat va oziqa rejimiga bog‘liq ravishda o‘zgarib boradi. Kartoshka ekini ekilib unib chiqqanidan toki pishib yetilishigacha namlik, harorat va oziq moddalarni yetarlicha talab qilib tuganaklarida tuplanayotgan va sifatini belgilovchi kraxmal miqdori ana shu omillarning yetarlicha bo‘lishligiga bog‘liq.

Kartoshka tarkibida kraxmal ko‘pligi uchun sekin hazm bo‘ladi, shuning uchun uzoq vaqtgacha qorinni to‘q tutadi. KRAXMAL

Ilmiy-tadqiqot ishlari natijalari va ilg‘orlar tajribalari natijalari bo‘yicha kartoshka faqat mineral o‘g‘itlar bilan oziqlantirilib yetishtirilganda o‘suv davrining dastlabki kezlarida faqat o‘sib shakllangan tuganaklari tarkibidagi kraxmal kamroq bo‘lib, faqat chirindilar fonida yetishtirilganda tuganaklaridan kraxmal mo‘l bo‘lishligi aniqlangan. Bunday holat kartoshka o‘suv davrining yakuniy davrida ko‘proq nomoyon bo‘ladi. Kartoshka takroriy ekin sifatida yozning ikkinchi yarmi mobaynida yetishtirilganda, yozning birinchi davrida yetishtirilgandagiga nisbatan tuganaklari tarkibidagi kraxmal miqdori yuqori bo‘ladi. bunday holat ayniqsa kartoshkaning chirindilarga boy bo‘lgan yerlarda yetishtirilganda ko‘proq nomoyon bo‘ladi. KARTOSHKA TUGANAKLARIDA KRAXMALNI HOSIL BO‘LISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR

Eski kartoshkalarni (uch oydan ortiq saqlangan) 20–25 daqiqa, yangisini 10–15 daqiqa qopqoq bilan berkitib qaynatish kerak. QAYNATISH

Biroq, kartoshka yozning birinchi va ikkinchi yarmi mobaynida yetishtirilganida ham faqat mineral o‘g‘itlar bilan oziqlantirilganda azotli, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar me’yorlari va nisbatlari tavsiya etilgan darajada qo‘llanilishi kerak. Ayniqsa kaliyli o‘g‘itlar kartoshka tuganaklari shakllanishida va kraxmal sintez bo‘lishida kaliyli o‘g‘itlar katta rol uynaydi. Chunki, kaliy kartoshka o‘simligida azot va fosfor sig‘imini oshirishi bilan birga kraxmal sintez bo‘lishida katta rol uynaydi. KARTOSHKA TUGANAKLARIDA KRAXMALNI HOSIL BO‘LISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR

Kartoshka tuganagi shakllanishida va tuganaklaridagi kraxmalning talablar darajasida sintez bo‘lishida tuproq sharoiti ham hal qiluvchi rol uynaydi. Kartoshkachilik sohasida o‘tkazilgan tadqiqotlar natijalari bo‘yicha tuproqning mexanik tarkibi talablar darajasida bo‘lganda, ya’ni, tuproq donador (strukturali) bo‘lganda faqat mineral o‘g‘itlar bilan oziqlantirilganda o‘suv davrining dastlabki kezlarida yaxshi o‘sib, o‘suv davri oxirida tuganaklaridagi kraxmal miqdori talablar darajasidan past bo‘lib, faqat go‘ng bilan oziqlantirilganda o‘suv davri va keyingi o‘suv davrlarida o‘simligi unchalik baland bo‘lmasada tuganaklaridagi kraxmal miqdorining yuqori bo‘lishligi aniqlangan. Demak, kartoshkadan mo‘l va sifatli, hamda kraxmalga boy bo‘lgan hosil yetishtirishda bosh omil tuproq, iqlim, oziq moddalarga bog‘liq bo‘ladi. KARTOSHKA TUGANAKLARIDA KRAXMALNI HOSIL BO‘LISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR

Kartoshkachilikda uni yetishtirish jarayonida kraxmalga boy holda yetishtirish bilan birga saqlash va qayta ishlash jarayonlari ham muhim rol o‘ynaydi. Kartoshka hosili yig‘ishtirilib olinganidan keyin istemolchilarga yetkazilib berilishi uchun ma’lum vaqtlar mobaynida saqlanadi dastlabki ishlov beriladi va qayta ishlanadi. Kartoshka tuganagi tegishli joylarda saqlanayotganida ham undagi fiziologik- biokimyoviy jarayonlar uzluksiz davom etadi. `KARTOSHKA TUGANAKLARINI SAQLASHDA VA QAYTA ISHLASHDA TARKIBINING O‘ZGARISHI

Kartoshka tuganaklari saqlanayotganda fiziologik va biokimyoviy jarayonlarini to‘xtatish uchun omborxonalarni sovutish va fiziologik va biokimyoviy jarayonlarini to‘xtatadigan kimyoviy vositalar eritmalarini qo‘llash usullaridan foydalaniladi. Kartoshka tuganaklarini saqlash jarayonida tarkibida kraxmal va boshqa oziq-ovqatlik qiymati bilan bog‘liq bo‘lgan moddalarni saqlab qolish uchun birinchi galda omborxonalar harorati boshqariladi. Kartoshka tuganaklari kartoshka saqlanadigan joylarga joylashtirilgan dastlabki harorat 8-10 gradus bo‘lib harorat sekinlik bilan kamaytirilib boriladi. Chunki, kartoshka tuganaklarida moddalar almashinuvi davom etayotgan bo‘lib ushbu jarayonni asta-sekinlik bilan bir tekis pasaytirilishi to‘g‘ri ta’minlanganidagina kartoshka tuganaklari uzoq muddatlariga sifatini saqlagani holda saqlanadi. KARTOSHKA TUGANAKLARINI SAQLASHDA VA QAYTA ISHLASHDA TARKIBINING O‘ZGARISHI

Biroq omborxona namligi doim 80-85 % bo‘lishi ta’minlanib harorat salqin kunlarda 3-4 gradusgacha, qishda esa 1-3 gradusgacha pasaytirilishi kerak. Lekin kartoshka tuganaklari saqlanayotgan xonada doim havo almashinib turishi shart. Kartoshka tuganaklari saqlanayotganda undagi fiziologik-biokimyoviy jarayonlari to‘xtatish uchun kimyolashtirish vositalaridan ham foydalanish mumkin. Buning uchun 1 tonna kartoshka tuganagiga 2,5-3,0 kg metil efir alfanaftiluksus kislotasi sarflanadi. Kartoshka yanvar-fevral oylarida sog‘lomlari ajratilib olinib 10-15 sm qalinlikda yerga tushib preparat sepiladi va ustiga qog‘oz tushaladi. Ana shu qatlam 1,0-1,25 metrgacha davom etdiriladi. KARTOSHKA TUGANAKLARINI SAQLASHDA VA QAYTA ISHLASHDA TARKIBINING O‘ZGARISHI

Kartoshka tarkibidagi moddalarni saqlab qolishga yo‘naltirilgan qayta ishlash texnologiyalari ham amalga oshiriladi. Ana shunday texnologiyalardan biri kartoshka pustidan ajratilib ingichka qalinlikda qovurilganda undagi oziqabop moddalar to‘liq saqlanib qoladi. Demak, kartoshka tuganagi kraxmali va boshqa oziq-ovqatlilik sifatini ta’minlaydigan moddalarni ko‘paytirish va saqlashda tegishli texnologiyalardan samarali foydalanish muhim rol o‘ynaydi.KARTOSHKA TUGANAKLARINI SAQLASHDA VA QAYTA ISHLASHDA TARKIBINING O‘ZGARISHI

O'xshashlar

Kartoshka biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Biokimyo

Go'sht mikrobiologiyasi

O`simliklarda uchraydigan mono, di, polisaxaridlar

Tirik organizmlarning kimyoviy asoslari