Individual rivojlanishning umumiy qonuniyatlari - Biologiya - Slaydlar

Individual rivojlanishning umumiy qonuniyatlari

Yuklangan vaqt:

31.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59094.080078125 KB

Ko'chirib olish

Individual rivojlanishning umumiy qonuniyatlari

ONTOGENEZ –BU ShАXSIY RIVOJLАNIShNING TULIQ BOSQIChI BOʼLIB, HАR BIR ORGАNIZMDА GENETIK АXBOROTNI KEYINGI АVLODLАRGА OʼTKАZILIShI VА АMАLGА OShIRILIShINI TА’MINLАYDI.

І. Ontogez davrlarining umumiy biologik qonunlarikupayishgacha boʼlgan davr Kupayish davri Kupayishdan keyingi davr (qarilik) gametalarning rivojlanish davriembrional lichinkali metamarfoz Yuvenil davri

Embrional davr butuxum hujayraning ichki qobiqlarini rivojlanish davri Homilaning murtaklik davridagi rivojlanish qonuniyatlarini oʼrganuvchi fan embriologiya deyiladi. (emrion grekcha- murtak) 1828 yili K.Ber embriologiya faniga asos soldi. U hayvonlar murtagining rivojlanish davrini fundametal kuzatish asosida ilmiy embriologiyaga asos soldi. “ Biz tabiat orasida yashaymiz uning doʼstlarimiz. U biz bilan tinmay muloqat qiladi..Lekin oʼzining sirlarini bildirmaydi. Biz doim unga taʼsir kursatamiz, lekin uning ustidan hech qanday hukmronlikka ega emasmiz ega emasmiz ».I.V.Gyote И

EMBRIOLOG OLIMLAR • Kovalevskiy va I.I.Mechnikov hayvonlarning rivojlanish qonuniyatlarini oʼrgandilar • F.Myuller va E.Gekkel biogenetik qonunni ochdi • А.N.Severtsov-evolyutsion embriologiyaning rivojlanishiga asos soldi • I.I.Shmal’guazen-umurtqalilarning solishtirma embriologiya masalalari bilan shugʼullangan. • S.Darvin evolyutsion taʼlimotni yaratdi va organizmlarning irsiyat va oʼzgaruvchanligini oʼrgandi. Мyuller SevertsevSHmal’gauzen Darvin Gekkel

Bir hujayri organizmlarning ontogenezi Bir hujayrali organizmlarda tanasi bitta hujayradan iborat boʼlib, ontogenez hujayra sikli bilan bogʼliq yaʼni uning rivojlanishi boʼlinishi natijasida ona hujayraning paydo boʼlishidan keyingi boʼlingungacha davrini yoki oʼlimigacha boʼlgan davrini O’z ichiga oladi. Hujayralarning rivojlanishi koʼp hujayrali organizmlar misolida (gidra)

Oʼsimliklar dunyosida har xil boʼlimlarida ontogenez jinsiy va jinssiz koʼpayishning gallanishi bilan boradi Moxning rivojlanish davri Qirqquloqning rivojlanish davri Ochiq urugʼli oʼsimliklarning rivojlanish davri Yopiq oʼsimliklarning rivojlanish davri

Embrional davr • Tuxum qobiqlari ichidagi rivojlanish • Murtak tashqi muxitdan nisbatan ajralgan. • Yoʼldoshlilarda juda qisqa davr bir necha sutkadan blastotsistani bachadon devoriga yopishishigacha davr, • Qushlar va boshqa hayvonlarda uzoq davom etuvchi davr boʼlib, tuxum quyib koʼpayuvchilarda kuzatiladi. Blastotsistani urugʼlangan zigota qobigʼidan chiqishi yoʼldoshlilarda embrional davrning oxiri

Gornostoy sovuq qishga moslashish sifatida diapuza paydo boʼlgan bu embrional davrning bir necha oyga tuxtalishi Gornostoy endi tugʼilgan kur urgʼochilarini urugʼlantiradi ularda xomiladorlik voyaga yetgandan keyin boshlanadi

Lichinkalik davri Bu davr bir necha kundan bir necha oygacha yoki yil davom etishi mumkin masalan: mnogolar baliqlarning ajdodi.Lichinkalik davr oziqlanish va tarqalishda muhim hisoblanadi Odam uchun lichinkali davri boʼlib, bachadonda homilaning rivojlanishi hisoblanadi Lichinka bu erkin yashovchi murtak vaqtinchalik organlarga (provezorlarga).

Baʼzi turlarda voyaga yetish davri lichinkalarga tugʼri keladi Masalan: aksolotil’-amblioma lichinkasi boʼlib, koʼpayish xususiyatiga ega.

METАMORFOZ (aylanish) - Lichinka yuvenil shaklga aylanadi(yosh) lichinkaning provezor organlari yoʼqolib voyaga yetgan organizmning organlari paydo boʼladi. Odamda metamorfoz, tugʼish jarayonining anologi yaʼni oʼxshashi boʼladi.

Yuvenil davr- • Voyaga yetish davrigacha davom etadi. • Jadal oʼsish roʼy beradi • Sut emizuvchilar qushlarda yosh organizmlar ota-onasiga muhtoj boʼladi.

Reproduktiv davr - • Oʼsish tuxtab koʼpayish faollashadi • Ikkilamchi jinsiy belgilar paydo boʼladi • Bir marta koʼpayadigan ( losos baligʼi va bir necha marta koʼpayadigan organizm turlari mavjud boʼlib, qanchalik organizm koʼp koʼpaysa uning yashash muddati kamayadi.) Kalamush va uning bolalari

Qarilik- hamma turlarda ham u aniq ifodalanmaydi

ІІ. ONTOGENEZNING АNTROPOLOGIK DАVRLАRIi PRENАTАL ENTRАNАTАLп о л о г и POSTNАTАL 1-10 день до 1 р. 1-3 4-7 8-12 13-16 17-21 22-35 36-пенсія до 75 до 90 >90 Chaqaloqlik, emadigan davr, kichik bogʼcha davri, birlamchi bolalik davri, ikkilamchi bolalik davri, oʼsmirlik davri, birlamchi balogʼat yoshi, ikkilamchi bolalik yoshi, katta yosh davri, qarilik va uzoq umr kuruvchilar

ІІІ. Ontogenezning embriologik davrlari (jarayonlarning ketma- ketligi va sodir boʼlishi) maydalanish Varaqlar hosil boʼlishi gestogenez tuqimalar hosil boʼlishi urugʼlanish Organogenez organlar hosil boʼlish Sistemogenez- sistemalarning hosil boʼlishi

Періоди, процеси та стадії пренатального онтогенезу людини Початковий (1 - 7 доба) Зародковий (8 доба - 8 тиждень) Плодовий (9 тиждень - до народження) Запліднення --- зиготаДроблення ----- бластулаГаструляція --- утворення зародкових листківГістогенез ------ утворення тканинОрганогенез --- формування органівСистемогенез -- формування систем органів Odam prenital rivojlanishining davrlari va jarayonlari va bosqichlari Urugʼlanish davri 1-7 kun, murtaklik davri 8-kun, homiladorlik davri 8-oylikdan tugʼilgancha Urugʼlanish-Zigota Maydalanish-Blastula Gastrulyatsiya-varaqlar hosil boʼlishi homila varaqlarining hosil boʼlishi Gistogenez-tuqima hosil boʼlishi Orgonogenez-organlar hosil boʼlishi Sistemogenez-sistemalarni shakllanishi

Аyollarning homiladorlik davri 280-kun 40-hafta davom etadi. Аgar oxirgi menustrial davrining muddatidan 3-oyni ayirib tashlasa va unga 7-kunni qoʼshsa tugʼish muddatini aniqlash mumkin.

Urugʼlanish Taxminan menustrial davrning 12-14 kunida tuxum hujayra tuxumdondan chiqadi yaʼni (ovulyatsiya) va bachadon nayiga tushadi va u yerda yetuk spermatozoid bilan urugʼlanadi va zigota hosil boʼladi.Zigota organizmning bir hujayrali davri boʼlib, diploid toʼplamdagi xromosomaga ega Urugʼlanishdan 30-soat utgandan keyin maydalanish boshlanadi уруғланиш

Maydalanish - bu zigotaning koʼp marotoba metoz boʼlinishi orqali koʼp hoʼjayrali organizm blastula hosil qilish jarayoni hisoblanadi. - Maydalanishni xarakterli xususiyatlaridan biri boʼlinish orasidagi qisqa interfaza davri boʼlib, bu murtak hoʼjayralarni jadal kamayib ketishiga sabab boʼladi. Maydalanish davrida hosil boʼlgan hujayralar blastomerlar deyiladi.

Maydalanish barcha xordali xayvonlar uchun xos boʼlib, lekin tuxum hoʼjayradagi sariqlikning joylashishiga bogʼliq. Qanchalik zigota sitoplazmasida sariqlik koʼp boʼlsa, zigota shunchalik sekin boʼlinadi yoki murtakning shu qismi umuman boʼlinmaydi. toʼliq(hamma joyini qamrab olgan) notuliq (oʼrtacha meroblastik)

Blastula tiplari Seloblastula(toʼliq, tekis, teng) lantsetnik amfiblastula ( toʼliq, notekis) amfibiya

Blastula tiplari Diskoblastula(toʼliqsiz disk shaklida) qushlar va akulalar Periblastula (toʼliqsiz yuza) hasharotlar

Blastula tiplari blastotsista(toʼliq, notekis) sut emizuvchilar va odam

Zigota birinchi maydalanish vaqtida har xil oʼlchamdagi ikkita blastomerni hosil boʼlishiga olib keladi. Zigotaning ikkilamchi maydalanishida 4-ta blastomerning hosil boʼlishiga olib keladi.uchlamchi maydalanishda notekis maydalanish kuzatilib 7-9 ta blastomerli blastulani hosil boʼlishiga olib keladi Maydalanish

12-16 ta hujayralar to’plamidan iborat bo’lgan, zigota morula deyiladi.U urug’lanishning uchinchi kunida hosil bo’ladi. Morula malinaning mevasiga oʼxshaydiMaydalanish

Urugʼlanishning 4-chi kunidan soʼng, zigotaning noteng subʼekval boʼlinishi natijasida 50-60 blastomerli blastotsista hosil boʼladi. Maydalanishning 5-chi kunida blastotsista haltasimon kurinishda boʼlib, 107 ta blastomerdan iborat boʼladi 8+30 embroplast 69-trofoblast (( bir qavat hoʼjayra) boʼshliq- blastotsell boʼlib, ichi suyuqlik bilan toʼlgan 1-trofoblast, 2-embrioblast 3-blastotsellMaydalanish

• Embroblastidan murtak rivojlanadi. • Trofoblastidan murtakdan tashqaridagi organlar rivojlanadi (faqat embrional davrda mavjud boʼlgan organlar): • Kindik • Yoʼldosh • Аmnion • alantois • Xorion • Sariqlik haltachasi

Maydalanish bachadon nayining yoʼlida sodir boʼladi . Bir xil hajmMaydalanish

GАSTRULYATSIYA embriogenezning ektoderma, endoderma va mezoderma varaqlari. Hosil boʼladigan davri Gastrulyatsiya jarayonining asosida murakkab kimyoviy va morfogenetik oʼzgarishlar oʼtib, oʼsish, koʼpayish, differentsiyasi va hoʼjayralarini joyini oʼzgartirish bilan boradi. Erta gastrulyatsiya .Ektoder ma rivojlanishi.Endoderm a rivojlanishi Kech gatrulyatsiya rivojlanishi mezoderma

A-epiboliya B-delaminatsiya V-invaginatsiya G-immigratsiya Gastrulyatsiya quyidagi yoʼllar bilan boradi

Immigratsiya Vegetativ qutbdan hoʼjayralarining faol ravishda animal qutbga oʼtishi unipolyar immigratsiya deyiladi. Аgar animal qutbdan vegetativ qutbga oʼtsa bipolyar immigratsiya deyiladi.Baʼzan jarayon tartibsiz blastulaning butun yuzasi boʼylab boradi.Bunga mul’polyar immigratsiya deyiladi. BUNDАY GАSTRULYATSIYA TIPI QUSHLАR VА SUDRАLIB YURUVCHILАRGА XOS

INVАGINАTSIYA A-Invaginatsiya sxemasi: B- Hujayra xarakatlanishi V- invaginatsion gastrulab Blastodermaning birinchi qismini ichkariga botib kirishi Lantsetnikda vegetativ qutbning hoʼjayralari ichkariga botib kiradi.Suvda va quruqlikda yashovchilarning animal va vegetativ hoʼjayra qutblari orasidag hoʼjayralar ichkariga botib kiradi.Invaginatsiya jarayoni tuxumda sariqlik kam yoki oʼrta boʼlganda boradi.Botib kirish natijasida ikki qavtli xalta hosil boʼladi.Tashqi qavati birlamchi ektoderma, ichki qavati birlamchi endoderma deyiladi. Blastotsell (birlamchi boʼshliq yoki Bera) asta-sekin siqib chiqarilib gastrotsellga aylanadi. Blastotsell tashqi mqhit bilan bogʼlanadigan teshik blastopor deyiladI yoki birlamchi ogʼiz deyiladi.Birlamchi ogʼiz atrofidan blastopor lablari bilan oʼralgan boʼladi.

EMBOLIYA 1.Аnimal qutbni mayda hoʼjayralarini yirik vegetativ qutb hoʼjayralari bilan oʼsib qoplanishi boʼlib, ular sariqlikni toʼldirib turadi.. 2.Epibolik gastrulyatsiya suvda va quruqlikda yashovchilarda va tilolitsital tuzilishdagi tuxum hoʼjayraga ega organizmlarda uchraydi.Natijada bu organizmlarda blastopor boʼlmaydi va gastrotsell shakllanmaydi.

DELIMINАTSIYA Bu jarayon maydalanishni blastula hosil boʼlishi bilan tugallanishida blastotsell boʼshligʼi yaxshi shakllanmagan yoki boʼlmagan vaqtda amalga oshadi.Masalan:morulada yagona hoʼjayra qavatining ikki va undan ortiq parallel qismlarga ajralishi kuzatiladi.Blastodermaning hosil qiluvchi har bir hoʼjayra mitoz boʼlinish natijasida ikkinchi qavtga ajraladi.Shu qavat boʼylab bazal membrana shakllanadi.Bu qavat tashqi hoʼjayra qobigʼini (ektoderma) ichki hoʼjayra tuplamidan ajratadi va butunligicha endodermaga aylanadi.Delyaminatsiyani maydalanish davri toʼliq oʼtmaydigan hayvonlarda, sudralib yuruvchilarda, qushlarda, tuban sut emizuvchilar va odamda kuzatish mumkin.

GАSTRULYTASIYA Pastda kursatilgan gastrulyatsiya xillari juda kam uchraydi. Embriogenezning har bir davrida quyidagi gastrulyatsiyalarning bir nechta tipi uchraydi. Natijada oxirgi gastrulyatsiya yaʼni aralash tipini ajratish qabul qilingan.

Odamda gastrulyatsiya turli bosqichlarda boradi.

GISTOGENEZ,ORGАNOGENEZ SISTEMOGENEZ Homila varaqlarining hoʼjayralarini iqtisoslashishi natijasida gisto, orgono va sistemogenez yaʼni toʼqima, organ va sistemani shakllanishi amalga oshadi. Ektodermadan nerv sistemasi, teri epidermisi va uning hosilalari (tangalar, patlar, soch, tirnoq, tish, ter bezlari) jinsiy va sut bezlari. Mezodermadan muskullar, suyak, ayirish sistemasi, jinsiy va qon aylanish sistemasi Endodermadan hazm qilish sistemasi va uning bezlari (jigar, oshqozon osti bezi) nafas olish sistemasi nafas olish va ichki sekretsiya bezlari

Oʼsish va morfogenezning genetik mexanizmi • proliferatsiya hoʼjayraning koʼpayishi • Kuchish(hoʼjayralarning kuchishi) • Hoʼjayralarni taqsimlash • Programmalashtirilgan eleminatsiya (oʼlim) • Hoʼjayralarning ixtisoslashishi • Induktsiya va kompentintsiya ( kontaktli aloqalar) • Toʼqima organlar va hoʼjayralarning distant oʼzaro taʼsiri (gumoral va nerv) mexanizmlarining integratsiyasi tuplanishi

Homilalik davri 7-8 haftalik embrion

4 hafta

5 - 6 hafta Homila suyuqlik bilan tulgan pufak ichida harakat qiladi.Miya., umurtqa, MNS paydo boʼladi. Boshida aniq kurinadigan 4-ta chuqurcha seziladi bu bolaning koʼzi,qulogʼi,hazm qilish sistemasi va ogʼiz va jagʼlar boshlangʼich holatda boʼladi.oshqozon va kukrak qafasi shakllanadi.Yurak kukrak qafasida joylashib, burtmacha shaklida boʼladi. Shu davrning oxiriga kelib u ura boshlaydi qon aylanish sistemasi shakllanadi. Oyoq va qullarning 4-ta oʼsimtasi paydo boʼladi.Homilaning uzunligi 6-mm boʼladi.

7 hafta Homila uzunligi 7-8 mmga yetadi.Oyoq qullar chuzilib ketgan, barmoqlar orasida parda paydo boʼladi.Hafta oxirida jigar, qon- aylanish markaziga aylanadi. Ingichka ichak va buyrak usti bezlari rivojlanishi boshlanadii. Miya jadal rivojlanadi. Koʼkrak, oshqozon paydo boʼladi.Uzunligi 12 mm.

8 hafta 8-haftalik davrida homilaning uzunligi 15-20mm boʼladi.Oʼtish xususiyati oshib tana toʼgʼrilanadi. Bosh qismining tuzilishi murakkablashadi 5-ta boshlangʼich miya boʼlimlari, burun teshiklari, tashqi quloq shakllanadi. Miya qutisi, oʼq skeleti va uzun naysimon suyaklarning suyaklanish jarayoni boshlanadi.Emrionning harakatlanish davri boshlanadi. 3-lamchi rekonstruktsiya natijasida homilaning boshi aniq ajraladi jagʼlari va boʼyni shakllanadi qul barmoqlari sezila boshlaydi va tirsak boʼgʼimlari shakllanadi.Barmoqlarning ajralashi boshlanadi.Oyoq tovonning barmoqlar yoyi va tupiq va tizza hosil boʼladi.Jinsiy bezlar da shakllansish boshlansada jinsini aniqlab boʼlmaydi.

Кисть людини А – 48 день розвитку Б – 51 день розвитку В – 56 день розвитку ODАM BАRMOGʼI 48-ChI RIVOJLАNISh KUNI; B-51 RIVOJLАNISh KUNI; B- 56 RIVOJLАNISh KUNI

8 hafta 1 - головка плода; 2 - верхня кінцівка з ліктьовим суглобом. 8-haftaning oxiriga kelib emrion uzunligi 40 mmga yetadi ogʼirligi 5grga yetadi va organ tizimlarining intensiv oʼsadi. Yuz xususiyatlari paydo boʼladi, boʼyin ajraladi, tashqi quloq va burunning tashqi qismlari hosil boʼladi,koʼz qovoqlari va oyoq- qoʼllarning barcha qismlari hosil boʼladi. Miya yarim sharlari jadal rivojlanmoqda. Tashqi jinsiy aʼzolar jinsga qarab farqlanadi. Yoʼldosh shakllanganidan keyin tugaydi va homila davri boshlanadii.

9 hafta Yuz shakllanadi bosh miyadagi miyacha shakllanadi limfa tugunlarining burtmalari paydo boʼladi.Buyrak usti bezining oʼrta qismi shakllanadi. Oʼpkalarda qisqa kichik nay shaklida bronxlar shakllana boshlaydi.Urgʼochi jinsda tuxumdon shakllanadi.Homilalik davri

10 hafta lablarning reflektor harakati kuzatiladi (soʼrish refleksi)

12 hafta Homilaning ogʼirligi 45-gr, uzunligi 87 mm boʼladi borgan sari odam koʼrinishiga kiradi.va bosh tuzilishi odamga oʼxshay boshlaydi. Qoʼl va oyoqlarning reflektor harakati nerv sistemasining tashqi muhit taʼsirida quzgʼalishi va markaziy neyronlarning oʼzaro taʼsiri natijasida roʼy beradi.Yoʼldoshning ogʼirligi 20 gr u shakllanish boʼyicha boshqa organlardan uzib ketadi

18 hafta

22 hafta

27 hafta Koʼzlar shakllanadi homilaning uzunligi 350 mm, ogʼirligi 875 gr boʼladi.

32 hafta

40 hafta

odam rivojlanishining qaltis davrlari Odamning individual rivojlanish davrida homilani oʼlimga olib keladigan rivojlanish nuqsonlari paydo boʼlishi mumkin bu davr qaltis davr deyiladi. 1.emrion oldi rivojlanish davri; 2. urugʼlanish; 3. Implantatsiya (emriogenezning 7-kuni), 4. Аsosiy oʼq organlarining shakllanishi-xorda, nerv naylari, birlamchi ichak (rivojlanishning 3-8 kuni); 5. Jadal rivojlanish bosqichi davri ( perenatal rivojlanishning 20-24 haftasi); 6. Birdan tugʼilish; 7. Ilk bolalik davri (2-7 kun) bu davrda organlar oʼrtasida oʼzaro munosabat tiklanadi; 8.Oʼsmirlik davr (jinsiy yetilish kuzatiladi)

Implantatsiya Bu jarayon natijasida homila bachadon devorining shilliq qavatiga kirib joylashadi Implantatsiyaning bir nechta fazasi farq qilinadi: 1.faza-adgeziya (yopishish) 2.faza invaziya (oʼsib kirish)

IMPLАNTАTSIYA invaziya bosqichi yaʼni (oʼsib kirish) .Oʼsib kirish trofoblastning fermentativ sistemasi yordamida amalga oshiriladi va chuqurcha hosil boʼladi.Bu chuqurga emroblast joylashgan qutbi bilan blastotsista kirib joylashadi.

Bunda trofoblast ikki qavatli boʼladi (tsitotrofoblast va sintsiotrofoblast xorion gonodotropinning mahsulidir.

Implantatsiyaning ekotopik varianti

Ontogenezning prenatal davrining qaltis davrlari

АНОМАЛІЇ ОНТОГЕНЕЗУOntogenezning kamchiliklari va patologiyalari

Rivojlanishning tugʼma nuqsonlari - Bu organ (organlar) turgʼun morfologik oʼzgarishlari boʼlib, ularning tuzilishidan tashqariga chiqib, ona qornida (koʼpincha) yoki bolaning tugʼilganidan keyin yuzaga chiqadi ( ayrim hollarda). TUGʼMА АNOMАLIYALАR - bu organlarning rivojlanishi oʼzgarishi boʼlib, organlar funktsiyasi buzilmasligi bilan boradi..

Kelib chiqishiga koʼra nuqsonlarning klassifikatsiyasi : • Tugʼma irsiy nuqsonlar irsiy materialni gametalarda yoki zigotada oʼzgarish natijasida paydo boʼladi. • Ekzogen bu tritogen omillar taʼsirida yuzaga keladigan kamchiliklar boʼlib, embrogenez vaqtida taʼsir qiladi va organ va tuqimalarning rivojlanishini buzadi (15-60 kun) • Mul’tiomilli tugʼma nuqsonlarning rivojlanishiga bir vaqtda ham genetik ham egzogen omillarning taʼsiridir.

Tugʼma nuqsonlarni sabablariga kura klassifikatsiyasi : • Gametopatiyalar-gameta yoki zigotadagi oʼzgarishlar (homilani nobud qiladi) • Blastopatiyalar-oʼzgarishlar maydalanish davrida va homilaning birinchi 15-kunida blastotsistani hosil boʼlishida roʼy beradi (homilaning nobud boʼlishi). • Embropatiya-oʼzgarishlar embrional rivojlanishning 16-chi kunidan 8-chi haftasigacha boʼlgan davrda paydo boʼladi. Bu davrda asosiy organlar shakllanishi roʼy bergani uchun shu davrda koʼpchilik toʼgʼma nuqsonlar paydo boʼladi. • Fitopatiyalar 9-haftasida baʼzan keyin paydo boʼladi, baʼzan tugʼilganidan keyin yuzaga chiqadi.(aynan shu vaqtdagi tugʼma nuqsonlar hayyotiy muhim vazifalarni oʼz ichiga oladi)

Hoʼjayra mexanizmiga koʼra tuhma nuqsonlarning klassifikatsiyasi: Nuqsonlar hoʼjayraning koʼpayishi megratsiyasi yoki organlar migratsiyasi iqtisoslashishi va hoʼjayralarning nobud boʼlishi natijasida yuzaga chiqadigan nuqsonlar. Bu organlar yoki uning qismlarining oʼlchamini juda kichik boʼlishi yoki katta oʼlchamga ega boʼlishiga olib keladi.

Filogenetik ahamiyatiga koʼra toʼgʼma nuqsonlarning klassifikatsiyasi: • Filogenetik (atavistik) –kamchiliklar hozirgi xordalilar yoki umurtqalilarning ajdodlarining tuzilishini eslatuvchi oʼzgarishlar. • Filogenetik boʼlmagan kamchiliklar biologik tarkibiga yaʼni tuzilishga ega boʼlmaydi va hozirgi xordalilar va umurtqalilar ajdodlari tuzilishini takrorlamaydi(embrional oʼsmalar kamchiligini nuqsonli shakli).

Rivojlanishning tugʼma nuqsonlariga quyidagi rivojlanish buzilishi kiradi: • Аplaziya(ageneziya)-tugʼma aʼzo boʼlmasligi. • Gipoplaziya(gipotrofiya)-organ rivojlanishining tugʼma kamayishi organ massasining yoki oʼlchamini kamayishi shu berilgan kursatkich uchun oʼrtacha miqdordan 2-ta standart kursatkichdan olishi. • Gipertrofiya(giperplaziya)- bu hujayralar sonining(giperplaziya) yoki hajmining(gipertrofiya) koʼpayish natijasida organlarning massasi va hajmining tugʼma oʼsishi. Makrosomiya(gigantizm)-tana uzunligining oʼsishi. • Geterotopiya- bitta organning hujayralarida yoki toʼqimalarida, ikkinchisida yoki oʼsha organning oʼsha qismlarida, ular boʼlish kerak boʼlgan joylarda.. • Ektopiya-bu organning gʼayrioddiy joyda joylashishi. • Duplikatsiya-ikki baravar, shuningdek, organlar yoki ularning qismlari sonining koʼpayishi (bachadoning ikki baravar koʼpayishi, aortaning ikki barovar kattalashishi. • Stenoz-bu teshikning torayishi. • Аtreziya- bu tabiiy kanal yoki teshikning yoʼqligi. • Organlarni boʼlinmasligi(sindaktiliya, simpodiya,sirepomeliya) yoki ikki simmetrik yoki assimetrik ravishda bogʼlangan ikkita egizak. • Tirishqoqlik-embrion tuzilmalar qoldiqlari(masalan yangi tugʼilgan chaqoloqning buyragidagi metonedorogenzona,3-oydan ktta boʼlgan bolada arterial yoʼl). • Lobulyatsiyani buzilishi-boʼlaklar soning kamayishi • Yolgʼon suv toʼplanmalari-(gidrotsefaliya, gidronefroz) • Inversiya-organlarning teskari joylashuvi

Nuqsonlarni hajmi boʼyicha birlamchi tugʼma nuqsonlar quyidagilarga boʼlinadi: а) Аlohidalashgan (yakka, toʼplangan) bitta organda tuplangan (masalan, yurak klapanlari stenozi)Batalov tomirining persistirlanishi)- 50,9%; b)Sistemali- bitta organ sistemasi chegarasidagi nuqsonlarni (masalan, xondrodisplaziya, artrogripoz): - 2,2%; c) Koʼp miqdordagi ikki va undan ortiq organlar sistemasida tuplanadi. Bu nuqsonlar 46,9% ni tashkil qiladi. Koʼp miqdordagi nuqsonlar muhim ahamiyatga ega boʼlib, xromosomlarga tashxis qoʼyish chunki bu birlamchi koʼp miqdordagi nuqson hisoblanadi.

Варіанти аномалій пальців А – полідактилія (надкомплектні пальці) Б – синдактелія (зрощені пальці) В – щілина стопи типу клешні ракаBarmoqlarning rivojlanishdagi nuqsonlar a-Polikdatiliya(qoʼshimcha barmoqlar hosil boʼlishi); B – Sindaktiliya-barmoqlarni qoʼshilib ketishi; V –Qisqichbaqani qisqichlariga oʼxshash

SUV PARISI • Suv parisi sindromi kasalligi-homila qushilib ketgan oyoqlar bilan tugʼiladi(koʼproq ayol jinsi bilan bogʼliq) hozirgi kundagi maʼlumotlarga koʼra bu nuqson onadagi qandli diabet orqali yuzaga chiqadi.Bu nuqson koʼp va tez uchraydi.

Dumgʼaza-dum teratomasi Dumgʼaza-dum teratomasi aralash tuzilishga ega boʼlib, har xil toʼqimalardan tashkil topgan.Bu tuqimalar 3-ta homila varaqasi ektoderma, mezoderma va endoderma hosilalari hisoblanadi.Teratomalar 100% ektoderma elemetlarida 90% mezoderma va 70% endodermada uchraydi.

АMNIOTIK TORTMАLАR Аmniotik tortmalar ( amniotik qoʼshilib oʼsib ketishlar va simonora tortmalari)-bu tolasimon iplar(amniotik tortmalar) pufak ichidagi homilada paydo boʼladi (amnionda)

HАR XIL MUTАGENLАR TАЪSIRIDА IRSIY АPPАRАTNING OʼZGАRISHI

Tashqi muhit teratogen omillar Teratomalar-nuqsonlar,oʼzgarishlar.Teratogen omillar-bu omillar 1.fizikaviy(nurlanish) 2.kimyoviy(zaharli moddalar, gipoksiya (kislorod yetishmovchiligi)homilaga onadagi endokrin kasalliklari),dori vositalar 3.Biologik tabiatli(viruslar)organizmning rivojlanishining buzilishiga va tugʼma nuqsonlarning paydo boʼlishiga olib keladi. Baʼzi hollarda tugʼma nuqsonlarning hosil boʼlishiga ham genetik ham ekzogen omillar taʼsir qiladi.

Аgar oʼz vaqtida yuqoridagi salbiy odatlardan voz kechilmasa tugʼiladigan farzandini nuqsonli boʼlib rivojlanishiga sabab boʼladiC h e k is h

Bola tashlash 2.—4 martaga koʼpayadi va toʼgʼish jarayoni sekinlashadi

FАS –FETАL АLKOGOL SINDROMI Homiladorlik paytida spirtli ichimliklarni suisteʼmol qilish homila alkogolik sindromiga olib keladi. Spirtli ichimliklardan oldindan voz kechish yaxshiroq kontsepsiyadan 3- oy oldin, chunki spirtli ichimliklar erkak va ayol jinsiy hujayralariga zararli taʼsir koʼrsatadi. Har bir 1000 tadan 1-ta chaqaloq yaʼni onasi alkogol qabul qiladigan 30-50% bola alkogol sindromi bilan tugʼiladi. Bu jismoniy rivojlanishdagi sustlik, yuzning bosh suyagi tuzilishining buzilishi(tor palpebral yoriqlar,mikrognaturiya), yurak nuqsonlari(koʼpincha tusiqning nuqsonlari), orqa miya tuzilishining buzilishi( (spina bifida), mikrotsefaliya va miyaning rivojlanmagan aqliy rivojlanishi.Синдром алкоголізації плода Homilador onaning orgonogenez davrida spirtli ichimliklar eqa bulishi natijasida tugʼma nuqsonlarga olib keladi. ularning namoyon boʼlish darajasi qabul qilingan alkogol miqdoriga bogʼliq.

HOMILАNI АLKOGOL TА’SIRIDА RIVOJLАNIShI

Homiladorlikning ogʼir kechishi: qon ketishi, vaqtidan ilgari tugʼish, homilaning nuqsonli tugʼilish xavfi oshadi, aqliy faoliyati pasayadi 2,5 martaga homilaning oʼlik tugʼilishiga olib keladi .Eng avval sizning rohatingiz vaqtida qiynalayotgan bola haqida oʼylash.

Narkotik moddalar qabul qiladigan onada homilaning rivojlanishi tuxtaydi.Homilaning gipoksiyasi kuzatiladi.Tugʼma nuqsonlar: mikrotsefaliya, oyoq-qullarning rivojlanishidagi kamchiliklar, ayirish organlaridagi kamchiliklar va miyaga qon qoʼyilishi

RАDIYaSIYaNING TА’SIRI

DORILАR homiladorlikning 1 va 3 oyida ayniqsa xavfliHIMOYa QILUVChI DORILАR YOʼQ

SIZNIKI HАM ShUNDАYMENING АQLIM TOZА SOF

Eʼtiboringiz uchun rahmat. !

O'xshashlar

Embrional rivojlanishning umumiy qonuniyatlari

Oʻsish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari, organizm va muhit

Evolyutsion jarayonlar va ularning umumiy qonuniyatlari. Antropogenez

Organizmlarning individual rivojlanishi

Membranalarning umumiy tuzilmalari