Dorivor o'simliklar - Biologiya - Slaydlar

Dorivor o'simliklar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

14597.5 KB

Ko'chirib olish

DORIVOR O'SIMLIKLAR www.arxiv.uz

Qadimdan xalqimiz shifobaxsh giyohlardan davolanish maqsadida foydalanib kelishgan. Hozirgi davrda ham dorixonalarda dorilarni tayyorlashda turli dorivor o'simliklardan foydalaniladi. Dorivor o'simliklar ko'p-roq ariq bo'ylarida, dala va bog'larda, tog' etaklarida, qir-adirlarda o'sadi. Quyida ulardan ayrimlari bilan tanishib chiqamiz. www.arxiv.uz

Yalpiz Yalpiz — labguldoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻtsimon oʻsimliklar turkumi , dorivor va efirmoyli oʻsimlik. Shim. yarim sharning iliq iqlimli mintaqalarida 20—25 turi tarqalgan. Yevropa mamlakatlari, AQSH , Ukraina , Belorussiya va Shimoliy Kavkazda Ya.ning taxir (achchiq) Ya. va jingalak Ya., Xitoy , Hindiston , Braziliya va boshqalar mamlakatlarda dalayoki suv Ya. turlari ekiladi. Oʻzbekistonda 4 turi: suv Ya., osiyo Ya.i, taxir (achchiq) Ya. va jingalak Ya. yovvoyi holda oʻsadi, Poyasi tik shoxlangan, boʻyi 25—100 sm gacha, barglari qarama-qarshi joylashgan, rombsimon, nashtarsimon yoki tuxumsimon, gullari chala soyabonsimon toʻpgulga yigʻilgan, binafsharang . May—okt.da gullaydi. Ya. yorugʻsevar, namsevar oʻsimlik. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Barglarida 2,5— 3%, gullarida 4—6%, poyasida 0,3% mentol (validolning tarkibiy qismi)ga boy boʻlgan efir moyi, shuningdek, flavonoidlar, vitaminlar, oshlovchi moddalar bor. Tibbiyotda Ya. bargidan tayyorlangan tindirma (nastoyka) va damlamasidan koʻngil ayniganda hamda oʻt haydovchi vosita sifatida foydalaniladi. Barglari va poyasidan olingan yalpiz moyi parfyumeriya, oziq- ovqat sanoatida va tibbiyotda, bahorda yangi chiqqan barglari oshkoʻk sifatida ishlatiladi. Vegetativ (bahorda ildizini boʻlib ekish) yoʻli bilan koʻpaytiriladi. Oʻzbekistonniig barcha viloyatlarida nam yerlarda, ariq va daryo boʻylarida oʻsadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Isiriq Isiriq ( Peganum ) — isiriqdoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻsimliklar turkumi . Boʻyi 60—70 sm. Poyasi bir nechta, sershox. Barglari kulrang yoki yashil. Gullari sargʻish-oq, shoxining uchida. Mevasi dumaloq koʻsakcha . 6 turi maʼlum. Oʻzbekistonda 1 turi ( P. harmala ) oʻsadi. Choʻl va yarim choʻllarda, aholi yashaydigan yerlarda, ekinlar orasida va togʻ yon bagʻirlarida uchraydi. Tarkibida alkaloidlar (garmin, garmalin, peganin va b.), yogʻ , boʻyoq va boshqalar. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Moddalar bor. Tabobatda qadimdan turli kasalliklar ( tutqanoq , tomoq ogʻrigʻi , zaxm )nn davolashda, siydik haydovchi , terlatuvchi vosita sifatida ishlatiladi. Urugʻidan jun gazlama va shoyilar uchun boʻyoq olinadi. Badboʻy islarni yoʻqotish, goʻyo har xil ofatlarni qaytarish maqsadida ham I.dan foydalaniladi (q. Isiriq solish ) www.arxiv.uz

Isiriq cho ' l , qir - adirlarda o ' sadi , yoqib tutatilsa , tutunidan kasallik tarqatuvchi mikroblar nobud bo ' la di . Isiriqdan tayyorlangan damlama bod , bezgak , tutqanoq , uyqusizlik , shamollash kabi kasalliklarga davo bo ' ladi www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Kashnich Kashnich (Coriandrum) — soyabonguldoshlar oilasiga mansub bir yillik oʻsimliklar turkumi, efir moyli va koʻkat-sabzavot ekini. Oʻrta dengiz atroflarida 2 turi, Oʻrta Osiyoda 1 turi — ekma K. (C.sativum) oʻsadi. Yevropa, Shim. Afrika, Osiyo, Shim. Amerika, mamlakatlarida, Ukraina, Rossiyaning markaziy qoratuproq viloyatlarida xoʻjalik maqsadlarida ekiladi. Urugʻidan yetishtiriladi. K. poyasi qirrali, sershox, barglari uzun bandli. Gullari oq yoki pushti; soyabonlarga toʻplangan. Mevasi yumaloq. Bir urugʻi ochilmaydigan ikki mevachadan iborat. Sovuqqa chidamli. Erta bahordan kech kuzgacha ekish mumkin. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Nihollari 32— 34 kunda koʻkat sabzavot holida foydalanishga yaroqli boʻladi. Urugʻi 90—95 kunda pishadi. 1000 dona urugʻi vazni 5—8 g . K.ning barglarida kaliy tuzlari, oqsillar, vitamin Vr V2, S, R, provitamin A mavjud. Urugʻida 0,2— 1,4% efir moyi va 16—28% texnik moy bor (parfyumeriya, qandolatchilik, oziqovqat sanoatida ishlatiladi). K. koʻkati shoʻrva, goʻshtli va sabzavotli ovqatlarga, urugʻi va yosh maysalari ziravor sifatida goʻsht sirkalashda ishlatiladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Souslarga solinganda xushboʻy taʼm beradi. K. asalshirali oʻsimliklar guruhiga kiradi. Urugʻ boʻyicha hosildorligi 8—15 s/ga. Oʻzbekistonda K.ning Yantar ("Qahrabo") navi 1953, Orzu navi 1999, Orom navi 2001 y.dan r-nlashtirilgan. Og'izdagi yoqimsiz hidni ketkazishda, ichak kasalliklarini davo-lashda ham shunday damlama ichiladi. Ovqatga solib ham iste'mol qilinadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Maymunjon Maymunjon — raʼnoguldoshlar oilasiga mansub koʻp yillik butalar turlari; rezavor meva. Shim. Amerika , Yevrosisda 400 dan ortiq turi uchraydi. Shulardan 90 turi , asosan, koʻk M. ( Rubus caesius ) va mayda mevali M. ( R. nensensis ) turlari Kavkaz , Ukrainaniig jan. va U rta Osiyola uchraydi. Amerika, Markaziy va Gʻarbiy Yevropada kup zkilali. O'zbekistonning togʻ oldi mintaqalarida usadi va dala, tomorqa-bogʻlarla oʻstiriladi. Yer ustki qismi ikki yillik novdalarlai iborat. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Barglari patsimon. Vir yillik novdasi hosil tugadi. Gullari ikki jinsli, oq, baʼzan pushti boʻlib, shingilsimon tupgulla joylashgan. Mevasi tutga yxniaiii guj. sersuv, shirin-nordon, rangi qoramtir, qizil. Urugi mayda. Meva tarkibila 4—6% kand, 0,8— 1,4% organik kislotalar, S vitamini va karotin mavjul. Mevasi yangiligila yoki quritib yeyiladi, qiyom tayyorlanali, konserva sanoatila ishlatiladi, ildizpoyasi va barglari tibbiyotda qullaniladi. M.ming mevalari yirik va shirin bulgan ayrim yovvoyi turlari madaniylashtirilib, seleksiya navlari chiqarilgan (300 dan ortiq navlari bor). M. koʻchatlari arta bahorla yoki kuzda 2x0,75 m sxemala ekiladi. M. novdadari simbagazlarga boglanadi. Hosillorligi 50—70 s/ga. M. 12—15 yil yashaydi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Na'matak N a ` matakning foydalari Inson sog‘lig‘ini asrash, kasalliklarning oldini olishda tabiat ne’matlari ichida oddiygina na’matak (shipovnik)ning qanchalar foydali ekanini ko‘rgan har bir kishi Alloh odamlarning shifo topishlari uchun hamma narsani yaratib qo‘yganiga to‘la amin bo‘ladi. www.arxiv.uz

Na`matak mevalari tarkibida juda ko'p miqdorda vitamin C(4-8 %, ba`zan 18 %gacha boradi), P, K, B gruppasi karotin bilan bir qatorda flavonoidlar, qand, organic kislotalar (olma kislotasi 1,8-2% gacha, limon kislotasi 2% atrofida ),pectin va oshlovchi moddalar, likopin va riboksantin, shuningdek, kaliy, temir,marganes,,fosfor,kalsiy,magniy tuzlari bor. Meva urug'larida vitamin E mavjud. Na`matak mevalari xalq tabobatida qadim zamonlardan beri ishlatilib kelinmoqda. Uning mevalaridan tayyorlangan damlama o'pka sili, jigar, o't qopchasining yalig'lanishi, ichak, buyrak,qovuq kasalliklarini davolashda foydalaniladi . www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Shuningdek na`matakning mevasi asosida tayyorlangan qaynatma qon to'xtatuvchi, isitma tshuruvchi omil sifatida iste`mol qilinadi. Na`matakning faqatgina gul va mevalarigina shifobaxsh bo'lib qolmasdan, balki uning barglari asosida tayyorlangan qaynatma me`da og'riqlariga nafli hisoblanadi. Bu ne’mat shunchalik foydali, shifobaxsh va zarur ne’matki, uning bitta o‘zi butun boshli dorixona o‘rnini bosishi mumkin. O‘tmishdagi va hozirdagi xalq tabiblari kitoblarida na’matakning o‘nlab shifobaxsh xususiyatlarini keltirib o‘tishgan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

O'simliklar vegetativ organlarning tuzilishida tashqi muhit omillarning a''siri. O'simliklar tuzilishidagi umumiy qonuniyatlar

Dorivor o’simliklarning tayyor xom-ashyosida uchraydigan va bo’lishi ruxsat etilmagan qo’shimchalar

Dorivor o’simliklar xomashyosining mikroflorasi o’simliklarda kasallik qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar tayyor dorilarning mikroflorasi va aniqlash usullari

Biologik aktiv moddalar olish texnologiyasi

Suvda eruvchi vitaminlar