Yusuf Xos Hojib 2 - Adabiyot - Slaydlar

Yusuf Xos Hojib 2

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1518.4404296875 KB

Ko'chirib olish

(XI asr) Yusuf Xos Hojib

 Yu s u f Xo s Ho j i b X I as r d a y a s h a b i j o d e t g a n b u y u k o ‘ zb ek ( t u r k i y x a l q l a r ) s h o i r i h i s o b l a n a d i . Yu s u f - as l i s m i .  Yu s u f h o zi rg i Q i r g ‘ i z i s t o n n i n g Ta l a s v o d i y s i h u d u d i d a g i q a d i m i y B o l o s o g ‘ u n s h a h r i d a t u g ‘ i l g a n . B o l o s o g ‘ u n i y d ey i l i s h i s h u n d a n . B a ’ z i m a n b al a r d a b u s h a h a r Q u zo ‘ r d a d e b h a m t i l g a o l i n a d i .

 Ay n a n « Q u t a d g ‘ u b i l i g » d o s t o n i z a m o n h u k m d o r i t a h s i n i g a s a z o v o r b o ‘ l g a n i u c h u n mu a l l i f g a « x o s h o j i b » , y a ’ n i es h i k o g ‘ a s i ra s m i y l a v o z i m i be r i l g a n . S h o i r u n i t a x a l l u s i g a q o ‘ s h i b o l g a n .

S H O I R N I N G Q A B R I VA M A Q B A R A S I

 B i z g a Yu s u f X o s H o j i b n i n g b i r g i n a « Q ut a d g ‘ u b i l i g » a s a ri y et i b k el g a n . S h o i r h a y o t i g a o i d ma ’ l um o t l a rn i h a m f a q a t s h u d o s t o n d a n g i n a t o p a m i z. A s a r h i j r i y 4 6 2 , y a ’ n i m i l o d i y 1 0 6 9 - 1 0 7 0 - y i l i K o s h g ‘ a r d a y o z i b t u g a l l a n g a n .  H a j m i 6 m i n g 4 0 9 b a y t d a n i b o ra t .

 Do s t o n y ar a t i l g a n XI a s r Qo r ax o n i y l a r d a v l a t i n i n g e n g g u l l a g a n d a v r i e d i . Yu q o r i C h i n d a n Ka s p i y d e n g i zi g a q a d ar b o ‘ l g a n j u d a k a t t a h u d u d s h u s a l t an at h u k m i o s t i d a b o ‘ l g a n .  Ko s h g ‘ ar ( i k k i n ch i n o m i O‘ r d u k en t ) s h u u l u g ‘ s a l t a n at n i n g p o y t ax t i e d i . B o l o s o g ‘ u n m a m l a k a t n i n g m u h i m m a r k a zl a r i d an b i r i h i s o b l a n ar d i .

 A s a r n a s r i y h a m d a s h e ’ r i y m u q a d d i m a d a n t a s h q a r i , 7 1 m a x s u s b o b d a n t a s h k i l t o p g a n . B o b l a r d a k o ‘ p r o q s a v o l - j a v o b , m u n o z a r a o l i b b o r i l a d i .  S o ' n g A l l o h g a “ h a m d ” ( m a q t o v ) v a p a y g ' a m b a rg a n a ' t " q i s m l a r i k e l a d i . H u k m d o r B u g ' r a x o n t a v s i f i g a m a x s u s b o b b a g ' i s h l a n g a n . U n d a n k e y i n o l a m n i n g q u r i l i s h i , b i l i m t a ' r i f i , t i l o d o b i h a q i d a h a m a l o h i d a - a l o h i d a b o b l a r b o r. S o ' n g m u a l l i f n i n g o ' z - o ' z i g a m u r o j a a t i , e z g u l i k a m a l l a r i , u q u v - i d r o k f o y d a l a r i , k i t o b g a n o m b e r i l i s h i h a q i d a s o ' z y u r i t i l i b , g a p e l i g ( p o d s h o ) K u n t u g ' d i g a k e l i b t a q a l a d i . U n i n g o d i l h u k m d o r s i f a t i d a g i t a ' r i f - t a v s i f i d a n s o ' n g , 1 2 - b o b d a n e ' t i b o r a n a s a r v o q e a s i b o s h l ' a n a d i . Asar tuzilishi

 Yu s u f X o s Ho j i b d o s t o n i n i t u g a l l a g a ch , u n i z am o n h u k m d o r i ( el i g ) Ta v g ‘ a ch x o n Ul u g ‘ B u g ‘ r a Q o r a x o n g a t aq d i m et a d i .  As ar n i n g b o r- y o ‘ g ‘ i u ch n u s x a s i g i n a s a q l an i b q o l g a n : 1 . Ve n a n u s x a s i . 2 . Q o h i r a n u s x a s i . 3 . Na m a n g a n n u s x a s i .Bebaho sovg`a

 U m i l o d i y 1 4 3 9 - y i l i ( A l i s h e r N a v o i y t a v a l l u d i d a n i k k i y i l g i n a o l d i n ) H i r o t d a u y g ‘ u r y o z u v i b i l a n k o ‘ c h i r i l g a n . ( U y g ‘ u r y o z u v i a r a b a l i f b o s i a s o s i d a s h a k l l a n t i r i l g a n s o f t u r k i y y o z u v e d i . )  K i t o b Tu r k i y a n i n g Tu g o t s h a h r i g a , 1 4 7 4 - y i l i e s a I s t a n b u l g a k e l t i r i l g a n .  U n i k e y i n c h a l i k I s t a n b u l d a m a s h h u r s h a r q s h u n o s H a m m e r P u rg s h t a l l s o t i b o l i b , Ve n a d a g i S a r o y k u t u b x o n a s i g a k e l t i r a d i .  1 8 2 3 - y i l i f r a n s u z s h a r q s h u n o s i J a u b e r t A m e d e e ( A m a d e e ) b u b u y u k a s a r h a q i d a m a ’ l u m o t c h o p e t i b ( e ’ l o n q i l i b ) , u n i i l m a h l i g a t a n i s h t i r a d i . 1 . V E N A N U S X A S I

 1896-yili asarning arab yozuvi asosidagi turkiy alifboda ko‘chirilgan nusxasi Qohirada topildi. 2 . Q O H I R A N U S X A S I

 S h a r q s h u n o s Va l i z o d a 1 9 1 4 - y i l n i n g 2 0 - a p r e l i d a Q o z o n u n i v e r s i t e t i q o s h i d a g i A r x e o l o g i y a , t a r i x v a e t n o g r a f i y a j a m i y a t i g a F a rg ‘ o n a e k s p e d i t s i y a s i h a q i d a y o z g a n h i s o b o t i d a n a m a n g a n l i k M u h a m m a d h o j i E s h o n L o l a re s h d e g a n k i s h i n i n g q o ‘ l i d a « Q u t a d g ‘ u b i l i g » n i n g y a n a b i r n u s x a s i m a v j u d l i g i h a q i d a m a ’ l u m o t b e r a d i .  B u y u k o ‘ z b e k o l i m i ( a t o q l i a d a b i y o t s h u n o s ) A b d u r a u f F i t r a t 1 9 2 4 - y i l i M u h a m m a d h o j i E s h o n L o l a r e s h d a n s h u q o ‘ l y o z m a n i o l i s h g a m u y a s s a r b o ‘ l a d i . 3 . N A M A N G A N N U S X A S I

 « Q u t a d g ‘ u b i l i g » k a m n u s x a d a s a q l a n i b q o l g a n b o ‘ l s a h a m , m u a l l i f u n i n g o ‘ z d a v r i d a m a s h h u r e k a n i n i y o z a d i :  C h i n l i k l a r u n i « A d a b u l - m u l u k » ( « P o d s h o h l a r o d o b i » ) ;  M o c h i n l i k l a r « A m i n u l - m a m l a k a t » ( « M a m l a k a t o m o n l i k l a r i » ) ;  S h a r q e l i n i n g u l u g ‘ l a r i « Z i y n a t u l - u m a r o » ( « A m i r l a r z i y n a t i » ) ;  E r o n l i k l a r e s a « S h o h n o m a y i t u r k i y » ( « Tu r k i y s h o h n o m a » ) ;  Tu r o n l i k l a r « Q u t a d g ‘ u b i l i g » ;  B a ’ z i l a r e s a « P a n d n o m a y i m u l u k » ( « P o d s h o h l a r p a n d n o m a s i » ) d e b a t a y o t g a n i q a y d e t i l a d i . Mashhur doston

 « Q u t » — b ax t , s a o d at , « b i l i g » e s a — b i l i m d eg an i .  S h u n g a k o ‘ r a , as ar n i n g n o m i n i « B ax t g a e l t u v c h i b i l i m » y o k i « S ao d a t g a y o ‘ l l o v c h i b i l i m » d e b t a r j i m a q i l i s h m u m k i n .  A b d u r au f F i t r at u n i « B a x t l i k l a n i s h b i l i m i » d e b o ‘ g i rg a n .D O S TO N N O M I N I N G M A’ N O S I

 D o s t o n d a t o ‘ r t a s o s i y q a h r a m o n b o r : 1. K u n t u g ‘ d i ( c h i q q a n Q u y o s h ) - e l i g , y a ’ n i h u k m d o r. U a d o l a t r a m z i b o ‘ l i b k e l g a n ; 2. O y t o ‘ l d i ( t o ‘ l g a n O y ) - v a z i r. U b a x t v a d a v l a t r a m z i h i s o b l a n a d i ; 3. O ‘ g d u l m i s h a q l g a t o ‘ l g a n ) - v a z i r n i n g o ‘ g ‘ l i . U a q l v a z a k o v a t r a m z i y a n g l i g ‘ t a s v i r l a n g a n ; 4. O ‘ z g ‘ u r m i s h ( u y g ‘ o n g a n ) - v a z i r n i n g q a r i n d o s h i . U a s a r d a q a n o a t , o f i y a t , y a ’ n i s o g ‘ l o m l i k r a m z i s i f a t i d a q a l a m g a o l i n g a n . D O S T O N N I N G A S O S I Y Q A H RA M O N L A R I

 E l i g K u n t u g ' d i n i n g a d o l a t i h a q i d a g i g a p l a r b u t u n d u n y o g a t a r a l a d i . H a r t o m o n d a n u n i n g h u z u r i g a o d a m l a r k e l a b o s h l a y d i l a r. S h u l a r q a t o r i d a k o ' p m a s h a q q a t l a r c h e k i b O y t o ' l d i n o m l i o q i l v a m a r d k i s h i h a m k e l a d i . K u n t u g ' d i u n i h a r t o m o n l a m a s i n a b k o ' r i b , a d o l a t i v a s a d o q a t i g a i s h o n c h h o s i l q i l g a c h , o ' z i g a v a z i r q i l i b o l a d i . Yu r t d a n i z o m v a q o i d a u s t u v o r b o ' l i b , s h u d a r a j a d a a d o l a t q a r o r t o p a d i k i , x a z i n a o l t i n g a t o ’ l i b , q o ' z i b o ' r i b i l a n y o n m a - y o n o m o n l i k d a y a s h a y b o s h l a y d i . L e k i n k u n l a r d a n b i r k u n O y t o ' l d i x a s t a l a n i b v a f o t e t a d i . O ' l i m i o l d i d a n o ' g ' l i O ' g d u l m i s h g a K u n t u g ' d i x i z m a t i g a b o r i s h i n i v a s i y a t q i l a d i . O ' g ' l i u l g ' a y i b , k a m o l g a y e t g a c h , p o d s h o h u z u r i g a b o r i b , u n i n g e ' t i b o r v a h u r m a t i g a s a z o v o r b o ' l a d i . O y t o ' l d i d a n h a m o q i l v a t a d b i r l i c h i q i b , e l - y u r t n i y a s h n a t i b y u b o r a d i . Ta b i i y k i , e l - y u r t k e n g a y i b , i s h l a r k o ' p a y i b b o r a v e r a d i . . . Q I S Q A S AT R L A R DA A S A R VO Q E A L A R I

 D a r s l i k d a g i p a rc h a Q a y u m K a r i m o v t a b d i l i d i r.  « B e k l i k k a l o y i q b e k q a n d a y b o ‘ l i s h i n i a y t a d i » q i s m i a s a r n i n g 3 1 - b o b i b o ‘ l i b k e l g a n . U n d a j a m i y a t n i b o s h q a r i s h u c h u n h u k m d o r g a , y a ’ n i b e k k a m u h t o j l i k b o r l i g i d a n k e l i b c h i q i b , s h o i r b e k l i k k a l o y i q s h a x s d a q a n d a y i n s o n i y f a z i l a t l a r s h a k l l a n g a n b o ‘ l i s h i l o z i m l i g i m a s a l a s i n i a t ro f l i c h a b a d i i y - a x l o q i y t a d q i q v a t a h l i l q i l a d i . B o b , o d a t d a g i d e k , s a v o l - j a v o b t a r z i d a d a v o m e t a d i . B E G L I K K A S A Z A B O ‘ L G ‘ U T E K B E G N E K U T E K K E R A K I N AY T U R

B e kl i k m us t a hk a m b o ‘ l i s hi u c h un t o ‘ r t na r s a g a : 1. K u c h l i l a s h k a rg a ; 2. K u c h l i l a s h k a r n i s a q l a s h u c h u n k o ‘ p b o y l i k k a ; 3. K o ‘ p b o y l i k n i t o ‘ p l a s h u c h u n b a d a v l a t x a l q q a ; 4. B o y - b a d a v l a t x a l q q a e g a b o ‘ l i s h u c h u n a d o l a t l i s i y o s a t y u r i t i s h g a k a t t a e h t i y o j b o r. 4 USTUN

Va z i r — b ek m a n a b u b e s h i l l a t d a n eh t i y o t b o ‘ l m o g ‘ i z a r u r : 1. S h o s h q a l o q l i k ; 2. O c h k o ‘ zl i k ; 3. J a h o l a t ( a q l b i l a n em a s , j a h l b i l a n i s h k o ‘ ri s h , b i l i m s i z l i k ) ; 4. B u z u q f e’ l l i l i k ; 5. Yo l g ‘ o n c h i l i k . 5 ILL AT

 1 . Y. X . H o j i b q a c h o n q a y e r d a y a s h a b i j o d e t g a n ?  2 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” q a c h o n y o z i l g a n ?  3 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i n g n e c h t a n u s x a s i y e t i b k e l g a n ?  4 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i k i m s o t i b o l g a n ?  5 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i n g N a m a n g a n n u s x a s i h a q i d a m a ’ l u m o t b e r i n g .  6 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” q a n d a y s h a k l d a v a q a n d a y v a z n d a y o z i l g a n ?  7 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i “ B a x t l i k l a n i s h b i l i m i ” d e b t a r j i m a q i l g a n o l i m k i m e d i ?  8 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i n g q a h r a m o n l a r i n i s a n a n g ?  9 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” d a b e k l i k m u s t a h k a m b o ’ l i s h i u c h u n t o ’ r t n a r s a g a e h t i y o j b o r l i g i a y t i l g a n . S h u t o ’ r t n a r s a n i m a e d i ?  1 0 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” d a v a z i r, y a ’ n i b e k o ’ z i d a s h u n d a y k o ’ p f a z i l a t l a r n i k a m o l g a y e t k a z i s h b i l a n b i r g a b e s h i l l a t d a n e h t i y o t b o ’ l m o g ’ i z a r u r l i g i a y t i l g a n . B u b e s h n a r s a n i m a e d i ?  11 . “ Q u t a d g ’ u b i l i g ” n i s h e ’ r i y y o ’ l b i l a n o m m a b o p q i l i b o ’ z b e k c h a l s h t i r i l g a n o l i m k i m ? B I L I M I N G I Z N I S I N A N G !

O'xshashlar

Yusuf Xos Xojib “Qutadg’u bilig” asari

Muhammad Yusuf (yangi)

Muhammad Yusuf hayoti va ijodi

Muhammad Yusuf 62 yilligi munosabati bilan

Qalblarda qo’shiq bo’lib yashagan shoir. Muhammad Yusuf