Sulton Jo’ra ijod yo’li - Adabiyot - Slaydlar

Sulton Jo’ra ijod yo’li

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

227.5 KB

Ko'chirib olish

Sulton Jo’ra ijod yo’li. (1910 -1943 )

REJA: 1. Sulton Jo’ra - navqiron avlodning otashin do’sti. 2. Sulton Jo’ra mehnat, mardlik va baxtiyor yoshlik kuychisi. 3. Sulton Jo’raning she’riy to’plamlari haqida 4. Sulton Jo’ra ning yirik poetik asarlar i

Sulton Jo’ra 1910- yilning 15- yanvarida Buxoro viloyatining Shofirkon tumanidagi Qag’altom qishlog’ida kambag’al dehqon oilasida tavallud topgan. 7 yoshida ota – onasidan yetim qolgan Sulton har kimning eshigida hizmat qildi. U dastlab boshlang’ich maktabda o’qib , 1924 – yilda Buxoroga keldi va bu yerda erlar pedogogika bilim yurtiga o’qishga kirdi, uni 1930 –yilda bitirdi. Sulton Jo’ra 1931 – 38 yillarda Buxoro pedogogika institutini ishchi fakultetida o’qidi. 1938 -1941- yillarda Andijondagi o’qituvchilar instituti va pedogogika bilim yurtida til va adabiyotdan dars berdi. 1942 – yili Sulton Jo’ra harbiy xizmatga chaqiriladi. U dushmanga qarshi ham qurol , ham qalam bilan jang ilib bordi.

Sulton Jo’raning dastlabki sh’erlari 1933- yilda Buxoro yosh shoirlarining “ She’rlar ” to’plamida nashr etildi. Uning 1939 – yilda “ Fidokor “, 1941 – yilda “ Moskva “ sh’eriy to’plamlari , 1942 – yilda “Iroda “ nomli pyesasi nashr etildi . Shoir vafotidan so’ng 1951 – yilda rus va o’zbek tillarida “Tanlangan asarlar” , tinch qurilish yillari davrida iste’dodli shoirning “Havo rang gilam “ ,” Zangori gilam “ , “ Bruno “ ,”Parvoz” ,”Qaldirg’och “ kitoblari bosib chiqildi. Ikkinchi jahon urushi davrida yaratilgan asarlarda fashist gazandalarining butun yovuzliklari ochib tashlanadi, ularda yovga qarshi la’nat va nafrat tuyg’ulari davr kishilarining yuksak vatanparvarlik ruhi bilan hamohang yangradi.

• “ To’pchi Muhammad”, “Pulemyotchi ovozi”, “Chavandoz “, “Uch og’ayni botirlar “ “Nayzamiz”( 1941 ) , “Qahramon Qo’chqor “ ( 1942 ), “ Jahon seni olqishlar “ , “ Berlin aptekasida “( 1943 ) she’rlari shular jumlasidan . • Sulton Jo’ra kattalar uchun jo’shqin lirik she’rlar yirik dostonlar yaratish bilan birga , bolalarga atab ham ajoyib asasrlar yozdi. • Shoir pedagog bolalar uchun yozgan asarlarida baxtli bolalik, vatanga muhabbat va dushmanga nafrat , mehnat ahlarriga e’tiqod tuyg’ularini ifodaladi.

• U yaxshi va a’lo baholarga o’qish uchun kurash, rostgo’y va intizomli bo’lish, madaniy va pokiza kiyinish , savodxonlik va chiroyli yozuv malakasini egallash kabi ta’lim – tarbiyaviy masalalarni ham badiiy vositalarda talqin etdi. Bunday g’oyalar shoirning “Yozgi yomg’irdan so’ng “ ( 1936 ) “ Qizlar “, “A’lo” va “ Yaxshining maqtovi”, “Lola” , “ Oy nechta”, “ Tinish belgilarining majlisi” , “ Cho’ntak “ ,” Sirkda” ( 1940 ) , “Salom xat “ ( 1943 ) kabi asarlarida o’z ifodasini topdi.

• She’r bolalarni optimist bo’lishga buning uchun o’z kuchiga ishona bilishga , dadil bo’lishga , o’z – oziga talabchan bo’lish va tanqidiy yondashishga da’vat etadi. Shu ma’noda Mamat “Qarzdor “ she’rining qahramoni Qodirdan keskin farq qiladi. Aslini olganda , shoir Mamat va Qodir obrazlari vositasida hayotda mavjud o’zlashtirmovchi o’quvchilarining tipik vakillarini ko’rsatmoqchi. Sanatkorning mahorati shundaki, uning tasviridagi Mamat dangasa Qodir o’yinqaroq.

“ Kimning xati chiroyli?”da bolaning sog’lom, baquvvat bo’lib kamol topishida, yozuvning go’zal bo’lishida partada to’g’ri o’tirish qoidasiga qatiy rioya qilishi katta ahamiyatga ega ekanligini ham uqtirib o’tadi: O’tirishim to’g’ri soz, Qoidaga juda mos. Ko’kragimni men sira O’tirganim yo’q tirab! Chiroyli yoz , yozsang xat! Chunki bu ham zo’r san’at…

Shoir ijodiy faoliyatida “Tinish belgilarining majlisi” katta ahamiyatga ega. She’rda o’zbek tilining eng muhim qoidalari- tinish belgilarining vazifalari bolalarga mos ravishda jonlantirish kabi badiiy ta’svir vositasi orqali ifoda etiladi.Unda har bir tinish belgisi jonlantirilib, qo’llanishiga mos tarzda gapirtiriladi va o’ziga xos joyga qo’yiladi. Bu hol kitobxonda aniq tasavvur xosil qiladi. Bu esa shoirning pedogogik va badiiy mahoratini egizak holda namoyish qiladi.

Shoir she’rda o’xshatishdan ham ustalik bilan foydalanib, undov belgisini mirzaterakka, nuqtani koptokka; so’roq belgisini o’roqqa, zirak taqqan quloqqa, vergulni kichik to’qmoqqa, qo’shtirnoqni qiziqchilarga, tireni gugurtga o’xshatib, shoirona tasvirlaydi. Gapda esa nuqta “ fikrlarning stansiyasiga ”, vergul “fikrlarning raz’ezdi” ga o’xshatiladi. Bunday o’xshatishlar tinish belgilari qoidasini oson o’zlashtirishga yordam beradi.

So’roq belgisi: Uqtingizmi? Yetadimi? Bormi savol? Yoki o’zim so’rayinmi Sizdan savol? Vergul: Gar undalma gapda kelsa qoq o’rtada, Uning ikki yonboshida men jo’rttaga, “Qani endi undalmaxon, qochib boqchi” – Deb bo’lurman yubormayin unga soqchi, Gar undalma gap so’ngida kelsa, u choq, Undan oldin qo’yilarman, tushun o’rtoq! Qo’shtirnoqlar: Mana rais: - “Vaqt tamom, to’xtangiz!” Deb qoldiku, mayli, endi yo’q gapimiz. Tire: Biroq shartim – so’z qolmasin o’lda – jo’lda.

Sulton Jo’ra yosh do’stlari uchun yirik poetik asarlar ham yaratdi. Uning “Qaldirg’och”, “Zangori gilam” she’riy ertaklari, “Bruno” poemasi o’zbek bolalari poeziyasi taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega . Shoir “Bruno” poemasida ulug’ italiyan olimi Jordano Brunoning o’lmas obrozini yaratdi. Yangilikning eskilik ustidan tantanasini namoyish etib, fan taraqqiyotiga jiddiy hissa qo’shgan jasur fidoyi olim Brunoga poetik haykal qo’ydi.

“ Yolg’onchi” dostonida bolalarni rostgo’y bo’lishga, yaxshi va a’lo o’qishga chaqiradi. Doston qahramoni No’mon maktabda ta’lim tarbiya qoidasini buzuvchi, o’qituvchi va ota – onasiga nisbatan hurmatsizlik qiluvchi bola sifatida gavdalanadi. Shoir No’mon qoniqarsiz o’qishiga qaramay, o’zini tuzatish o’rniga o’qituvchisiga zarda qilishi, yolg’on gapirishi, o’jarligi, dars tayyorlamasligini va ishyoqmasligini, turli hayotiy parchalarda juda ishonarli ochadi. No’mon o’qituvchi va ota – onasi ta’sirida butun kamchiliklarini anglab yetadi va yaxshi o’qishga va’da beradi va va’dasini ustidan chiqadi. Doston o’z kamchiliklarini anglab, o’qishga astoydil berilgan No’monning ijobiy xatti-harakatini ulug’lash bilan tamomlanadi.

Sulton Jo’ra ijod va jasoratni o’zida mujassam etgan vatanparvar shoir edi. U ham qalami, ham quroli bilan o’z Vatanining ozodligi, xalqining erki uchungina emas balki ularning parloq kelajagi bo’lgan kichkintoy do’stlarining baxti uchun ham kurashdi, qonxo’r fashizmning manfur basharasini fosh etdi. Qirg’in maydanlarida bosqinchilar bilan olisha turib, navqiron avlodga o’z alangalik salomini yo’llay oldi. “Sog’inib” (1942), “Sog’inchli salom”(1943) singari she’riy maktublari anashu tarzda dunyoga kelib, o’zbek bolalar poeziyasining ajoyib namunalari tarzida qimmatlidir.

Shoir ularda xalq farzandlariga bo’lgan chuqur muhabbatni poetik tarzda ifodaladi. Qizlariga Varvara va uning onasi qismatini hikoya qilib berdi. Unda bosqinchilarni la’natlaydi, xalqimizning mardonavor kurashga, chidam va matonatiga taqsimlar o’qiydi. Sulton Jo’ra ana shu xizmatlari bilan safarbar shoir sifatida buguniga ham, ertasiga ham dahildordir. Shu sababdan, o’zi faxrlanib takidlaganidek, qaysi eshikni ochmasin, unga “yangi hayot, yangi kishi, yangi xur avlod ” peshvoz chiqadi.

Shoir his - hayajonini oshirishda xalq og’zaki ijodidan o’rinli foydalangan: Hoy, janubga uchgan qush, Kel, yonimga bir past tush! Qizlarimga xat beray, Andijonga qarab uch! Pedagog – murabbiy va jangchi – shoir Sulton Jo’ra o’zbek bolalar adabiyotining xazinasiga o’zining ana shunday qimmatbaho asarlari bilan munosib xissa qo’shgan.

O'xshashlar

Abay ijod yo’li

Isajon Sulton Boqiy darbadar

Chingiz Aytmatovning alvido, Gulsari asari

20-30 - yillar o'zbek bolalar adabiyoti

Muso Toshmuhammad o'g'li Oybekning ijod yo`li va badiiy olami