Shekspir asarlari - Adabiyot - Slaydlar

Shekspir asarlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1127.48828125 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: SHEKSPIR ASARLARI. Bajardi: Qabul qildi: www.arxiv.uz

Shekspir Vilyam (1564 – 1616) www.arxiv.uz

 William Shakespeare  Tavallud sanasi:  1564 (kuni ma'lum emas)  Vafot sanasi:  23-aprel , 1616  Kasb:  Faoliyat:  ingliz dramaturgi, shoir va aktyor www.arxiv.uz

 William Shakespeare ( Uilyam Shekspir , 1564 , Stratford-upon-Avon — 23 aprel ( 3 may ) 1616 , Stratford-upon- Avon) — ingliz dramaturgi, shoir va aktyor , dunyoning eng mashhur dramaturglaridan biri, kamida 17ta komediya , 10ta hronika, 11ta fojia , 5ta poema va 154 sonetdan iborat siklning muallifi. Taxminan 1585-yilda ona shahrini tark etyb, birmuncha fursatdan so'ng Londonga borgan. www.arxiv.uz

 Teatr aktyori va dramaturg sifatidagi faoliyati 1580-yildan boshlangan. Shekspirning 1603- yildan keyingi aktyorlik faoliyati to'g'risida biror maʼlumot yo'q. Ammo u o'zining „Lordkamerger xizmatkorlari“ truppasi uchun (mazkur truppa Yakov I ning taxtni egallaganidan keyin qirol truppasi deb atalgan) pyesalar yozishda davom etgan. Taxm. 1612-yilda Stratfordga qaytib kelgan va shu yerda vafot etgan. Shekspirning aktyor sifatidagi faoliyati taxm. 15-yil davom etgan. U Angliyaning eng yaxshi hisoblangan truppasida ikkinchi darajali rollarni ijro etgan va shu truppa uchun pyesalar yozgan. www.arxiv.uz

Shekspir ijodi . Shekspirning adabiy merosi sheʼriyat va dramaturgiya asarlaridan iborat. Yoshlik yillarida mifologik syujet asosida yozgan „Venera va Adonis“ (1593) hamda Rim tarixiga oid „Lukretsiya“ (1594) dostonlari samimiy kutib olingan. Bu asarlar, ayniqsa, 1592—1600-yillarda yozilgan „Sonetlar“ Shekspirning Uyg'onish davri madaniyati bilan uzviy aloqada maydonga kelganini ko'rsatdi. www.arxiv.uz

Jahon lirikasining buyuk namunalari qatoridan o'rin olgan Shekspir sonetlari mavzu jihatidan 2 guruhga ajraladi: dastlabki 126 sonet shoirning yaqin do'stiga bag'ishlangan bo'lsa, 127 — 152- sonetlarda lirik qahramonning bevafolik qilgan mahbubaga nisbatan muhabbat tuyg'usi va iztiroblari tasvir etilgan. Shekspir yana bir necha dostonlar ham yozgan bo'lsada, ularning muallifi masalasi hamon bahslidir. www.arxiv.uz

 Shekspir asarlarining nashr sanalari ularning na yozilgan va na sahnaga qo'yilgan vaqtiga to'g'ri keladi. Shekspir bir necha qismdan iborat asarlarining avval 2—3-qismlarini, keyin 1-qismini yozgan paytlar ham bo'lgan. Shuning uchun adabiyotshunoslar Shekspir ning dramaturgik ijodini 4 davrga bo'lib o'rganishni maʼqul ko'radilar: 1-davr — 1590-94, 2-davr 1594-1600, uchinchi davr 1600-1608, to'rtinchi davr 1609- 1613-yillar. www.arxiv.uz

. Shekspir dramaturgik ijodining 1-davrida doston, ilk tragediya („Tit Andronik“) va komediyalar („Xatolar komediyasi“, „Qiyiq qizning tiyilishi“)dan tashqari, „Genrix VI“ (2- qism, 1590), „Genrix VI“ (3qism, 1591), „Genrix VI“ (1-qism, 1592), „Richard III“ (1593) ilk xronikalarini yozgan. 2-davrida „Richard II“ (1595) „tragediyaga yaqin xronika“si, „Genrix IV“ (1qism, 1597), „Genrix IV“ (2-qism, 1598) va (1594), „Yoz tunidagi tush“, „Venetsiya savdogari“ (1596) romantik komediyalari hamda „Romeo va Julyetta“ (1595) tragediyasini yozgan. Uning „Yo'q joydan chiqqan g'avg'o“ (1598), „O'n ikkinchi kecha“ (1600) singari mashhur komediyalari ham shu davrda maydonga kelgan. www.arxiv.uz

 Dramaturg ijodining shoh asarlari — „Yuliy Sezar“ (1599), „Hamlet“ (1601), „Otello“ (1604), „Qirol Lir“ (1605), „Makbet“ (1606), „Antoniy va Kleopatra“, „Koriolan“ (1607) singari tragediyalar Shekspir ijodining 3-davrini tashkil etadi. „Genrix VIII“ (1613) xronikasi, „Qish ertagi“ (1611), „Bo'ron“ (1612) romantik drama va tragediyalari esa Shekspirning so'nggi davr ijodi mahsulidir.  Shekspir o'z asarlarini yaratishda Xolinshedning Angliya tarixiga oid syujetlarga boy „Angliya, Shotlandiya va Irlandiya xronikasi“dan samarali foydalangan. www.arxiv.uz

Shekspir tarixiy tragediyalarining maydonga kelishida Plutarxning „Qiyosiy hayotnomalar“, komediyalarining yozilishida esa M. Bandelloning Italiyaning Uyg'onish davriga oid hikoyalari asosiy manba bo'lib xizmat qilgan. „Romeo va Julyetta“, „Hamlet“, „Qirol Lir“ singari tragediyalarga asos bo'lgan syujetlar asosida Shekspirga qadar ham sahna asarlari yaratilgan. Lekin bu syujetlar Shekspirga xos ulkan dramaturgik mahorat tufayli jahonshumul fikr va g'oyalarni ifodalovchi o'lmas asarlarning yuzaga kelishida hayotiy manba vazifasini bajargan. www.arxiv.uz

 Shekspir komediya va tragikomediya janrlarida ham yuksak sanʼat asarlari yaratgan. Uning Uyg'onish davri romantikasi bilan sug'orilgan, qishloq hayoti manzaralari tasvirlangan, sarguzashtbop voqealarga boy komediyalari markazida har qanday to'siqni yengib o'tuvchi muhabbat mavzui yotadi. Shekspir tragedyyalarida bo'lgani singari, komediyalaridagi qahramonlarning nutqi ham o'tkir va chuqur fikrlarga, piching va hazilmutoyibalarga boy. www.arxiv.uz

Shekspirning o'zbek tomoshabini tomonidan kashf etilishi 1935-yilda — „Hamlet“ tragediyasining Hamza nomidagi drama teatri (hoz. O'zbek milliy akademik drama teatri)da sahnalashtirilishi bilan boshlangan. Shundan keyin O'zbekistondagi o'zbek va rus teatrlarida Shekspirning „Otello“, „Romeo va Julyetta“, „Yuliy Sezar“, „Qirol Lir“, „Koriolan“, „Veronalik ikki yigit“, „Qiyiq qizning quyilishi“, „Yoz tunidagi g'aroyib otlar“ singari asarlari katta muvaffaqiyat bilan qo'yildi. www.arxiv.uz

 . Shekspir asarlarini tarjima etishda G'afur G'ulom, Yashin, Uyg'un, Shayxzoda, Turob To'la, Q. Mirmuhamedov kabi yozuvchi va tarjimonlar ishtirok etdilar. So'nggi-yillarda Jamol Kamol Shekspir asarlarini bevosita ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjima qildi. Cho'lpon qalamiga mansub „Hamlet“ning tarjimasi esa o'zbek tarjima sanʼatining shoh namunasi hisoblanadi. www.arxiv.uz

 Go‘zallik go‘zaldir yuz bor, agarda Bag‘rida haqiqat esa oshkor. Atirgul so‘limdir, yana har lahza Taralib turguvchi xushbo‘yi ham bor. Xuddi atirguldek ko‘rku chiroyda, Ayni tikonlidir zaharli gullar. Yoz kelib,chechaklar ko‘kargan joyda, Dalalar qo‘ynida yashnaydi ular. Ularning bisoti husnidir faqat, Tugar husni bilan umri, bahori. Ammo atirgulda bitsa tarovat, Iforga ko‘chadi umrining bori. Demagil: bir kuni qolurman so‘lib, Sherimda yashaysan atirgul bo‘lib...  Jamol Kamol tarjimalari www.arxiv.uz

 To‘ydim, o‘lim uchun yig‘layman endi, Go‘yo cho‘l ko‘rmoqqa tug‘ilgan qashshoq, Har ishim qoshiga na quvonch indi, Na ishonch pokiza purbaxtga xosroq. Jimgina yo‘qoldi yaltiroq sharaf, Ham shuhrat o‘rnida paydo bo‘lmish fahsh, Buzdi to‘g‘ri qonin shum yolg‘on taraf, Mardlar yuz ko‘rsatur noqobil, sarkash. Zug‘umlar ostida tug‘ilgan san’at, Nuqul telba tabib mahorat sinar. Noma’qul ko‘rilmish asl haqiqat, Neki asir bo‘lsa, bor mening ginam: To‘yib hammasidan ketgayman nari, O’lim-la bir sevgim qolar sarsari.  A'zam Obidov tarjimasiwww.arxiv.uz

 Men o'lim tilarman, rohatbaxsh o'lim, Ne qilay, ko'nmasam ortiq xo'rlikka. Siz tomon cho'zilmas tilanib qo'lim, Boshimni egmasman endi ko'rlikka. Ne qilay, pastkashlik yuksalsa yana, Bokira or-nomus etilsa badnom. Kuch iymon ustidan qilsa tantana, Zaiflik Qudrat deb olsa agar nom. To'g'rilik ustidan zo'r kelsa yolg'on, Donolar nodonga egilsa, netay? Mudom haqiqatning bag'ri bo'lsa qon, Shafqat yovuzlikka qul bo'lsa, netay? Netay, barchasidan dil bo'lsa bezor - Faqat sening ishqing qo'ybermagay, yor.  Xurshid Davron tarjimasi www.arxiv.uz

 Shekspir tragediyalarini yuqori bosqichga ko‘targan omillar – asarlar mavzuining boyligi, g‘oyaviy yo‘nalishining aniqligi, hayotning tabiiy ifodalanishidir. Shu boisdan uning dramatik ijodi dunyo teatrlari repertuarlaridan mustahkam o‘rin egalladi. Shekspirning «Hamlet», «Otello», «Romeo va Julyetta», «Yuliy Sezar», «Qirol Lir», «Koriolan» kabi tragediyalari, «Veronalik ikki yigit» komediyasi Hamza nomidagi akademik drama teatri (hozirgi O‘zbek milliy akademik drama teatri)da katta maho rat bilan namoyish etilgan. Ayniqsa, ulug‘ aktyorimiz Abror Hidoyatov ijro etgan Otello roli ancha muvaffaqiyat qozongan. www.arxiv.uz

 Kishilar Shekspir asarlarini o‘qiydilar va sahnada tomosha qiladilar, undagi insonlar taqdiri va xarakteri haqida bahslashadilar. Ba’zan ular, buning siri nimada, deb o‘ylab qoladilar ham. Nima uchun Shekspirning pyesalari unutilmaydi, o‘lmaydi, nima uchun tomoshabinlar hali ham ularni ko‘rishni istaydilar, aktyorlar esa, bu pyesalarda rol ijro etishni orzu qiladilar? Shekspir kim to‘g‘rida yozmasin: Daniya shahzodasimi yoki Misr malikasimi, Venetsiya sarkardasimi, u hamma vaqt barcha davrlarda kishini hayajonga soladigan yuksak insoniy hissiyotlar haqida hikoya qiladi. www.arxiv.uz

 Agar „Yuliy Sezar“, „Hamlet“, „Makbet“, „Romeo va Julyetta“ singari asarlarda tasvirlangan dramatik konflikt qahramonlarga o'zini bilish, o'zining ruhiy kuchini ro'yobga chiqarish imkonini bergan bo'lsa, Otello, Lir singari adashgan qahramonlar ongi faqat fojea ro'y berib, muqarrar halokat yaqinlashganidan keyingina nurlanib ketadi. Shunga qaramay, ularning har biri va umuman Shekspir asarlarining qahramonlari asosan katʼiy xarakterga ega bo'lgan, ongi va axloqiy qarashlari shakllangan, voqelikka hushyor ko'z bilan qarovchi, kuchli va mard insonlardir. www.arxiv.uz

 Shekspir pyesalardan tashqari she’rlar – sonetlar ham yaratgan. Uning besh jildli «Tanlangan asarlari» o‘zbek tilida chop etilgan. Albatta, Shekspir asarlarini o‘qish qiyin, lekin juda qiziqarli. Siz biroz katta bo‘lganingizda, uning she’r va pyesalarini o‘qib, teatrda uning asarlari asosidagi spektakllarni tomosha qilar ekansiz, shubhasiz, Shekspir jahondagi mashhur yozuvchilardan biri ekaniga ishonch hosil qilasiz www.arxiv.uz

Shekspir ijodining 2-davrida poetik drama ustasi sifatida namoyon bo'lgan. U shu davrda qarama-qarshi qo'yish usullaridan voz kechmagan holda dramatizmga katta eʼtibor berib, tragik va komik motivlarni o'zaro uyg'unlashtirdi. Shuning natijasi o'laroq Shekspir ijodida („Rrmeo va Julyetta“, „Richard II“, „O'n ikkinchi kecha“) dramatik lirizm avj nuqtasiga erishgan. Shekspir ijodining 3-davrida tragediya janriga mansub asarlar yetakchi o'rini egallaydi. Dramaturg Uyg'onish davriga xos gumanizm va insonparvarlik g'oyalari bilan voqelikda tobora rivojlanib borayotgan xudbinlik, munofiqlik, yovuzlik o'rtasidagi ziddiyatni ko'rib, shu ziddiyatlarni o'z asarlariga konflikt sifatida jalb etadi. U xuddi shu davrda yaratgan tragediyalarida badiiy mahorat cho'qqisiga erishgan. www.arxiv.uz

 Shekspir, boshqa yozuvchilardan farqli o'laroq, o'z davri hayotidagi bunday ziddiyatlar, ijtimoiy hayot va kishilar taqdiridagi murakkabliklarni nozik his etgan hamda shu bilan kifoyalanib qolmay, jamiyat va inson hayotining qaltis nuqtasida yuzaga kelgan dramatizmni tasvirlashga alohida eʼtibor bergan. U haqiqiy dramaturg sifatida personajlarning u yoki bu xattiharakatlarini keltirib chiqargan ijgimoiy, maishiy, maʼnaviy va ruhiy sabablarni ochib tashlab, ularning har biriga o'z xulq-atvoridagi keskin o'zgarishlarni to'la asoslash yoki izohlash imkonini yaratgan. www.arxiv.uz

 . Shekspir asarlarini tarjima etishda G'afur G'ulom, Yashin, Uyg'un, Shayxzoda, Turob To'la, Q. Mirmuhamedov kabi yozuvchi va tarjimonlar ishtirok etdilar. So'nggi-yillarda Jamol Kamol Shekspir asarlarini bevosita ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjima qildi. Cho'lpon qalamiga mansub „Hamlet“ning tarjimasi esa o'zbek tarjima sanʼatining shoh namunasi hisoblanadi. www.arxiv.uz

Xulosa. • Xulosa qilib aytadigan bo’lsam, Shekspir asarlari jahon adabiyoti rivojlanishiga juda katta ta’sir etadi. Ayniqsa, uning tarjimalari butun sharq va g’arb mamlakatlarida beqiyos ahamiyat kasb etagan . „Romeo va Julyetta“, „Hamlet“, „Qirol Lir’’ asarlari kitoxonlar qalbidan joy olgan. . Albatta, Shekspir asarlarini o‘qish qiyin, lekin juda qiziqarli. www.arxiv.uz

E’tiboringiz uchun rahmat www.arxiv.uz

O'xshashlar

Vilyam Shekspir

Shekspir hayoti va ijodi

Vilyam Shekspir hayoti va ijodi

Alisher Navoiyning tarixiy asarlari

Alisher Navoiy asarlari tahlili