O’rxun-Enasoy obidalari dars ishlanmasi - Adabiyot - Slaydlar

O’rxun-Enasoy obidalari dars ishlanmasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

376.5 KB

Ko'chirib olish

DarsDars mavzusimavzusi O’rxun-Enasoy obidalari O’rta O’rxun-Enasoy obidalari O’rta Osiyo xalqlarining mushtarak Osiyo xalqlarining mushtarak yodgorligi. “Kultegin”, “Bilga yodgorligi. “Kultegin”, “Bilga hoqon”, “Irq bitig”larihoqon”, “Irq bitig”lari

DarsDars rejasirejasi ::  Uyga vazifa: bilardimUyga vazifa: bilardim  Yangi mavzu: bilmoqchiman!Yangi mavzu: bilmoqchiman!  Yangi mavzuni Yangi mavzuni mustahkamlash: bilib oldimmustahkamlash: bilib oldim  Bilimdonlik Bilimdonlik  Dam olish lahzalariDam olish lahzalari

DarsDars shiorishiori ::  Tarixiy xotirasiz Tarixiy xotirasiz buyuk kelajak buyuk kelajak qurib bo’lmaydi.qurib bo’lmaydi. I.KarimovI.Karimov

O’rxun Enasoy daryolari nomi bilan O’rxun Enasoy daryolari nomi bilan bog’liq.bog’liq.  Keyinchalik Sibir, Mo’g’uliston, Sharqiy Turkiston, Keyinchalik Sibir, Mo’g’uliston, Sharqiy Turkiston, Kavkaz, Volga bo’yidan topilgan bo’lsa ham tarixda Kavkaz, Volga bo’yidan topilgan bo’lsa ham tarixda shu nom bilan qoldi.shu nom bilan qoldi.  O’rxun Enasoy yodgorliklarning topilishi va O’rxun Enasoy yodgorliklarning topilishi va o’rganilishi XVIII asrdan boshlandi. o’rganilishi XVIII asrdan boshlandi.  Ushnu obidalarni o’rganish birinchi marta 1893-Ushnu obidalarni o’rganish birinchi marta 1893- yildagina boshlandi. Shu yili daniyalik olim Vilgelm yildagina boshlandi. Shu yili daniyalik olim Vilgelm Tomson va rus olimi V.Radlovlar yodgorlikning Tomson va rus olimi V.Radlovlar yodgorlikning barcha harflarini o’qishga muvaffaq bo’ldilar.barcha harflarini o’qishga muvaffaq bo’ldilar.

 O’rxun Enasoy obidalri O’rxun Enasoy obidalri tosh bitiklartosh bitiklar deb ham deb ham yuritiladi. Chunki ular qabr toshiga o’yib yuritiladi. Chunki ular qabr toshiga o’yib yozilgan.yozilgan.  Ushbu obidalar Mo’g’uliston, Germaniya, Ushbu obidalar Mo’g’uliston, Germaniya, Rossiya, Xitoy, Buyuk Britaniya, Fransiya, Rossiya, Xitoy, Buyuk Britaniya, Fransiya, Shvetsiya, O’zbekiston va Qozoqistonda Shvetsiya, O’zbekiston va Qozoqistonda saqlanadi.saqlanadi.

 Enasoy yodgorliklari VI-VIII asr voqealarini Enasoy yodgorliklari VI-VIII asr voqealarini aks ettiradi.aks ettiradi.  Ushbu bitiklar Turk hoqonligining tarixini Ushbu bitiklar Turk hoqonligining tarixini so’zlaydi.so’zlaydi.  ““ To’nyuquq” bitik toshi 2 ta ustunga yozilgan. To’nyuquq” bitik toshi 2 ta ustunga yozilgan. Bitiktosh Ulan_Bator atrofidan topilgan bo’lib, Bitiktosh Ulan_Bator atrofidan topilgan bo’lib, hozir ham shu yerda saqlanmoqda.hozir ham shu yerda saqlanmoqda.

““ Kultegin” bitiktoshiKultegin” bitiktoshi  Marmardan ishlangan . Yodgorlikni Rus Marmardan ishlangan . Yodgorlikni Rus ziyolisi Yadrinsev 1889-yili Ko’kshin-O’rxun ziyolisi Yadrinsev 1889-yili Ko’kshin-O’rxun daryosi bo’yidan topgan. daryosi bo’yidan topgan.

““ Bilga hoqon” bitigiBilga hoqon” bitigi  Bu bitikni ham Yadrinsev topgan. U Kultegin Bu bitikni ham Yadrinsev topgan. U Kultegin bitik toshidan 1km janubi-sharqda joylashgan. bitik toshidan 1km janubi-sharqda joylashgan.  80 satrdan iborat. 80 satrdan iborat.

Yodgorliklarni ilmiy jihatdan tadqiq Yodgorliklarni ilmiy jihatdan tadqiq qilgan olimlar:qilgan olimlar:  V.Tomson, V.Radlov, S.Malov, Najib Osim, V.Tomson, V.Radlov, S.Malov, Najib Osim, o’zbek olimlaridan A.Rustamov, o’zbek olimlaridan A.Rustamov, G’.AbdurahmonovG’.Abdurahmonov

O’rxun Enasoyning o’zbek tiliga O’rxun Enasoyning o’zbek tiliga tarjimalaritarjimalari  A.P.Qayumovning “Qadimiyat obidalari”A.P.Qayumovning “Qadimiyat obidalari”  G’.Abdurahmonov va A.Rustamovning G’.Abdurahmonov va A.Rustamovning “Qadimgi turkiy til” kitoblarida keltirilgan “Qadimgi turkiy til” kitoblarida keltirilgan

Obidaning shakllariObidaning shakllari  Runiy yozuvlar faqat toshga yozilgan emas, Runiy yozuvlar faqat toshga yozilgan emas, turli buyumlarga yozilgan namunasi ham bor.turli buyumlarga yozilgan namunasi ham bor.  Masalan, “Irq bitigi” (Ta’birnoma) qog’ozda Masalan, “Irq bitigi” (Ta’birnoma) qog’ozda yozilgan. Vengr olimi A.Steyn ularni Sharqiy yozilgan. Vengr olimi A.Steyn ularni Sharqiy Turkistondagi Dunxua shahridan topgan.Turkistondagi Dunxua shahridan topgan.  Run yozuvlari Talas vodiysida Qoyalarga Run yozuvlari Talas vodiysida Qoyalarga yozilganyozilgan

 Sibir o’lkasidan kumush ko’zalarga yozilgan Sibir o’lkasidan kumush ko’zalarga yozilgan namunasu ham topilgan. namunasu ham topilgan.  Sankt-Peterburgnign Ermitajidagi 2 ta Sankt-Peterburgnign Ermitajidagi 2 ta ko’zacha shunga misol.ko’zacha shunga misol.  Minusinsk muzeyida esa teriga yozilgan runiy Minusinsk muzeyida esa teriga yozilgan runiy yozuvlar bor.yozuvlar bor.

 Yodgorliklar nima haqida?Yodgorliklar nima haqida?  Bu yozuvlarning ahamiyati nimada?Bu yozuvlarning ahamiyati nimada?  Bu yozuvlarning badiiy tahlili bormi?Bu yozuvlarning badiiy tahlili bormi?

O’rxun Enasoy yozuvi Tili Turkiy va arab Yozuvi Qadimgi german, got Fonetik belgi 38 ta harf (belgi)

O'xshashlar

Oybek (dars ishlanma)

Said Ahmad (dars ishlanma)

Jahon adabiyoti (dars ishlanma)

Bobur lirikasi dars ishlanma

G'ofur G'ulom dars ishlanma