Navoiy lirikasi. “Xazoyinul-maoniy” ning tuzilishi, janr va mavzulari.“Devoni Foniy” - Adabiyot - Slaydlar

Navoiy lirikasi. “Xazoyinul-maoniy” ning tuzilishi, janr va mavzulari.“Devoni Foniy”

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6824 KB

Ko'chirib olish

Navoiy lirikasi. “Xazoyinul-maoniy” ning Navoiy lirikasi. “Xazoyinul-maoniy” ning tuzilishi, tuzilishi, janr va mavzulari.janr va mavzulari. ““ Devoni Foniy”Devoni Foniy”

Qarshi davlat universiteti O’zbek Qarshi davlat universiteti O’zbek filologiyasi fakulteti 1-kurs 14-filologiyasi fakulteti 1-kurs 14- guruh talabasi Usmonova guruh talabasi Usmonova Gulbadamning Turkiy filologiyaga Gulbadamning Turkiy filologiyaga kirish fanidan tayyorlagan slaydi.kirish fanidan tayyorlagan slaydi.

Reja:Reja: • Nаvоiy- lirik shоir.Nаvоiy- lirik shоir. • NN аа vv оо iyning ilk diyning ilk d ее vv оо nlnl аа ri.ri. • «« ХаХа zz оо yinul-myinul-m аоао niy», uning tuzilishi vniy», uning tuzilishi v аа t t аа rkibi rkibi hh аа qidqid аа .. • «« ХаХа zz оо yinul myinul m аоао niy»gniy»g аа kirm kirm аа y qy q оо lglg аа n shn sh ее `rl`rl аа r.r. • NN аа vv оо iy lirikiy lirik аа sining msining m аа vzulvzul аа ri.ri. • ShSh оо ir shir sh ее `riyatid`riyatid аа gi gi оо brbr аа zlzl аа r: oshiq, ma`shuqa, r: oshiq, ma`shuqa, rind, pir va boshqa obrazlar. rind, pir va boshqa obrazlar. • NN аа vv оо iyning piyning p оо etik metik m аа hh оо rr аа ti.ti. • ““ Devoni Foniy”. Devoni Foniy”.

““ DedimDedim : : nazm ahlining nazm ahlining sarxaylisarxayli kim bo’lg’ay, dedi hotif:kim bo’lg’ay, dedi hotif: Navoiy bo’lg’ay, ulkim Navoiy bo’lg’ay, ulkim sen tilaydursen agar bo’lg’aysen tilaydursen agar bo’lg’ay ”” G’azalda uch kishi tavridur ul nav’G’azalda uch kishi tavridur ul nav’ Kim, andin yaxshi yo’q nazm ehtimoli.Kim, andin yaxshi yo’q nazm ehtimoli. Biri mo’’jaz bayonlig’ sohiri hindBiri mo’’jaz bayonlig’ sohiri hind Ki, ishq ahlini o’rtar so’zu holi.Ki, ishq ahlini o’rtar so’zu holi. Biri Iso nafasliq rindi sheroz,Biri Iso nafasliq rindi sheroz, Fano dayrida mastu louboli.Fano dayrida mastu louboli. Biri qudsi asarlik orifi JomBiri qudsi asarlik orifi Jom Ki, jomi Jamdurur sing’an safoli.Ki, jomi Jamdurur sing’an safoli. Navoiy nazmig’a boqsang, emastur,Navoiy nazmig’a boqsang, emastur, Bu uchning holidin har baxtu xoli.Bu uchning holidin har baxtu xoli. Hamono ko’zdururkim aks solmish,Hamono ko’zdururkim aks solmish, Anga uch sho’x mahvashning jamoli.Anga uch sho’x mahvashning jamoli.

Navoiyning lirik asarlariNavoiyning lirik asarlari • ““ Ilk devon” – 1465-1466 yillarIlk devon” – 1465-1466 yillar • “ “ Badoe ul – bidoya” 1470-1476 yillarBadoe ul – bidoya” 1470-1476 yillar • ““ Navodir un – nihoya” 1483- yil.Navodir un – nihoya” 1483- yil. • ““ Xazoyin ul-maoniy” 1492-1498 yillarXazoyin ul-maoniy” 1492-1498 yillar A. “G’aroyib us-sig’ar”A. “G’aroyib us-sig’ar” B. “Navodir ush- shabob”B. “Navodir ush- shabob” S. “Badoyi ul-vasat”S. “Badoyi ul-vasat” D. “Favoyid ul-kibar”D. “Favoyid ul-kibar” • ““ Devoni Foniy”Devoni Foniy” • ““ Nazmul – javohir” 1485-yilNazmul – javohir” 1485-yil • ““ Arbain” 1481-1482-yillarArbain” 1481-1482-yillar • ““ Siroj ul-muslimin” Siroj ul-muslimin”

Navoiyning forsiy qasidalariNavoiyning forsiy qasidalari • ““ Ruh ul-quds” – “Muqadas ruh”Ruh ul-quds” – “Muqadas ruh” Olloh taolo hamdiga bag`ishlanganOlloh taolo hamdiga bag`ishlangan • ““ Ayn ul-hayot” – “Hayot bulog`i”Ayn ul-hayot” – “Hayot bulog`i” Payg`ambar na`tiPayg`ambar na`ti • ““ Tuhfat ul-afkor” – “Fikrlar tuhfasi”Tuhfat ul-afkor” – “Fikrlar tuhfasi” X.Dehlaviyning “Daryoi abror”iga tatabby`X.Dehlaviyning “Daryoi abror”iga tatabby` • ““ Qut ul-qulub” –”Qalblar ozuqasi”Qut ul-qulub” –”Qalblar ozuqasi” Riyozat ahliga ruhiy ozuqa o`rnidaRiyozat ahliga ruhiy ozuqa o`rnida • ““ Tuhfat un-najot” – “Najot tuhfasi”Tuhfat un-najot” – “Najot tuhfasi” Olloh ne`matiga shukur qilish haqidaOlloh ne`matiga shukur qilish haqida • ““ Nasim ul-xuld” – “Jannat shabadasi”Nasim ul-xuld” – “Jannat shabadasi” X.Dehlaviyning “Mir`ot us-safo”siga tatabby`X.Dehlaviyning “Mir`ot us-safo”siga tatabby`

Navoiyning forsiy qasidalariNavoiyning forsiy qasidalari ““ Fusuli arba`a” – “To`rt fasl”Fusuli arba`a” – “To`rt fasl” “ “ Saraton” – “Yoz”Saraton” – “Yoz” “ “ Xazon” – “Kuz”Xazon” – “Kuz” “ “ Day” – “Qish”Day” – “Qish” “ “ Bahor”Bahor”

1465-1466-yillarda shoir muxlislari 1465-1466-yillarda shoir muxlislari uning uning she’riy she’riy asarlarini to’plab ilk norasmiy devonni tartib asarlarini to’plab ilk norasmiy devonni tartib beradilar. H.Sulaymonovning ilmiy tadqiqotlariga beradilar. H.Sulaymonovning ilmiy tadqiqotlariga ko’ra, unga shoirning 7-8 yoshidan 24-25 yoshgacha ko’ra, unga shoirning 7-8 yoshidan 24-25 yoshgacha bo’lgan davrda yozgan she’rlari kiritilgan.bo’lgan davrda yozgan she’rlari kiritilgan. Navoiyning ilk devoniNavoiyning ilk devoni Ushbu devon qachondan boshlab “Ilk devon” deb atala boshlangan? Unga maxsus nom berilmaganligi sababli 1968Unga maxsus nom berilmaganligi sababli 1968 -- yilda yilda birinchi marta nashrga tayyorlayotgan vaqtda birinchi marta nashrga tayyorlayotgan vaqtda H.Sulaymonov uni shartli ravishda “Ilk devon” deb H.Sulaymonov uni shartli ravishda “Ilk devon” deb ataydi.ataydi.

““ Ilk devon”dagi she`rlar miqdoriIlk devon”dagi she`rlar miqdori • GG ’azal’azal – – 391 ta g’azal391 ta g’azal • MustazodMustazod – – 1 ta 1 ta • MuxammasMuxammas – – 1 ta 1 ta • RuboiyRuboiy – – 41 ta41 ta • Jami Jami : : 434 ta she’rni o’z ichiga olgan.434 ta she’rni o’z ichiga olgan.

““ Badoye’ ul-bidoya”Badoye’ ul-bidoya” Husayn Boyqaro Hirot taxtini egallagandan so’ng uning Husayn Boyqaro Hirot taxtini egallagandan so’ng uning taklifi bilan shoir o’zining birinchi rasmiy devoini tartib taklifi bilan shoir o’zining birinchi rasmiy devoini tartib beradi. “Badoye’ ul-bidoya” devoni Shaqr adabiyotidagi beradi. “Badoye’ ul-bidoya” devoni Shaqr adabiyotidagi devon tartib berish an’analari asosida yaratilgan bo’lib, devon tartib berish an’analari asosida yaratilgan bo’lib, Navoiy bu bilan turkiy adabiyotda devon tartib berish Navoiy bu bilan turkiy adabiyotda devon tartib berish an’anasini boshlab berdi. an’anasini boshlab berdi. Navoiyning devon tartib berishdagi o`ziga xos jihatlari nimalardan iborat edi?Navoiy o’z deovniga nasriy debocha yozadi. O’z davrining Navoiy o’z deovniga nasriy debocha yozadi. O’z davrining ilmiy risolasi sanalgan ushbu nasriy debochada devon ilmiy risolasi sanalgan ushbu nasriy debochada devon tartib berish sabablari, uning o’ziga xos xususiyatlari tartib berish sabablari, uning o’ziga xos xususiyatlari haqida ma’lumot beradi. haqida ma’lumot beradi.

Navoiyning devon tartib berishdagi o`ziga xos jihatlari 1.1. Shu paytgacha tuzilgan forsiy va turkiy devonlarda arab alaifbosidagi Shu paytgacha tuzilgan forsiy va turkiy devonlarda arab alaifbosidagi 28 ta harf bilan tugagan g’azallar kiritilib, forslar tomonidan arab 28 ta harf bilan tugagan g’azallar kiritilib, forslar tomonidan arab alifbosiga kiritilgan 4 ta harf nazardan chetda qolgan edi. Navoiy “gof”. alifbosiga kiritilgan 4 ta harf nazardan chetda qolgan edi. Navoiy “gof”. “chim”, “je”, “pe” harflari bilan tugovchi g’azallar ham yozib, ularni “chim”, “je”, “pe” harflari bilan tugovchi g’azallar ham yozib, ularni devonga kiritganligini qayd etadi. devonga kiritganligini qayd etadi. 2.2. Navoiygacha yaratilgan devonlarga kiritilgan g’azallar ishqiy mavzuda Navoiygacha yaratilgan devonlarga kiritilgan g’azallar ishqiy mavzuda bo’lib, pand-nasihat, ma’rifat ruhidagi g’azallar kam ekanligini bo’lib, pand-nasihat, ma’rifat ruhidagi g’azallar kam ekanligini ta’kidlaydi va devonlarga “ma’rifatomuz va nasihatangiz” she’rlar ham ta’kidlaydi va devonlarga “ma’rifatomuz va nasihatangiz” she’rlar ham kiritilsa, deya fikr bildiradi. Bunga o’zi ham qat’iy amal qiladi. kiritilsa, deya fikr bildiradi. Bunga o’zi ham qat’iy amal qiladi. 3.3. Navoiy har bir harf sirasiga kelgan g’azallarning dastlabkilarini Olloh Navoiy har bir harf sirasiga kelgan g’azallarning dastlabkilarini Olloh hamdi va Muhammad (s.a.v.) na’tiga bag’ishlanishini, undan so’nggina hamdi va Muhammad (s.a.v.) na’tiga bag’ishlanishini, undan so’nggina boshqa mavzudagi g’azallar tartib bilan joylashtirilishi lozimligini boshqa mavzudagi g’azallar tartib bilan joylashtirilishi lozimligini ta’kidlaydi. ta’kidlaydi. 4.4. Har g’azalda matla’sidagi fikr maqta’gacha rivojlantirilib borishi, Har g’azalda matla’sidagi fikr maqta’gacha rivojlantirilib borishi, shuningdek ishqiy mavzudagi she’rlar tarkibiga nasihat, hikmatlarga shuningdek ishqiy mavzudagi she’rlar tarkibiga nasihat, hikmatlarga doir baytlar kiritilishi shartligini ta’kidlaydi. doir baytlar kiritilishi shartligini ta’kidlaydi.

““ Badoye’ ul-bidoya”Badoye’ ul-bidoya” dagi dagi she`rlar miqdorishe`rlar miqdori • G’G’ аа zz аа l – 585 tl – 585 t аа • TarjibTarjib аа nd – 3 tnd – 3 t аа • MuMu хаха mmmm аа s – 4 ts – 4 t аа • MusMus аа dddd аа s – 2 ts – 2 t аа • MustMust аа zz оо d – 3 td – 3 t аа • Qit`Qit` а а –– 49 t49 t аа • RubRub оо iy – 78 tiy – 78 t аа • ChistChist оо n – 10 tn – 10 t аа • MuMu аа mmmm о о –– 52 tasi52 tasi • Tuyuq – 10 tTuyuq – 10 t аа • FF аа rd – 46 ta.rd – 46 ta.

«N«N аа vv оо dirun-nihdirun-nih оо ya»ya» devoni devoni 1476-84 yill1476-84 yill аа r r оо rr аа sidsid аа 2-d 2-d ее vv оо ni «Nni «N аа vv оо dirun-dirun- nihnih оо ya»ni (Bya»ni (B ее hh аа d nd n оо dirlikldirlikl аа r) tuzdi. Prr) tuzdi. Pr оо f. f. АА .. АА bdug’bdug’ аа furfur оо v e`tirv e`tir оо fichfich аа , birinchi r, birinchi r аа smiy dsmiy d ее vv оо n n 1478-79 yill1478-79 yill аа rdrd аа tuzilg tuzilg аа n. Ikkinchi rn. Ikkinchi r аа smiy dsmiy d ее vv оо n, n, «N«N аа vv оо dir un-nihdir un-nih оо ya»sini esya»sini es аа « « ХаХа msms аа »ni tug»ni tug аа tishi tishi hh аа mm оо nn оо q – 1485-yildq – 1485-yild аа t t аа rtibgrtibg аа k k ее ltirilgltirilg аа n. Undn. Und аа 693 t693 t аа sh sh ее `r o’rin `r o’rin оо lglg аа n. Buln. Bul аа r: 628 tr: 628 t аа g’ g’ аа zz аа l, 3 tl, 3 t аа mustmust аа zz оо d, 3 td, 3 t аа t t аа rjibrjib аа nd, 5 qit`nd, 5 qit` аа , 46 t, 46 t аа rub rub оо iy, 1 tiy, 1 t аа lug’z, 6 tlug’z, 6 t аа mu mu аа mmmm оо v v аа 1 t 1 t аа tuyuqd tuyuqd аа n ibn ib оо rr аа t. t.

Nasriy Nasriy asarlaridagi asarlaridagi she`rlarishe`rlari «T «T аа riri хх i muluki i muluki аа jj аа m»dm»d аа 50 d 50 d аа n n оо rtiq rtiq mm аа snsn аа viy viy uslubiduslubid аа gi gi shsh ее `r`r «M«M аа jj оо lislis un nun n аа ff оо is»is» dd аа 16 ta 16 ta rubrub оо iyiy «V«V аа qfiya»qfiya» dd аа 6 ta m6 ta m аа snsn аа -- viy,15 taviy,15 ta rubrub оо iyiy «M а hbub ul-qulub» d а 10 ta Rub о iy, II qit` а , 12 m а sn а viy, 68 must а qil b а yt, 4 n а zm «Munsh«Munsh аа оо t»dt»d аа 56 ta 56 ta rubrub оо iyiy

““ Xazoyin ul-maoniy”Xazoyin ul-maoniy” ““ Xazoyin ul-maoniy”Xazoyin ul-maoniy” ““ G’aroyib us-sig’ar” G’aroyib us-sig’ar” tufuliyat (yoshlik) 7-8 tufuliyat (yoshlik) 7-8 yoshdyoshd аа n 20 yoshgn 20 yoshg аа chch аа ““ Navodir ush-shabob” Navodir ush-shabob” shsh аа bb оо b (yigitlik) - 20 yoshdb (yigitlik) - 20 yoshd аа n n 35 yoshg35 yoshg аа chch а а ““ Bado’e ul-vasat” Bado’e ul-vasat” kuhuliyat (o’rtkuhuliyat (o’rt аа yoshlik) - 35 yoshlik) - 35 yoshdyoshd аа n 45 yoshgn 45 yoshg аа chacha ““ Favoyid ul-kibar” Favoyid ul-kibar” kk ее ksks аа lik 45 yoshdlik 45 yoshd аа n 60 n 60 yoshgyoshg аа chch аа

“ G’aroyib us-sig’ar” dagi janrlar tartibi va she`rlar miqdori G’azal : 650G’azal : 650 Ruboiy: 133Ruboiy: 133 Muxammas: 3 Muxammas: 3 Mustazod: 1 Mustazod: 1 Tarje’band 1Tarje’band 1 Musaddas: 1Musaddas: 1 JAMI: JAMI: 840840 ta she`r ta she`r Qit’a: 50 Qit’a: 50 Masnaviy: 1 Masnaviy: 1

“ Navodir ush-shabob” dagi janrlar tartibi va she`rlar miqdori G’azal : 650G’azal : 650 Muammo: 52Muammo: 52 Muxammas: Muxammas: 22 Mustazod: 1 Mustazod: 1 Tarje’band 1Tarje’band 1 Musaddas: 1Musaddas: 1 JAMI: JAMI: 758 ta she`r758 ta she`r Qit’a: 50 Qit’a: 50 Tarkibband 1Tarkibband 1

“ Bado’e ul-vasat” dagi janrlar tartibi va she`rlar miqdori G’azal : 650G’azal : 650 Tuyuq: 13Tuyuq: 13 Muxammas: Muxammas: 22 Mustazod: 1 Mustazod: 1 Tarje’band 1Tarje’band 1 Musaddas: 1Musaddas: 1 JAMI: JAMI: 740 ta she`r740 ta she`r Qit’a: Qit’a: 66 0 0 Qasida: 1 Qasida: 1 Chiston: 10 Chiston: 10

“ Bado’e ul-vasat” dagi janrlar tartibi va she`rlar miqdori G’azal : 650G’azal : 650 Soqiynoma:1Soqiynoma:1 Muxammas: Muxammas: 33 Mustazod: 1 Mustazod: 1 Tarje’band 1Tarje’band 1 Musaddas: 1Musaddas: 1 JAMI: JAMI: 794 ta she`r794 ta she`r Qit’a: Qit’a: 66 0 0 Musamman:1Musamman:1Fard: 86Fard: 86

Mahbub Mahbub - - хх udud оо , p, p аа yg’yg’ аа mbmb аа r, pir vr, pir v аа s s ее vgvg аа n kishini n kishini аа nglngl аа taditadi Navoiy asarlaridagi Navoiy asarlaridagi ayrim so`zlarning ayrim so`zlarning tasavvufiy ma`nolaritasavvufiy ma`nolari SS оо qiyqiy - - хх udud оо , p, p аа yg’yg’ аа mbmb аа r, pir vr, pir v аа s s ее vgvg аа n kishini n kishini аа nglngl аа taditadi Q о sh - il о hiy о l а m bil а n m о ddiy о l а m ch е g а r а si L а b - pirning so’zi, il о hiy f а yz. B е l - k о mil ins о n ха yoli, ingichk а b е l - k о mil ins о n ха yolining n о zikligi Ko’z Ko’z - k - k оо mil insmil ins оо nning o`zinning o`zi

Shoir rubShoir rub оо iyliyl аа rini mrini m аа vzu jihvzu jih аа tdtd аа n shn sh аа rtli rtli rr аа vishdvishd аа 3 guruhg 3 guruhg аа аа jrjr аа tish mumkin:tish mumkin: FF аа lsls аа fiy fiy rubrub оо iyliyl аа rr IshqiyIshqiy rubrub оо iyliyl аа rrTT аа `limiy-`limiy- аа xlxl оо qiy qiy rubrub оо iyliyl аа rr “ Xazoyin ul-maoniy”dan tashqari yana qaysi asarlarga ruboiy janriga oid she`rlar kiritilgan?

NN аа vv оо iy rubiy rub оо iyliyl аа rining rining аа ss оо siy qismi «G’siy qismi «G’ аа rr оо yib yib us-sig’us-sig’ аа r» dr» d ее vv оо nidnid аа n o’rin n o’rin оо lganlgan NN аа vv оо iy rubiy rub оо iyliyl аа rining rining аа ss оо siy qismi «G’siy qismi «G’ аа rr оо yib yib us-sig’us-sig’ аа r» dr» d ее vv оо nidnid аа n o’rin n o’rin оо lganlgan «« ХаХа zz оо yin ul-yin ul- mm аоао niy»ning niy»ning dd ее bb оо chch аа sidsid аа 30 t 30 t аа rr «Munsh«Munsh аоао t»dt»d аа h h аа m m 60ga yaqin shund60ga yaqin shund аа y y to’rtlikto’rtlik «M«M ее zz оо nul - nul - аа vzvz оо n»n» «M а j о lisun - n а f о is» «M«M аа hbubul hbubul qulub»,qulub», N а v о iy rub о iyl а ri t а dqiqi bo’yich а qaysi olimlar ilmiy izlanish olib borishgan?

O'xshashlar

Devoni Foniy

Alisher Navoiy hayoti va ijodi mavzusida 1 soatlik multimedia

Navoiyning epik asarlari. Navoiy xamsanavis (dars ishlanma)

Alisher Navoiy. G`azallar

Navoiyxonlik kechasiga bag'ishlangan taqdimot