M. Shayxzoda. Mirzo Ulug`bek - Adabiyot - Slaydlar

M. Shayxzoda. Mirzo Ulug`bek

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5729.25 KB

Ko'chirib olish

MAQSUD SHAYXZODA (1908-1967)

• Maqsud Shayzoda 1908-yili Ozarbayjonning Agdash (Oqtosh) shahrida ziyoli oilada tug‘ilgan. • Otasining kasbi shifokorlik bo‘lib, she’riyatni nihoyatda sevgan, farzandlariga ham adabiyotga muhabbat tuyg‘usini singdirgan inson edi.

• 1928-yili u hurfikrliligi, ya’ni Ozarbayjonni mustaqil davlatga aylantirish haqidagi erkin fikrlari uchun ayblanib, Toshkentga badarg‘a qilinadi.

• Ayni shu davrdan boshlab to umrining so‘ngiga qadar Shayxzodaning butun hayoti O‘zbekiston bilan bog‘lanadi.

• Ijodkor avval turli gazeta va jurnallar tahririyatlarida muharrir, 1935-1938- yillarda O‘zbekiston Fanlar komiteti qoshidagi Til va adabiyot institutida ilmiy xodim, 1938-yildan hayoti so‘ngigacha (umrining oxirigacha) Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika instituti o‘zbek mumtoz adabiyoti kafedrasi o‘qituvchisi bo‘lib ishladi.

Ilk ijod• Shayxzodaning dastlabki ijod namunalari 1929-yildan e’lon qilina boshlandi. 30-yillarda shoirning «O‘n she’r», «Undoshlarim», «O‘n ikki», «Loyiq soqchi», • «Yangi devon», «Saylov qo‘shiqlari», «Uchinchi kitob», «Jumhuriyat» nomli to‘plamlari dunyo yuzini ko‘radi.

Butun insoniyatga tahdid solayotgan fashizmni yo‘q qilish, hayotni, tiriklikni, shon-u sharafni (tinchlikni) saqlash, xalqni ruhan yengilmaslikka, matonatga da’vat etgan asarlari: • «Kurash nechun»; • «Jang va qo‘shiq»; • «Kapitan Gastello»; • «Ko‘ngil deydiki» kabi to‘plamlar.

TARANNUM • Maqsud Shayxzoda urushdan so‘nggi tinch qurilish yillari yana qaytadan nohaq qatag‘on qilinganiga qaramay, farovon hayot va bunyodkorlik zavqini tarannum etuvchi she’rlardan iborat «O‘n besh yilning daftari», «Olqishlarim», «Zamon torlari», «Shu’la», «Chorak asr devoni» kabi to‘plamlarini nashr ettiradi.

DOSTONLAR • «O‘rtoq mulk»; • «Tuproq va haq»; • «Chirog‘»; • «O‘rtoq»; • «Meros»; • «Ovchi qissasi»; • «Iskandar Zulqarnayn»; • “ O‘n birlar»; • «Jenya»; • «Oqsoqol»; • «Ahmadjonning hikmatlari»; • «Uchinchi o‘g‘il»; • «Nurmat otaning tushi».

Zabardast olim • Zabardast olimimiz o‘zbek mumtoz va zamonaviy adabiyotining Bobur, Muqimiy, Furqat, Oybek, G‘afur G‘ulom, Hamid Olimjon, xalq og‘zaki ijodining ajoyib vakili Fozil shoir, jahon adabiyotining Nizomiy Ganjaviy, Shota Rustaveli, A. S. Pushkin, N. A. Nekrasov, A. N. Ostrovskiy, T. G. Shevchenko, A. P. Chexov kabi namoyandalariga bag‘ishlangan asarlar yaratgan.

MOHIR TARJIMON• Shayxzoda mohir tarjimon sifatida Sh. Rustaveli, V. Shekspir, A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, Nizomiy, Fuzuliy, Mirza Fatali Oxundov, Ezop, Esxil, Gyote, Bayron, Mayakovskiy, Nozim Hikmat va boshqa yozuvchilarning asarlarini o‘zbek tiliga ag‘dargan.

• Shoir 1967-yilning 19-fevralida xastalikdan vafot etadi. • Uning vafotidan so‘ng 6 jildlik «Asarlar»i nashr etiladi. • 2001-yili «Buyuk xizmatlari uchun» ordeni bilan taqdirlandi.

M a s h h u r d r a m a s i • « J a l o l i d d i n M a n g u b e r d i » d r a m a s i • « M i r z o U l u g ‘ b e k » d r a m a s i

Ana shu 2 dramadagi bosh qahramonlar: Jaloliddin Manguberdi va Mirzo Ulug`bek rollarini O`zbekiston xalq artisti Shukur Burxonov ijro etgan!

“ MIRZO ULUG`BEK ” DRAMASI

Mirzo Ulug`bek kim?• Asl ismi Muhammad Tarag‘ay. • 22.03.1394-yil Eron Ozarbayjonining Sultoniya shahrida tug`ilgan. • 27.10.1449-yil Samarqandda vafot etgan. • Buyuk o‘zbek astronomi va matematigi, davlat arbobi. Shohruxning o‘g‘li, Amir Temurning nabirasi.

Qatnashuvchilar • Mirzo Ulug‘bek ibn Shohrux - buyuk olim, Movarounnahr hukmdori; 56 yoshda. • Abdullatif Mirzo - uning o‘g‘li; 30 yoshda. • Ali Qushchi — Ulug‘bekning shogirdi va mahrami. Astronom; 35 yoshda. • Sakkokiy - mashhur shoir. Ulug‘bekning do‘sti; 45 yoshda. • Shayxulislom Burhoniddin - zamonaning taraqqiyparvar ulamolaridan; 65 yoshda. • Abbos - Sayid Obidning o‘g‘li. Abdullatifning mahrami; 28 yoshda. • Abdurazzoq Samarqandiy - mashhur tarixchi; 35 yoshda. • Bek Arslon - sardor; 50 yoshda. • Mavlono Shamsiddin Muhammad Miskin — Samarqand qozisi; 70 yoshda. • Piri Zindoniy (Hasan ohangar) - mahbus; 80 yoshda. • Berdiyor - Ulug‘bekning navkari; 35 yoshda. • Ota Murod — dehqon; 67 yoshda. • Amir Temurning arvohi.

Temur arvohiYer yuzida buzilganga o‘xshar intizom. Avlodimdan sohibqiron chiqolgan kim bor? Men to‘ldirgan ummonlarning savlati qani? Qani o‘shal quturuvchi yoldor dengizlar? Ummonlarning o‘rnida men ko‘raman Bir hovuzki, kaftimga ham qiladi kamlik. Men oltmish yil ot belidan tushmadim, toki, Ilalabad avlodlarim bo‘lsin jahongir. Har kun besh bor aytar edim: butun yer yuzi Torlik qilar: sig‘dirolmas ikki podshohni, Ammo, bugun ko‘ramanki, ellik shohga ham Kenglik qilar, ortib qolar shu latta dunyo... O‘g‘lim, sening irodangni yeb qo‘ydi kitob. Sipohiylik rasmlarin qilmayin pisand, Yulduzlarning qo‘shiniga bo‘lding farmondor. Osmoniy o‘lkalarni olmoqchi bo‘lib, Yerdagi naqd diyoringni boy berding qo‘ldan...

So`nggi vido Sen ham biroz kechikibsan, ko‘kning fonusi! Dushman meni yengolmasdi, chiqsang oldinroq. Ortiq tamom, g‘urbatlarda daydib yurmoqdan Shu vatanda shahid bo‘lmoq oliy saodat. Xayr sizga, sho‘x yulduzlar, senga g‘amli oy! Xayr sizga, do‘stlar, xayr, jami insonlar! Xayr senga, oh Firuzam, qalbim singlisi! Abdurazzoq, batafsil yoz bu qissalarni! Dunyo, dunyo, bevafosan, bilaman seni. Ammo, senga yomon farzand emas edim-ku! Yorug‘ kunda, baxt ayyomi, meni yod ayla. Bitdi nafas. Yig‘lamayman, siz ham yig‘lamang!

Ulug`bek nolasi Samarqand Samarqandga borsam men agar, Ulug‘bekni ko‘rib qaytaman. U qon yig‘lab turar har safar: Men dardimni kimga aytaman?.. Bag‘rimda bo‘y etgan bo‘z bolam, Mergan bolam, lochin ko‘z bolam, Bo‘g‘zimga tig‘ urgan o‘z bolam... Men dardimni kimga aytaman. Sezmay qoldim. O‘shanda chog‘im, YUlduzlarda ekan nigohim. Bilmadim ne edi gunohim... Men dardimni kimga aytaman. Qancha g‘amga botmagan edim, Qancha og‘u yutmagan edim... O‘z bolamdan kutmagan edim... Men dardimni kimga aytaman. Tanim muzlab, goh tosh qotaman, Men shoh emas, axir, otaman. Go‘rimda ham o‘ylab yotaman, Men dardimni kimga aytaman?.. Samarqandga borsam men agar, Ulug‘bekni ko‘rmay kelmayman. U menga qon yig‘lar har safar, Men dardimni kimga aytaman! Muhammad Yusuf she’ri

E’TIROF • Ulug`bekning hayoti va faoliyati haqida pyesa - M. SHayxzoda, «Mirzo Ulugbek» tragediyasi; • Roman - O. Yoqubov, «Ulug`bek xazinasi»; S. Borodin «Samarqand osmonida yulduzlar»; • Opera - A. Kozlovskiy «Ulug‘bek»; • Poema - M. Boboev, «Ulug`bek»; • Balet - M. Bafoev «Ulug`bek burji»; • Film - Rejissor Latif Fayziev «Ulug‘bek yulduzi», 1965.

“ Asardan mening xulosam”

Topshiriq. “Mirzo Ulug`bek” fojiasida qatnashuvchilar haqidagi ma’lumotlarni yig`ing.

Bilimingizni sinang!• 1. “Jaloliddin Manguberdi” dramasida qanday voqealar tasvirlangan? • 2 Jaloliddin Manguberdi siymosini sahnada qaysi aktyor gavdalantirgan? • 3. Maqsud Shayxzodaning tarjimonlik faoliyati? • 4. “Mirzo Ulug’bek” tragediyasi qachon yozilgan va kimning qalamiga mansub • 5. Mirzo Ulug’bek “Ziji Ko’ragoniy”ning so’zboshisida kimni “Farzandi arjumand” • 6. “Mirzo Ulug’bek” dramasi asosida yaratilgan kinofilm va uning rejissori? • 7. Piri Zindoniyning asl ismi? • 8. “Mirzo Ulug’bek”tragediyasida “O’g’illardan yalchimagan, benasib padar, o’z shogirdin o’g’il deya topar tasalli” deb kim aytadi? • 9. “Mirzo Ulug’bek” tragediyasida Ulug’bek kimni “Chotqol shunqori” deb ataydi? • 10. Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” asarining sakkizinchi majlisi kimga bag’ishlangan?

E’TIBOR INGIZDAN XURSA NDMIZ !

O'xshashlar

Odil Yoqubov. Ulug'bek xazinasi

Maqsud Shayxzodaning “Mirzo Ulug’bek” dramasini mustahkamlash

Narshaxiy M. Buxoro tarixi asari

Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti

Erkin Vohidovning hayoti va ijodi. O`zbegim qasidasi