Koshg'ariyning Devonu lug'otit at – turk asari – izohli lug'at va qomusiy asar sifatida - Adabiyot - Slaydlar

Koshg'ariyning Devonu lug'otit at – turk asari – izohli lug'at va qomusiy asar sifatida

Yuklangan vaqt:

08.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1090.337890625 KB

Ko'chirib olish

“ Koshg'ariyning “Devonu lug'otit at – turk “ asari – izohli lug'at va qomusiy asar sifatida”mavzusi

MAQSAD a)o`quvchilarda asar mazmun- mohiyati va uning muhim ilmiy manba ekanligi haqida bilim va ko`nikma hosil qilish , asar bilan tanishtirish; b) asar matni asosida o`quvchilarga ahloqiy tarbiya berish ,ona tilimizga hurmat ruhida tarbiyalash; c) asarlarni tanqidiy , tahliliy baholash , erkin va ijodiy fikrlash malakasini rivojlantirish; FK-2 Badiiy asarni tahlil qilish kompetensiyasi TK – 5 Milliy va umummadaniy kompetensiya

Mahmud Qoshg`ariy turk tilining nozik bilimdoni va tolmas targ`ibotchisidir. U “arab tili bilan ikki uloqchi ot singari teng poyga qilib , o`zib borayotgan turk tilini “ ko`klarga ko`taradi , uning o`ziga xos xususiyatlarini mahorat bilan ko`rsatib beradi

 Mahmud Koshg`ariy umri davomida qilgan mashaqqatli mehnati evaziga qomuschi olim va tolmas sayyoh bo`lib tanildi. U turkiy til grammatikasini ishlab chiqqan , turkcha –arabcha lug`atning ilk namunasini yaratgan birinchi tilshunos olimdir.

“ Devonu lug`ot at-turk” asari 1072–yilda yozila boshlagan. Ammo unga kiritilgan materiallar 15-20 yillar davomida to`plangan.

Muallif: “Kitob hijriy 464- yil jumodul-avval boshlarida boshlandi va to`rt karra yozilgan(ko`chirilgan)dan va tuzatilgandan so`ng 466-yil jumodul oxirning 12-kuni bitirildi”,-deb ko`rsatgan.

Asar Abulqosim Abdulloh binni Muhammad al-Muqtadoga bag`ishlangan

2008-yil BMT tomonidan “Mahmud Koshg’ariy yili” deb e’lon qilindi.

“ Devonu lug`atit at – turk “ Mahmud Koshg`ariy qoldirgan va turkiy xalqlar uchun bebaho qumaru – merosdir.

MAHMUD KOSHG`ARIYNING ‘‘ DEVONU LUG’OTIT- TURK’’, ‘‘JAVOHIRUN NAHV FIL LUG’ATIT TURK’’ kabi asarlar muallifi.

Muallif o`z asari haqida: “ Men bu kitobni maxsus alifbo tartibida hikmatli so`zlar , sajlar , rajaz va nasr deb atalgan adabiy parchalar bilan bezadim … Bu ishda misol tariqasida turklarning tilida qo`llanib kelgan she’rlaridan shodlik va motam kunlarida qo`llanadigan hikmatli so`zlardan , maqollardan keltirdim “. “ Men turklar , turkmanlar , o`g`uzlar, chigillar , yag`molar , qirg`izlarning shaharlari , qishloq va yaylovlarini ko`p yillar kezib chiqdim , lug`atlarini to`pladim “.

“ Tushunchalar tahlili “ metodi Tushuncha nomi Tushuncha izohi  Mahmud Koshg`ariy –  “ Devonu lug`otit at – turk” –  Abulqosim Abdulloh binni Muhammad al – Muqtado-  Barsg`an –  Yir –  Alr Er To`nga  Qaz –  1072 – yil -  Turk tilining nozik bilimdoni va qomusiy olim.

“ Девону луғотит турк”нинг нашрлари

“ T “ –chizmasi metodi “ Devonu lug`ot at- turk”da Hozirda  Qo`shug`  Yir  O`zlak  Ajun  Esiz  Uma  Qut  Bilig  Ardam She’r ,qasida

" Devon "dagi maqollarning bugun kundagi muqobilini toping  Uma kelsa , qut kelur.  Ardam bashi –til .  Qush qanatin , er atin.  Ag`ilda o`glaq tug`sa , ariqda o`ti chiqar.  O`kuz azaqi bo`lgicha , buzag`u bashi bo`l  Mehmon kelsa , qut kelur.

So`z sandig`i  Topshiriq:  Nuqtalar o`rniga quyidagi so`zlarni qo`yib , matnni to`ldiring.  Yemish , bazram , avlatu, yigit

 … larig ishlatu,  Yig`ach … irg`atu,  Qulan , keyik …,  … qilip avlanim.

To`g`ri javob  Yigitlarig ishlatu,  Yig`ach yemish irg`atu,  Qulan , keyik avlatu,  Bazram qilip avnalim.

“ Klaster” usuli Mahmud Kosg`ariy tarixc hi botani k zoologGeogr a f folkklo rchi tilshun os etnogra f biolog

"Devonu lug`otit at – turk" ikki qismdan iborat : Muqaddima Lug`at  Muallif turk tiliningahamiyati va xususiyatlari ,o`z oldiga qo`ygan maqsadi , turk tilining ahamiyati va asarning tuzilish tartibi , qo`llanilgan yozuv , fe’llardan yasalgan ismlar , so`zlarning tuzilishi va o`zgarishi , zikr qilinmagan sifatlar ,masdarlar haqida , turk tabaqalari va qabilalari t`g`risida qisqacha izoh beradi .  Lug`at qismida o`sha davrda iste`molda bo`lgan hamma so`zlarni qamrashga intilgan .Va ularni yetarli darajada ilmiy,tarixiy nuqtai nazardan keng va to`liq yoritgan. “Men devonda ishni ixchamlashtirish maqsadida dtilda qo`llanuvchi so`zlarnigina berdim . Iste’moldan chiqqanlarini qoldirdim “ .

vatanparvarlik mehnatsevarlik mardlik .vafodorlik ezgulikRostgo`ylikkamtarlikSabr va chidam“ Devon”ga kiritilgan maqollar mavzusi

“ Men bu kitobni maxsus alifbo tartibidagi hikmatli so’zlar, saj’lar, maqollar, qo’shiqlar, rajaz va nasr deb atalgan adabiy parchalar bilan bezadim, qattiq joylarini yumshatdim,qiyin va qorong’u joylarini yoritdim…” M.Qoshg’ari y

Xullas,Mahmud Koshg`ariyning “Devonu lug`ot at-turk” asari turkiy tillar haqida batafsil ma’lumot beruvchi, lug`at tuzish mezonlari aks etgan ilk qomusiy asardir.

E’tiboringiz uchun tashakkur!!!

O'xshashlar

Ibn Batuta va uning “Sayohatnoma” asari

Devoni lug’otit turk

Badiiy asar tuzulishi. Obraz va tipiklik

Badiiy asar ustida ishlash

Vilyam Shekspirning “Otello” asari