Erkin Vohidov - Adabiyot - Slaydlar

Erkin Vohidov

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

436.5 KB

Ko'chirib olish

Erkin Vohidov Taniqli o'zbek shoiri va jamoat arbobi. 1936 yilning 28 dekabrida Oltiariq tumanida o'qituvchi oilasida tug'ilgan. To'qqiz yoshida otasidan, bir yildan so'ng onasidan ajralgan. Toshkentlik tog'asi Karimboy Sohiboev qo'lida tarbiyalangan. ToshDU (hozirgi O'zMU)ning o'zbek filologiyasi fakultetida (1955-1960) tahsil olgan. So'ng turli nashriyot va gazeta-jurnallarda ishladi. Respublikamiz yoshlarining birinchi jurnali 'Yoshlik'ning asoschisi (1982). www.arxiv.uz

• U I va II chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Hozir qo'mita raisi vazifasida ishlamoqda. Keyingi yillarda O'zbekiston Oliy majlisining qo'mita raisi vazifasida ishlamoqda. Uning birinchi kitobi 'Tong nafasi' 1961 yilda chop etildi. Shundan so'ng uning 'Qo'shiqlarim sizga' (1962), 'Yurak va aql' (1963), 'Mening yulduzim' (1964), 'Nido' (1964), 'Lirika' (1965), 'Palatkada yozilgan doston' (1966), 'Yoshlik devoni'(1969), 'Charog'bon' (1970), 'Quyosh maskani' (1972), 'Tirik sayyoralar' (1978), 'Sharqiy qirg'oq' (1981), 'Kelajakka maktub' (1983), 'Muhabbat' (1984), 'Hozirgi yoshlar' (1986), 'Iztirob' (1991), 'Yaxshidir achchiq haqiqat' (1992) kabi she'riy to'plamlari nashr qilindi. 'Nido' (1964), 'Palatkada yozilgan doston' (1966), 'Charog'bon' (1970), 'Ruhlar isyoni' (1980), 'Ko'hinur' (1982) kabi dostonlar yozgan. www.arxiv.uz

• 'Oltin devor', 'Istambul fojeasi', 'Ikkinchi tumor' kabi dramalar muallifi. S. Esenin, A. Tvardovskiy, M. Iqbol, G. Emin she'rlarini, Gyotening 'Faust', R. Hamzatovning 'Dog'istonim' asarlarini o'zbek tiliga tarjima qilgan. 1999 yilda O'zbekiston Qahramoni unvoniga sazovor bo'ldi. Erkin Vohidov menga oq yo'l tilagan inson va ustoz sifatida azizdir.Uztozning oq yo'li bilan 1976 yilda o'sha davrning eng obro'li jurnali 'Guliston'da ilk she'riy turkumum bosilgan edi. www.arxiv.uz

Shoirning hayoti va ijtimoiy faoliyati • ,,Men ijodiy mehnatni faol jamoat ishlari bilan qo'shib olib borishdek sharafli vazifa yukini doimo yelkamda his qilaman. Odamlarga faqat she'ring emas, o'zing kerakligini sezish — bu katta baxt. Shuning uchun ham jamoat mehnatidan hech qachon o'zimni olib qochgan emasman. Qaynoq hayot ichida yashab, ishlab o'rganganman", — deb yozadi shoir. Darhaqiqat, u badiiy ijodni faol jamoatchilik ishlari bilan qo'shib olib boradi. Yoshlar nashriyotida bosh muharrir bo'lib ishlagan. G'afur G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyotida direktor,,, Yoshlik" jumaliga bosh muharrir Shoirning ijtimoiy faoliyati doirasi Rcspublika Oliy Kengashi va Oliy Majlisiga dcputati bo'lib saylangan, Oliy Kengashning oshkoralik masalalari qo'mitasi, Oliy Majlisning Xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar qo'mitasiga raislik qilgan kezlari ayniqsa kengaydi. Bu yillarda atoqli shoir davlat va jamoat arbobi sifatida ham tanildi. Uning ko'p vaqti xalq ichida, yurtimiz va mamiakatlar bo'ylab safarlarda o'traoqda. Shoir ,,Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan taqdirlandi, ,,O'zbekiston Qah-ramoni" unvoniga sazovor bo'ldi. www.arxiv.uz

• Erkin Vohidov Farg'ona viloyatining Oltiariq tumanida 1936-yilning • 28-dekabrida qishloq o'qituvchilari oilasida dunyoga keldi. Otasi Cho'yanboy Vohidov, onasi Roziyaxon davrning obro'-e'tiborli, ma'rifatli, faol kishilari edilar. Afsus, ular uzoq yashamadilar. Avval ikkinchi jahon urushida qatnashib, og'ir yarador bo'lib qaytgan ota, so'ng ona dunyodan o'tdi. Bo'lg'usi shoirning opasi va ukasi ham go'dakligida vafot etgan edi. Ikki qisqa umrning yolg'iz yodgori bo'Iib Erkin toshkentlik tog'asi qo'lida qoldi. Uning o'spirinlik, yoshlik yillari Toshkentda o'tdi. Erkin ulg'aygan xonadon ma'rifatga, san'atga, adabiyotga tashna edi, bu xonadonda tez-tez shoir va xonandalar ishtirokida suhbatlar bo'lib turardi. Erkin Vohidovdagi nafosatga, she'riyatga mehr va mayl shu xonadonda. ana shu davralarda shakllandi. Erkin juda erta qo'liga qalam oldi. 7-sinfda o'qib yurganida ,,Mushtum" jurnalida birinchi she'ri bosildi. Maktabni tugatgach, Toshkent Davlat universiteti filologiya fakultetiga kirib o'qidi. Universitet ta'limi shoirning ijodiy taqdirida chuqur iz qoldirdi; birinchi she'rlar kitobi ,,Tong nafasi" talabalik yillarida yaratildi. www.arxiv.uz

Shoir lirikasi • Erkin Vohidov publitsist, dramaturg, dostonnavis, tarjimon sifatida barakali ijod qilgan bo'lsa-da, avvalo, u lirik shoir sifatida adabiyotga kirib kelgan, xalqimiz qalbidan ham nafis, ham dolg'ali, isyonkor she'rlari orqali joy olgan. www.arxiv.uz

• Shoirning ijodi bahs-munozaralar ichida kechdi. Shoir o'z qo'lidagi qurol — she'r, uning tabiati, shoirning el-yurt oldidagi burchi — vazifasi xususida ko'p o'yladi, she'r va shoir haqidagi qarashlarini bayon etdi. U bular xususida so'z ochganda har doim ijod mashaqqatlarini, shoir bo'lish oson emasligini eslatadi. Uningcha, shoirlik o'z ona yurtiga, xalqiga, inson zotiga bo'lgan fidoyi mehnatning samarasidir, • Erkin Vohidov dastlab hayot, go'zallik, yoshlik, muhabbat kuychisi bo'lib maydonga chiqdi. Taqdir in'om etgan hayot, saodat, yoshlik, muhabbat sururini, hayotdan rizolikni to'lib-toshib kuyladi. Xalqimiz erishgan yutuqlar, uning shonli tarixi, qo'lga kiritgan g'alabalari to'g'risida faxr-iftixorga to'la salrlar bitdi. Jumladan, ,,Yoshligim" g'azalida yoshlik sururidan jo'shib yozadi: www.arxiv.uz

Yoshligim, kel, kuyga to'lgan Qalbim oltin so`zi bo`l Men qo'shiq aytay to'lib, Bir lahza jo'r ovozi bo'l. www.arxiv.uz

• 40—50- yillarda ,,vulgar sotsiologizm" deb atalgan qarash oqibati o'laroq, sevgi, shaxsiy kechinmalar badnom etilgan, she'riyatdan quvg'in qilingan edi. 50-yillar oxiri, 60-yillarga ketib vaziyat o'zgara boshladi, inson shaxsiga hurmat, qalbiga e'tibor birmuncha oshdi, kishining xilma-xil kechinmalari, jumladan, an'anaviy sevgi taronalarini kuylash uchun yo'l ochildi. Bu hol an'anaviy she'riy shakl, ayniqsa, g'azalning jonlanishiga olib keldi. Tabiiyki, bujarayon o'sha kezlari osonlikcha, silliq kechgani yo'q. Abdullah Oripov yozganiday, ,,mumtoz g'azaliyotimizning oltin eshiklari abadiy bekildi, deya karomat qilishayotganda yosh avlod orasidan birinchilardan bo'lib Erkin Vohidov aruzning labarruk ostonasida posbon yanglig paydo bo'ldi". Ba'zi munaqqidlar ishqiy kechinmalarni kuylash, ko'hna she'riy shakl —aruzga murojaat qilishni zamondan uzoqlashish deb ataydilar. E. Vohidov ,,Yoshlik devoni" kitobining ,,Debocha"sida shunday qarashlar bilan bahsga kirishadi: www.arxiv.uz

Istadim sayr aylamoqni Men g'azal bo'stonida. Kulmangiz, ne bor senga deb Mir Alisher yonida. She'riyat dunyosi keng, Gulzori ko'p, bo'stoni ko'p, Har ko'ngil arzini aytur Neki bor imkonida. Ey munaqqid, sen g'azalni Ko'hna deb kamsitmagil, Sevgi ham Odam Atodin Qolgan inson qonida, www.arxiv.uz

• Shu tariqa shoir inson qonidagi azaliy, tabiiy tuyg'u — sevgini kuylagan qadimiy g'azal shaklini himoya qiladi. She'rda g'azal shunchaki she'riy shakl ma'nosida emas, muhabbat, boqiy insoniy tuyg'ular ramzi tarzida ham qo'llangan: Barcha shodlik senga bo'lsin, Bor sitam, zorlik menga. Barcha dildorlik senga-yu, Barcha xushtorlik menga... Bu jahonning rohatin ol, Bor azobin menga ber. Senga bo'lsin barcha orom, Barcha bedorlik menga. („ Barcha shodlik senga bo 'lsin ") www.arxiv.uz

Shoir oshiq ko'ngilning ma'shuqaga bo'lgan mayli ifodastda xuddi mumtoz she'riyat namoyandalari kabi mubolag'ani hadsiz oshiradi: Seni yotlar tugul hatto — Qilurman rashk o'zimdan ham, Uzoqroq termulib qolsam Bo'lurman g'ash ko'zimdan ham. Ko'zim yongay senga nargis — Ko'zin tiksa chamanlarda, Yashlrmam, lolaga rashkim Ayon bo'lgay yuzimdan ham. („ Rashkim") www.arxiv.uz

• Oshiq yigitning dil rozlari, ma'shuqaning ta'rif-tavsifi bar qancha mubolag`ador, romantik bo'yoqlar bilan zeb berilgan bo'lmasin, har ikkisi ham zamon va zamin farzandi, ular shoir aytmoqchi, ,,o'z zamonin zayli"ga itoat etadigan bizga zamondosh odamlardir. www.arxiv.uz

• Bora-bora shoir ijodida o'shanday romantik jo'shqinlik, hayolsevarlik tuyg'ulari yoniga jiddiy realistik mushohadakorlik kelib qo'shila boshladi. Shoir hayotni nuqul madh etish bilan chekinmay, uning tub mohiyatiga, ichki ziddiyatlariga ham nigoh tashlaydi, qalamga olingan hodisani qarama-qarshlliklari, ziddiyatlari, manfiy va musbat tomonlari bilan birgalikda idrok etadi. Natijada shoir she'rlari o'ziga xos bahs-munozara tusini oladi. www.arxiv.uz

• 70 — 80- yillarga kelib shoir sevgi, ,,hayot kuychisi"gina emas, ko'proq hayotning, inson qalbining badiiy tadqiqotchisi sifatida ko'rina boshladi. ,,Hozirgi yoshlar", ,,Inson", ..Sirdaryo o’lani", ,,Arslon o'ynatuvchi" she'rlari, ,,Ruhlar isyoni", ,Istambul fojiasi" singari dostonlari bu jihatdan shoir ijodida olg'a tashlangan qadam bo'ldi. www.arxiv.uz

• Hayotga, el-yurtga mehr — bu faqat shirin so'zlar, madhiyalar, hamd-u sanolar orqali ifodalanmaydi. Yetuk adabiyot. yuksak she'riyatda mehr-sadoqat hayotning teran tahlili orqaligina ro'yobga chiqadi. Hayotning shafqatsiz haqiqati, chigalliklari, xalqimiz, butun insoniyat oldida turgan o'tkir muammolarnt bor holicha ko'rsatadigan, odamlar ko'nglidagi dard, tili uchida turgan gap bor ovoz bilan aytilgan asarlargina butun xalqning diliga kirib boradi, koriga yaraydi. Shuni ham aytish kerakki, Erkin Vohidov ijodida goho madhiyabozlik, qasidachilik, ona yurtning ..dunyoda terigsiz" ekani, xalqning ,,cheksiz erki va baxti"dan, ,,ulug' ishlari", ,,erishgan g'alabalari"dan o'rinsiz faxr- iftixor tuyg'usi bilan to'lib-toshgan she'rlar ham uchraydi. ,,O'zbekiston" faxriyasi, ,,Iftixor tuyg'usi", ,,O'zbekiston kommunistlari” she'rlarida ham shu hol mavjud. Shoir adabiyotdagi o'rinsiz madhiyabozlikni, o'zining shu ruhdagi satrlarini ham nazarda tutib deydi: Bas, yetar, yolg'on saodat, Yolg'on erk, yolg'on Vatan! (“Vatan istagi") www.arxiv.uz

• Erkin Vohidovning yetuk asarlari yolg'ondan begonaligi, shaf-qatsiz haqiqati, rostgo'yligi va samimiyligi bilan hozirgi jahon taraqqiyparvar adabiyotining eng yaxshi namunalariga ham-ohangdir. • Shoirning ,,Inson" she'ridagi inson talqinini eslaylik. Shoir insonning bugungi kamoloti, inson dahosining zakovati — fan-texnika bobida erishilgan mislsiz zafarlar haqida yozadi: Minding ilm narvoniga, Chiqding funun osmoniga, Bu jahon ayvoniga Arkon o'zing, vayron o'zing. Qarang, shoir fan-texnika taraqiyoti tufayli bugungi kunda inson jahon ayvoniga ,,arkon" (uslun) darajasiga ko'tarilganini ayta turib, shu ,,arkon" ayni paytda ,,vayron'; ekanini pisanda qilib o'tadi, So'ng bu fikmi rivojlantirib deydi: Zarrani ijod etib, Dahshat balo bunyod etib, Oqibatni yod etib, Hayron o'zing, hayron o'zing. www.arxiv.uz

• Yo'q, shoir insonning buyuk kashftyoti oqibati nuqul dahshat-u balolardan iborat deb bilmaydi, buyuk kashfiyotlarni czgulikka xizmat cttirish ham shu insonning o'z qo'lida, o'z ixtiyorida: • Bog'i arz obod erur, Sendin agar imdod erur, Yo'qsa u barbod emr, To'fon o'zing, to'g'on o'zing. www.arxiv.uz

• Shoirning ona zamin qismati haqidagi alamli o'ylari ,,Sirdaryo o'lani" she'rida o'ziga xostarzda ifodalangan. Bu she'r xalq o'lanlari ruhi, ohangida bitilgan: bir tomonda ona daryoning go'zal ta'rif-tavsifi, ikkinchi tomonda shoirning daryoning hozirgi holati, achchiq qismatidan bezovtaligi, tashvish-zoriari. Shoir nazarida Sirdaryo ko'hna Jayhun (Amudaryo) bilan birga ona vodiy hayoti, bori, quvonchi, alami, zori; yurt uchun ham tomir, ham yurak... Shoir g'urur bilan: • Sen borsanki, keng vohada hayot bor, Demak, yurting labida bol, nabot bor... ...Sen paxtasan, olma, anor va nursan, O'zbek uchun surursan ham g'urursan, O'zni yerga tomchi-tomchi berursan, Darya emas, xalq timsoli erursan, Oqib lurgin, qurib qobna, onajon singari misralar tizadi www.arxiv.uz

• Shoirni mana shu ta'rif-tavsifga sig'mas azim daryoning, chindan ham xalq timsoli deyishga loyiq ona daryoning bugungi qismati qattiq tashvishga, iztirobga soladi. “ Nega bukun bemadorsan, haloksan?" deya uni alamli savolga tutadi. Darhaqiqat, hoziru huzurini o'ylaydigan isie'molchilik kas aliga mubtalo kimsalarning aybi bilan daryolar ham mushkul a hvolgatushib qoldi. Bu haqda hozirgi kunda ham ko'p gap irilyapti,yozilyapti. Shoir esa daryo qismati haqidagi o'y tashvishlarinio'quvchi qalbini hayajonga, larzaga soladiga n bir tarzda ta'sirchanifodalaydi. She'rning bar bir bandi o xirida daryoning ayanchlita'ritavsifida xuddi naqarotdek t akrorlanadigan " Oqib turgin, quribqolma, onajon " degan o'ta samimiy, cheksiz mehr, o'kinch to'lasatrlar xuddi xal q o'lanlaridagi kuygan dilning o'tli zorlari singario'quvchi qalbining tub-tubigacha yetib boradi, uni titroqqa soladi. www.arxiv.uz

“ Ruhlar Isyoni" dostoni • Dostonning yaratilish tarixi. "Ruhlar isyoni" dostoniga isyonkor bengal shoiri Nazml Islom hayoti, fojiali qismati asos qilib olingan. • “ Otashin bengal shoiri Nazrul Islomning qahramonona va fojiali laqdiri ko'pdan meni hayajonga solib keiar. u haqda biron narsa yozish xayolida yurardim", — deydi muallif. Shu maqsadda u shoir hayoti va ijodini astoydil o'ngandi, shoir hayotiga oid faktlar bilan yaqindan tanishish niyatida Hindistonga bordi, shoir yashagan joylarda boldi, shoiri shaxsan tanigan, bilgan kishilar bilan suhbat qurdi. www.arxiv.uz

• Ma ' lumki . Nazrul Islom asrlarimiz boshlarida chaqindek yaraqlab , she ' riyatda o ' chmas iz qoldirgan , isyonkor she ' rlari bilan butun Hindiston yarim orolini larzaga solgan , hayotini Hindistonni chet el mustamlakachilari zulmidan ozod etish ishiga , xalqlar birdamligi , erki , baxti yo ' lida fido etgan dovyurak shoirdir . Tazyiq , hibs , qiynoqlar ostida shuimi hali o ' ttiz beshga yetmagan navqiron yoshida . ayni ijodi qaynagan paytida es - hushidan ayiradilar . Oradan yillar o ' tdi . shoir vatani Hindistonda katta o ' zgarishlar yuz berdi . Nazrul Islom orzu qilgan kunlar keldi , mustamlakachilar yurtdan quvildi . Hindiston mustaqillik , tinchliksevarlik , ijiimoiy taraqqiyot yo ' liga lushib oldi . Sir vaqtlar tahqirlangan , jabrlangan shoir hayotda o ' rnini , qadrini topdi , el ardog ' iga sazovor bo ' ldi . Afsus , endi uning aql - hushi joyida emas , Shu ahvolda u qirq yil ardoqda yashadi , yurtidagi o ' zgarishlarni , o ' ziga ko ' rsatilgan ehtiromlarni sezmadi , bilmadi , uni tark etgsn es - hush bir lahza bo ' lsin qaytmadi . www.arxiv.uz

• E . Vohidov dastlab shoir boshidan kechgan shu hayajonli voqealarni hikoya qiluvchi bir she ' riy qissa yozdi . Biroq bu asardan ko ' ngli to ' lmadi . ,, o ' ylab qarasam , — U deydi u , — unda men Nazrul Islom hayotiga Old ko ' pchilikka tanish faktlarni shunchaki belletristik yolda sharhlash , hikoya qilib berish bilan cheklangan ckannian . Yozuvchi - shoirning vazifasi biror shaxs hayoti , sarguzashtini shunchaki hikoya qilib berishdan iborat bo ' lsa , dunyoda yozuvchilikdan oson hunar bo ' lmas edi . Ijodkor o ' z qahramoni hayoti , taqdirini badiiy tahlil etishi , shu bahonada o ' zining hayot haqidagi kuzatishlari , o ' y - mushohadalarini o ' rtaga tashlashi kerak - ku , axir ! Mening qahramonim — Nazrul Isiom taqdiri bu jihatdan g ' oyat boy material beradi , Mushkul ijodiy izlanishlar pallasi boshlandi , dostonning tayyor ilk variantidan voz kechishga lo ' g ' ri keldi , ko ' p urinishlardan keyin dostonning o ' quvchilarga taqdim etilgan hozirgi varianti paydo bo ' ldi " www.arxiv.uz

O'xshashlar

Erkin Vohidov 2

Erkin Vohidovning “O’zbegim” qasidasida Vatan madhi

Erkin Vohidovning hayoti va ijodi. O`zbegim qasidasi

Erkin Vohidovning hayoti va ijodi. She’riyati dars ishlanma

Jahon adabiyoti (dars ishlanma)