Cho'lpon - Adabiyot - Slaydlar

Cho'lpon

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

362 KB

Ko'chirib olish

Abdulhamid Sulaymon o’g’liAbdulhamid Sulaymon o’g’li Cho’lponCho’lpon www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ABDULHAMID CHO’LPON (1898 - 1938) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Abdulhamid Sulaymon o‘g‘li Cho‘lpon Abdulhamid Sulaymon o‘g‘li Cho‘lpon 1898 yil Andijon shahrining Qatorterak 1898 yil Andijon shahrining Qatorterak mahallasida tug‘ilgan. Uning otasi mahallasida tug‘ilgan. Uning otasi Sulaymon aka dehqonchilik, Sulaymon aka dehqonchilik, hunarmandchilik, bazzozlik bilan hunarmandchilik, bazzozlik bilan shug‘ullanib, «Rasvo» taxallusi bilan hajviy shug‘ullanib, «Rasvo» taxallusi bilan hajviy she’rlar yozgan, o‘g‘lining mudarris she’rlar yozgan, o‘g‘lining mudarris bo‘lishini xohlagan. Onasi Oysha aya esa bo‘lishini xohlagan. Onasi Oysha aya esa o‘g‘lining ijodiga katta ta’sir ko‘rsatgan. o‘g‘lining ijodiga katta ta’sir ko‘rsatgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Abdulhamid dastlab eski maktabda, Abdulhamid dastlab eski maktabda, keyin Andijon va Toshkent keyin Andijon va Toshkent madrasalarida, rus-tuzem maktabida madrasalarida, rus-tuzem maktabida o‘qidi. U o‘zbek, turk, fors, arab, rus o‘qidi. U o‘zbek, turk, fors, arab, rus tillarini yaxshi biladigan, Sharq va tillarini yaxshi biladigan, Sharq va Ovro‘po madaniyatini chuqur Ovro‘po madaniyatini chuqur o‘zlashtirgan ziyoli bo‘lib yetishdi, o‘zlashtirgan ziyoli bo‘lib yetishdi, Turkistonda chiqadigan gazetalardan Turkistonda chiqadigan gazetalardan jadidchilik g‘oyalari bilan yaqindan jadidchilik g‘oyalari bilan yaqindan tanishdi va shu g‘oyalarga xizmat tanishdi va shu g‘oyalarga xizmat qiluvchi asarlar yoza boshladi.qiluvchi asarlar yoza boshladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Cho‘lpon 16 yoshidan boshlab ijod qila Cho‘lpon 16 yoshidan boshlab ijod qila boshladi, ilk asari «Qurboni jaholat» 1914 boshladi, ilk asari «Qurboni jaholat» 1914 yilda yozilgan. Uning ilk she’ri «Turkistonlik yilda yozilgan. Uning ilk she’ri «Turkistonlik qardoshlarimg‘a» (1914) dir. Dastlabki qardoshlarimg‘a» (1914) dir. Dastlabki asarlari «Sadoi Farg‘ona», «Sadoi asarlari «Sadoi Farg‘ona», «Sadoi Turkiston» gazetalarida e’lon qilindi. U Turkiston» gazetalarida e’lon qilindi. U 1918 yilda Orenburgga bordi va 1918 yilda Orenburgga bordi va Boshqirdiston huqumatining raisiga kotib Boshqirdiston huqumatining raisiga kotib bo‘ldi, 1919 yil «Yangi Sharq» gazetasida, bo‘ldi, 1919 yil «Yangi Sharq» gazetasida, 1923 yil Andijondagi «Darxon» gazetasida 1923 yil Andijondagi «Darxon» gazetasida ishladi. ishladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 1921-22 yillarda shoir Fitratning taklifi bilan 1921-22 yillarda shoir Fitratning taklifi bilan «Axbori Buxoro» gazetasida muharrirlik «Axbori Buxoro» gazetasida muharrirlik qiladi, asarlari bilan «Inqilob», «Haqiqat» qiladi, asarlari bilan «Inqilob», «Haqiqat» jurnallarida ham qatnashib turadi. 30-jurnallarida ham qatnashib turadi. 30- yillarda matbuotda Cho‘lponga qarshi yillarda matbuotda Cho‘lponga qarshi maqolalar tinimsiz chiqa boshlagach, 1932 maqolalar tinimsiz chiqa boshlagach, 1932 yilda Moskvaga ko‘chib ketib, jon saqlaydi. yilda Moskvaga ko‘chib ketib, jon saqlaydi. Hatto Cho‘lponning qand kasaliga mubtalo Hatto Cho‘lponning qand kasaliga mubtalo bo‘lgani sababli shotut yeb yurishi ham bo‘lgani sababli shotut yeb yurishi ham uning eskilikka mukkasidan berilganini uning eskilikka mukkasidan berilganini isbotlovchi dalil sifatida unga qarshi isbotlovchi dalil sifatida unga qarshi kurashda muxoliflarga dastak bo‘lgan. kurashda muxoliflarga dastak bo‘lgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Cho‘lpon 1924-1926 yillarda Moskvada Cho‘lpon 1924-1926 yillarda Moskvada tashkil etilgan o‘zbek dramstudiyasida tashkil etilgan o‘zbek dramstudiyasida tarjimon, adabiy emakdosh va dramaturg tarjimon, adabiy emakdosh va dramaturg sifatida faoliyat ko‘rsatadi, 1935 yilning sifatida faoliyat ko‘rsatadi, 1935 yilning boshlarida esa Toshkentga qaytib, Hamza boshlarida esa Toshkentga qaytib, Hamza nomli teatrda (shu teatrning nomli teatrda (shu teatrning tashkilotchilaridan biri Cho‘lpon edi) adabiy tashkilotchilaridan biri Cho‘lpon edi) adabiy emaqdosh bo‘lib xizmat qiladi. 1937 yilda emaqdosh bo‘lib xizmat qiladi. 1937 yilda Cho‘lpon qamoqqa olinadi, 1938 yil 4 Cho‘lpon qamoqqa olinadi, 1938 yil 4 oktyabrda Toshkentda otib tashlanadi. oktyabrda Toshkentda otib tashlanadi. Dahshatlisi shundaki, Cho‘lponni o‘limga Dahshatlisi shundaki, Cho‘lponni o‘limga hukm qilingan sud qarori 1938 yilning 5 hukm qilingan sud qarori 1938 yilning 5 oktyabrida chiqarilgan edi.oktyabrida chiqarilgan edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Cho‘lpon lirikasining asosiy mavzui mavjud Cho‘lpon lirikasining asosiy mavzui mavjud ijtimoiy tuzumga nisbatan isyondir. Uning ishqiy ijtimoiy tuzumga nisbatan isyondir. Uning ishqiy she’rlarida esa soch obrazi muhim ma’no she’rlarida esa soch obrazi muhim ma’no tashiydi. Oktyabr inqilobi bilan murosada tashiydi. Oktyabr inqilobi bilan murosada bo‘lgan, qatog‘on qurboni Cho‘lpon o‘zining bo‘lgan, qatog‘on qurboni Cho‘lpon o‘zining betakror asarlari bilan XX asr adabiyotiga ulkan betakror asarlari bilan XX asr adabiyotiga ulkan hissa qo‘shdi. U adabiyotni «o‘tkir yurak kirlarini hissa qo‘shdi. U adabiyotni «o‘tkir yurak kirlarini yuvadurg‘on ma’rifat suvi» deb atagan edi. yuvadurg‘on ma’rifat suvi» deb atagan edi. Shoirning eng sara asarlarini o‘zida jamlagan Shoirning eng sara asarlarini o‘zida jamlagan «Yana oldim sozimni» kitobi 1991 yilda nashr «Yana oldim sozimni» kitobi 1991 yilda nashr etildi. Shu yili yanga ta’sis etilgan Alisher Navoiy etildi. Shu yili yanga ta’sis etilgan Alisher Navoiy nomidagi mukofotning dastlabki sohiblaridan biri nomidagi mukofotning dastlabki sohiblaridan biri ham Cho‘lpon edi. ham Cho‘lpon edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 U «Qalandar», «Mirzaqalandar», «Andijonlik» U «Qalandar», «Mirzaqalandar», «Andijonlik» va nihoyat Cho‘lpon («Tong yulduzi». Bu va nihoyat Cho‘lpon («Tong yulduzi». Bu taxallusni unga Munavvar qori bergan) taxallusni unga Munavvar qori bergan) taxalluslari bilan ijod qilgan, ko‘pgina asarlarni taxalluslari bilan ijod qilgan, ko‘pgina asarlarni o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Bu asarlar o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Bu asarlar quyidagilardir: Shekspir «Hamlet», K. Gotstsi quyidagilardir: Shekspir «Hamlet», K. Gotstsi «Malikai Turondot», Moler «Xasis», Goldoni «Ikki «Malikai Turondot», Moler «Xasis», Goldoni «Ikki boyga bir qarol», Shiller «Bosmachilar», Pushkin boyga bir qarol», Shiller «Bosmachilar», Pushkin «Boris Godunov», «Dubrovskiy», Gogol «Boris Godunov», «Dubrovskiy», Gogol «Tergovchi», Franko «Feruza», Gorkiy «Ona», «Tergovchi», Franko «Feruza», Gorkiy «Ona», Andreev «Osilgan yetti kishining hikoyasi», I. S. Andreev «Osilgan yetti kishining hikoyasi», I. S. Turgenev «Cho‘ri qiz» va boshq.Turgenev «Cho‘ri qiz» va boshq. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Asarlari: «Uyg‘onish» (1923), «Buloqlar (1922), Asarlari: «Uyg‘onish» (1923), «Buloqlar (1922), «Tong sirlari (1926), «Soz» (1923), «Jo‘r» «Tong sirlari (1926), «Soz» (1923), «Jo‘r» (so‘nggi to‘plami, nashr etilmay qolgan) kabi (so‘nggi to‘plami, nashr etilmay qolgan) kabi she’riy to‘ilamlari, «Qurboni jaholat», «Do‘xtur she’riy to‘ilamlari, «Qurboni jaholat», «Do‘xtur Muhammadyor», «Oydin kechalarda» (hikoya Muhammadyor», «Oydin kechalarda» (hikoya qahramonlari: Zaynab kampir, Qodirjon va qahramonlari: Zaynab kampir, Qodirjon va boshq.), «Qor qo‘ynida lola», «Novvoy qiz», «Oq boshq.), «Qor qo‘ynida lola», «Novvoy qiz», «Oq podshoning in’omi», «Gavharoy» kabi hikoyalar, podshoning in’omi», «Gavharoy» kabi hikoyalar, «Mushtumzo‘r», «O’rtoq Qarshiboev», «Hujum» «Mushtumzo‘r», «O’rtoq Qarshiboev», «Hujum» (V. Yan bilan hamkorlikda), «Yorqinoy» (1920 (V. Yan bilan hamkorlikda), «Yorqinoy» (1920 yilda yozilgan ertak-pesa, unda o‘zbek folklori yilda yozilgan ertak-pesa, unda o‘zbek folklori (ertaklari) motivlari asosida o‘zbek xalqining erk (ertaklari) motivlari asosida o‘zbek xalqining erk va ozodlik uchun olib borgan kurashlari va ozodlik uchun olib borgan kurashlari gavdalantirilgan.gavdalantirilgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Asar qahramonlari: Po‘lat, O’lmas botir Asar qahramonlari: Po‘lat, O’lmas botir hamda uning qizi Yorqinoy va boshq.) hamda uning qizi Yorqinoy va boshq.) «Kecha va kunduz», «Xalq» (1921), «Kecha va kunduz», «Xalq» (1921), «Binafsha», «Buzilgan o‘lkaga», «Ko‘ngil», «Binafsha», «Buzilgan o‘lkaga», «Ko‘ngil», «Kishan», «Go‘zal», «Sezgi», «Diyorim», «Kishan», «Go‘zal», «Sezgi», «Diyorim», «Vijdon erki», «Ko‘zg‘alish», «Xazon» «Vijdon erki», «Ko‘zg‘alish», «Xazon» (1923), «O’zbegim», «Qalandar ishqi», (1923), «O’zbegim», «Qalandar ishqi», «Galdir», «Yo‘l esdaligi», «Sharq uchun», «Galdir», «Yo‘l esdaligi», «Sharq uchun», «Amirning o‘limi», «Erkinlik istagi», «Men «Amirning o‘limi», «Erkinlik istagi», «Men shoirmi?» (1928), «Hazon», «Somon shoirmi?» (1928), «Hazon», «Somon parcha», «Cho‘rining isyoni», «Cho‘lpon parcha», «Cho‘rining isyoni», «Cho‘lpon sevgisi», «Xalil farang», «Kuz», «Hor», sevgisi», «Xalil farang», «Kuz», «Hor», «Adabiyot nadur?»«Adabiyot nadur?» www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 (Unda Cho‘lpon «Adabiyot har bir (Unda Cho‘lpon «Adabiyot har bir millatshtg hisli ko‘ngul tarixining eng millatshtg hisli ko‘ngul tarixining eng qorong‘u xonalarida maishat (tirikchilik) qorong‘u xonalarida maishat (tirikchilik) ning ketishiga qarab har xil tusda va ning ketishiga qarab har xil tusda va rangda stishgan, fayzli til birla taqdyr etula rangda stishgan, fayzli til birla taqdyr etula olmaydurg‘on bir guldur». ...Adabiyot olmaydurg‘on bir guldur». ...Adabiyot yashasa millat yashar... Hozirda bizg‘a yashasa millat yashar... Hozirda bizg‘a birdan lozim bo‘lgan narsa - adabiyot, birdan lozim bo‘lgan narsa - adabiyot, adabiyot, adabiyot...» dsb yezgan), adabiyot, adabiyot...» dsb yezgan), «Hijrat» (sahnalashtirilmagan), «Hijrat» (sahnalashtirilmagan), «Safarnoma», «Qaytish yo‘q» (maqola) va «Safarnoma», «Qaytish yo‘q» (maqola) va boshq.boshq. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 «Kecha va kunduz» romani haqida«Kecha va kunduz» romani haqida  Bu asarga «O’tkan kunlar asari darajasida» deb Bu asarga «O’tkan kunlar asari darajasida» deb baho berilgan. U o‘zbek adabiyotidagi ilk roman - baho berilgan. U o‘zbek adabiyotidagi ilk roman - dilogiya bo‘lib, ikki kitobdan iborat. Birinchi qismi dilogiya bo‘lib, ikki kitobdan iborat. Birinchi qismi «Kecha» 1933-34 yillarda Moskvada yozilgan. «Kecha» 1933-34 yillarda Moskvada yozilgan. Dastlabki boblari 1935 yilda Toshkentdagi Dastlabki boblari 1935 yilda Toshkentdagi adabiy jurnalning 1-sonida bosilgan, asar 1936 adabiy jurnalning 1-sonida bosilgan, asar 1936 yilda to‘liq holda nashr etilgan. Asardagi yilda to‘liq holda nashr etilgan. Asardagi voqealar ilk bahorda boshlanib, qish chillasida voqealar ilk bahorda boshlanib, qish chillasida tugaydi. Cho‘lpon romaniga «Hamal keldi - amal tugaydi. Cho‘lpon romaniga «Hamal keldi - amal keldi» maqolini epigraf qilib olgan.keldi» maqolini epigraf qilib olgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun tashakkur !!!tashakkur !!! www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Abdulhamid Cho'lpon

Nosiruddin Rabg‘uziy

Badiiy asarda g’oya

Abdulla Avloniy 3

Maxtumquli she’rlari