Бадиий асар тили - Adabiyot - Slaydlar

Бадиий асар тили

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90.9755859375 KB

Ko'chirib olish

МАВЗУ Бадиий асар тили

РЕЖА: 1.Badiiy asar tili va ilmiy asar tili. 2. Obrazlilik – badiiy asar tili asosi. Badiiy san’atlar: ma’naviy, lafziy san’atlar. 3. Muallif nutqi. Qahramon nutqi: dialog va monolog. 4.Zamon va makon tasviri. Personajlar portreti tasviri.

Асосий адабиётлар 1.Adabiyot nazariyasi. Ikki jildlik.-T.: «Fan», 1978-1979. 2.Alisher Navoiy. Mezon ul -avzon. Asarlar. O’n besh tomlik. 14-tom.T.: «Fan», 1967. 3.Arastu. Poetika. Ahloqi kabir-T.: «Yangi asr avlodi», 2004 4.Valixo’jayev B. O’zbek adabiyotshunosligi tarixi.-T.: «O’zbekiston»,1993. 5.Sultonov I. Adabiyot nazariyasi.-T.: «O’qituvchi», 2002. 6. Fitrat. Adabiyot qoidalari.-T.: «O’qituvchi»,1995.

Қўшимча адабиётлар 1 . Abu Ali Ibn Sino. She`r san’ati. T. Adabiyot va san’at, 1980. 2. Abu Nasr Forobiy. She`r san’ati. T. Adabiyot va san’at, 1979. 3. Alisher Navoiy. Majolis un-nafois. Asarlar. 15 tomlik, 12-tom. T. “Fan”, 1966. 4. Alisher Navoiy. Muhokamatul lug’atayn. Asarlar. 15 tomlik, 14- tom. T. “Fan”, 1967 Internet saytlari 1. www.alishernavoiy.uz 2. www.ziyo-net.uz 3. www.literature.uz 4. www.kutubxona.uz

Бадиий асар тили Аdabiy til mе’yorlariga tayanadigan, umumxalq tiliga asoslangan, hamma uchun tushunarli ifоdalarni qamrab оlgan, ijоdkоrlar tоmоnidan jilоlangan tildir. U mana shu xususiyatlariga ko‘ra, g‘oyaviy va hissiy (emоsiоnal) ta’sir ko‘rsatishning eng samarali vоsitasidir

Badiiy asar tilining xususiyatlari 1. Tasviriylik 2. Emоtsiоnallik, ta`sirchanlik 3. Obrazlilik 4. Ma`nodorlik

Ilmiy asar tiliga xos xususiyatlar 1. Har bir fan sohasiga xos atamalar qollanadi. 2. Aniq dalil va raqamlarga tayanadi. 3. Kishilarning aql-tafakkuriga ta’sir ko‘rsatadi. 4. Axborot berish va tushuntirish vazifasini o`taydi.

Abdulla Qodiriy so`z haqida So`z so`zlashda va ulardan jumla tuzishda uzoq andisha kerak. Yo`zuvchining o`zigina tushunib, boshqalarning tushunmasligi katta ayb.

Alisher Navoiy so`z haqida Insonni so`z ayladi judo hayvondin, Bilki, guhari sharifroq yo`q ondin. Kishi chinda so`z desa zebo durur, Nesha muxtasar bo`lsa avlo durur. Navoiyning ko`rsatishicha, yozuvchining so`zi ikki xususiyatga ega bo`lishi kerak: chinlik (rostlik) va muxtasarlik (qisqalik)

Badiiy san`atlar 1. Ma`naviy san`atlar asar mazmuni bilan bog`liq. 2. Lafziy san`atlar asar tili bilan bog`liq.

Ma`naviy san`atlar Tashbeh, tamsil, mubolag’a, husni ta’lil, tajohuli orif, tashxis, intoq, talmeh, laff va nashr, ruju’, istiora, irsoli masal, tavshih, muammo, iqtibos, savolu javob, tansiq-as-sifat

Lafziy san`atlar Tajnis, iyhom, tanosib, ishtiqoq, tazod, tarde aks, ta’did, takrir, mukarrar, kitobat, talmi’, raddi matla’

Tashbeh Ar. o’xshatish. Bu san’at ikki predmet yoki hodisa o’rtasidagi o’xshashlik asosida yuzaga keladi va o’xshatish deb ham nomlanadi. Mumtoz adabiyotda tashbeh san’atidan juda unumli foydalanilgan. Jumladan, ma’shuqa bilan bog’liq eng ko’p qo’llanilgan tashbehlar: bo’y -sarv, shamshod, alif; s och -sunbul, mushk; qosh - yoy, hilol, mehrob; kiprik -o’q; g’amza -qilich, xanjar; tishlar -dur, inju; lab -la’l, obi hayot.

Tashbeh unsurlari Tashbeh odatda 4 unsur (qism) dan tashkil topadi: 1) mushabbah – o’xshatilgan narsa (nima o’xshatilgan bo’lsa, o’sha), ya’ni o’xshalmish, tasvirda qiyoslanayotgan narsa yoki tushuncha. 2) mushabbah-bihi – o’xshagan narsa (nimaga o’xshatilgan bo’lsa, o’sha), ya’ni o’xshatilmish, tasvirda qiyoslanayotgan narsa yoki tushuncha. 3) vajhi shaboh – o’xshatish sababi, ya’ni asos – nimaga ko’ra o’xshatishning yuzaga chiqqanligi. 4) odati tashbeh – o’xshatish vositasi, ya’ni vosita, o’xshatish belgisi (bunga –dek, -day, -cha, -simon, - vor, -saro, - oso, -vash, -iy, -oyin kabi qo’shimchalar; kabi, singari, misoli, go’yo, yanglig’, xuddi, o’xshab, nechukki ) va boshqa so’zlar sifatida keladi. M: 1 3 2 4 – Yuzing go’zallikda gulga o’xshaydur.

Mubolag`a Arabcha – bo’rttirish, kuchaytirish. Badiiy adabiyotda predmet. Belgi, harakat yoki holatni bo’rttirib, kuchaytirib tasvirlash usuli.

Mubolag`a turlari 1. Tablig’ – aqlan ishonish mumkin bo’lgan. Hayotda ham sodir bo’lishi mumkin bo’lgan mubolag’a turi. M: Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro’ kelmadi, Ko’zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi . 2. Ig’roq – aqlan ishonish mumkin bo’lgan, ammo hayotda yuz berishi mumkin bo’lmagan mubolag’a turi. M: Ko’tardi orqasiga ul bodponi Nechukkim bodpo ul dilraboni. “ Farhod Shirin” dostonida Farhod Shirin va uning otini ko’targan holda 1,5-2 km yo’lni bosib o’tishi tasvirlanadi. 3. G’uluvv – aqlan ham ishonish mumkin bo’lmagan, hayotda ham yuz berishi mumkin bo’lmagan mubolag’a. M: Vah muhabbat ko’yida qon yig’ladim Etti iqlim g’arq bo’ldi yoshima.

Muallif nutqi Muallif tomonidan aytilgan gaplar muallif nutqini tashkil etadi. Muallif nutqi personaj ishidan yoki uning boshqa personajlar bilan munosabati, o`z ichki dunyosida nimalar bo`layotgani haqida o`quvchiga axborot beradi.

Muallif nutqi personajlarning ichki dunyosini, hatto ularning o`zlari ham izhor etib berolmaydigan ruhiy holatlarni tasvirlaydi. Muallif nutqiorqali biz uning tasvir etilayotgan predmetga ijobiy yoki salbiy munosabatini bilamiz

Personajlar nutqi Asarda tasvirlanayotgan kishilarning o`zaro suhbatlari, yolg`izlikdagi o`ylari yoki bir- birlariga yozgan maktublaridan yuzaga keladi.

Personajlar nutqining ikki shakli. Dialog Dialog lotincha “suhbat”, “bahs”, “tortishuv” ma`nolarini bildiradi. Ikki va undan ortiq personaj o`rtasida bo`lgan bo`lgan suhbat.

Dialogning xususiyatlari 1. So`zlashuvchi personajlar orasida qizg`in fikriy tortishuvni yuzaga keltiradi. 2. Personajlarning ichki dunyosini ochib, ularning munosabatlaridagi ziddiyatni ko`rsatadi. 3. Sujetning doimo “siljib borishi”ga xizmat qiladi. 4. Xarakterning shakllanishini ko`rsatishda katta rol o`ynaydi.

Monolog Y unoncha so‘z bo‘lib, u badiiy asarda ishtirоk etuvchi pеrsоnajlarning o‘z-o‘ziga yoki boshqalarga qaratilgan nutqi sanaladi.

Monolog ko`rinishlari 1. Tashqi mоnоlоg qahramоnning o‘z nutqini оvоz chiqarib bayon etishi 2. Ichki mоnоlоg uning ichki o‘y-kechinmalaridir. Tashqi mоnоlоg shakli ko‘prоq drama, kоmеdiya, tragеdiyada qo‘llansa, ichki mоnоlоg barcha janrlardagi asarlarda kеng ishlatiladi. Masalan, hayotda har bir odam boshqa bir kishi haqida ko`nglida qandaydir xayollarga bоradi. Ana shu hodisa badiiy asarlarga ham ko‘chiriladi. Rоman, qissa, dоstоn pеrsоnajlari bir-birlari haqida turli o‘ylarga bоrishadi. Demak mоnоlоg pеrsоnajlarning o‘zi haqidagi o‘ylaridangana ibоrat bo‘lmaydi. U boshqalar to‘g‘risidagi, tеvarak-atrоfdagi hayot haqidagi оrzu-o‘y, mushоhadalarni ham mujassam etadi.

Makon va zamon Badiiy asarda voqelik yuz beradigan joy, o`rin makondir. Voqelik kechadigan vaqt esa zamondir.

E`tiborlaringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Бадиий асар композицияси

Бадиий адабиёт Ёзувчилар

Abdulla Qodiriy (assisment)

Олам миллий манзарасининг бадиий таржимада қайта яратилиши

Xudoyberdi To`xtaboyev