Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

67.5 KB

Ko'chirib olish

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари Режа: 1.Умумий маълумотлар. 2.Қурилиш кранларидан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари. 3.Экскаваторлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари.

Таянч иборалар: Механизациялашган қурилиш жараёнлари, стрела, минора, гусок, электр узатмали машина, гидравлик узатма, эргономик талаблар, гиравлик ва винтли таянчлар, гидроқулф, муфта. 1.Умумий маълумотлар. Механизациялашган қурилиш жараёнларининг хавфсизлик шароити машиналардан фойдаланиш қоидаларига риоя қилиш, қурилиш майдонидаги ишларни ташкил қилиш, ҳамда машиналарнинг конструкцияларини хавфсизлик талабларига мос келиши каби омиллари орқали таъминланади. Машиналар, асбобларга қўйиладиган конструкторлик ва улардан фойдаланиш бўйича талабларни бирлаштирувчи асосий ҳужжатларга: “Қурилиш ва йўл қурилиши машиналари, қурилиш материаллари саноатининг жиҳозлари, қурилишнинг механизациялашган асбоблари ва қурилиш-пардозлаш машиналарининг конструкциялари хавфсизлигига ягона талаблар”, “Қурилиш машиналаридан сифатли фойдаланиш бўйича умумий техник талаблар”; Санитар меъёрлари; Қурилиш ва монтаж ишларининг ёритилиши бўйича санитар меъёрлари; Давлат Саноат контехника назорати агентлиги Қоидаларини ўз ичига олади. Келтирилган талаблар ва меъёрларда, керакли кўрсатмалар ва умумий тавсиялар киритилган бўлиб, улар машинасозлик ва қурилиш ташкилотлари учун, қурилиш машиналари ва механизациялашган асбобларни ишлаб чиқариш, модернизациялаш ва ишлатиш даврларида қўлланма сифатида фойдаланишларига мажбурдирлар. Қурилиш машиналарини ишлаб чиқариш ва фойдаланиш даврида уларни конструкциялари ва алоҳида тугунлари, механизмлар ва деталларининг ҳолатига асосий эътиборни қаратишлари керакки, булар машиналарнинг хавфсизлигини таъминлашга таъсир қилади. Ишчи органлари элементлари (стрела, минора, гусок) нинг шарнирли, бармоқли уланишлари монтаж майдонида, хавфсиз баландликларда қўшимча

юк кўтариш воситаларисиз тез суратда қисмларга ажратиш ва йиғишни таъминлайди. Ташқи электр тармоғидан ток олаётган электр узатмали машиналарида барабанли кабелларни қўллаш, эгилувчан кабелнинг ейилмаслигини ва ишчиларни электрдан жароҳатланишини кескин камайтиради. Минорали кранлар учун олиб қочиб кетишга қарши қамровлар, рельсли йўллардаги стандарт накладкалар ишлатилганда кранлар ҳаракати ва иш фаолияти яхшиланади. Ташқарига чиқарилувчи таянчларда ишловчи қурилиш машиналари, тезда йиғилувчан гиравлик қурилма ёки бошқа механизациялашган узатмали таянчлар билан таъминланиши керак. Винтли домкратларга машиналарни ўрнатиш операцияси –узоқ вақтни олади ва сермеҳнатлидир, шу билан бирга ишчиларни айрим ҳолларда жароҳат олишларига сабаб бўлади. Масалан, юк кўтариш қобилияти 10 т бўлган ташқарига чиқарилувчи винтли таянчга автомобиль кранини ўрнатиш учун, 25 дақиқадан кўп вақт кетади ва бунга 50-60 Н куч сарф бўлади. Машинистнинг чарчаши ва диққати, ҳамда аниқликнинг пасайиши, кабина ва бошқарув пульти конструкцисига боғлиқ бўлади. Машина кабинаси ҳар томонлама қулай, шинам ва эргономиканинг замонавий талабларига жавоб бериши керак. Кабина иситиш асбоблари, ойна тозалаш, қуёшдан ҳимоялаш соябони, қулай ўриндиқ билан таъминланган бўлиши керак. Кабинада дори-дармон қутисига жой бўлиши, хавфсизлик техникаси ва ишлаб чиқариш санитарияси бўйича кўрсатмалар, ҳамда машинанинг ишчи тавсифи кўрсатилган жадваллар илинган бўлиши керак. Кабинага кириш ва ундан чиқиш учун бўсаға, зинапоя, суянғичлар ўрнатилиши ва қўл билан ушланадиган жойлари иссиқлик ўтказмайдиган материал билан қопланган бўлиши керак. Машиналарнинг ишчи органлари, гидроузатмалари ва гидравлик тизимлари ўз-ўзидан тушиб кетишини олдини олиш мақсадида, махсус гидроқулф ва муфталар билан таъминланган бўлиши лозим.

Механизациялашган электр асбоблари иш ҳолатида хавфсиз бўлиши, меъёрдаги массага, шовқин ва титраш миқдорлари эса, санитар меъёрларидан ошмаслиги керак. 2.Қурилиш кранларидан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари. Қурилиш кранларининг фойдаланиш даврида пайдо бўладиган фалокатларининг асосий сабаблари, бу турғунлигининг йўқолиши ва ишчи жиҳозларининг деформациясидир. Кранларнинг ҳалокати ва ишдан чиқишининг сабаблари ичида, энг яққол ажралиб турувчилари қуйидагилар: - паспортида кўрсатилган юк кўтариш қобилиятидан ошиб кетиши; - фойдаланиш қоидаларининг бузилиши (юкларни нотўғри кўтариш, электр жиҳозлари, арқонлар, механизмларнинг камчилиги бўлса ҳам ишлатилиши); - монтаж ва таъмирлашда хатога йўл қўйилиши; - майдонлар ва йўллардаги камчиликлар; - об-ҳаво ва иқлимдаги омиллар (шамол, туман, музғалоқ ва ҳ.к.). Ҳалокатларнинг энг кўп тарқалган сабабларидан бири бу – паспортдаги қаралаётган қулочи узунлигидаги юк кўтариш чегарасининг ошиб кетиши ҳисобланади. Ушбу ҳодиса қуйидаги ҳолларда содир бўлади: юкни кўтариш пайтида, полиспаста толаларининг тик ҳолатида юкнинг белгиланган миқдоридан ортиши туфайли; юкни кўтара туриб қулочи вазиятини ўзгартириш, юк аравачасини силжитиш, ёки стрелани тушириш; юкни кўтариб туриб, юк полиспастасининг тик вазиятини уни тортган ҳолда қулочини силтаб ўзгартириш ёки кранни майдонга катта қиялик билан ўрнатиш; ағдарилган ёки музлаб эриган юкларни кран билан кўтариш. Қурилиш кранлари турли хил йўллар ва майдонларга ўрнатилади ва ишлатилади. Минорали, харракли ва портал кранлар рельсли йўлларга; пневмо ғилдиракли, автомобиль ва гусеницали кранлари турли грунтли йўллар ва сунъий асосли майдонларга ўрнатилади. Кранларнинг хавфсизлиги

ва ишончлилиги йўлларнинг сифати ва конструкцисига жуда ҳам боғлиқ бўлади. Минорали кранлар ғилдиракларига 280 Н гача юк тушадиганлари учун, рельсли йўлларини қуриш, фойдаланиш ва таъмирлаш бўйича асосий қоидалар ва тавсиялар “Минорали қурилиш кранларининг рельсли йўлларини қуриш, фойдаланиш ва кўчириш бўйича йўриқномалар” да келтирилган. Гусеницали ва пневмоғилдиракли стрелали кранлари, рельсларда юрувчи, яъни қаттиқ йўлда юрувчиларга кўра, майдонда турлича тайёрланган ва ҳар хил мустаҳкамликка эга йўлларда ҳаракатланадилар. Шунинг учун ҳам стрелали кранларнинг хавфсиз ишлашлари, майдонлар ва йўлларнинг тайёргарлигига жуда ҳам боғлиқ. Грунтли йўллар ва майдонлар текисланган ва зичланган бўлиши керак. Стрелали кранларни устворликка асосий стреласи билан ишлаганида ўрнатилган текислигининг 3 0 бурчагига ҳисоб қилинади. Иш жиҳозининг кўрсаткичларини оширилишидаги устворлиги, текислик қиялик бурчагини камайтириш орқали эришилади. Шунинг учун ҳам, юк кўтариш қобилияти 40 т бўлган стрелали ўзиюрар гусеицали краннинг йўли қиялиги: стреласи узунлиги 15м бўлганда – 3 0 ; стреласи узунлиги 25 м бўлганда – 2 0 ва стреласи узунлиги 25 м бўлганда – 1 0 ни ташкил этади. Гусеницали кранларнинг янгитдан тўкилган зичланмаган грунтларда ишлашларига, юмшоқ грунтнинг кўтариш қобилиятини тегишли равишда синаб кўрилганидан кейин рухсат берилади. Гусеницали кранларнинг қаттиқ асосларда ҳаракатланиб ишлашлари учун, қаттиқ асосга грунли ёки шағалдан тўкма қилинади ва бу тўкманинг қалинлиги камида 150 мм бўлиши керак, ушбу чора краннинг тишли тасмасини асосга бир текис таяниб туришини таъминлайди. Пневмоғилдиракли кранларнинг янгидан тўкилган, зичланмаган грунтларда ишлашлари тақиқланади. Кранлар ва бошқа қурилиш машиналарини котлованлар, трашеялар ва зовурлар ёнига ўрнатиш ва кўчириш, ер иншооти девори қиялигининг юқори

қирғоғидан машинанинг яқинда жойлашган таянчи (ғилдирак, гусеница, рельс) гача бўлган масофасига ва белгиланган чегаравий масофасига боғлиқ бўлади. Йўл қўярли масофа котлован чуқурлигига ва табиий ҳолдаги грунтнинг тоифасига боғлиқ бўлади. Кранларнинг устворлигини кузги ва баҳорги даврларда таминлаш анча қийин бўлади, бундай пайтда грунтлар ўта нам бўлишлари билан бирга, уларнинг кўтариш қобилияти ҳам анча пасаяди. Грунтларнинг кўтариш қобилиятини оширишнинг бир нечта усуллари мавжуд. Йўлларни қум ва шлакдан барпо этиш энг оддий ва арзон усуллардан ҳисобланади. Ҳамма вақтларда ҳам бу усуллар самарали бўлавермайди, бундай шароитларда йиғма темирбетон плиталар ва ёғоч-металли ромлар ва шпалалардан фойдаланилади. Куз ва баҳор ойларида, ҳамда изчил ёмғирли даврларда грунли асосларни мустаҳкамлаш мақсадида, йўл устига қумли ва шлакли тўкмаларни жойлаштиришга тўғри келади. Минорали ўзиюрар стрелали ва стационар кранларининг ишлаб турган пайтида, хавфли минтақаларда одамларнинг бўлиши асло мумкин эмас. Хавфли минтақа чегараси деб, стрелали краннинг иш пайтида ўз ўқи атрофида стреласини ерга туширган ҳолатидаги энг катта радиуси, яъни унинг учи чизган айланасига айтилади. Узайтирилган стрелали кранларлар ва минорали стрелали жиҳозланган кранларнинг ишчи органлари эгилувчан бўлганлиги туфайли юк тебранади ва бунинг натижасида илгак юк илдирувчиларга ва монтажчиларга катта хавф туғдиради. Энг катта ўлчамли илдирилган юкнинг йўл қўярли тебраниш амплитудаси-хавфли минтақа чегараси бўлиб ҳисобланади ва у кран қулочи катталигига, ҳамда ишчи органнинг ўлчамларига боғлиқ бўлади. Гусеницали кранларнинг айримлари учун хавфли минтақаси 7- жадвалда келтитрилган.

7-жадвал Минорали-стрелали кранлар хавфли минтақаларининг миқдорлари Кўрсаткичлар Краннинг русуми (минорасининг баландлиги + гусогининг узунлиги) МКГ- 25 (30+25) МКГ-25 (25+30) СКГ-30 (40+27,5) СКГ-50 (30+24) СКГ-63 (30+18,9) Илгакнинг қулочи (юксиз ҳолатда), м Юкнинг тебраниш амплитудаси (хавфли минтақа), а , м 9,8 – 26,8 1,1 -0,7 7,7 – 21,7 1,4 -0,8 10,5 – 27,5 2,2 – 1,4 16,6 -29 2,4 – 1,6 10,3 -21 2,7 -2 Ҳар бир кран Давлат стандартларига ва “Ўзсаноатконтехназорт” агентлиги талабларига мос келишини тасдиқловчи ўз ҳужжатига эга бўлиши керак. 3.Экскаваторлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари. Ер қазувчи машиналар, яъни авваламбор экскаваторлар билан ишлашдан олдин қурилажак ер ости иншоотлари (котлован ва траншеялар) жойида муҳандислик коммуникациялари борлиги ҳақида маълумот олиш керак бўлади, агар электр кабели трассаси, алоқа, сув, канализация, иссиқлик ва газ тармоқлар мавжудлиги аниқланса, уларнинг ўтиш жойи махсус белгилар билан белгиланиши лозим. Экскаватор қисмлари (айланиш гардиши, айланиш механизми, ҳаракатланиш қурилмаси) нинг меъёрий ишлашини ва экскаваторнинг

турғунлигини таъминлаш мақсадида, улар текисланган майдонга ўрнатилади. Текислик қиялиги 5 0 дан ошмаса, экскаваторнинг ишлашига рухсат берилади. Тўғри чўмичли экскаваторнинг хавфли минтақаси чегараси, экскаватор сатҳидаги, унинг энг катта қазиш радиуси чизган айланага 5 м масофа қўшиб қабул қилинади. Забойнинг юқори сатҳидаги хавфли минтақанинг чегараси, ушбу радиусга қирғоқ четига табиий қияликнинг ер сирти билан кесишуви масофаси қўшиб олинади. Жуда чуқур забойда ишлаётган тўғри чўмичли экскаватор ишлаётган пайтда котлован қирғоғидаги думалоқ катта тошлар, музлаган грунтнинг йирик бўлаклари ва дарахт кундалари бўлмаслиги керак. Забойда грунтларни соябон бўлиб яъни пағонаси осилиб қолиши мумкин бўлса, табиий қиялик тикланмасидан олдин уни олиб ташланади. Пағона томонидан экскаватор уни остида туриб ишлашига йўл қўйилмайди. Автомобилга ва бошқа грунт ташувчи машиналарга грунтни экскаватор чўмичини уларнинг кабиналари устидан олиб ўтиб тўкишига рухсат берилмайди. Агар кабинаси махсус ҳимоя қалқони билан тўсилмаган бўлса, ҳайдовчи грунт ортилаётган вақтида кабинадан чиқиб, хавфли минтақадан ташқарида туриши керак. Грунтни қайта ишлаш жараёни пайтида номаълум ер ости коммуникациялари топилгани тақдирда, дарҳол иш тўхтатилади, коммуникация атрофи тўсиб чегараланади ва бу ҳақда қурилиш ташкилотининг маъмурияти огоҳлантирилади. Музлаган грунтларни қозиқ- ёки шарли юклар билан юмшатилаётган пайтда, экскаватордан радиуси 50 м масофа атрофидаги чегара огоҳлантирилувчи белгилар билан белгиланади, кабина ойнасига грунтларнинг кесаклари тегмаслиги учун, ҳимоя тўри билан беркитилади. Кўрсатилган майдон чегарасида фақат битта экскаваторнинг ишлашига рухсат берилади. Портлатиш ишлари олиб борилаётган вақтда экскаваторни забойидан хавфсиз масофага четлатиб қўйилади, ва портлатиш томонига экскаваторни

орқа томони қаратилади. Хизмат кўрсатиш ходимлари бу пайтда машинани ташлаб, паналаш жойига яширинадилар. Забойда экскаваторнинг иши қуйидагича ташкил этилиши керак, экскаватор чўмичи грунга тўлдирилиб, кўтариб юқориги сатҳига етгандан кейингина платформаси бурилади. Бу машинани ишчи органининг бузилишидан сақлайди. Бинолар ва иншоотларнинг олдида котлованлар ва траншеяларнинг қазишга, пойдевори ва ер иншоотининг қиялиги қирғоғигача етарли масофа таъминланса ва раҳбарларнинг техникавий кўрсатмаларига асосланиб рухсат берилади. Кечки ва қоронғулик вақтларида забойларда, грунт тушириладиган жойларда, ўтиш ва қайтиш йўлларида ишлар олиб борилса, у жойлар яхши ёритилиши керак. Олдиндан мавжуд бинолари бор жойларда қурилиш олиб борилса, корхоналар иш фаолиятини давом эттираётган бўлса ва у ерда одамлар бор бўладиган вазиятларда, девор билан тўсилади ва огоҳлантирувчи ёзувлари мавжуд тахталар ўрнатадилар. Экскаваторлар юрадиган чўкувчи намли грунтлар (ёки ботқоқ жойлар) устига олдиндан дарахтлар ёки тахталардан ёстиқлар ва тўшамалар қилиниб, кейин экскаватор ўтишига рухсат берилади. Сунъий иншоотлар (кўприклар, йўл ўтказгичлар ва қувурлар) устидан экскаваторлар ўтиши учун махсус рухсатномалар берилиши керак. Экскаватор ҳаракатланаётган пайтда стреласини олдинга тўғри йўналатириб, чўмичини йўлдан 1 м баландликда кўтарган ҳолати, уни ҳаракат хавфсизлигини таъминлайди. Экскаватор қиялик бўйича кўтарилиш ва тушиш жойларида кичик тезлик билан ҳаракатланиши лозим. Бу пайтда ҳаракатланиш механизмини узиб қўйиш қатъий тақиқланади. Қияликнинг кўтарилиши ва тушиши миқдорлари экскаваторнинг паспортида кўрсатилган. Кранларнинг юк кўтариш қобилияти, ҳар қандай қулочи узунлигида шунга мос келувчи юк миқдорининг паспорт кўрсаткичидан икки баробар

камайтирилиши мумкин. Илгакка юкни илдириб краннинг ҳаракатланиши тақиқланади. Ҳар иш сменасида 2-3 маротаба экскаваторнинг алоҳида тугунлари ва машина элементлари: тормозлари, муфтаси, кабеллари, металл конструкциялари, илгаклари, юк қамровчи қурилмаларининг ҳолати текшириб туриш лозим. Машиналар ҳаракатланадиган кран ости рельсли йўллари, майдонлари ҳолатини доимий равишда назорат қилиш керак. Совуқдан металлнинг мўрт бўлиб қолишини эътиборга олган ҳолда уларни синчиклаб текшириш керакки, яъни унда ёриқлар, дарз кетишлар мавжуд бўлмасин. Ҳатто жуда сезилар-сезилмас дарз кетиши кузатиладиган бўлса, дарҳол иш тўхтатилиши лозим. Қиш пайтида жуда паст манфий ҳароратда машина ишлаётганда, ишчиларнинг исиниб олишларини ташкил этиш керак.

Адабиётлар рўйхати. 1.Пчелинцев В. А. и др. Охрана труда в строительстве: Учеб. для строит. Вузов и фак. – М.: Высш. Шк., 1991. – 272 с.: ил. 2.Охрана труда в строительства. Инженерные решения: Справочник/В. И. Русин, Г. Г. Орлов, Н. М. Неделько и др. – К.: Будивельник, 1990. –208с. 3.Охрана труда в строительства. Учебник для техникумов. Изд. 2-е, перераб. и доп. М., Стройиздат, 1975, 263с. 4.Йўлдошев О.Р., Рахимов О.Р., Хўжақулов Р.Т., Ҳасанова О.Т., “Меҳнатни муҳофаза қилиш”, Тошкент-2005. 5.Х.Раҳимова, А.Аъзамов, Т.Турсунов. Меҳнатни муҳофаза қилиш.Т. – “Ўзбекистон” -2003. 6.G ΄ .Yo.Yormatov, O.R.Yuldoshev, A.L.Xamrayeva. Hayot faoliyati xavfsizligi (Darslik), Toshkent, «Adolat», 2009. 7.Ў.Йулдошев, У.Усмонов, О.Қудратов. Меҳнатни муҳофаза қилиш (Ўқув қўлланма), Т. “Меҳнат”, 2001. 8. Л.Г.Дикман . «Организация, планирования и управление с троительным производством» Москва, Высшая школа, 1998 г. 480 стр . 9. Т.М.Махматкулов, Г.Ш.Шомирзаев, А.Райимкулов. «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги» фанидан маърузалар матни. ТАТУ Самарқанд филиали. Самарқанд-2007.

O'xshashlar

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг умумий қоидалари

Қурилишни лойиҳалаш босқичида хавфсизликни таъминлашнинг технологик

Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлаш

Қурилиш-монтаж ишларида хавфсизлик техникаси хавфсизлик

Юқори энергетик ускуналардан фойдаланишда меҳнат хавфсизлиги