Tabiiy materallardan ishlangan konstruksiyalarida xavfsizlik talablarini ta’minlanishi - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Tabiiy materallardan ishlangan konstruksiyalarida xavfsizlik talablarini ta’minlanishi

Yuklangan vaqt:

29.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.7705078125 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI “ GEOLOGIYA-QIDIRUV VA KON - METALLURGIYa” FAKULTETI “HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI” kafedrasi “5640200-Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi” bakalavr ta’lim yo’nalishi “ Bino va inshootlar xavfsizligi ” fanidan “ Tabiiy materallardan ishlangan konstruksiyalarida xavfsizlik talablarini ta’minlanishi ” mavzusida KURS LOYIHA Bajardi: Rahbar: Toshkent 1

Mundarija KIRISH I BOB. UMUMIY MA ’ LUMOTLAR 1.1. Tab i iy qurilish mater i allar i haqida tushuncha 1.2. Tabiiy qurilish materiallari va ularning turlari 1.3. Tabiiy qurilish materiallarining fizik-kimyoviy xususiyatlari 1.4. Tabiiy qurilish materiallarining mexanik xususiyatlari II BOB. TABIIY MATERALLARDAN ISHLANGAN KONSTRUKSIYALARDA XAVFSIZLIK TALABLARINI TA’MINLASH 2.1. Tabiiy material konstruksiyalariga qo’yiladigan xavfsizlik talablari 2.2. Tosh konstruksiyalarga qo’yiladigan xavfsizlik talablarin i ta’minlash usullari 2.3. G’ishtli devor konstruksiyalarini kuchaytirish usullari III BOB. HISOB QISM Yog’och fermaning tugunlarini hisob i XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 2

1. Yog’och konstruktsiyalarni tashish uchun talablar Yog’och konstruktsiyalar muayyan transport turi uchun amaldagi yuklarni tashish qoidalariga muvofiq tashiladi. Transport belgilari GOSTga muvofiq amalga oshiriladi Qurilish maydonchasida tashish va saqlash muddati uchun yog’och konstruktsiyalar ishlab chiqaruvchida yorug’lik va namlikdan himoya qiluvchi materialga o’raladi. Transport qadoqlash sifatida shaffof plyonkaga ruxsat berilmaydi. Iste’molchi bilan kelishilgan holda, namlik va yorug’likdan ishonchli himoyani ta’minlaydigan boshqa qadoqlash materiallaridan foydalanish mumkin. Yuk ko’taruvchi yog’och konstruktsiyalar transport vositalariga loyihaga yaqin joyda joylashtirilishi va o’rnatilishi kerak va ularni ko’tarish paytida ushlab turish joylari va qo’llab-quvvatlash joylari hujjatlarda ko’rsatilganlarga to’liq mos kelishi kerak. Avtotransport vositalarida yog’och konstruktsiyalarni yoki ularning elementlarini yotqizish muntazam, barqaror qatorlarda amalga oshirilishi kerak. Tashish paytida strukturalarni zarbalar, zarbalar va ag’darilishdan himoya qilish uchun ular elastik qistirmalar orqali qisqichlar yordamida tayanchlarga mahkam o’rnatilishi kerak. Yugurishlar, bog’ichlar, bo’shliqlar va boshqa shunga o’xshash elementlar oldindan qadoqlangan holda tashiladi. Dala ulanishlari uchun kichik qismlar yuk tashish elementlariga biriktirilishi yoki qismlarning navlari va ularning miqdorini ko’rsatadigan teglar bilan jihozlangan konteynerdagi tuzilmalar bilan bir vaqtda yuborilishi kerak. Yog’och konstruktsiyalar bilan yuklash va tushirish operatsiyalari uchun xavfsizlik talablari - GOST 12.3.009 ga muvofiq. 2. Yog’och konstruktsiyalar uchun saqlash talabi Yog’och konstruktsiyalar omborlarda, shiyponlar ostida yoki atmosfera yog’inlaridan himoyalangan ochiq joylarda transport paketlarida, loyihada ko’rsatilgan yog’ochning namligini saqlashni ta’minlaydigan sharoitlarda saqlanishi kerak. 3

Yog’och konstruktsiyalarni saqlash joyi tekis bo’lishi va er, erigan va yomg’ir suvlarini olib tashlashni ta’minlagan holda quruq joyda joylashgan bo’lishi kerak. Saqlash joyi birinchi navbatda o’t va qoldiqlardan, qishda esa qordan tozalanishi kerak. Tuproq yuzasi siqilgan bo’lishi kerak. Yog’och konstruktsiyalarni to’g’ridan-to’g’ri erga yostiqsiz (tayanchlar) saqlashga yo’l qo’yilmaydi. Yog’och konstruktsiyalarni qoziqlar va paketlarda saqlashda, qalinligi konstruktsiyani yuk ko’taruvchi qurilmalar bilan erkin ushlash imkoniyatini ta’minlashi kerak bo’lgan ajratgichlardan foydalanish kerak. Tuzilmalar qatorlarining balandligi bo’ylab barcha qistirmalari qat’iy vertikal ravishda joylashgan bo’lishi kerak. Stakning uzunligi bo’ylab ajratgichlar soni va ular orasidagi masofa saqlangan tuzilmalarning sarkması va deformatsiyasini istisno qilishi kerak. Bitta stackda qatorlararo ajratgichlar bir xil qalinlikda bo’lishi kerak. Yog’och konstruktsiyalarni saqlashda qo’llaniladigan astarlar (tayanchlar) va qistirmalarning joylashishi ma’lum bir tuzilma uchun standart, texnik shartlar yoki loyiha hujjatlariga mos kelishi kerak. Yog’och konstruktsiyalarning metall elementlari qutilarda yoki o’ralgan holda saqlanishi va ajratgichlarda alohida barqaror vayronaga joylashtirilishi kerak. Ularning еr bilan aloqa qilishiga yo’l qo’yilmaydi. "Issiqxona effekti" ni oldini olish uchun yog’och konstruktsiyalarni bug ‘o’tkazmaydigan muhrlangan qadoqlarda saqlash tavsiya etilmaydi, bu ularning doimiy shamollatilishini istisno qiladi. Uzoq muddatli saqlash uchun asl qadoqni pastdan ochish kerak. Yog’och konstruktsiyalarni uzoq vaqt davomida saqlashda, ombor joylashgan hududning iqlim sharoitini hisobga olgan holda, yog’och konstruktsiyalarning namligini kuzatish kerak. Saqlash rejimini tartibga solish yog’ochning muvozanat namligining diagrammasi yordamida amalga oshiriladi. Yog’och konstruktsiyalarning namligi GOST 16588 bo’yicha o’lchanadi. Ochiq joylarda yog’och konstruksiyalarni faqatgina suv o’tkazmaydigan paket va blok bilan o’ralgan holdagina ruxsat etiladi.Konstruksiyalarni namligi 7-15% bo’lganda 4

yozda 3 oygacha kuz va qish oylarda 1 oygacha konstruksiya namligi 18-22% bo’lganda esa 1 yilgacha saqlashga ruxsat etiladi. Yog’och konstruksiya va buyumlaming chidamliligini oshirish usullari: yog’ochni quritish, antiseptiklash, sirtini olovdan himoyalaydigan chidamli tarkiblar bilan qoplash, еlimlangan yog’och konstruksiyalami ishlatishdan iborat. Arralangan binokorlik materiallarini quritish asosiy chora-tadbirlardan biri hisoblanadi. Yogochni tabiiy va sun’iy usulda quritish mumkin. Tabiiy usulda quritish ochiq havoda, bostirma ostida yoki yopiq xonalarda quruq havoda amalga oshiriladi. Bunga ko’p vaqt (hafta va oylar) talab etiladi. Yog’ochlar sun’iy usulda yog’och-taxta quritish kameralarida qizdirilgan havo, gaz, bug’ yoki yuqori chastotali tok yordamida quritiladi. Yog’och konstruksiyalarini chirishdan va yong’indan himoya qilish. Doimiy harorat va namlik sharoitiga ega bo’lgan, yog’ochning namligi 20% dan oshmaydigan, bundan tashqari suv ostida va doimiy muzliklar qoplagan joylarda yog’och umrboqiy qurilish ashyosi hisoblanadi. Biroq, chirishga moyil bo’lgan yog’och konstruksiyalari bir necha oydan so’ng ishlatishga mutlaqo yaroqsiz bo’lib qolishi mumkin. Yog’och, asosan, uning tarkibini kemiradigan qo’ziqorinlar ta’sirida chiriydi. Chirish jarayoni yog’ochda namlik kamida 20%, havo еtarlicha bo’lganda va harorat 5° dan 45° gacha bo’lgan hollarda davom etadi. Ushbu omillarning birortasi bo’lmaganda chirishning davom etishi mumkin emas. Bu holatdan himoya sifatida yog’ochni quritish va uni imkoni boricha namlikdan saqlash lozim boladi. Chirishni oldini olishning konstruktiv choralari. Namlikdan saqlashning konstruktiv usullariga tomni ishonchli qilib yopish, doimiy profilaktik ishlarni amalga oshirish, binoni topshirishda binoni to’liq namlikdan bartaraf etish, еrosti suvlaridan himoya sifatida gidroizolatsiya ishlarini sifatli bajarish, istiladigan xonalarni va еrto’lalarni shamollatishni tashkil etish va h.k. ishlar kiradi. 5

Antiseptlash. Ekspluatatsiya jarayonida yog’ochning namligini 20% kamaytirishning iloji bo’lmasa, unda kimyoviy ishlov - antiseptlash ishlari amalga oshiriladi. Shu maqsadda turli kimyoviy tarkibga ega bo’lgan modda- lar bilan yog’ochni sirtini bo’yash yoki uni shimdirish yo’li bilan yog’ochni kemiruvchi qo’ziqorinlarni rivojlanishiga yo’l qo’yilmaydi. Antiseptik moddalarning quyidagilaridan foydalanishga ruxsat beriladi: qo’ziqorinlar rivojlanishini oldini oladigan noorganik, suvda va organik erituvchilarda eriydigan moddalar. Bu moddalar inson va hayvonlarga zararsiz bo’lishi, konstruksiyaning mexanik mustahkamligiga zarar еtkazmaydigan, uning zichligini, elektr o’tkazuvchanligiga salbiy ta’sir qilmaydigan bo’lishi lozim. Yog’och konstruksiyalarni yong’indan saqlash . Yog’och 250—300° darajada o’zidan tez yonuvchan gaz chiqara boshlaydi va bunda uchqun tegsa yong’in paydo bo’ladi. Yog’och konstruksiyasiga uzoq muddatli issiqlik manbayi ta’sir etib tursa, yog’och hatto 150—160° darajada ham yonib ketishi mumkin. Yonish jarayonida yog’ochning sirti tez yonadi va ma’lum bir ko’mir qavati hosil bo’lgach, yonish jarayoni susayadi. Yog’och konstruksiyalarini yong’indan saqlash uchun konstruktiv chora- tadbirlar qo’llash lozim. Tom yopmalarini yonmaydigan qurilish ashyolaridan bajarish, oraliqsiz еlimli bir-biriga yopishtirilgan massiv konstruk- siyalami qo’llash yong’in chiqishini oldini oiuvchi choralardir. Tosh va arma tosh konstruksiyalarni loyilahashda talab qilinadigan yuk ko’tarish qobiliyati mustahkamligi harorat va namlikka chidamliligi GOST 4.206, GOST 4.210, bo’yicha aniqlanadi . 6

I BOB. UMUMIY MALUMOTLAR 1.1. Tab i iy qurilish mater i allar haqida tushuncha Bino va inshootlarni qurish, ulardan foydalanish va ta’mirlash jarayonida ular qurilgan qurilish mahsulotlari va inshootlari turli xil jismoniy, mexanik, fizik va texnologik ta’sirlarga duchor bo’ladi. Turli bino va inshootlarni qurish, rekonstruksiya qilish va ta’mirlashda foydalaniladigan qurilish materiallari va buyumlari quyidagilarga bo’linadi: 1. Tabiiy 2. Sun’iy Ular ikkita asosiy toifaga bo’linadi. Birinchi toifaga quyidagilar kiradi: Tosh, shag’al, shisha, g’isht, tog’ jinslari. yog’och va boshqalar Ular binolarning turli elementlarini (devorlar, shiftlar, qoplamalar, pollar) qurishda qo’llaniladi. Yog’och – qurilishbop tabiiy material bo’lgani sababli, qadimdan insonlar uni turli bino va inshootlar, turar joylar (masjid, maqbara, ko’prik va x.k.) qurilishida ishlatib kelishgan. Yog’ochning qurilishda keng qo’llanishiga sabab, birinchidan, tabiatda uning zahirasi ko’pligi bo’lsa, ikkinchidan, ijobiy xususiyatlaridir (ishlov berish osonligi, еngilligi, kimyoviy agressiv muhitga chidamliligi va boshqalar). Shu bilan birga, yog’ochni binokorlikda ishlatilish jarayonida uning salbiy xususiyatlarini ham (anizatropligi, yonishi, chirishi, mikroorganizmlar ta’sirida buzilishi va boshqalar) hisobga olish zarur. 1-rasm. Qurilishbop yog’ochlar Yog’ochning hajmiy og’irligi . Yog’och naysimon-tolali tuzilishga ega bo’lib uning zichligi daraxt naviga, o’sish muhitiga, namligiga qarab 400-1000 kg/m3 ni tashqil etadi. Quruq (namligi 12%) qarag’ayning zichligi 500 kg/m3 ni tashkil etadi. Yog’och juda kichiki issiqlik o’tkazish koeffitsientiga ega, shuning uchun uni to’siq konstruksiya sifatida ham ishlatish mumkin. Yog’ochning haroratdan 8

chiziqli kengayish koeffitsienti ham juda kichik bo’lib, bu tolalarning yo’nalishiga ham bog’liq bo’ladi. Yog’ochdan qurilgan imoratlarda xarorat chokini qo’ymaslik yoki konstruksiyalar tayanchlarini qo’zg’almas qilib loyihalash ham mumkin. Yog’ochning mexaniq xossalari tashqi yuk ta’siridan. Ya’ni standart namunalarni sinash va natijalarni statistik taxlil etish orqali aniqlanadi. Toza, nuqsonsiz yog’och namunaning tolalar bo’ylab va tolalarga tik yo’nalishda cho’zilishga, siqilishga, ko’ndalang egilishga, yorilishga va ezilishga mustahkamligini aniqlash laboratoriya sharoitida amalga oshiriladi. Sinash natijalarining o’rtacha statistik miqdori bo’yicha yog’ochning mexaniq xususiyatlari belgilanadi. Yog’ochning tabiiy nuqsonlari butoqlar, darzlar, daraxt tanasining qiyshiqligi va boshqalar yog’ochning mexaniq xususiyatlariga ta’sir ko’rsatadi, shuning uchun loyihalash va qurish davrida ularga katta ahamiyat berish lozim. 2-rasm. Yog’och konstruksiyalardan qurilgan uy. Yog’och konstruksiyalarining afzalliklariga :  mustahkamlik darajasi yuqori, ya’ni kam uglerodli po’latning mustahkamligiga yaqin, shuning uchun yog’och konstruksiyalari еngil bo’ladi;  kimyoviy muhitga chidamliligi (agressiv muhitlarda yog’och-metall va temir-beton konstruksiyalardan chidamliroq hisoblanadi);  issiqlik o’tkazuvchanligining pastligi (shuning uchun uni bir vaqtning o’zida ham ajratuvchi, ham yuk ko’tamvchi devorlarga ashyo sifatida ishlatish mumkin);  xomashyo bazasining doimiy mavjudligi va unga ishlov berishning oddiyligi;  qurilishni yilning barcha fasllarida bajarish imkoniyatining mavjudligi va h.k. kiradi. Kamchiliklari:  gigroskopik ko’rsatkichining kattaligi va natijada uning kengayishi; 9

 yorilishi va tob tashlashi; tarkibining tuzilishi har xilligi (anizatropiya);  tuzilishida mustahkamligiga salbiy ta’sir etuvchi ko’plab tabiiy nuqsonlarning mavjudligi;  chirish ehtimolligining mavjudligi; olovbardoshligining juda pastligi va h.k dan iborat. 10

O'xshashlar

Elеktr xavfsizlik

Sanoatda xavfsizlik vositalari

Videoterminallardagi xavfsizlik muammolari

Xavfsizlik sohasidagi qonunchilik

Xavfsizlik faoliyatini boshqarish