Радиоактив нурланишлардан ҳимояланиш - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Радиоактив нурланишлардан ҳимояланиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB

Ko'chirib olish

Радиоактив нурланишлардан ҳимояланиш Режа: 1. Радиоактив нурланишлардан ҳимояланиш. 2. Радиоактив нурланишлар ва уларнинг хоссалари. 3. Радиоактив нурларнинг организмга таъсири. 4. Радиоактив нурларни нормалаш. 5. Радиоактив нурлардан ҳимояланиш тадбирлари. 6. Радиоактив нурларни ўлчаш асбоблари.

Радиоктив нурлардан сақланиш Бир қанча илмий текшириш муассасаларида ва саноат корхоналарида ҳар хил мақсадлар учун радиоктив моддалардан фойдаланилади. Масалан, машинасозлик саноатида радиоктив моддалардан қуйма деталлардаги камчиликларни ва пайванд қилинган жойларнинг ва деталларнинг сифатини аниқлашда кенг қўлланилади. Кристаллсимон моддаларнинг таркибини таҳлил қилиш, ишлаб чиқариш жараёнларини назорат қилиш ва автоматлаштиришда ҳам радиоктив нурлар яхши натижа беради. Ионлашган нурлар инсон организмига зарарли таъсир кўрсатиб, оғир касалликларнинг келиб чиқишига сабабчи бўлиши мумкин. Унинг таъсирида инсон оғир касаллик ҳисобланадиган нур, оқ қон касаллиги ва ҳар хил хавфли шишлар, тери касалликларига дучор бўлиши мумкин. Шунингдек ионлашган нурлар таъсирида генетик таъсирланиш, яъни кейинги авлодларга ҳам таъсир кўрсатувчи наслий касалликлар келиб чиқиши мумкин. Радиоктив нурларнинг энг хавфли жойи шундаки, инсон организмида бу касаллик я ққ ол намоён бўлгунча ҳеч қандай белгига эга бўлмайди. Аниқлангандан кейинги ҳолат эса ниҳоятда оғир бўлиши ва кўпинча ў лим билан туг а ши мумкин. Радиоктив моддалар билан ишлаганда ишни тўғри ташкил қилиш ва муҳофаза чора-тадбирлар қўллаш хавфсизликни таъминлайди. Радиоактив нурланишлар ва уларнинг хоссалари Радиактивлик-атом ядроларининг ион нурланишлари чиқариши натижасида бошқа бир атом я дроларининг ҳосил қилишидир. Радиоктив нурланишлар ионловчи нурланишлар деб аталади, чунки бу нурлар таъсир этган моддалар атом ва молекулаларида ионлар ҳосил бўлади.

Бундай ионловчи нурланишларга рентген нурлари, радио ва гамма нурлари, альфа ва бета нурлари, шунингдек нейтрон оқимлари киради. Альфа нурлари катта ионлаштириш хусусиятига эга бўлган, ҳаракат доираси катта бўлмаган гелий атом ядросининг мусбат зарядланган заррачалари ҳисобланади. Ҳаракат доираси катта бўлмаганлиги сабабли инсон тери қ аватигагина таъсир қилиб, терини ёриб кира олмайди, шунинг учун ҳам унча зарарли эмас. Бета нурлари радиоктив моддаларнинг атом ядролари тарқаладиган электрон ёки позитрон оқимидир. Бу нурларнинг ҳаракат доираси анча кенг ва ёриб кириш қобилиятига эга. Шунинг учун ҳам инсон учун хавфлидир. Гамма нурларининг ионлаш қобилияти катта бўлмасада катта ёриб кириш кучига эга бўлиб, ядро реакциалари ва радиоактив парчаланиш натижасида вужудга келадиган юқори частотадаги электромагнит нурлари ҳисобланади. Рентген нурлари моддаларни электрон оқимлари билан бомбардимон қилганда ажралиб чиқадиган элетромагнит нурларидир. Уларни ҳар қандай электровакуум қурилмаларида ҳосил кимлиш мумкин. Бу нурларнинг ионланиш хусусиятлари оз бўлса-да, ёриб кириш хусусияти ниҳоятда катта. Радиоактив нурланишларнинг маълум муҳитдаги таъсирини аниқ белгилаш мақсадида «нурланишларнинг ютилган дозаси» - Д ю тушунчаси киритилади.ю Д = m W (15.1.) бунда W -нурлантирилган модда томонидан ион нурларининг энергияси, Ж; m -нурлантирилган модданинг оғирлиги, кг. Ютилган доза бирлиги сифатида рад қабул қилинган. 1 рад 1 кг оғирликдаги модданинг 0,01 Ж энергия ютишига тўғри келади. Рентген ва гамма нурланишларининг миқдорий тавсифи экспозицион доза ҳисобланади.

m Q Дэ (15.2.) бунда, Q -бир хил электр зарядларига эга бўлган ионларнинг йиғиндиси, Кл; m -ҳавонинг оғирлиги, кг. Рентген ва гамма нурланишларининг экспозицион дозаси бирлиги сифатида кулон/килограмм (Кл/кг) қабул қилинган. Рентген ва гамма нурлари нурланишларининг экспозицион дозаси кулон-килограмм шундай бирликки, у нурланиш билан туташган 1 кг қуруқ атмосфера ҳавосида 1 Кл миқдордаги электр зарядларининг мусбат ва манфий белгилари бўлган ионларни вужудга келтиради. Рентген ва гамма нурланишларининг тизимдан ташқаридаги бирлиги рентген ҳисобланади. Ҳар хил радиоактив нурларнинг тирик организмга таъсири уларнинг ионловчи ва кириб борувчи хусусиятига боғлиқ. Ҳар хил нурлар бир хил дозада ютилганда биологик таъсири бир-биридан фарқ қилади. Шунинг учун радиация хавфини аниқлаш мақсадида доза эквиваленти бирлиги бэр киритилган (раданинг биологик эквиваленти). 1 бэр-ҳар қандай ион нурланишларининг биологик ҳужайраларда рентген ва гамма нурланишларининг 1 рад га тенг келадиган биологик таъсиридир. Д экв =Д 4 /К (15.3.) бунда: К-сифат коэффициенти. Бу коэффициент ишлатилаётган нурланувчи модда биологик таъсирининг бирлиги сифатида қабул қилинган рентген нурланишлари таъсирини нисбати ҳисобланади.

Радиоактив нурларнинг организмига таъсири Радиоактив моддалар маълум хусусий хоссаларга эга бўлиб, инсон организмига таъсир қилиши натижасида хавфли вазият вужудга келиши мумкин. Радиоактив моддаларнинг энг хавфли томони шундаки, унинг таъсири инсон организмидаги сезиш органлари орқали сезилмайди. Яъни инсон радиоактив нурлар таъсирида узоқ вақт ишлашига қарамасдан уларнинг зарарли таъсирларини мутлақо сезмаслиги мумкин. Бунинг натижаси эса аянчли тугайди. Шунинг учун ҳам радиоактив моддалар билан ишлаганда, айниқса, ўта эҳтиёткор бўлиши керак. Инсон организмининг радиоактив нурланиши ички ва ташқи бўлиши мумкин. Ташқи томондан нурланиш маълум ташқи нурланувчи манба таъсирида кечганлиги сабабли, тарқалаётган нурларнинг кириб бориш кучи катта аҳамиятга эга. Кириб бориш кучи юқори бўлган нурларнинг организмга зарари ҳам кучлироқ бўлади. Ички нурланиш нур тарқатувчи моддалар инсон организмининг ички тизимларига, масалан, емирилган тери қатламлари орқали қонга, нафас олиш аъзолари, ўпкага ва шилимшиқ моддаларга, овқат ҳ азм қилиш аъзоларига тушиб қолган та қ дирда рўй беради. Бунда нурланиш нур тарқатувчи мода қанча вақт нурланса ёки қанча вақт давомида организмга сакланса, шунча вақт давом этади. Шунинг учун ҳам радиоактив моддаларнинг катта парчаланиш даврига ва кучли нурланишга эга бўлганда, айниқса, хавфли ҳисобланади. Радиоактив нурланишларнинг биологик таъсири организмдаги атом ва молекулаларнинг ионланиши сифатида тавсифланади ва бу ўз навбатида ҳар хил кимёвий бирикмалар таркибларининг ўзгаришига ва нормал молекуляр бирикмаларда ўзилишлар бўлишига олиб келади. Бу ўз навбатида тирик ҳужайралардаги модда алмашинивунинг бузилишига ва организмда био к имёвий жараёнларнинг ишдан чиқишига сабаб бўлади. Катта кучдаги

нурланиш таъсири узоқ вақт давом этса, баъзи бир ҳужайраларнинг ҳалокати кузатилади ва бу айрим аъзоларнинг, ҳаттоки бутун организмнинг ҳалокати билан тугайди. Радиоактив нурланишлар таъсирида организмнинг умумий қон айланиш тизимининг бузилиши кузатилади. Бунда қон айланиш ритми сусаяди, қоннинг қўйилиш хусусияти йўқола боради, қон томирлари, айниқса, капилляр қон томирлари мурт бўлиб қолади, овқат ҳазм қилиш аъзоларининг фаолияти бузилади, одам озиб кетади ва организмнинг ташқи юқумли касалликларга қарши курашиш қобилияти камаяди. Радиоактив моддаларнинг қўлга таъсир қилиши олдин сезилмайди. Вақт ўтиши билан қўл қурушқоқ бўлиб қолади, унда ёрилишлар кузатилади, тирно қ лар тушиб кетади. Радиоактив нурларнинг альфа ва бета нурлари ташқаридан таъсир кўрсатганда организмнинг тери қ авати етарлича қаршилик к ў рсата олади. Аммо бу радиоактив нурлар овқат ҳазм қилиш аъзоларига тушиб қолганда уларнинг зарарли таъсири кучайиб кетади. Кўпчили к радиоактив моддалар организмнинг баъзи бир қисмларида йиғилиш хусусиятига эга. Масалан жигар, буйрак ва суякларда йиғилиши бутун организмни тезда ишдан чиқаради. Баъзи бир радиоактив моддалар зарарли бўлиб, уларнинг заҳарлилик даражаси энг хавфли зарарли моддаларникидан ҳам юқори бўлади. Организмнинг нурланиш дозасини ҳисобга олиб радиоактив модданинг инсон организмидаги миқдорини баҳолаш мумкин. Радиоактив нурларни нормалаш Радиоактив изотоплар билан иш бажариладиган саноат корхоналарида, бу корхоналарда тўғридан-тўғри шу изотоплар билан ишлаётганлардан ташқари, қў шни хоналарда бошқа ишлар билан шуғулланаётганлар, шунингдек саноат корхонаси жойлашган зонада яшовчилар ҳам бирмунча

радиоактив нурланишлар таъсирига тушиб қолишларини ҳисобга олиш керак. Ишчиларни ва бошқа ишлар билан радиоактив зоналарда шуғулланаётган ва яшаётган шахсларнинг хавфсизлигини таминлашнинг асосий воситалари: хавфсиз орали қ масофалари билан таминлаш, нурланиш вақтини камайтириш, умумий муҳофаза воситалари ва шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланишдир. Бунда радиоактив нурланишлар миқдорини ўлчаш асбобларидан фойдаланиб нурланиш дозасини билиш муҳим аҳамиятга эга. Ионлаштирилган нурланишлардан ишчиларни сақлаш қоида ва нормалари ҳамда қўлланиладиган ҳимоя воситалари жуда хилма-хилдир. Асосий нормаловчи ҳужжат сифатида қуйидагилардан фойдаланилади: «Радиоактив хавфсизлик нормалари (НРБ-76)». «Радиоактив моддалар ва бошқа ионлашган нурланиш манбалари билан ишловчилар учун асосий санитария қоидалари» (ОСП-72); ГОСТ 12.2.018-76 «ССБТ. Рентген қурилмалари. Хавфсизликнинг умумий талаблари»; ГОСТ 17.4.001-75 «ССБТ. Ишчиларни муҳофаза қилиш воситалари синфлари». Жорий қилинган нормалар бўйича нурланишнинг йўл қўйиладиган дозаси (Й Қ Б), шунингдек ишловчи учун бир йиллик нурланиш даражаси 50 йил давомида организмда йиғилган тақдирда унинг соғлигига ва авлодлари соғлигига зарар етмайдиган миқдорлари белгиланган. Радиоактив нурланишлар киши организмининг ҳаммасига бирдан таъсир кўрсатмасдан, баъзи бир аъзо ва ҳужайраларини кўпроқ зарарланиши аниқланган. Шунинг учун ҳам нурланишнинг умумий дозаси эмас, балки организмнинг кайси қисмида радиоактив нурланувчи моддалар йиғилганлиги ҳисобга олинади. Чунки бу йиғилган қисмлардаги радиоактив моддалар бутун организм фалокатини таминлаши мумкин. Шунинг учун радиоактив нурланишларни хавфсизлик нормалари НРБ- 76 бўйича йўл қўйилиши мумкин бўлган дозалари ички ва ташқи нурланишлар бўйича белгиланганда, нурланувчилар тоифаси ва хавфли аъзолар ҳисобга олинади.

А-тоифаси: ионли нурланишлар манбаларида меҳнат қилганликлари сабабли, нурланиш таъсирига дучор бўлиши мумкин бўлган шахслар. Б-тоифаси: нурланишлар билан иш олиб бориладиган саноат корхонаси жойлашган жойда, ёки унга яқин зоналарда яшовчи шахслар. В-тоифаси: мамлакатнинг ҳамма аҳоли яшаш пунктлари. Ички ва ташқи нурланишлар учун йўл қўйилиши мумкин бўлган доза инсон организмининг муҳим қисмларини 3 гуруҳга бўлиш билан белгиланади: 1- бутун тана, қизил суяк илиги; 2- мускуллар, қалқонсимон без, ёғ т ў пловчи ҳужайралар, жигар, буйрак, талоқ, овқат ҳазм қилиш аъзолари, ўпка, кўз қорачиғи ва бошқалар; 3- суяк тўқималари, қўл териси, елка, болдир ва товонлар. А тоифасига кирадиган ишчиларнинг муҳим хавфли аъзоларининг ички ва ташқи нурланишда йўл қўйиладиган дозаси қуйидагича: жадвал Хавфли органлар ва ҳужайралар гуруҳи Йўл қўйилиши мумкин бўлган доза, (бэр) 1 чоракда 1 йилда 1 3 5 2 8 15 3 15 30 Ҳар қандай ҳолатда ҳам 30 йил давомида йиғилган доза йўл куйиши мумкин бўлган дозадан 12 мартадан кўп бўлмаслиги керак. жадвал Нурланиш таъсиридаги кишилар Йўл қўйилиши мумкин бўлган доза (йилига бэр ҳисобида, хавфли органлар гуруҳлари учун) 1 2 3

тоифалари А 5 15 50 Б 0,5 1,5 3 Нурланишнинг йўл қўйилиши мумкин бўлган дозаси А тоифасидаги ишчилар 1 тоифа аъзолари учун қуйидаги формула билан аниқланадиган дозадан ортиб кетмаслиги керак . Д>5 ( N -18) (15.4.) бунда: Д-доза; N -ишчининг ёши, йил. Ишчиларнинг ички нурланишларини камайтириш учун радиоактив моддаларни очиқ ҳолатда ишлатишга йўл қўймаслик, одам ички аъзоларига, хонадаги ҳаво муҳитига тушиб колмаслигини таминлаш, шунингдек радиоактив моддалар билан қўл, кийим ва хонадаги жиҳозлар юзасини зарарланишдан сақлаш керак. Очиқ ҳолда ишлатилганда ичдан нурлантириш хавфи бўлган радиоактив моддалар беш гуруҳга бўлинади. А-ниҳоятда юқори нурланиш фаол лигига эга бўлган изотоплар; Б-юқори нурланиш фаол лигига эга бўлган изотоплар; Г-кичик нурланиш фаол лигига эга бўлган изотоплар; Д-нурланиш фаол лиги жуда кам бўлган изотоплар. Радиоактив моддалар билан очиқ ҳолда ишлаганда уларнинг зарарли нурланиш активлигига караб уч синфга бўлинади. Зарарли нурланиш активлиги бўйича 3 синфга мансуб моддалар кимё лабараторияларида ишлаш мумкин. 1 ва 2 синф моддалар билан эса, махсус жиҳозланган ва маълум санитария-гигиена ва техник талабга жавоб берадиган хоналарда иш олиб бориш тавсия этилади. 3 синф моддаларни ишлатганда баъзи бир енгил операцияларни иш столида, асосан эса, махсус шамоллатиладиган шкафларда бажарилади. 1 ва 2 синф радиоактив моддалар билан ишлаш асосан шамоллатиладиган шкафларда ёки махсус боксларда амалга оширилади. Радиоактив моддалар билан ишлаганда, радиоактив модда зарралари иш жойларини, одамнинг қўллари ва бошқа очиқ тана қисмларига ўтириб

қолиши, ҳаво муҳитига ўтиб қолиши ва у ерда радиоактив нурланиш манбалари ҳосил қилиши мумкин. Шунингдек бу радиоактив чангсимон моддалар нафас йўллари ёки тери орқали организм ички аъзоларига кириб қолиши мумкин. Терининг нурланиш дозасини катта аниқлик билан ҳисоблаш имкониятлари бор. Бунинг учун иш бажарилаётган зонанинг зарарланиш даражаси аниқланади. Бунда ишлатилаётган модданинг активлиги ва зарарланган юзанинг катталиги ҳисобга олинади. Ичдан нурланиш дозасини ҳисоблаш анча қийин, чунки , у бир қанча омилларга боғлиқ. Тери ни муҳофаза лаш ускуналари ва хоналар ишчи юзаларининг йўл қўйиладиган зарарланиш даражаси аниқланмайди. Булар радиоактив моддалар билан ишлашда орттирилган тажрибаларга асосланган санитария қоидаларида белгиланади. Радиоактив нурлардан ҳимояланиш тадбирлари Радиоактив моддалар билан ишлаётган ишчиларни нурланишдан муҳофаза қилишнинг турли хил усулларидан фойдаланилади. Бунда нурланиш тушки ва ички бўлишини ҳисобга олиш зарур. Ташқи нурланишлардан сақланишда асосан нурланиш вақтини белгилаш нурланаётган модда билан ишчи орасидаги масофани сақлаш ва экранлар ёрдамида тўсиқ воситаларидан фойдаланилади. Ишчининг радиоактив нурланиш зонасида бўлиш вақти, унинг йўл қўйилиши мумкин бўлган дозада нурланиш олиш вақтидан ошмаслиги керак. Нурланиш интенсивлиги нурланаётган модда билан ишчи орасидаги масофа квадратига тескари пропорционал эканлигини ҳисобга олганда, маълум масофада туриб ишлаганда экранлардан фойдаланмаса ҳам бўлади. Муҳофаза экранлари конструкциялари ҳар хил бўлиб, уларнинг бир жойга ўрнатилган, ҳаракатлантирадиган, қисмларга бўлинадиган ва стол устида ишлатиладиган турлари бўлади. Муҳофаза экранлари ҳар хил

моддаларнинг нурланиш зарарларини ўтказмаслик хусусиятига асосланган. Экран қалинлигини уни муҳофаза қилиши зарур бўлган нурланувчи модда интенсивлигини ҳисобга олган ҳолда маълумотномаларда келтирилган жадвал ва номограммалар асосида қабул қилинади. Альфа нурланишлардан сақланишда экран қаршилигини ҳисоблашнинг эҳтиёжи йўқ. Чунки бу нурланишлар ҳаракат доираси энг кучли радиоактив моддаларда ҳам 55 мм дан ошмайди. Альфа нурларининг ойна, плексиглаз, фольганинг энг юпқа тури ҳам ушлаб қолиш имкониятига эга. Бета нурланишлардан муҳофаза қилишда бета нурларининг ҳаракат масофаларини ҳисобга олган ҳолда экран моддаси ва қалинлиги танланади. Гамма нурланишлардан муҳофаза қилишда оғир металлардан фойдаланиш керак. Масалан, қўрғошин, вольфрам ва бошқалар яхши натижа беради. Ўзларининг муҳофазаланиш хусусиятига кўра ўртача оғирликдаги металлар экран сифатида яхши натижа беради (пўлат, чуян, мис бирикмалари ва бошқалар). Экранлар ёрдамида иш жойларидаги нурланишни ҳоҳлаган миқдорда камайтириш имкониятлари бор. Рентген қурилмаларини ишлатганда икки хил нурланиш ҳосил бўлади. Булар тўғри тушаётган нурлар ва ҳар хил юзаларга тушиб қайтган нурлардир. Иш бажарилаётган вақтда бу нурларнинг иккаласидан ҳам муҳофазаланиш чора-тадбирларини кўриш керак. Муҳофаза экранларининг пухта ишлаётганлиги ўлчаш асбоблари ёрдамида текширилиб турилади. Ёпиқ ҳолдаги нурланувчи моддалар билан ишлаганда асосан ташқи нурланишларга қарши муҳофаза аслаҳаларидан фойдаланилади. Саноат корхоналари шароитида ишчилар металл ва кристалларнинг таркиби таҳлилини ўтказаётган вақтда рентген нурланишларига ёки лампа генераторлар таъсирига тушиб қолишлари мумкин. Ишчиларнинг рентген нурлари таъсирида касалликка чалиниб қолмасликларини таминлаш учун иш

бажариладиган хоналарни рентген нурларини ўтказмайдиган материаллардан тайёрланган экранлар билан тўсиш лозим. Қўрғошин пластинкалари, қўрғошинлаштирилган резина материаллари бундай нурларни ютиш қобилиятига эга. Рентген қурилмаларини қуруқ, ёғоч полли хоналарга ўрнатиш керак. Бу хоналарнинг шамоллатиш даражаси 3-5 дан кам бўлмаслиги керак. Очиқ ҳолатдаги радиоактив моддалар билан фақат босими камайтирилган, мустаҳкам ёпиладиган шкаф, бокс ва камераларда иш бажариш керак. Қурилманинг мустаҳкам беркитилганлиги текшириб турилади. Иш бажариш жойларига қўлқоплар ўрнатиб қўйилган бўлади. Бундай қурилмалар учун босим камайтирилиши 200 Па дан кам бўлмаслиги ва бу текшириб турилиши керак. Изотоплар билан бажариладиган ҳар хил операцияларни боксларда бажариш тавсия этилади. Бокслар плексиглаз, алюминий, зангламайдиган пўлат билан қопланган берк камералардан иборат бўлиб, унга резина қўлқоп ёки манипуляторлар ўрнатилган бўлади. Бокс ичидаги босим маълум миқдорда камайтирилган бўлиб, босим ўлчаш асбоблари билан текшириб турилади. Бу қурилмалар радиоактив моддалар ёрдамида турли вазифаларни бажариш имкониятини берадиган қурилмалар билан жиҳозланади. Радиоактив моддалар билан иш бажариладиган биноларнинг деворлари, пол, шифт ва эшиклари текис ва силли қ бўлиши керак. Ҳамма бурчаклар, радиоактив моддалардан тозаланиши осон бўлиши учун ярим айлана шаклига келтирилди. Хоналарда шахсий муҳофаза воситалари учун ҳаво бериш тизимлари ташкил қилинади. Бино махсус санитария-гигиена жиҳозларига эга бўлиши керак. Булар ювиниш қурилмалари, душ хоналари, сув ичиш фавворалари ва бошқалардир. Бу қурилмалар тузилишига кўра шунга ўхшаш санитария- техник қурилмаларидан бир мунча фарқ қилади. Масалан, қўл ювиш

қурилмаларида кран ўрнига педал ўрнатилади. Шунингдек, бу хоналарда албатта исси қ сув таъминоти бўлиши шарт. Канализация тизимлари зарарсизлантириш қурилмасига эга бўлади. Радиоактив моддалар махсус зич ёпиладиган идишларда сақланади. Радиоактив моддалар билан иш бажариладиган ва улар сақланадиган биноларни эшикларига радиоактив хавф белгиси қўйилади. Радиоактив нурларни ўлчаш асбоблари Нурланишлар билан иш олиб бораётганда инсон организмига таъсир кўрсатаётган нурланиш дозасини ва иш жойларидаги нурланиш миқдорини билиб туриш катта аҳамиятга эга. Шунинг учун ҳам ўлчов асбобларига катта аҳамият берилади. Ўлчаш асбобларининг ишлаш тизими ионланиш, сцинталяция ва фото г рафия усулларига асосланган. Баъзи бир газлар радиоактив нурлар таъсирида электр ўтказувчан бўлиб қолиш қобилиятига эга. Ионизация усули шунга асосланган. Сцинтиляция усули эса газ, кристалл ва эритмаларнинг ионлаштирилган нурланишларни ютиши натижасида кўринадиган нурлар тарқатиш хоссасига асосланган. Фото г рафия усули ионловчи нурланишлар фотоэмульсияга таъсир кўрсатишига қараб белгиланади. Ўлчаш асбоблари радиоактивликни ёки зарарланиш дозасини ўлчайдиган турларга бўлинади. Радиометрик асбоблар радиоактив моддалар қанча заррачалар ва квантлар ажратаётганини ўлчайди. Дозиметрик асбоблар эса ионлаштирилган нурланишлар қанча энергияни узатаётгани ёки объектга тушаётганини ўлчайди. Радиометрик ва дозиметрик асбоблар умуман саноат корхоналари ҳолатини ўлчаш учун ҳамда шахсий назорат воситаси сифатида ишлатилиши мумкин. Шахсий назорат ҳар бир ишчи учун ишлатган давридаги маълум вақтларда (масалан, кун ёки ҳафта давомида) нурланишлар даражасини

аниқлаш имкониятини беради. Дозиметрлар ишчи танасининг энг кўп нурланиш олиши мумкин бўлган қисмига ўрнатилади.

Ф ойдаланилган адабиётлар : 1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси . Тошкент, ,,Ўзбекистон", 1992 й. 2. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Тошкент « Шарқ", 1998 й. 3 .Ўзбекистон Республикасини Меҳнат кодекси Тошкент, 1996 й. 4.Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги Қонуни Тошкент, 1993 й. 5.В.С.Алексеев, Е.О.Муродова, И.С.Давыдова. Безопасность жизнедеятельности «Проспект» Москва-2006 г. 6.О. Қ удратов, Т. Ғ аниев. Ҳаётий фаолият и хавфсизлиги. Тошкент. «Меҳнат»-2004. 7. Ҳ .Э. Ғ оипов. Меҳнат муҳофазаси. Тошкент. «Меҳнат»-2000. 8. Ғ .Е.Ёрматов. Ҳаёт фаолият и хавфсизлиги (Маъруза матнлари тўплами), Тошкент-2003 9. Безопасность жизнедеятельности. Под общей редакцией доктора техн. наук, профессора С.В.Белова. Москва, «Высшая школа» 2003.

O'xshashlar

Радиоактив нурланишлардан химояланиш

Ионлашган электромагнит ва лазер нурларидан ҳимояланиш

Ёнғиннинг олдини олиш ва ёнғиндан ҳимояланиш тизимлари

Ишлаб чиқариш шовқини инфра-ультратовушлар ва улардан ҳимояланиш

Заҳарли ва зарарли моддаларнинг инсон организмига таъсири ва улардан ҳимояланиш тадбирлари