Qon ketish va yumshoq to`qimalarning shikastlanishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54.5 KB

Ko'chirib olish

Qon ketish va yumshoq to`qimalarning shikastlanishi . Reja: 1) Qon ketish turlari haqida ma`lumot 2) O`tkir qon ketganda shoshilinch yordam ko`rsatish. 3) Qon guruhlarini aniqlash. 4) Bemorlarni qon quyishga tayorlash va uning asoratlari. 5) Yumshoq to`qimalarning shikastlanishi

Qon ketish qon tomirlari devortininig shikastlanishi, biror kasallik natijasida emirilishi yoki uning o`tkaszuvchanligi oshib ketishi sababli kelib chiqadi. Shikastlangan tomirning xususiyati va turiga qarab qon oqishininig qo`yidagi turlari farq qilinadi. 1. Arterial qon ketishi- qon ketishninig eng havfli turi bo`lib bu arterial qon tomirlari shikastlanganida yuqori bosim ostida pulssimon qizil alvon rangli qon otilib chiqishi bilan xarakterlanadi.. Bunda bemorda qisqa muddat ichida ko`p miqdorda yo`qotilganligi uchun kamqonlik kelib chiqadi. 2 Venoz qon ketishi- bu vena qon tomiri jarohatlanganda yuzaga chiqadi.Bunda qon bir tekisda , birmuncha sekin oqadi va uning rangi to`q qizil bo`ladi. Bunda markaziy qon tomitrinnig jarohatga yaqin joyini bosganda qon oqishi tuxtaydi. 3. Kappilyar qon ketishi - bu kappilyaralr jarohatlanishidan yuzaga kelib , jarohatning yuzaki qonashi bilan farqlanadi. Qon kurinishi jihatidan arterial va venoz qon orasidagi o`rtacha o`rinni egallaydi. Odatda kappolyardan qon ketishi uz-uzidan tuxtashga moyil buladi. 4. parenximatoz qon ketishi- bunday qon ketishi ichki a`zolar – jigar, taloq, upka, buyrakalrning hamma tomirlari shikastlanganda kuzatiladi. Bunday qon ketishi g`oyat havfli hisoblanib, bunda qomn ketishi tomirlar devorining parenxiamtoz a`zo stromasi tomonidan tutib turilishi, a`zoda antikogulyant moddalar tufayli tromb hosil bo`lmasligidan uz- uzidan tuxtamaydi. Qon ketishi birlamchi va ikkilamchi(operatsiyadan keyin) shuningdek tashqi, ichki (biror yopiq bo`shliqqa) bo`lishi mumkin. qon oqishining keyingi turi jigar, taloq , upka va buyrak kabi a`zolar shikastlanganda kupincha kuzatiladi. O`tkir qon ketishi klinikasi.

Bunda teri va shilliq pardalarninig birdaniga oqarib ketishi bilan xarakterlanadi. Bemorning yuzi sulib, kuzi kirtayadi, arterial va venoz qon bosimi pasayadi, puls tezlashib , tuliqligi sust va ipsimon bo`ladi, nafas tezlashadi , bosh aylanadi, a`zoyi badani bushashadi, tashnalik , kuz oldining qoromg`ilashuvi, kungil aynishi, ba`zan qusish kuzatiladi. Qon yo`qotishda ulim og`ir kislorod etishmovchiligi natijasida nafas markazininig falajlanishi va yurak faoliyatining tuxtashi natijasida ruy beradi. Chaqaloqlar va keksalarda oz miqdorda qon ketishi juda asoratlarga , xatto ulimda olib kelishi mumkin. Qon ketishini tuxtatish turlari. Yordam berish sharoitlari va tibbiyot xodimininig malakasiga kura qon oqishini tuxtatish vaqtinchalik yoki uzil- kesil bulishi mumkin. Qon oqishini vaqtincha tuxtatish usullari. - Bosib turuvchi bo`glam- qo`l oyoqni immobilizatsiya qilib bva balandga kutarib , bosib turuvchi bog`lab quyiladi. Bunda jaroxatga doza bir necha qavat steril quyiladi va uninig ustidan maxkam bintlanadi yoki jgut quyiladi. - Qulni bug`imidan bukish - taqim, elka, son arteriyalari jarohatlanganida yuz beradigan qon oqishi ba`zan oyoq- qulni maksimal bukish yoki bo`glam tortib quyish yo`li bilan tuxtatiladi. - Jarohatda tomirni bosib turish - qo`lga steril qo`lqop kiyiladi va jarohat spirt yoki yod bilan artiladi. Kursatkich barmoq jarohatga kiritiladi va sizib chiqayotgan qon tomirini bosib qon ketishi tuxtatiladi. - Jarohatni tarang tamponlash- buininig uchun tampon olinib, uni kornsang bilan birin- ketin va tarang qilib tuldirish orqali qon tuxtatiladi. Odatda bu usul burun jarohatlarida kuzatiladi. - Qonab turgan tomirga qisqich qo`yish – oyoq, qo`l, chanoq , qorin bo`shlig`ida chuqur joylashgan tomirlardan oqayotgan qonni tuxtatish uchun

qo`llaniladi. Bunda jarohat orqali qisqich yoki kornsang kiritilib, qonayotgan qon tomirini qisib qon tuxtatiladi. - Tomir bo`ylab bosib turish – bu usulda ayrim yirik arteriyalardan oqayotgan qonni tuxtatish tomirni usha yirik arteriyalardan oqayotgan qonni tuxtatish tomirni usha tomir yaqinida joylashgan suyakka bosish yo`li bilan amalga oshiriladi: umrov osti arteriyasini umrov suyagi ostida joylashgan nuqtadagi 1 qovurg`aga bosiladi. Uyqu arteriyasi barmoq bilan 6- buyin umurtqasininig kundalang usimtasiga , Son arteriyasi Pupart boylamidan pastroqqa kov suyagininig gorizontal suyagining tarmog`iga tarmog`iga bosiladi. jgut bog`lash - bu arterial qon ketishi ni tuxtatishda asosiy usul xisoblanadi. Arterial qon ketishida jgut jarohatga nisbatan markaziy tomonga qo`yiladi. Jgut solishdan oldin jgut solinadigan terini qisib qo`ymaslik uchun oyoq yoki qo`lga sochiq yoki bint uraladi. Jgutni cho`zib o yoq atrofidan aylantiriladi ,jgut uchlari maxkamlanadi va jgut solingan vaqt yozilgan qog`oz qistiriladi. Jgut tug`ri solinganida oyoqninig jgutdan chetrog`idagi qismi oqaradi, jgutdan pastda puls yuqoladi qon oqishi tuxtaydi . Arteriyaga quyilgan jgut ko`pi bilan 1.5-2 soat qoldirilishi mumkin. Maxsus jgut bo`lmaganda tasma, ro `molcha , tizimcha kabilar ishlatiladi. Yasama jgutninig bosish kuchuini oshirish uchun unga ytayoqcha suqiladi va burash yol`i bilan qon oqishi uzil- kesil tuxtatiladi.. Venoz qon oqishida venoz jgut deb ataladigan jgut ishlatiladi. Uni shikastlangan joydan pastroqqa chamasi 6 soat muddatga solinadi va u qattiq tortilmaydi. Bunda oyoq yoki qo`l ko`karadi, arteriyada puls sa qlanib qoladi , qon oqishi tuxtaydi. Qon oqishini uzil- kesil tuxtatish.

$Mexanik usullar : Jarohatdagi tomirni bo`glash bunda qonagan tomir istalgan chok materiali (ipak, lavsan, ketgut)\bilan bog`-di. - Tomir bo`ylab bo`glash jarohat qattiq infeksiyada, jarohatdagi tomirni topish qiyin bulganda qullaniladi. -0 tomirlarga chok solish - maxsus chok materiali bilan travmatik ignalar yordamida tomirlarga mexanik chok solinadi. Fizikaviy usullar: - Sovuqni maxalliy quyish- bunda muz solingan rezina yoki polietilen xaltachalar ishlatiladi. - Elektr koagulyatsiya- maxsus koagulyator yordamida operatsiya vaqtida mayda tomirlardan qon ketishida qullaniladi. -Issiq fizilogik eritmani qullash- 60-80 %gacha qizdirilgan eritmaga xullangan salfetka qonayotgan soxaga bir necha minutga quyiladi. Kimyoviy usullar :- Tomirlarni toraytiradigan preparatlar 0.1 % li adrenalin preparati maxalliy yoki parenteral ish-di. -Qonning ivish xususiyatini oshiradigan preparatlar- vodorod peroksid, kalsiy xlorid, aminokapron kislotasi va vikasol ish-di. Biologik usullar: - Gemostatik vositalarni ot zardobi,gemostatik bulut , fabrin pardasi kabilardan foydalaniladi. -Gemostatik vositalarni venaga qo`llash – qon , plazma, gemofobin, antigemofil globulin va antimofil plazma, fibrinogen va boshqalardan kichik dozalarda bo`lib- bo`lib quyiladi. QON GRUPPASINI ANIQLASH Odamda qonnning 4 guruhi uchraydi: - Birinchi guruh-0(1) eretrotsitlarda aglyutinogenlar yo`q (0 zardobda esa 2 ta aglyutenin alfa va betta bor. - Ikkinchi guruh - A (II) eretrotsitlarda agglyutinogen (A) zardobda esa agglyutin beta bor.$

-Uchinchi guruh – B (III) eretrotsitlarda agglyutinogen B, zardobda esa agglyutinin alfa bor. - To`rtinchi guruh – AB (IV) eretrotsitlarda ikkala aglyutinogen A va B bor bioq zardobda agglyutininlar bo`lmaydi. Qon guruhini standart zardoblar bilan aniqlash. Bu usul bo`yicha qon guruhini aniqlash uchun aniqlanadigan qon guruhlari avvaldan ma`lum zardob bilan aralashtiriladi va aglyutinatsiya bor - yuqligiga qarab qon guruhi to`g`risida xulosa chiqariladi. Aniqlash uchun 3 guruh oldindan tayorlangan qon o (I),A(II),B(III) standart zardobininig xar bir guruh uchun 2 ta xar xil guruh seriyalari qullaniladi. Buyum oynasi yoki chinni tarelkaga xar bir seriyadan bir juftdan ikki (seriyadan) tomchidan standart zardob tomiziladi. Zardoblar alohida pipetkalar orqali olinadi. tekshiriladigan bemorninig barmog`i spirt bialn artilib, unga maxsus skarifator bilan igna sanchiladi va 6 tomchidan qon olinib, standart zardoblar bilan alohida shisha tayoqchalar yordamida aralashtiriladi.5 minutdan so`ng soxta aglyutinatsiya reaksiyasini aniqlash uchun zardobga bir tomchdan fiz. eritma qo`shialdi. Agar natijada: a) uchala aralashtirlgan tomchilarda aglyutinatsiya ro`y bermasa, bu tekshirilayotgan qon O(I), b) O(I) va B(III) zardobalr bilan aglyutinatsiya ro`y bersa qon guruhi A(II) bo`ladi. b (I) hamdaA (II) zardobi bilan aglyutinatsiya ro`y bersa, B (III) qon guruhi bo`ladi. G) Uchala aralashtirilgan z ardobgda aglyutinatsiya reaksiyasi bo`lsa, AB(IV ) guruhi bo`ladi. Xato qilmaslik uchun guruhi 2 seriyadagi standart zardob bilan aniqlanadi.

$Agar uchala zardob bilan aglyutinatsiya ro`y bersa AB (IV) qon guruhini AB (IV) qon guruhi zardobi bilan qo`shimcha aniqlash o`tkazish zarur\ bo`ladi QON QO`YISH Qon quyiosh tirik to`qimani ko`chirib o`tkazish bo`lib, bemor organizmiga xar tomonlama ta`sir q iladi. Shuninig uchun xam bu mutloq ko`rsatmalar bo`lgandagina bajarilishi shart. Qon qo`yish qat`iy tartib bilan amalga oshiriladi. Retsipientnin qon guruhi va rezus mosligi aniqlanadi. Donor qoni to`g`risida ham ana shunday ma`lumotlar bo`lishi kerak. Qon qo`yishdan oldin bu ko`rsatkichlar yana bir bor aniqlanadi. mOs kelish kelmaslikka va rezus mos kelish0 kelmaslikka va biologik sinamaga bevosita reaksiya o`tkaziladi. Qo`yishdan oldin qon uy xaroratigacha isitiladi. QON QUYISH USULLARI - To`g`ridan to`g`ri qon quyish qon donor venasidan retsiient venasiga bevosita quyiladi. - Bilvosita qon qo`yish - donor qoni vval maxsus idishlarga yig`iladi, sterealizatsiya qilinadi, konservaladi va keyinchalik zarur bo`lganda qo`yiladi. Qon qo`yishning qo`yidagi usullari mavjud: - venaga qon qo`yish – ko`p yo`qotilganda qon oqim qilib yoki bemorninig xolati imkon berganda va ko`p miqdorda qon quyish talab etilganda tomchilatib (1 daqiqada 20- 30 tomchidan ) qiy-di. - Arteriyaga qon quyish – klinik o`lim xolatidagi yoki shunga yaqin holatdagi bemorlarga qon bosim ostida quyiladi. - suyak ichiga qon quyish - qon suyakninig g`ovak moddasiga k-di. - almashtirib qon quyish - qon olib, urniga donor qonini kuyish - gemolitik zaharlanganda, ovqatdan zaharlanishda qo`llaniladi.- qayta qon$

qo`yish- bemorning seroz bo`shlikka oqib tushgan uz qonini quyish (Qon yig`ilib natriy sitrat shimdirilgan 4 qavat dokadan filtrlab u`tkaziladi. - murda qonini quyish- murda qoni icvimaydi, shuninig uchun uni stabilizatorsiz ko`p miqdorda ulgan kishilarninig jasadidan olib tayorlanadi) QON QUYISHDA RO`Y BERADIGAN ASORATLAR 1 Gemotransfuziya shoki- bu mos kelmaydigan qon quyilishdan keyin yuz beradi ,Bunday xollarda qon quyish darhol tuxtatiladi plazma , shokka qarshi eritmalar 5 % li glyukoza eritmasi quyiladi. Mos keladigan bir hil guruhdagi qon quyiladi va paranefral blokada qilinadi. 2. Rezus omili mos kelmaydigan qonni kuyishda ham qon quyishdagi kursatladigan davo qilinadi. 3. Ifloslangan qon quyish- klinik simptomlari qisqa muddatdan so`ng paydo bo`ladi (Bunda antibiotiklar qo`llaniladi.) 4. Anafilaktik shok- shokka qarshi antigistaminlar kul-di. 5. Sitrat shoki- 10% li kalsiy xlorid er-si venaga 6. Pirogen reaksiyalar- analgin, antigistamin pr-lar. 7. yurakning tusatdan kengayishi 8. xavo emboliyasi. 9. Tromb emboliyasi Jarohat deganda teri yoki shilliq pardalalrnning mexanik shikastlanishi tushuniladi. Bunda ichkaridagi to`qimalarga ham shikast etgan bo`lishi mumkin. klinik jihatdan olganda jarohatlar 3 ta klassik belgi bilan ta`riflanadi: teri butunligininig buzilishi vca jarohat chetininig ochilib turishi, jarohatning og`rishi, jarohatdan qon ketishi. Jarohatlangan narsaninig xususiyatiga ko`ra jarohatlar turlicha bo`ladi. Tibbiyotda bolalar jarohatlanishi ko`p uchraydi. Bolalar jarohatlanishi ko`p

uchraydi. bolalar jarohatlanishi ayniqsa maktabda, sport maydonlarida , ko`chada , uyda shikastlanishlari ko`p uchraydi. Bundan tashqari kundalik turmushda, ishlab chiqarishda, qishloq ho`jaligida , tabiiy ofatlarda va uz- uziga qasd qilish hoaltlarida sodir etiladi. Jarohatlarninig qo`yidagi turlari tafovut qilinadi. Kesilgan jarohatlar- to`qimalarga birorta o`tkir narsa: pichoq, hsisha temir va hokazolar ta`sir qilganda paydo bo`ladi . jarohatninig atrofi tekis, ostidagi to`qimalarga ozroq shikast etgan, jarohat ochiq bo`lib , qon ketib turadi. Boshqa j jarohatlarga qaraganda birmuncha oson tuzaladi. Shilingan jarohatlar kesilgan jarohatlarninig bir turi bo`lib, bunda teri va teri osti to`qimasi ostidagi to`qimalardan ajralib chiqqan b`oladi. Bunday jarohatlar urinma chiziq bo`yicha harakat qilayotgan kesuvchi narsalardan shikastlanish yoki terininig teri osti to`qimasi bilan ajralishi oqibatida yuz berishi mumkin. KLINIKASI Jarohatninig klinik manzarasi qattiq og`riq jarohat chetlarininig ochilib turishi , qon oqishi va gavdaninig shu qismida yuz beradigan funksional o`zgarishlar bilan xarakterlanadi. Odam ayrim sabablar (janjallashish, engil avariyaga uchrash) natijasida kuplab jarohatlanganda uning umumiy ahvoli ancha yomonlashadi. : kuchli og`riq , bosh aylanishi , qon bosimininig pasayishi. teri va shilliq qavatlarninig oqarib ketishi, xushidan ketishi mumkin. LAT EYISH. Lat eyish daganda zarb ta`sirida yumshoq to`iqmalarninig anatomic uzgarishsiz shikastlanishi tushuniladi. Bir joyninig og`rishi, to`qimalarninig shishuvi,teri sezuvchanligininig uzgarishi , qon quyilishi

( gematoma ) kuzatiladi. SHikastlangan organ funksiyalari buzilishi mumkin. Gematoma ( qon quyilgan joy) rangi pigmentninig asta- sekin parchalanishi munosabati bilam tuk qizil, ko`kimtir, yashildan to sariq ranggacha uzgaradi. DAVOLASH gavdaning shikastlangan qismiga orom beriladi, unga balandroq vaziayt yaratiladi, bosib turadigan bo`glam bo`glanadi, Lat egan joyga sovuq yoki muz solingan xaltachada quyiladi. gematoma katta bo`lsa ba`zan qon surib olinadi yoki qon oqishi to`xtatiladi Lat eyishdan 2- 3 kun o`tgach gematomaniing yahshiroq surilishi uchun issiq muolajalar ( grelka, isituvchi compress, doametriya UVCH …)qilinadi. Muskullarniig yirtilishi. muskullarninig shikastlanishi yopiq va ochiq bi`lishi mumkin. Muskul qattiq cho`zilganda va unga zo`r kelganda, masalan, og`ir yuq ko`tarilganda u yirtilishi mumkin. Qorin muskullari va oyoq - qo`llarni yozuvchi muskullar eng ko`p yirtiladi. Muskullar qisman va to`liq yirtilishi mumkin. Yirtilgan zonani paypaslab kurishdi, ayniqsa muskul nuqsoni aniqlanadi. Keyinroq gematoma xosil bo`lish hisobiga usmasimon tuzilna paydo bo`ladi. Odatda shu muskul funksiyasi pasayadi yoki butunlay yo`qoladi. boylamlarning cho`zilishi va yirtilishi. Bug`imda uniing hajmidan oshib ketadigan xarakat bulganda uni maxkam ushlab turadigan boylam apparati cho`ziladi. Ba`zan esa yirtiladi. Bug`im sohasida og`riq, va shish xarakatlarninig cheklanish kuzatiladi. Boylamlar yirtilganda gematoma paydo bo`ladi va xarakat keragidan ortiqcha bo`ladi. Oyoq - qo`lga orom berish zarur. Bug`im soxasiga bosib turadigan bog`lam bog`lanadi. Dastlabki kunlari sovuq, keyinchalik issiq muolajalar mahalliy qullaniladi. Boylam yirtilganda gips bog`lam quyiladi, konservativ davoalsh yahshi natija bermaganda operatsiya yo`li bilan davo qilinadi.

EZILISH SINDROMI. Oyoq - qullar tananing boshqa qismlari yumshoq tuqimalarninig zilzila vaqtida, bosib qolishda va boshqalarda uzoq muddatgacha turli narsalar (daraxt, toshlar, beton plitalar, uta og`ir buyumlar va hokazo) ostida bosilishi oqibatida yuz beradigan ma`lum simptomlar kompleksi e z i l i sh sindromi deyiladi. yoki shikastlanish taksikozi deyiladi. Bunda muskullar teri osti yog` kletchatkasi tomirlar va nervlar suyaklar majaklanadi va sinadi. Uzoq vaqt ezilish natijasida muskullar va boshqa tuqimalar qonga yolchimay qoladi natijada bu tuqimalarda nekroz boshlanib tuqimalar o`la boshlaydi va uzidan zaharli moddalar ajratadi. So`ng to`qimalarda yig`ilgan toksinli moddlar, shuningdek og`riq impulslari oqimi organizmga tushadi va shokni eslatuvchi klinik manzarani keltirib chiqaradi. Ezilish sindromining belgilari. bemorning umumiy ahvoli dastlab ancha yahshi bo`ladi u umuman beholligidan ezilgan joyi og`rishidan shikoyat qilmaydi. Oradan 6-8 soat o`tgach shikastlangan oyoq- qo`lda shish paydo bo`ladi. Bu soxaning terisi avalgiga qaraganda oqaradi, so`ngra qizg`ish- ko`kimtir tusga kiradi. Terida ichi suyuqlikka to`la pufakchalar paydo bo`ladi , oyoq- qo`lini qimirlatib bol`may qoladi. Bemorning umumiy ahvoli og`irlashadi. Tana harorati 39 / 40 ga ko`tariladi. boshi qattiq og`riydi , qon bosimi avvaliga ko`tarilib keyin tushadi pulsi tezlashadi , buyrak ishi buziladi , oldin siydik ajralishi kamayadi so`ngra siydik umuman ajralmay qoladi – anuriya.

O'xshashlar

Qon ketish va yumshoq to`qimalarning shikastlanishi

Shok holati. uzoq muddatli bosib qolish sindromi. Kuyishlar. Muzlash. Zaharlanish

Shok holati. Uzoq muddatli bosib qolish sindromi

Tayanch harakat aparatining mexanik shikastlanishi

Yurak va qon tomirlari kasalliklari