Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг асосий йўналишлари - Transport - Referatlar

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг асосий йўналишлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

182.5 KB

Ko'chirib olish

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг асосий йўналишлари Режа: 1. Ҳ аракатни ташкил этишнинг ма қ сад ва вазифалари 2. Йўл ҳаракатини ташкил этишда “Автомобил- йўл ҳайдовчи-пиёда - муҳит” тизимининг ўзаро боғлиқлиги 3. Ўзбекистон республикасини автомобиллаштириш ва йўл тармо қ ларининг ўсиш кўрсаткичлари 4. Ҳаракатни ташкил этиш бўйича меъёрий ҳужжатлар

Автомобил йўлларида ҳ аракат тартибсиз равишда вужудга келади. Ҳар бир ҳайдовчи ў зига қ улай ҳ аракат тартибини танлайди ҳамда ўзи танлаган ҳ аракат тартибини нг бош қ а ҳаракат катнашчиларига таъсири билан ҳисоблашмайди. Шунингдек , турли русумли а втомобилларнинг ҳар хил динамик сифати ҳаракат тартибига таъсир қилиши муқаррар. Йўл ҳаракатида а втомобилларнинг ўзаро таъсири ҳаракат миқдори қанча кўп бўлса, шунча орта боради. Йўл ҳаракатини ташкил этиш – транспорт воситалари оқимини максимал даражада йўлнинг геометрик ўлчам имкониятларидан фойдаланиб, унинг ҳар хил бўлакларида хавфсиз ҳаракат тартибини ва юқори ўтказиш қобилиятини таъминлашга қаратилган тадбирлар тизимидан иборат. Йўл ҳаракатини ташкил этиш тамойиллари транспорт оқимини тўғри й ў налтиришга, керак ҳ олларда уларни тезликлар бўйича гуруҳларга ажратишга, ҳар бир йўл бўлаги учун рационал тезликларни белгилашга, ҳайдовчиларга ўз вақтида ҳаракат маршрути ва йўл шароити тўғрисида ахборот беришга қаратилган. Ҳаракатни ташкил этишни такомиллаштириш прогрессив бошқариш (ҳаракатни бошқаришнинг автоматик тизими; светофор объектларини «яшил тўлқин», «яшил кўча» тизими усулида ишлаши; тезлашувчи – секинлашувчи, рев е рсив, резерв тасмалардан фойдаланиш, баъзи бир кўчаларни бир томонлама ҳаракатга ўтказиш ва ҳ.к.) чорраҳаларни ҳар хил сатҳда ўтказиш, шунингдек , транспорт воситаларининг ҳаракат маршрутини рационал равишда танлаш ёрдамида эришилади. Йўл ҳаракатини ташкил этишда электрон ҳисоблаш машиналари ( ЭҲМ ) ёрдамида автобус ва троллейбус, шунингдек, ялпи юк ташувчи а втомобилларнинг оптимал ҳаракатланиш графигини тўғри тузиш катта аҳамиятга эга. Тиғиз соатларда ҳаракатни ташкил этиш мақсадида асосий магистралнинг тирбанд йўл бўлакларидаги транспорт оқимининг ҳаракатини айланма йўллар орқали ўтказишга интинилади. Ҳаракатланиш тартибини ошириш учун а втомобил ва автобусларга икки томонлама радио алоқа ўрнатилади. Бу эса ҳаракат

ўзгаришини ни йўлда наз о р а т қ илиш имконини беради. Йўл ҳаракатини ташкил этишда қ уйидаги ҳ ужжатларнинг аҳамияти каттадир: “ Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида ” ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни; йўл ҳаракати қ оидаси; транспорт воситаларининг конструктив хавфсизлик меъёрлари; йўл ва кўчалар учун қ урилиш меъёрлари ва қ оидалари. Шунингдек , ҳаракат хавфсизлиги бўйича со ҳ а меъёрий ҳ ужжатлари. Автомобил транспортининг ишини , ҳайдовчи ме ҳ натини , йўлдаги транспорт воситалари ва пиёдаларнинг ҳаракатини ташкил қ илишни бир - биридан фар қ лаш лозим. Биринчи икки масала билан асосан автокорхоналар , кейингиси билан эса йўл хўжаликлари, йўл ҳаракати хавфсизлиги органлари ва ҳ о к имият вакиллари шу ғ улланадилар. Юқорида гиларда н келиб чиқиб, йўл ҳаракат и ни та ш кил қилишнинг асосий мақсади деб ҳар хил транспорт воситалар и ни юқори тезлик билан йўлнинг турли б ў лагидан йилнинг ҳар қандай об-ҳаво шароитларида хав ф сиз ў тказиш т у шунилади. Ҳаракатни ташкил этишнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: - транспорт воситаларининг ҳаракат тартибини белгилаш ва таъминлаш; - автомобилларнинг ю қ ори самарадорлик билан ишлашини ҳар қандай об-ҳаво шароитида таъминлаш ва энг яхши йўл шароитларини вужудга келтириш; - ҳаракат хавфсизлигини йўлнинг ҳар қандай бўлагида ва турли об-ҳаво шароитларида таъминлаш; - атроф - му ҳ итни бул ғ атмаслик ; - транспорт воситаларининг ва йўл иншоотларининг тез ишдан чи қ маслигини таъминлаш. Ҳаракатни ташкил қ илиш бўйича қўйилган вазифаларни муваф ф ақиятли бажариш учун турли вазирликлар, корпорациялар , концернлар, уюшмалар ва ҳо к имиятлар даражасида кенг к ў ламли фаол ишлар олиб борилиши зарур. Ҳаракатни ташкил қилишдаги ечиладиган масалалар кўламига қараб, уларни уч даражага бўлиш мумкин:

1. Давлат аҳамиятидаги даража. Бу даражада йўлда ҳаракатланиш қонун ва меъёрлари тузилади, «Автомобил – ҳайдовчи – йўл – пиёда - муҳит» тизимидаги элементларга талаб стандартлаштирилади, йўл тармоғининг ривожланиш режалари тузилади, давлат миқиёсида автомобиллаштириш кўлами мувофи қ лаштирилади. 2. Вазирликлар даражиси. Бу даража йўловчи ларни ва юк ларни ташишни такомиллаштириш ва ривожлантириш; транспорт воситаларини ишлаб чиқариш; йўлларни қ уриш, таъмирлаш; йўлда юришни ташкил қ илишда ишлатиладиган техник воситаларни ишлаб чиқариш; ҳайдовчиларни тайёрлаш ва йўл қ оидаларини йўл ҳаракати қ атнашчиларига тар ғ ибот қ илиш масалалари кўриб чиқилади. 3. Му ҳ андис хизмати даражаси. Бу даражада йўлда ҳаракатни ташкил қ илиш бўйича изланишлар; йўлнинг хавфли бўлакларида ҳ аракатланиш шароитларини яхшилаш; йўлнинг турли бўлакларида бўйлама ва кўндаланг кўринишни яхшилаш; транспорт воситаларини техник кўрикдан ўтказиш; ҳ аракатни ташкил қ илиш учун ишлатиладиган техник воситаларни татби қ этиш ва ишлатиш; ҳ айдовчилар ва пиёдаларнинг йўл ҳ аракати қ оидаларига риоя қ илишларини назорат қ илиб бориш масалалари ҳ ал қ илинади. Йўл ҳаракатини ташкил этишда “автомобил-йўл-ҳайдовчи-пиёда - му ҳ ит” тизимининг ўзаро бо ғ ли қ лиги Автомобил йўлларида инсонлар томонидан бошқариладиган турли хилдаги механик ва механик бўлмаган транспорт воситалари, ҳаракатланаётган (ёки ҳаракатда бўлмаган) пиёдалар мажмуидан иборат мураккаб динамик тизим мавжуддир. Бу тизим йўл ҳаракати деб аталади. Йўл ҳаракатининг муаммолари ва махсус томонлари, энг аввало, “Автомобил-ҳайдовчи-йўл-пиёда” тизими орқали белгиланади. Улар ўз навбатида атроф-муҳитда фаолият кўрсатадилар (1.1- расмга қара нг ).

1-расм “Автомобил – ҳайдовчи – йўл – пиёда - муҳит” тизими Тизимга қуйидаги ташкилий қисмлар киради: А ( а втомобил), Ҳ (ҳайдовчи), Й (йўл), П (пиёда), М (муҳит). Бу ташкилий қисмлар муҳитда фаолият кўрсатибгина қолмасдан, атроф-муҳит билан уларнинг ҳар бири чамбарчас боғли қ бўлади. Муҳит деб атроф-муҳитнинг йўл ҳаракати хавфсизлигига мужассамлашган таъсири тушунилади ва у қуйидаги омиллар дан ташкил топади: 1) об-ҳаво (метрологик кўриниш, ёғингарчилик, шамол, ҳарорат); табиий ландшафт (текислик, қир - адирлар, тоғлик, ер ости- усти сувлари ва ҳ.к.); механик (шовқин, чанг, тебраниш, газ чиқиндилари билан ифлосланганлик ва ҳ.к.) “А-Ҳ-Й-П-М” тизим и да механик “ А втомобил- йўл” (А-Й) ва биомеханик “Ҳайдовчи а втомобил” (Ҳ-А), “Ҳайдовчи-йўл” ( Ҳ - Й), “Пиёда-Автомобил” (П-А) ва “Пиёда-йўл” (П-Й) ҳамда биологик “Ҳайдовчи-пиёда” (Ҳ-П) тизимларини ажратиб кўрсатиш мумкин. “А-Й-Ҳ-П-М” тизими оптимал равишда фаолият кўрсатишда тизимдаги а втомобил, ҳайдовчи, йўл, пиёда ва муҳит ташкил этувчиларининг алоҳида ҳамда уларнинг биргаликдаги А-Ҳ, Ҳ-Й, Й-П, А-П ва бошқа таснифлари катта аҳамиятга эга. А Ҳ ЙПЙПАП A Ҳ Ҳ Й Х ЙА П Ҳ аракат му ҳ ити

Автомобил транспортининг конструктив ўлчамлари (параметрлари) йўл ҳ аракатининг таснифига таъсир кўрсатади. Бунда автомобилнинг геометрик ўлчамлари тортиш ва тормозланиш сифати, ҳ айдовчи иш жойининг қ улайлиги ва енгил бош қ арилиши му ҳ им ўрин эгаллайди. Автомобил йўли “А-Й- Ҳ -П-М” тизими фаолиятига ўзининг геометрик элементлари ўлчамлари ва транспорт - эксплуатацион сифатининг ўзгариши ор қ али таъсир этади. Йўл ҳаракати хавфсизлиги энг аввало ҳайдовчининг ишончлилигига, унинг тайёргарлигига ва ишчи қобилиятига боғлиқ. Пиёдалар йўл ҳаракатида алоҳида ўрин эгаллайдилар. Улар йўл ҳаракат и қоидаларини мукаммал билишлари ва уларга амал қилишлари реал йўл шароитларида ҳаракат хавфсизлигини таъминлашга имкон яратади. Умумий томонлардан оптимал равишда келиб чиққан ҳолда, йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлашда биринчи навбатда “А-Ҳ-Й-П-М” тизимдаги ҳар бир ташкил этувчиларнинг ва биргаликда фаолият қилувчиларнинг таснифларини оптималлаштириш орқали эришиш мумкин. Ўзбекистон республикасини автомобиллаштириш ва йўл тармо қ ларининг ўсиш кўрсаткичлари Бутун дунёда а втомобиллар сони кундан - кунга кўпайиши кузатил - мо қ да. Бундай ҳ олат биринчи навбатда Ўзбекистон Республикасига хосдир. Ўзбекистон Республикаси муста қ илликка эришгандан кейин мамлакат иктисодиётини кўчайтириш мақсадида а втомобилсозлик саноатини ривожлантириб , Андижон вилоятининг Асака ша ҳ рида Жанубий Корея билан ҳ амкорликда “УзДЭУ авто” қ ўшма корхонасида енгил а втомобиллар ишлаб чи қ арадиган завод қ урилиб, 1996 йилдан бошлаб NEXIA , TICO , DAMAS ва 2001 йилнинг август ойидан эса MATIZ русумли а втомобиллар ишлаб чи қ арила бошлади.

Дунё а втомобил бозоридаги мавжуд кескин рақобатнинг мавжудлигига қарамасдан, Ўзбекистон а втомобил саноати йилдан-йилга ишлаб чиқариш суръатларининг ўсишига ва иқтисодий кўрсаткичларнинг ошиб боришига эришмоқда. “ЎзДЭУ авто” корхонасида ишлаб чиқарилган автомобиллар сони 2007 йил 1 январ ҳолатига кўра 661 мингтадан ортиб кетди. 2006 йилда 140 мингдан ортиқ автомобиллар ишлаб чиқарилиб, 2005 йилга нисбатан 38,7 фоиз ўсишга эришилди. 2006 йил натижаларига кўра, Республика ялпи ички маҳсулотидаги а втомобил саноатининг улуши 9 фоизни ташкил қилди. Шунингдек, жа ҳ он бозорига ўзбек а втомобилларини эскпорт қилишнинг сезиларли даражада ортишига эришилди. 1996 йилда 880 та ўзбек енгил автомобил и экспорт қилинган бўлса, 2006 йилга бу 82537 донани ташкил этди ёки сал кам 94 мартага кўпайди. Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси дунё ҳамжамиятига а втомобил ишлаб чиқарадиган заводга эга бўлган 26-давлат бўлиб кирди. Умуман Ўзбекистон Республикасида 1996 йилдан бошлаб хусусий секторда а втомобил транспортининг сони йилдан-йилга ортиб бормокда, хусусан охирги 2003-2008 йилларда бу ўсиш кўрсаткичи ўртача 2-5,4% ни ташкил этди (1.1- жадвалга қ аранг) . 1 - ж адвал Йиллар * 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Хусусий сектордаги а втомобиллар сони 1095928 1211713 1235879 1269115 1330230 1402333 Автомобиллаштириш жамиятнинг и қ тисодий юксалишига ижобий таъсир қ илиш билан бирга, қ атор салбий о қ ибатларни ҳам келтириб чи қ армо қ даки , уларни ҳ ал қ илиш му ҳ им аҳамият касб этади.

Автомобиллаштиришнинг салбий о қ ибатлари йўл - транспорт ҳодиса лари натижасида кўплаб кишиларнинг ҳ алок бўлишлари (республикамизда 200 7 йилда уларнинг сони 2253 тага етди) ёки тан жаро ҳ атларни олишлари (200 7 йилда уларнинг сони 11706 тадан ошиб кетди) , шунингдек , йўл - транспорт ҳодиса лари натижасида кўплаб етказилган моддий зарарлар, шаҳар к ў чалари, а ҳ оли яшайдиган жойлардан ўтадиган йўллар минта қ асидаги ю қ ори даражадаги шов қ ин, ҳ аво бассейнларининг ифлослантирилиши, кўчаларда тўхтаб турувчи автомобиллар томонидан тўсиб қ ўйишлари , транспортларнинг ушланиб қ олишлари ва ҳ аракат тезликларининг кескин тушиб кетишидан иборатдир. Паст даражадаги ҳаракат хавфсизлигига сабаб бўладиган а втомобиллар ҳ аракатини учта ўзига хос хусусиятларини кўрсатиш мумкин . 1. Автомобил транспортининг ўз кўрсаткичларига кўра мос келадиган а втомобил-транспорт фойдаланиш кўрсаткичларига эга бўлган а втомобил йўллари билан етарли даражада таъминланмаганлиги. 2. Автомобиллар ҳаракатининг йўл ҳаракати бошқа қатнашчиларидан етарли даражада ажратилмаганлиги ва пиёдалар ҳаракатланиш маданиятининг пастлиги. 3. Ҳайдовчилик касбининг оммавийлиги ва улар орасида паст малакали ва кам кўникмага эга бўлган ҳаваскор ҳайдовчиларнинг кўплиги. Мамлакатимиздаги иқтисодий тармоқни ривожлантиришда йўл соҳасининг роли катта бўлиб, у ишлаб чиқариш соҳаси ва иқтисодий мустақилликни мустаҳкамлаш ва Ўзбекистон Республикаси жаҳон ҳамжамиятига фаол қ араб бориши мақсадида уни юқори даражадаги автомагистраллар билан таъминлаш, транспорт коммуникацияларини аъло даражада ривожлантиришни талаб этади, бу эса биринчи навбатда а втомобил йўлларини устувор тарзда ривожлантириб боришни талаб этади. Ўзбекистоннинг жаҳон бозорига чи қ иши учун транспорт йўлакларини шакллантириш бўйича марказий тадбирлар ўтказилмо қ да ҳамда Республика ва чет эл яқин-узоқ мамлакатлари а втомобил йўллари интеграцияси ва

ҳамкорлик бўйича қатор ишлар амалга оширилмоқда. Буларга қуйидаги Президент ва Вазирлар Маҳкамасининг қарорларини мисол қилиб кўрсатиш мумкин: - Президентнинг 2005 йил 30 сентябрдаги Р-2338 рақамли “2006-2010 йилларда Ўзбекистон Республикасида а втомобил йўлларини қуриш Дастурини ишлаб чиқиш бўйича комиссия тузиш тўғрисида”ги фармойиши; - Президентнинг 2006 йил 3 мартдаги ПҚ-299-сонли “Йўл қурилиш ишлари ҳ ажми ва сифати устидан назоратни янада кучайтириш чоралари тўғрисида”; - Президентнинг 2006 йил 25 октябрдаги 499-сонли «Умумий фойдаланишдаги а втомобил йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва қайта қуриш тадбирини такомиллаштириш чоралари тўғрисида»; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг 2006 йил 1-ноябрдаги ВМ-226-сонли “Умумий фойдаланиладиган а втомобил йўлларини қуриш ва улардан фойдаланишни ташкил этишни ҳ амда сифатини назорат қилишни такомиллаштириш тўғрисида; - Президентнинг 2006 йил 14 ноябрдаги ПҚ-511-сонли “Ўзавтойўл” д авлат акциядорлик компаниясининг ташкилий тузилмасини такомиллаштириш чоралари тўғрисида; - Президентнинг 2006 йил 20 декабрдаги ПҚ-535-сонли “Умумфойдаланувдаги а втомобил йўлларини 2007-2010 йилларда ривожлантириш тадбирлари тўғрисида»; - Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2007 йил 3-октябрдаги қарори билан «Автомобил йўллари тўғрисида”ги янги Ўзбекистон Республикасининг қарори. Дунё транспорт тизимига энг кўп талаб этиладиган ва самарали интеграцияни таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ўтувчи халқаро магистрал йўлларни модернизация қилиш бўйича кенг кўламдаги ишлар олиб борилмоқда. Бунга қуйидаги “Ғуз о р-Бухоро-Нукус- Қўнғирот-Бейнеу”, “Олмота-Бишкек-Тошкент-Термиз”, МД Ҳ ва Европага

чиқишни таъминловчи «Навои-Учқудуқ” шунингдек, Форс қўлтиғига ва Қора денгизга чиқишни таъминловчи “Самарқанд-Навои-Бухоро- О л о т” транспорт йўлаклари киради. Гулистон-Ангрен йўналишида 2007 йилда таъмирлаш ва янги қурилиш бўйича иш бошланди. Бу йўналиш М-39 “Олмота-Бишкек-Тошкент-Термиз”, М-34 “Тошкент-Душанба”, А-373 “Тошкент-Ош”, 4Р2 “Тошкент-Олмалиқ” ва 4Р1 “ТҲАЙ” мавжуд йўлларига альтернатив вазифани бажаради. Ўзбекистон Республикасида юқорида келтирилган ПҚ-535 рақамли Қарорга асосан 2007-2010 йиллар мобайнида жами 700 км а втомобил йўл, 2700 пм кўприк ва йўл ўтказувчилар таъмирлаб қурилади. Ш унингдек, ҳар йили 2200 км а втомобил йўли капитал ва ўрта таъмирдан чиқарилади. Ўзбекистон Республикаси етарли даражада зич а втомобил йўллар тармоғига эга. 2007 йил 1 январ ҳолатига кўра республикамиздаги йўлларнинг умумий узунлиги 183000 км, шу жумладан, умумфойдаланувдаги а втомобил йўллари 42530 кмни ташкил этади. Ўзбекистон ҳудудларининг транспорт тармоғи билан таъминланиш кўрсаткичлари 1.2-жадвалда келтирилган. 2- жадвал Ҳ удудлар Автомобил йўллари узунлиги, минг км. Транспорт тармо ғ ининг зичлиги, км 1000 км 2 1000 киши Ўзбекистон Республикаси бўйича жами: 146,347 210,1 3,89 Қ ора қ олпо ғ истон Республикаси 9,7 58,8 6,58 Андижон вилояти 5,9 1404,8 2,74 Бухоро вилояти 9,7 246,2 6,93 Жиззах вилояти 4,1 200,0 4,38 Қ аш қ адарё вилояти 8,2 288,7 3,87 Навоий вилояти 6,2 56,2 8,00 Наманган вилояти 6,3 797,5 3,33 Самар қ анд вилояти 10,3 628,0 3,92 Сурхондарё вилояти 5,7 274,0 3,35 Сирдарё вилояти 4,7 921,6 7,6

Тошкент ш. ва вилояти 9,5 609,0 2,3 Фар ғ она вилояти 9,5 1338,0 3,62 Хоразм вилояти 4,2 666,7 3,23 Ҳаракатни ташкил этиш бўйича меъёрий ҳужжатлар Ўзбекистон Республикаси Конституциясида белгиланган инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари йўлларда ҳаракатни амалга ошириш, хавфсизликни таъминлаш жараёнида вужудга келадиган барча ижтимоий муносабатларни тартибга солиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш йўналишдаги меъёрий ҳужжатлар Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 19-талабларига мувофиқ равишда ишлаб чиқилган. Ҳозирги кунда “ Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида ” ги Ўзбекистон Республикаси қонуни (1999 йил 19 август Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисининг XV - сессиясида қ абул қ илинган), ҳаракат хавфсизлигини нг ҳуқуқий мезонини таъминловчи асосий меъёрий ҳужжат бўлиб хизмат қилади. Бу қонун йўл ҳаракати хавфсизлиги соҳасида юзага келувчи муносабатларни тартибга солиш ҳамда фуқароларнинг ҳаёти, соғли г и ва мол- мулкини муҳофаза этишни таъминлашга, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари, шунингдек, атроф-муҳитни ҳимоя этишга қаратилган. Қонун қуйидаги 24 моддадан ташкил топган: Қонунинг мақсади; асосий тушунчалар; қонун ҳужжатлари; давлат бошқаруви; (Вазирлар Маҳкамаси, Ҳокимиятлар, а втомобил ва дарё транспорти агентлиги, йўл хўжалиги, ички ишлар вазирлиги) соҳа ваколатлари; транспорт воситалари эгаларининг мажбуриятлари; йўлларга доир талаблар; транспорт воситаларига доир талаблар; транспорт воситаларидан фойдаланувчиларга талаблар; йўл ҳаракати хавфсизлигини тиббий жиҳатдан таъминлаш; ташкил этиш; йўл ҳаракати қатнашчиларининг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари; транспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқи; ҳайдовчиларни тайёрлашга доир талаблар; бошқариш ҳуқуқининг бекор қилиниши; қонун бузганлик учун жавобгарлик.

Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисидаги қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қабул қилинган: Йўл –транспорт воситалари қатнови учун қу рилган ёки мослаштирилган ва худди шу мақсадда фойдаланишга ер минтақаси ёхуд сунъий иншоот юзаси; Йўл ҳаракати – одамлар ва юкларни транспорт воситалари ёрдамида ёки бундай воситаларсиз йўллар доирасида ҳаракатланиши жараёнида юзага келувчи муносабатлар мажмуи; Йўл ҳаракати катнашчиси –йўл ҳаракати жараёнида транспорт воситасининг ҳайдовчиси, йўловчиси ёки пиёда тариқасида бевосита иштирок этаётган шахс; Йўл ҳаракати хавфсизлиги –йўл ҳаракати катнашчиларнинг йўл– транспорт ҳодисалари ва уларнинг оқибатларидан ҳимояланганлик даражасини акс эттирувчи йўл ҳаракати ҳолати; Йўл - транспорт ҳодисаси – транспорт воситасининг йўлдаги қатнови жараёнида содир бўлиб, фуқароларнинг ўлими ёки уларнинг соғли г ига зарар етишига, транспорт воситаларига, иншоотлар, юклар шикастланишига ёки бошқа тарзда моддий зарар етказилишига сабаб бўлган ҳодиса: Йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш - йўл-транспорт ҳодиса- ларининг юзага келиш сабабларини нг олдини олишга, бундай ҳодисалар оқибатларининг оғирлигини енгиллаштиришга қаратилган фаолият; Транспорт воситаси – одамларни, юкларни ташишга ёки махсус ишларни бажаришга мўлжалланган қурилма. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ҳаракатланиш хавфсизлигини таъминлаш йўл - транспорт ҳодисаларнинг олдини олиш ва бу борада ягона давлат сиёсатини юритиш, йўл ҳаракати қ оидаларини хал қ аро «Йўл ҳаракати ҳақидаги» Конвенция талабларига мувофиқлаштириш мақсадида ҳамда «Йўл ҳаракати хав ф сизлиги тўғрисида ” ги қонуннинг 5-моддасига асосан Вазирлар Маҳкамаси мунтазам равишда «Йўл ҳаракати қоидалари»ни кўриб чиқиб, такомиллаштирилган вариантини тасдиқлайди. Ҳозирги Ўзбекистон

Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 11 декабр 472-сонли қарорига асосан «Йўл ҳаракати қоидалари» 2001 йил 1 мартдан эътиборан амалга киритилди. «Йўл ҳаракати қоидалари» асосида вазирликлар, давлат қўмиталари, корпорациялар, уюшмалар, концернлар ва бош қ а ташкилотлар ва муассасалар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар кенгаши, вилоятлар, шаҳар ҳ окимликлар и йўл ҳаракатини ташкил этиш билан боғли қ бўлган барча ишларни амалга ошириш чора-тадбирлар и ни белгилайдилар , ҳамда у йўл ҳаракати тартибларини белгиловчи асосий ҳужжат бўлиб ҳисобланади. Йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлашда 2007 йил 29 июнда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасиниг «Автомобил йўллари» тўғрисидаги қонун и катта аҳамиятга эга. Қонун Ўзбекистон Республикасида а втомобил йўллар и ни ривожлантириш ва улардан фойдаланиш ҳамда ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш борасидаги ижтимоий муносабатларни тартибга солишнинг ҳуқуқий асослар и ни белгилаб берган бўлиб, 6 та боб ва 29 моддадан иборат. 1. “Умумий қоидалар”да қонуннинг мақсади, “ Автомобил йўллари ” тўғрисидаги Қонун ҳужжатлари, асосий тушунчалар тўғрисидаги моддалар келтирилган. 2. “Автомобил йўллари соҳасини бошқариш”да а втомобил йўллари соҳасида давлат бошқаруви, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг а втомобил йўллари соҳасидаги ваколатлари, махсус органнинг ваколатлари, ма ҳ аллий давлат ҳо к имияти органларининг а втомобил соҳасидаги ваколатлари тўғрисида тушунтиришлар берилган. 3 - “Автомобил йўлларини таснифлаш ва уларнинг тоифалари”да а втомобил йўлларини таснифлаш, умумий фойдаланишдаги а втомобил йўллари, шаҳарлар ва бошқа аҳоли пунктларининг кўчалари, хўжалик а втомобил йўллари, а втомобил йўлларининг тоифалари ҳақида батафсил тушунтиришлар келтирилган.

4 - “Автомобил йўлларини молиялаштириш, қуриш ва сақлаш»да а втомобил йўлларини молиялаштириш, а втомобил йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва реконструкция қилиш, а втомобил йўлларини таъмирлаш ва сақлаш, йўл ташкилотларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тўғрисидаги моддалар келтирилган. 5-“Автомобил йўлларидан фойдаланиш” бобида а втомобил йўлларидан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари, жавобгарлиги, тартиби, а втомобил йўлларидан уларнинг асосий вазифаси билан боғлиқ бўлмаган ҳолларда фойдаланиш, ажратилган минтақадан фойдаланиш тартиби, а втомобил йўлларида ҳаракатланишни чеклаш ёки таъқиқлаш, а втомобил йўлига туташ ер участкаларининг миқдорлари, эгалари ва улардан фойдаланувчиларнинг мажбуриятлари, а втомобил йўлларидан фойдаланиш тартибига риоя қилмаганлик учун юридик ва жисмоний шахсларнинг жавобгарлиги тўғрисидаги моддалар келтирилган. 6- “Якунловчи қоидалар” бобида низоларни ҳал этиш, а втомобил йўллари тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлиги учун жавобгарлик, қонун ҳужжатларини ушбу Қонунга мувофиқлаштириш, қонунни ўз кучини йўқотган деб топиш каби моддалар берилган. Ўзбекистон Республикаси “ А втомобил транспорти тўғрисида” ги қонун 1998 йил 29 августда қабул қилинган. Қонун 31 моддадан иборат бўлиб, унда қуйидагилар келтирилган: Қонуннинг мақсади - а втомобил транспортининг ҳуқуқий асосларини шакллантириш; асосий тушунчалар; а втомобил транспорти тўғрисидаги қонун ҳужжатлари; мулк шакллари; автотранспорт воситаларини таснифлаш; ташиш турлари; а втомобил транспорти фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш ва бошқариш; фав қ уло т да ҳолатларда автотранспорт иши; ташувчининг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари; мижознинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари; йўловчи ва юкларни суғурта қилиш; а втомобил транспортида х авфсизликни таъминлаш; низоларни ҳал қилиш.

Шаҳар йўловчи транспорт тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси қонуни 1997 йил 25 апрелда қабул қилинган бўлиб, жами 27 моддадан ташкил топган. Бу қонунда шаҳар йўловчи транспорт турлари, шаҳар йўловчи транспортига эгалик шакллари, идоравий шаҳар йўловчи транспорти йўловчиларни ташиш шартномалари, шаҳар йўловчи транспортининг давлат бошқаруви, қатнов маршрутини белгилаш, ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш тўғрисида аниқ кўрсатмалар берилган. Ҳаракат хавфсизлиги бўйича транспорт воситалари, йўллар ва бошқа иншоотларга ҳамда ҳаракатни ташкил этиш воситаларига қўйиладиган талаблар давлат меъёрий ҳужжатлари, давлат намуналари (ГОСТ), шаҳарсозлик норма ва қоидалари (ШНҚ) ва муассасавий қоида ва нормалар (МҚН) орқали аниқланади. Давлат намуналари ёрдамида йўл белгилари, (10807-78) йўл чизиқлари, (13508-74) йўл ҳаракатини ташкил қилиш техник воситалари, (23457-86) светофорлар, (25695-83) йўл тўсиқлари, (26804-86) бошқа ҳаракат хав ф сизлигини таъминловчи қурилмаларга умумтехникавий шартлар белгиланади. Қурилиш меъёрлари ва қоидаларида а втомобил йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва фойдаланиш даврларида ҳаракат хавсизлигини таъминлаш бўйича талаблар келтирилган. Соҳалар меъёрий ҳужжатларда (инструкция, услубий кўрсатма) а втомобил транспортида, йўл хўжалигида, йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматларида ҳаракат хавфсизлигини яхшилаш, йўл-транспорт ҳодисаларини ҳисобга олиш, транспорт воситаларидан фойдаланишга рухсат бериш, йўлларнинг хавфли бўлакларни аниқлаш, ҳаракат хавфсизлигини бошқариш бўйича йўл-йўриқлар кўрсатилади. «Йўл ҳаракати» ҳ ақидаги ва «Йўл белгилари ва сигналлари» ҳ ақидаги Конвенциялар энг асосий халкаро меъёрий ҳужжат ҳисобланади. Бу Конвенциялар 1968 йилда Вена ша ҳ рида БМТ «Йўл ҳаракати» конференциясида қ абул қ илинган. Конвенцияга 1971 йил Женевадаги Европа кенгашида тўлдиришлар киритилган.

Йўл ҳаракати тўғрисидаги Конвенцияда: йўл ҳаракатини ташкил этиш бўйича умумий талаблар; х алқаро ҳаракатга қ ў йиш учун транспорт воситаларига қ ў йиладиган талаблар; ҳайдовчилар гувоҳномаси намунасига қ ў йиладиган талаблар; ҳайдовчиларга қўйиладиган талаблар; давлатларни нг кон в енцияга қў шилиш тадбирлари; атамаларга қўйилган талаблар берилган.

Адабиётлар 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари”/ Тошкент: Ўзбекистон, 2009. -5 Автомобильные дороги: безопасность, экологические проблемы, экономика (Российско-Германский ОПМТ)/ под ред. Луканина В.И., Ленц К.Х. М.: Логос, 2002. - 624 с. 2. Чванов В.В. Сравнительный анализ международных статистических данных о дорожно-транспортных происшествиях. Сборник научных трудов МАДИ (ТУ) Проектирование автомобильных дорог. М.: 2000. - 111-120 с. 3. Бабков В.Ф. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов. М.: Транспорт, 1993-271 с. 4. Указания по обеспечению безопасности движения на автомобильных дорогах. МШН 25-2005 ГАК Узавтойул. Ташкент, 2007. - 312 с. 5. Поспелов П.И., Самодурова Т.В., Малофеев А.Г. и др. Основы автоматизированного проектирования автомобильных дорог (на базе программного комплекса CRE ДО), МАДИ (ГТУ). М.: 2007. - 216 с. 6. Рябчинский А.И. Регламентация активной и пассивной безопасности автотранспортных средств: учеб.пособие для студентов высш. учеб.заведений/ А.И.Рябчинский, Б.В.Кисуленко и др. М. изд. центр Академия, 2006. - 432 стр.7. Бозоров Б.И. Экологическая безопасность автотранспортных средств. Т ашкент: ТАДИ, 2005. - 104 с. 8. Рябчинский А.И. и др. Динамика автомобиля и безопасность дорожного движения. Учеб.пособие МАДИ (ГТУ) М.: 2002. - 131 с. 9. Сильянов В.В. Транспортно-эксплуатационные качества автомобильных дорог и городских улиц: учебник для студ.высш.учеб. заведений. Сильянов В.В., Домке Э.Р. М.: Академия, 2007. - 352 с.

10. Романов А.Н. Автотранспортная психология: учеб.пособие для студентов высш. учебных заведений/А.Н.Романов. М.: изд.центр Академия, 2002. - 224 с. 11. Рунэ Эльвих и др. Справочник по безопасности дорожного движения. Пер.с норв.под редакций проф.В.В.Сильянова М.: МАДИ (ГТУ) 2001.- 754 с. 12. Рябчинский А.И. Устойчивость и управляемость автомобиля и безопасность дорожного движения: учеб.пособие/А.И.Рябчинский, В.З.Русаков и др. Шахты издательство ЮРГУЭС, 2003. - 177 с. 13. Кременец Ю.А., Печерский М.П., Афанасьев М.Б. Технические средства организации дорожного движения: учебник для вузов. М.: ИКЦ Академкнига, 2005. - 279 с. 14. Автотранспорт воситалари. Техника ҳ олатига хавфсизлик талаблари. ОzDo’st 1057-2004 . Тошкент: Узстандарт, 2004. - 30 б.

O'xshashlar

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг услубий асослари ва амалий тадбирлари

”Ташиш, йўл ҳаракатини ташкил этиш ва экология”

Пассажирлар ташишни ташкил этишнинг асосий элементлари.

Юк автомобиллари ҳаракатини ташкил этиш.

Йўл харакатининг асосий тавсифлари