Transport vositalariga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash tizimi - Transport - Referatlar

Transport vositalariga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash tizimi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

104.5 KB

Ko'chirib olish

Transport vositalariga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash tizimi Reja: TXK va T tizimining maqadi va vazifalari. 2. Transport vositalariga TXK va T to`g`isidagi «Nizom». 3. Transport vositalariga TXK va T turlari. 4. TXK va T ishlari tasnifi. 5. TXK ishlari me`yorlari. 6. Ta`mirlash ishlari hajmi. 7. Respublikamiz sharoitida transport vositalariga TXK va T me`yorlari va ularga o`zgartirishlar kiritish.

Tayanch so`z va iboralar Texnik xizmat koprsatish (TXK). Joriy ta`mirlash (JT). TXK va T to`g`risidagi Nizom. TXK turlari. Ta`mirlash turlari. TXK da bajariladigan ishlar. Ta`mirlashda bajariladigan ishlar. TXK va T me`yorlari. Avtomobillarga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash tizimi Ekspluatatsiya jarayonida tarmoq, agregat va butunlay avtomobilni texnik holati parametrlarini o`zgarish -qonuniyatlarini miqdoriy va sifat tavsiflarini bilish ish qobilyatini va texnik holatini boshqarishga, ya`ni uni ish qobilyatini ushlab turish va tiklashga imkon yaratadi. Bu ishlar ikkita katta guruhga bo`linadi-texnik xizmat koprsatish (TXK) va ta`mirlash (T). Harakatdagi tarkibni ishlash qobilyatini yuqori darajada ushlab turish, ko’proq qismlar ogohlantirilgan bo`lishi, ya`ni buyumni ishlash qobilyati nosozlik paydo bo`lishidan oldin tiklanishini talab qiladi. SHuning uchun TXK ni asosiy vazifasi buzilishlar paydo bo`lishini va nosozliklarni ogohlantirish va uni oldini olishdan, ta`mirlashni vazifasi esa ularni tiklashdan (ishlash qobilyatini tiklash) iborat. Buzuqliklar va nosozliklarni ogohlantirish TXK ni reglamentlashni, ya`ni reja bo`yicha o`rnatilgan davriylik va mehnat sig`imi bo`yicha alohida operatsiyalarni bajarishni talab qiladi. Bajariladigan operatsiyalar nomlanishi, ularni davriyliklari va mehnat sig`imlari TXK rejimini tashkil qiladi. Avtomobillarga TXK va T reja asosida o`tkaziladi. TXK va ta`mirlash tizimi avtomobillarni Ekspluatatsiya jarayonida berilgan sifat koprsatkichlarini ta`minlash maqsadida TXK va T bo`yicha o`tkaziladigan ishlar tartibini aniqlovchi o`zaro bog`liq Nizom va me`yorlar majmuidan iborat. Deyarli hamma davlatlarni avtomobil transportida rejali-ogohlantiruvchi tizimdan foydalaniladi. TXK ogohlantiruvchi (‘roflaktik) harakterga ega bo`lib, avtomobil ma`lum yo`l bosib o`tganidan (ishlash muddatidan) so`ng majburiy

ravishda o`tkaziladi, ta`mir esa odatda talab bo`yicha, ya`ni nosozlik paydo bo`lgandan keyin bajariladi. Avtomobillarga TXK va T tizimiga quyidagi talablar quyiladi: - mehnat va materiallarni unumli sarfida avtomobil saroyini Ekspluatatsion ishonchliligini ta`minlovchi; - resurs tejovchi va atrof-muhitni himoya qilishga yo`naltirish; - avtotransport korxonasidagi ishchi joyidan boshlab toki umumdavlat ahamiyatiga ega bo`lgan rejalash tashkilotlarigacha avtokorxona ichida va avtokorxonalar orasida xo`jalik hisobini me`yoriy ta`minlash; - avtotransport korxonasidagi ishchi joyidan boshlab toki umumdavlat ahamiyatiga ega bo`lgan rejalash tashkilotlarigacha TXK va T ni rejalash va tashkil etish bo`yicha avtokorxona ichida va avtokorxonalar orasida xo`jalik hisobiga o`tish; - qaysi tarmoqqa bo`ysunishidan qat`i nazar (ichki ishlar va harbiy vazirliklarga qarashli avtomobillar bundan mustasno) avtomobil transportiga ega bo`lgan hamma korxona va tashkilotlar uchun majburiydir; - avtomobil transporti muhandis-texnik xodimlari hamma zvenolarini qo`llash va qaror qabul qilishi uchun aniq imkoniyatli va yaroqli bo`lishi; - avtomobillarni Ekspluatatsiya sharoitini, konstruktsiyasini va ishonchliligini hamda xo`jalik mexanizmini hisobga oluvchi asosiy tamoyillarini turg`unligi va aniq me`yorlarini egiluvchanligi; - avtomobillarni Ekspluatatsiya sharoiti har xilligini hisobga olish. Harakatlanuvchi tarkibga TXK va ta`mirlashni tashkil etish va me`yorlarni tamoyilli asoslari harakatlanuvchi tarkib avtomobil transportiga TXK va ta`mirlash haqidagi «Nizom» bilan reglamentlanadi. Bu «Nizom» avtomobillarni texnik Ekspluatatsiyasidagi ilmiy tekshirishlar, ilg`or avtotransport korxonalari tajribasi va avtomobil sanoati tomonidan avtomobillarni sifatini oshirish bo`yicha qilingan ishlar natijasidir. Bu hujjat avtomobillarga TXK va ta`mirlash bo`yicha asosiy me`yoriy hujjat hisoblanib, u asosida TXK va ta`mirlash ishlari rejalashtiriladi va tashkil qilinadi, resurslar aniqlanadi, avtotransport korxonalari

loyihalanadi va rekonstruktsiya qilinadi hamda bir qator me`yoriy-texnologik hujjatlar ishlab chiqiladi . Harakatlanuvchi tarkibga TXK va T «Nizomi» ikki qismdan iborat bo`lib, birinchi qismida avtmobil transportiga TXK va ta`mirlash tizimini va texnik siyosatini aniqlovchi TXK va T asoslari berilgan. Birinchi qism TXK va ta`mirlash tizimi va turlarini hamda ularni reglamentlovchi dastlabki me`yorlarni: Ekspluatatsiya sharoitini tasnifini va me`yorlarni to`g`rilash uslublarini; avtotransport korxonalarida TXK va ta`mirlash ishlarini tashkil qilish tamoyillarini; TXK operatsiyalari va boshqa asosiy hujjatlarni o`z ichiga oladi. «Nizomni» ikkinchi qismi avtomobilarni modellari bo`yicha me`yorlarni o`z ichiga oladi. Ular alohida ilova sifatida avtomobilni konstruktsiyasi, Ekspluatatsiya sharoiti va boshqa omillar o`zgarganda ishlab chiqiladi. «Nizom» asosida avtotransport korxonalarida TXK va T ni samarali tashkil qilish aniqlangan. Ishlab chiqarish texnik negizi va hududdagi harkatlanuvchi tarkibga TXK va ta`mirlashni tashkil qilish shaklini rivojlanishi tamoyillari va yo`nalishlari, ish turlari va hajmlari aniqlangan. TXK davriyligini, yo`lakay TXK postlarida bajariladigan joriy ta`mirlashni ruxsat etilgan hajmini rejalashtirish uslublarini tanlash bo`yicha, TXK uslublarini tanlash, texnik holatini aniqlash uchun diagnostik vositalar va texnik jarayonlarni loyihalash uchun aniq tavsiyalar berilgan. Avtotransport korxonalarida hisobga olish tizimiga talablar ko’zda tutilgan. «Nizom» ni ilovasida harakatdagi tarkibni ishga yaroqli holatini ta`minlovchi kom’leks koprsatkichlari; agregat, tarmoq va detallar nomlanishlari, ularni texnik holati avtomobil transporti ishlaganda xavfsiz harakatlanishini, yonilg`ini tejamli sarfini va atrof-muhit himoyasini ta`minlaydi; DAST 25549-82 ni hisobga olgan holda namunviy ximmotologik karta; TXK va ta`mirlash ishlab chiqarishida harakatlanuvchi tarkibni texnologik o`xshashi bo`yicha guruhlash; DAST 16350-80 ga asosan tabiiy-iqlim sharoiti bo`yicha guruhlash; avtomobil

transportini xavfsiz harakatlanishini ta`minlovchi tarmoq va tizimlarni texnik holatini tekshirish uchun jihozlarga qo`yiladigan talablar keltirilgan. Avtmobillarga xizmat koprsatishni maqsadi-harakatlanuvchi tarkibni ishga yaroqli holatini va tashqi koprinishini ushlab turish, detallarni yeyilish jadalligini kamaytirish, buzilishlar nosozliklarni ogohlantirishdan iborat. Bular profilaktik tadbir bo`lib, majburiy reja asosida ma`lum bosib o`tgan yo`ldan yoki vaqtdan keyin o`tkaziladi. Ta`mirlash ishlari mukammal ta`mirlash va joriy ta`mirlashlarga bo`linadi. Mukammal ta`mirlash ishga yaroqli holatini yo`qotgan avtomobil va uni agregatlari uchun, ularni keyingi mukammal ta`mirgacha yoki ruyxatdan chiqarguncha buzilmasdan ishlashini ta`minlash uchun o`tkaziladi. Avtomobil va agregatlarni mukammal ta`mirlash, ularni to`la qismlarga bo`lish, nuqsonlarini aniqlash, detallarni ish qobilyatini tiklash yoki almashtirish, butlash, yig`ish, sozlash va sinash ishlarini o`z ichiga oladi. Avtomobillarni yoki agregatlarni bazaviy detallari ta`mirlashga muhtoj bo`lsa hamda agregatni ish qobilyatini joriy ta`mirlashda tiklab bo`lmasa mukammal ta`mir o`tkaziladi. Avtomobillarga texnik xizmat koprsatishda bajariladigan ishlar. Kundalik texnik xizmat koprsatishda (KXK) bajariladigan ishlar. Kundalik texnik xizmat koprsatishda (KXK) qo`yidagi ishlar bajariladi: - nazorat ishlari; - tozalash-yuvish ishlari; - yonilg`i moylash materiallari va boshqa suyuqliklar sathini tekshirish va to`ldirish; - avtobuslar va yengil avtomobillarga xos ishlar. Nazorat ishlari. Avtomobilni kopz bilan tekshirib uni tashqi nosozliklari aniqlanadi, uni komplektligi, kabina, platforma, oyna, orqani koprish kopzgusi, quyoshga qarshi himoya, old, nomer belgisi, eshik mexanizmlarini sozligi, kabinani koptarish mexanizmini sozligi, platforma barglari ilgichlari, dvigatel va yukxona kapotlari, rama, ressora, g`ildirak, shina, tayanch-ilashma qurilmasi va

shataklovchi asboblari holati tekshiriladi. Taksometr yoritish va ogohlantirish asboblarini, ovoz berish qurilmasini, oynatozalagichni, oldingi oynani yuvish qurilmalarini, shamollatish tizimini, qish mavsumida esa isitish tizimini va oynani isitish uchun qurilmani nazorat qilish. Gidrokuchaytirgich, rul boshqarmasi uzatmasini va rul g`ildiragi erkin yo`lini tekshirish. Rul boshqarmasi gidrokuchaytirgich, tormozlari uzatmasi, ta`minlash, sovutish va moylash tizimi, avtomobil o`zi ag`dargich platformasi koptarish mexanizmi germetikligini, agregatlar, tarmoqlar, tizimlar va nazorat o`lchov asboblarini avtomobillar yurganda tekshirish. Dvigatel to`xtagandan so`ng markazdan qochma moy tozalash fil trini ovoz chiqarib ishlashiga tekshirish. Lozim bo`lganda nosozliklarni bartaraf qilish. Tozalash-yuvish ishlari. Kabina va platformani (kuzovni) tozalash. Avtomobilni yuvish va quritish, lozim bo`lganda sanitariya ishlov berish. Orqani koprish kopzgusini, faralarni, ‘odfarniklarni, burilish koprsatkichlarini, orqa fonarlar va stop-signal, kabina oynasi hamda nomer belgisini artish. YOnilg`i-moylash materiallari va boshqa suyuqliklar sathini tekshirish va to`ldirish. Dvigatel karteridagi moy sathi tekshiriladi va lozim bo`lsa to`ldiriladi. Dizel dvigatelli avtomobillarda yuqori bosim nasosidagi aylanishlar soni sozlagichidagi moy sathi tekshiriladi. Sovutish tizimidagi suyuqlik sathi tekshiriladi lozim bo`lganda to`ldiriladi. Avtomobillarni turar joyiga quyishda filtr moy-suv ajratgichdan va pnevmatik tormoz tizimini havo ballonlaridan kondensatni (suvni), yonilg`i filtrlaridan va dizel dvigatelli avtomobillarni yonilg`i baklaridan cho`kindini to`kib yuborish. qishli mavsum sovutish tizimidan va ishga tushirish isitgichidan suvni to`kib yuborish va yurgizishdan oldin ularni qaynoq suv bilan to`ldirish. YOnilg`i b ak id a gi yonilg`i s a thini t ek shirish. L o zim bo`lg a nd a yonilg`i bil a n to`ldirish. A vt o m o bil o ld o yn a sini yuvish uchun qurilm a idishini suv bil a n to`ldirish. A vt o bus v a yengil a vt o m o bill a rg a xo s ishl a r. Avtobuslar saloni polini, zinalarini, ushlagichlarini, o`tirg`ichlarini, d e raza va eshik oynalarini holatini, havo tizimini g e rm e tikligini, eshik ni ochish m e xanizmlari haraktini, salondan

haydovchiga ovoz signallari, salonni, gabarit va yo`nalish koprsatkichlarini yoritish chiroqlari shamollatish tizimini, qishqi mavsumda esa isitish tizimini sozligi t e kshiriladi. Kuzovni asosini, ressor va osmani havo ballonlarini, konduktorsiz ishlayotgan avtobuslar uchun kassa va t e shgichlarni holati t e kshiriladi. qattiq ga’iruvchi qurilma sozligiga ishonch hosil qilish. Solonni tozalash, o`tirgich suyanchig`i va yostig`i qoplamasini tozalash va ishlatilgan ‘attalar uchun qutini tozalash. Birinchi t ex ni k x izm a t kop rs a tishd a (1-T XK ) b a j a ril a dig a n ishl a r. Avtomobilni umumiy nazoratdan o`tkazish: avtomobilni ko’zdan k e chirib va kabina, platformalar (kuzov), oynalar, orqani koprish kopzgusi, old, nom e r b e lgilari holatini, eshik m e xanizmlari, platforma bortlarini dvigat e l va yukxona kapoti ilgichlarini hamda shataklovchi asboblar sozligini t e kshirish. Oyna tozalagich, old oynani yuvish qurilmasi, shamollatish tizimi, qishki mavsumda esa isitish tizimi va old oynani isitish va issiq havo bilan shamollashtish qurilmasini ishi t e kshiriladi. Dvig a t e l, s o vutish v a m o yl a sh tiziml a ri. Dvigat e lni sovutish va moylash tizimlarini, ishga tushirish isitkichini g e rm e tikligi hamda dvigat e ldagi agregat va tarmoqlarni qotirilganligi t e shkiriladi, lozim bo`lganda qotiriladi. Uz a tm a t a sm a l a rini t a r a ngligi s o zl a n a di, l o zim bo`lg a nd a dvig a t e l, o v o z so`ndirgichni quvur o`t ka zgichl a ri q o tiril a di. Tr a nsmissiya v a o rq a ko’p ri k . Ilashish muftasini tortish prujinasini ishlashi t e kshiriladi va lozim bo`lganda ilashish muftasini erkin yo`li sozlanadi. Lozim bo`lganda uzatma qutisi va uni tarmoqlari mahkamlanadi. Gidrom e xanik uzatma qotirilganligi, moy poddonini holati va qotirilganligi hamda kardanli sharnirli va shlitsali birikmalarini holati va qotirilganligi, oraliq tayanch holati va qotirilganligi t e kshiriladi, lozim bo`lganda kardan val flan e tsi qotiriladi. Orqa ko’prikni qotirilganligi t e kshiriladi va birikmalardan moy oqmayotganligiga ishonch hosil qilish k e rak bo`ladi, lozim bo`lganda r e duktor kart e ri, yarimo`qlar flan e tsi va g`ildirakli uzatma qo’qog`i qotiriladi.

Rul boshqarmasi va oldingi o`q. Rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichini g e rm e tikligi, sharli barmoqlar, soshkalar, burilish tsaffalari tortqilarini qotirilganligi va gaykalar sh’ilintlarini holati, shkvor e n gaykalarini stolar shaybalarini holati t e kshiriladi, lozim bo`lganda nosozlik bartaraf etiladi. Rul ch a mb a r a gi h a md a rul t o rtqil a ri sh a rnirl a rid a gi lyuft v a q o tirilg a nligi t ek shiril a di. Tormoz tizimi. Kompressor ishini va u hosil qilayotgan bosimni, tormoz tizimini quvur o`tkazgichlarini va asboblarini holati va g e rm e tikligi t e kshiriladi, lozim bo`lganda havoni yoki tormoz suyuqligini sizib chiqishi bartaraf qilinadi. Tormoz tizimini samarali ishlashini, tormoz tizimi pnevmatik uzatmasi tormoz kam e rasi shtogi barmog`i sh’lintlanishini, tormoz tizimi pedalini erkin va ishchi yo`li miqdori t e kshiriladi, lozim bo`lganda sozlanadi. T o rm o z k r a ni n o s o zligi b a rt a rf qilin a di. Uz a tm a l a r s o zligig a ish o nch h o sil qilin a di. To` x t a sh t o rm o z tizimi ishi t ek shiril a di v a l o zim bo`lg a nd a s o zl a n a di. YUrish qismi . R a m a , o sm a t a rm o q v a d e t a ll a ri, sh a t akka o lish qurilm a si h o l a ti t ek shiril a di. L o zim bo`lg a nd a str e myan ka l a r, r e ss o r v a g`ildir ak b a rm o ql a ri must a h ka ml a n a di. SHin a h o l a ti v a und a gi h a v o b o simi t ek shiril a di, l o zim bo`lg a nd a uni m e `yorig a ke ltiril a di, protekt o rg a q a d a lib q o lg a n beg o n a predm e tl a r o lib t a shl a n a di. Ka bin a , platform a ( k uz o v) v a o ld. Ilgak m e xanizmi, ch e tlagich tayanchi, kabinani ag`darish qurilmasi sug`urtasi eshikni qulfi, petlyasi va ushlagichini holati va ishi t e kshiriladi. L o zim bo`lg a nd a platform a h a md a q a n o t, o yoq qo`ygich v a g`ildir ak m o y to`s k ichi a vt o m o bil r a m a sig a m a h ka ml a n a di. T a `minl a sh tizimi. T a `minl a sh tizimi a sb o bl a ri, h o l a ti ul a rni biri k m a l a rini g e rm e ti k ligi t ek shiril a di v a l o zim bo`lg a nd a n o s o zli k l a r b a rt a rf qilin a di. Diz e l dvigat e lli avtomobillarda nasos-forsunka uzatmasi yoki yuqori bosim nasosi hamda dvigat e lni xizmat va avariyali to`xtatish m e xanizmlari holati t e kshiriladi. Elektr jihozlari . Akkumlyatorlar batar e yalarini changdan iflosliklardan va elektrolit qoldiqlaridan tozalanadi, shomolatish teshik lari ochiladi, chiqish shtirli uzatmalar nakon e chnigi kontaktini qotirilishi va ishonchliligi, akkumlyatorlar batar e yasida elektrolit sathi t e kshiriladi, lozim bo`lganda distillangan suv quyiladi.

Ovoz signali, asboblar ishchi lampasi, yoritish va signalizatsiya, nazorat-o`lchov asboblari, faralar, kichik faralar, orqa chiroqlar, stop-signal va tarmoqni o`chirib yoqadigani, qishki mavsumda esa isitish tizimi va ishga tushirish issitgichi holati t e kshiriladi. Moylash va tozalash ishlari . Moylash xaritasi asosida ishqalanuvchi tarmoqlarini moylash, agregatlar kart e ridagi va gidrouzatma idishlaridagi moy, gidrouzatma idishidagi tormoz old oynani yuvish va muzlashga qarshi qurilmalar idishidagi suyuqlik sathi t e kshiriladi. L o zim bo`lg a nd a m o y v a suyuqli k bil a n to`ldiril a di yo k i gr a fi k bo`yich a m o y a lm a shtiril a di. Uzatmalar qutisi va ko’priklar sa’unlari tozalanadi. Tormozlarni gidrovakuumli kuchaytirgichi havo filtri yuviladi. Tormozlarni pnevmatik uzatmalarini havo ballonidan kond e nsat to`kib yuboriladi. Diz e l dvigat e lli avtomobillarni yonilg`i bakidan yonilg`ini mayin va dag`al tozalash fil trlari korpusidan cho`kindi to`kib yuboriladi, yuqori bosim yonilg`i nasosi va aylanishlar sonini sozlagichidagi moy sathi t e kshiriladi. YUqori changlanish sharoiti ishlaganda dvigat e l kart e ridagi moy almashtiriladi, moy filtrlari korpusidan cho`kindi to`kiladi va markazdan qochma filtr korpusi ichki sirtidan qoldiqlarni tozalash, havo filtri va uni vannasini, dag`al filtrni, kart e rni shamollatgichi yuviladi, gidrom e xanik uzatma kart e rida havoni to`’lash uchun oyna s e tkasini changdan va iflosliklardan tozalanadi. X izm a t kop rs a tilg a nd a n ke yin a vt o m o bilni yurgizib uni a gr e g a t, t a rm o q v a a sb o bl a rini ishi t ek shiril a di. I kk inchi t ex ni k x izm a t kop rs a tishd a (2-T XK ) b a j a ril a dig a n ishl a r. Avtomobilni umumiy nazoratdan o`tkazish: avtomobilni ko’zdan k e chirib kabina, platformalar (kuzov), oynalar, orqani koprish kopzgusi, old, nom e r b e lgilari holatini, eshik m e xanizmlari, platforma bortlarini dvigat e l va yukxona kapoti ilgichlarini hamda shataklovchi asboblar sozligini t e kshirish. Oyna tozalagich, old oynani yuvish qurilmasi, shamollatish tizimi, qishki mavsumda esa isitish tizimi va old oynani isitish va issiq havo bilan shamollashtish qarilmasini ishi t e kshiriladi. Dvig a t e l, s o vutish v a m o yl a sh tiziml a ri. Dvigat e lni sovutish, isitish va ishga tushirish isitgichi tizimlarini g e rm e tikligi t e kshiriladi va lozim bo`lganda

nosozlik bartaraf qilinadi. Sovutish tizimini bir yilda ikki marta yuviladi. Radiator jal yu zasi uzatmasni, t e rmostat va shamolatgichni o`chirish uchun qurilmani, qishki ma`sumda esa zichlagich ch e xolini holati va ishlashi t e kshiriladi. Lozim bo`lganda radiator mahkamlanadi. Tasmalarni holati va tarangligi, moylash tizimini g e rm e tikligi t e kshiriladi va lozim bo`lsa nosozlik bartarf qilinadi. TSilindr-’orsh e n guruhi holati (bir yilda ikki marta) t e kshiriladi. Lozim bo`lgan tsilindr kallagi qotiriladi. Dvigat e lni klapanli m e xanizmidagi klapanlar o`zagi va karomislo orasidagi issiqlik tirqishini t e kshirish va lozim bo`lganda sozlanadi . Ovoz so`ndirgichni quvur o`tkazgichini va qabul qilish quvurini, dvigat e l va ilashish muftasi poddon kart e rini, diz e l dvigat e lli avtomobillarda esa havo purkovchini va tirsakli valni aylanishlarini sozlagichini, kompressorni va dvigat e lni ramaga qotirilganligi t e kshiriladi. qishki mavsumga avtomobillarni tayyorlashda ishga tushiruvchi isitgichni va dvigat e lni yengil ishga tushirish vositalarini holati va ishlashi t e kshiriladi. Tr a nsmissiya v a o rq a ko’p ri k . I lashish muftasini tortuvchi prujinasi ishini, pedal n i erkin va to`la yo`lini, ilashish muftasi va kuchaytirgich uzatmasi ishini t e kshirish, lozim bo`lganda ilashish muftasi va uzatma kuchaytirgichini sozlash. Uz a tm a l a r qutisi h o l a tini v a g e rm e ti k ligini t ek shirish, s a ’unni t o z a l a sh m exa nizml a rini m a h ka ml a sh. Masofaviy boshqarish, gidrom e xanik uzatma t e kshiriladi. Lozim bo`lganda zolotniklarni boshqarish m e xanizmi sozlanadi va podshipniklar qo’qog`i qotiriladi, tizimdagi moy bosimi sozlanadi. Datchik, moy haroratini nazorat qilish lampochkasini sozligi, kardanli uzatma sharnirli va shlitsali birikmalaridagi lyuftni , kardanli valni oraliq tayanchi, flan e ts qotirmasi va holati t e kshiriladi, lozim bo`lganda nosozlik bartaraf qilinadi. O rq a ko’p ri k biri k m a l a rini g e rm e ti k ligi v a ka rt e rni h o l a ti t ek shiril a di, s a ’un t o z a l a n a di. L o zim bo`lg a nd a o rq a ko’p ri k v a g`ildir ak uz a tm a l a ri m a h ka ml a n a di. Rul b o shq a rm a si v a o ldingi o`q. O ldingi o`qni to`g`ri j o yl a shg a nligi v a uni b a l ka sini h o l a ti t ek shiril a di. Rul boshqarmasi kuchaytirgich tizimini g e rm e tikligi t e kshiriladi, oldingi g`ildiraklarni yaqinlashuvi sozlanadi. SHinalar not e kis va ko’p yeyilgan hollarda g`ildiraklarni uzoqlashishi, shkvor e nlarni

bo`ylama va kopndalang egilishi va oldingi g`ildirak burilish burchagi hamda ularni muvozanati t e kshiriladi. L o zim bo`lg a nd a rul m exa nizmi ka rt e ri rul ko l o n ka si v a g`ildir a gi m a h ka ml a n a di. Rul g`ildiragidagi rul tortqichi sharnirlaridagi va shkvor e nli birikmalardagi moft, soshka mahkamligi, sharli barmoqlar burilish tsapfasi tortqilari mahkamligi va gaykasini sh’linglanganligi, rul boshqarmasi uzatmasi kardan vali holati va mahkamligi t e kshiriladi. T o rm o z tizimi. Kompres s o r ishi v a h o sil qil a dig a n b o sim. Tormoz tizimi quvur o`tkazgichlar birikmasi va asboblar holati va g e rm e tikligi t e kshiriladi, lozim bo`lganda havoni yoki tormoz suyuqligini sizib chiqishi bartaraf qilinadi. Lozim bo`lganda tormoz krani uzatmasi, bosh tormoz tsilindri, gidro vakuumli yoki pnevmatik kuchaytirgichlarini, havo balonlari mahkamlanadi. stupitsalar tormoz barabanlari bilan birgalikda olinadi va tormoz barabanlari yoki disklari, ustquyma, prujina, podshipniklar, g`ildiraklar holati t e kshiriladi, lozim bo`lganda almashtiriladi. Tormoz kam e ralari, tormoz kam e ralari kronsht e ynlari, k e ruvchi mushtlar tayanchi, oldingi va orqa g`ildiraklar tormozlari disklari tayanchlari mahkamlanadi. g`ildirak stupitsasidagi moy almashtiriladi, stupitsa o`rniga qo`yiladi va podshipniklar sozlanadi, yarim o`q flan e tslari mahkamlanadi. Havo uzatmali tormoz tizimli avtomobillarda tormoz kam e rasi shtogi sh’lintlanganligi t e kshiriladi, tormoz pedalini erkin va ishchi yo`li, baraban va tormoz kolodkasi orasidagi tirqish sozlanadi. Gidravlik uzatmali tormoz tizimli avtomobillarda gidrovakuum yoki havo kuchaytirgichni ishi tormoz pedalini erkin va ishchi yo`li t e kshiriladi. Lozim bo`lganda bosh tormoz tsilindriga tormoz suyuqligi qo`yiladi, pedalni erkin yo`li o`rnatiladi va tormoz barabanlari va kolodkalar orasidagi tirqish sozlanadi. Tormoz tizimidagi havo kirib qolganda tizimdan havo chiqarib yuboriladi. To`xtash tormoz tizimi uzatmasini sozligi va ishlashi t e kshiriladi va lozim bo`lganda tormozlar sozlanadi va mahkamlanadi. yordamchi tormoz tizimi holati va uzatmani mahkamlanganligi, tortqi yo`lini ravonligi va zaslonkani ochilishi t e kshiriladi.

YUrish qismi. O ldingi v a o rq a ko’p ri k l a rni to`g`ri j o yl a shishi, r a m a , sh a t ak l a sh a sb o bl a ri, k ryu k l a r, o sm a l a r h o l a ti t ek shiril a di. L o zim bo`lg a nd a xo mutl a r, str e myan ka l a r, r e ss o rl a r b a rm o g`i, a m o rtiz a t o rl a r, r eak tiv sht a ng a l a r v a muv o z a n a tl o vchil a r q o tiril a di. A m o rtiz a t o rl a r g e rm e ti k ligi, dis k l a r h o l a ti, g`ildir ak l a r, shin a l a rni q o tirilg a nligi v a ul a rd a gi b o sim t ek shiril a di. L o zim bo`lg a nd a shin a l a r o`rni a lm a shtiril a di v a shin a l a rd a gi b o sim m e `yorig a ke ltiril a di. protekt o rg a k irib q o lg a n beg o n a predm e tl a r o lib t a shl a n a di. J o riy t a `mirl a sh ishl a ri. J o riy t a `mir h a r aka td a gi t a r k ibni ish q o bilyatini ti k l a sh v a s a ql a sh uchun yo`n a ltirilg a n. Joriy ta`mir ish vaqtida buzilganda, TXK jarayonida diagnostika natijasiga ko’ra buzuqlik aniqlanganda va haydovchi buyurtmasi asosida o`tkaziladi. Joriy ta`mirlashga quyidagi ishlar xarakt e rlidir: qismlarga bo`lish, yig`ish, chilangarlik, payvandlash, nuqsonlarni aniqlash, bo`yash, d e tal va agregatlarni almashtirish. J o riy t a `mirl a shd a b a z a viy d e t a ll a rd a n t a shq a ri ch e t k i h o l a tg a yetg a n d e t a ll a rni a lm a shtirish mum k in. A vt o m o bill a rni j o riy t a `mirl a shd a j o riy yo k i mu ka mm a l t a `mirl a sh t a l a b qilin a dig a n a l o hid a d e t a ll a r, m exa nizml a r v a a gr e g a tl a r a lm a shtirilishi mum k in. Joriy ta`mirlangan avtomobil, agregat va tarmoqlarni buzilmasdan ishlashi 2-TXK gacha bosib o`tadigan yo`ldan kam bo`lmagan holda ta`minlanishi lozim. Mavjud tizimda joriy ta`mirlash uchun solishtirma m e hnat sig`imi reglam e ntlanadi, ya`ni m e hnat sig`imini bosib o`tgan yo`lga nisbati (odam-soat / 1000km) hamda joriy ta`mirlash va TXK da solishtirma turish vaqti yig`indisi (kun /1000km) b e rilgan. TXK va T bo`yicha «Nizom» va amaliyot shuni koprsatadiki, JT ni bir qator ishlarini reglam e ntlash maqsadga muvofiq (ogohlantiruvchi ta`mir), misol, harakat xavfsizligiga ta`sir qiluvchi yoki nosozlik k e lib chiqqanda katta zarar k e ltiradigan buzuqliklarni ogohlantirish. Kam m e hnat sig`imi talab qilinadigan joriy ta`mirlashdagi ba`zi operatsiyalarni TXK da bajarish maqsadga muvofiq bo`ladi. Boshqa operatsiyalar mustaqil kom’l e ks sifatida bajariladi, misol,

kuzovlar, kabinalar va ramalarni t e xnik holatini saqlash. Ular avtomobilni xizmat muddati davrida 2-3 marta o`tkaziladi va quyidagilarni o`z ichiga oladi: elementlarni t e xnik holatini chuqur nazorat qilish; ch e tki holatga yetgan d e tallarni ish qobilyatini tiklash yoki almashtirish; payvand choklarini g e rm e tikligi va mustahkamligini ta`minlash; zang mahsulotlarini chiqarib yubori va zanglashga qarshi qoplama yotqizish; e zilgan joylarni va tirqishlarni bartaraf qilish; haydovchi va passajirlarga yaxshi sharoit yaratish uchun tadbirlar o`tkazish; kabina, kuzov va ramalarni qisman yoki to`la bo`yash.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red ye.S.Kuznetsova.-M.:Transport, 2004 2. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red G.V.Kramarenko.-M.:Transport, 1985 3. SHestopalov S.K. Ustroystva, texniseskoe obslujivanie i remont legkovo`x avtomobiley.-M.: IR’O; «Akademiya», 2000 4. Na’olskiy G.M. texnologicheskoe ‘roektirovanie avtotransportno`x pred’riyatiy i stantsiy texobslujivaniya avtomobiley.-M.: Transport, 1994 5. Usmanov D.I. O`zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakatlanuvchi tarkibiga TXK va T to`g`risidagi Nizom.-Toshkent, 1999 6. S a rb ae v V.I. i dr. M exa niz ats iya ‘r o izv o dstv e nni x ‘r ots ess o v T O i R a vt o m o bil e y.-M o s k v a , 2003 7. F a st o v ts ev G.F. O rg a niz ats iya te x niches ko g o o bslujiv a niya i r e m o nt leg ko vi x a vt o m o biley.-M.: Transport, 1989

O'xshashlar

Kabina va kuzovlarga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Transport vositalarini elektr jihozlariga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash texnologik jarayonlari hamda uni tashkil etish

Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil dvigateliga texnik xizmat korsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi